11 Şubat 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

z Tarihi tefrika: 94 93 felâketleri ve İgnatief Abdülhamit tahta gelmek istiyor!.. Abdülhamit, böylece Damat İlahmut Paşa, İsmet Bey ve ğer adamları vasıtasile etrafı ice hazırladıktan sonra, kem isi de işe girişti. İptida Kemal yle görüşmek istedi, Kemal eyin Sultan Murattan hürmet Brdüğünü bilirdi. Onu Maslak iki çiftliğine davet etti. A İakta karşıladı. e Karşısmac İarttu. Elile sigara yapıp ikram ti. Kibritini elile yaktı. Has- las ve şair ruhlu olan Kemal yi meclüp etmek için elinden eni yaptı, Hattâ Sultan Mu dın hastalığından bahseder n bir tiyatro aktörü mehareti e hüngür hüngür ağladı. — Biraderim sağ ve sağlam İsaydı tahta hiç heves etmez- . Fakat hastalıkları hepi" özi dilhun ediyor. Onun ha- hi ie de meşrutiyet ilin etmek in tahta geçmeği arzu ediyo im, Dünyada bütün arzum! anlardan ibarettir. Bence bir dişah ile âdi bir adamın hiç! rkı yoktur, İkisi de yaradı. adişahların vücu ndan fazla aza hukukunda da ey olmamak lâzım irsam halka tam bir hürriyet j lerinin hepsini İzm terakkiye kreceğim, Yolurda diller döktü. Abdülhamit Damat ig j iyordu. Mahmut Paşa, ve ht namına geldiğini söyliye- ik Ziya Beye bin türlü taltif rde bulunmuş, nihayet Abdül amit namrra kendisi cülüs et- ği vakit mayebin başkâtipli- i kabul etmesini teklif eyle işti, Ziya Bey Sultan Mura- m cülüsunda bu makama n edilmişken Mütercim Rüş- Paşa bozdurmüuştu. Mahmut işa, Ziya Beyin bundan mü- psir olduğunu tahmin edi- ir, böylelikle onu da Abdük Ki olaraksöyledi. Bunun ü- tins Mahmut Paşa havayı Biştirdi l — Sultan Muradm acısmı İka urutturmak, Avrupalılar teveccühünü kaybetmemek hattâ arttırmak için cülüs İtında ne yolda lisan kullanm klözm olduğumu siz her iten iyi bilirsiniz. Madem başktipliği kat'iyyen kabul Farmuyorsunuz, bari vatanr- # olen muhabbetinizi ayak na sİmayıp bir cülüs hattı Bweddesi olsun tanzim buyu ez, Efendimiz cü'üs hatları: sizin kaleminizden çıkma" (uğur sayıyorlar Yolunda dalkavukluklarla m Beye bir müsvedde yaz ir (3), Bütün bu hazırlıklardan Fa, Abdülhamit sadrazam tü Paşa ile Şürayı Devlet i Mitat Paşayı bir tezkere Javet etti, Rüştü ve Mitat slar, veliahtin kendil. » çağırdığını pek âlâ anir Fakat yarın padişah | 1sı beklenen bir şehzadenin | #ini cevapsız bırakmak ta tazdı. Bunun'içim bir gün lü Paşa ertesi günü de Mi- aşa gidip Hamit Efendi örüştüler, bdülhamit, görüştüğü ada iöresöz çevirmesini pek ilirdi.. Mütercim: Rüştü bm büyüklük heveslerini t öğrenmişti. Ona karşı şu lisan kullandı: #Gerek babamın, gerek min zamanlarında bu dev ttiğiniz hizmetler o kadar | Gür ki herkes sizi “Bü-| Rüştü Paşa” diye anıyor, «lüğünüzü bütün dünya Kemal Beye hi İlân edilememesi de tanımıştır o (4). Bende size devletin sadrazamı gibi değil, bütün milletin babası mazarile | bakıyorum, Kendim de bu mil letin efradmdan olduğum ci hetle benim de manevi pede rim sayılırımız. Tahta çıktı ğım zaman da bu iye ay” rılmıyacağıma nasıl isterseniz öyle yemin ederim. Ben hayat- ta bulundukça sizin reyiniz ve tedbiriniz dairesinde hareket etmeğe Allah ile ahtettim, Bü- tün işleri sizin idarenize bıra" kacağım, Ertesi günü Mitat Pa: görüşürken, omun da İerde vaktile yaptığı icraat ile müftehir ve her şeyden ziyade meşrutiyet taraftarlığına bağ- lanmış olduğunu hesaplıyarak, şunları söyledi: - Bugün memleketimizde sanayi mektepleri gibi, menafi sandıkları, emniyet sandıkları gibi medeniyet ve ümran eser apan Sizsiniz. Bu himmetlerinizle vatanımr- olan istidadını meydana koydunuz. Kaleme al | dığmız meşrutiyet kanunu da meml: mizi kenarında bu lunduğu vartadan kurtaracak" tır, Azasından bulunduğum Os manh hanedanı mevkilerini, saltanatlarını ancak bu saye de muhafaza edebilecektir, Bu- Dun icin ben ve hanedanım her kesten ziyade size mitnettarız. Biraderimin hastalığı kanunun dilememesini, kanunun tehlikenin artması mucip oluyor. Benim ise bütün Osmanlıları saadete bu kanunu ilândan başka bir emelim yok- tur, İdaremizin esasını sizin & seriniz olan bu kanıma tevfik etmek için de size ruhsatı kâ- mile vereceğim. Abdülhamit, böylelikle iki veziri de kandırmağa çalıştığı halde, her ikisinin bir çok te şekkürler, düalar, senalar ara- sında sabır tavsiyesinde bulum duklarımı acı acı gördü. Bundan sonra (o veliahtin müracaatları hemen her gün tekerrüre başladı. Her vesile ile Rüştü Paşaya, Mitat Paşa- ya haber gönderir oldu. Redif Paşa, Damat: Mahmut Paşa, İsmet Bey., v.s. de işi körüklü- yorlardı. ilân ... Vükelânın işi uzatması, Vi- yanadan gelen profesörün de Sultan Muradı iyileştirememe- si, Abdülhamidin sabrım tü- ketmişti. Damat Mahmut Pa- şa, son bir darbe vurmak üze re işe girişti. Fatih üleması arasında şu bombayı patlattı: — Hilâfet makamda akil ve reşit bir kimse yokken, bir delinin namma hutpe okuya rak cuma namazı kılamaz! Di raftan Redif Paşa ile gö Veliaht bazretleri mahsus selâm ediyorlar, Eğer birader lerinin âfiyeti yerinde olsaydı onu tahtından indirmek gibi bir fikri haşa hiçbir zaman hatırlarına getirmezlerdi. Ne çare ki onlar hastalıkları yü- zünden saltanat makamında bir gölge mesabesindedirler, (Devamı var) (3) Bu müsvedde, Ahmet Mi- tat Efendinin “Üssüinkılâp” ikinci cildinde Mitat Paşa tara fından yazılmış diye | gösterilmiş ise de, Lütfa Simavi Bey (Devri inkılâp” ında bunu Ziya Beyin yazdığını söylüyor. Bu hat müs- veddesinde sadaretin ilgasile baş- vekil anvanının kabulü, meşveret wswlünün ittihazı, saray masarifi- nin tenzili, başı bozuk askeri ilgası, esaretin lâğvile saraydaki bütün cariyelerin ve harem ağa- larının azat edilmesi ve ü sirlerin de hürriyetlerine nailiyeti hakkında bir kanım tanzimi mad- deleri vardı ki Abdülhamit kendi cülüs hattında bunları çıkarmış ve Sait Paşanın kalemi Ziya Be- | yin müsveddesindeki sarahatleri müphemiyete çevirmiştir. (4) Mütercim Rüştü Paşaya “Büyük Rüştü Paşa” da derlerdi. Fakat bu 'Büyük” sıfatı Zode Rüştü Paşadan tefrik icin verilmişti, Şirvani | MİLLİYET Japonya Israr ediyoz Milletler cemiyeti açık bir vaziyeti neden anlamayor TOKİO, 10, A. A, — Nazır lar meclisi Cenevredeki on do kuzlar komitesinin dün Japon İ yaya yaptığı talebe hükümetin vereceği cevap hakında müza- kerede bulunmak üzre bugün içtima edecektir. On dokuzlar komitesinin bu | talebi yeni Mançuride şimdiki | halde mevcut rejimin Çin-Ja- İ pon ihtilâfının halli için bir ça İ re mahiyetinde olmadığı yolun | İ da bir beyannameyi Japonya- nm kayitsiz ve şartsız kabul e- dip etmiyeceği açık bir surette bildirmesini ve bu hususta sa- İ rih bir cevap vermesini iste- mekten ibaretti, Hükümet yeni Mançurimin hukuki vaziyeti hakkındaki ha reket tarzından vazgeçmeği hiçbir veçhile düşünmemekte- dir. Ancak hükümet ihtiyatlı ve tedbirli bir surette hareket etmek arzusunda olduğundan hariciye nezareti Cenevredeki | Japon murahhas beyetine gön- derdiği talimatta Japonyanın Milletler Cemiyetine karşı ala cağı vaziyet hakında — Yeni talimat alıncaya kadar — hiç- bir tebliğde bulunmamasını bildirmiştir. On dokuzlar komitesinin ta- | lebi hariciye nezaretinde çok İ derin bir güceniklik uyandır. | mıştır. Hariciye nezaretinin salâl yettar bir mümessili şu beya. hatta bulunmuştur: Yeni o Mançuri hüküm karşısında Japonyanm aldığı vaziyeti ve bareket tarzını — | tekrar tekrar ve açıktan açığa | verilen bunca izahata raj halâ kavrayamadığı | mek Milletler Cemiyeti tarafın dan bile bile yapılmış bir haka ret teşkil eder. Bu esaslı ve ehemmiyetli mesele hakkında uzlaşma için hiçbir imkân mevcut değildir. İ Çünkü Japonya yeni Mançuri j bükümetinin uzek şark sulhu için en ileri safta geldiğine ka ni bulunmaktadır. Kus-Çin ittifakı TOKİO, 10. A. A. — Harici- ye nezaretine gelen bazı ha- | berlere göre sabık Çin hariciye nazırı M. Eugene Chen, Çin i- le Rusya arasında tedafüi ve | tecavüzi bir ittifak akti için müzakereye gecirilmesine | dım ettiğini ihsas o eylemiştir. Rusya ile Amerika arasında İ münasebetlere tekrar başlar madan evvel böyle bir ittifa- | kın mevcudiyetine inanmamak lâzım geldiği hariciye nezare- tinde beyan olunmaktadır. Şanghayda Çin mahke- meleri NANKİN, 10. A. A, — Hari- ciye nezareti tarafından bildi rildiğine göre, Şanghaydaki beynelmilel imtiyazlı mmtaka melerinin kaza hakkı ve salâ- biyet dairesi hakkındaki itilâf alâkadar memleketlerin omü- messillerile Nankin hükümeti arasında yapılan mükâlemeler neticesinde verilen karar mü- cibince nisanm birinci günün- de itibaren 3 sene temdit edi- CUMARTESİ HARİCİ H dahilinde bulunan Çin mahke- | tir. Z Cenevre Müzakereleri Almanlar bir protes- toda bulundular CENEVRE, 10. A.A. — Silâh kuvvetlerini azaltma konferansrn- da Alman başmurahhası M. Na- dolny konferansın mesaisini çabu cak ve silâh kuvvetlerini külliyet- li miktarda azaltılması hakkında ermeksizin bitirmesi ih w protestoda bulun- maş. isdolny, M. Eden'in teklif ettiği asulü kabul etmiş, Konfe- ransa verdiği mesai programının baş tarafına, kendi fikrince, hu- kuk beraberliği hakkındaki 11 in İar ilâve etmiş ol- masından dolayi İngiliz murahhas | heyetine teşekkür etmiştir. M. Paul Böneour'un cevabı CENEVRE, 10. A, A, — Havas ajansından; aul Boncour si- lâhları azaltma konferansında İn- giliz mümessili M. Eden ile Alman başmurahhası M. Nadolny'ye ce- vap vermiştir. M. Paul Bonecur, : İngiliz mu- rahhas heyetinin teklif ettiği çalışın program — ını kabul ede ceğini beyan eylemiş ve demiştir ki; — Bununla beraber bukuk bera berliği hakkında “birkaç büyük devlet arasında 11-12.932 tarihin de akdedilen itilâf bizzat konfe- rans tarafından verilmiş bir karar yerine geçemez. Fransa bukükça beraberliği an cak emniyet ve selâmet içinde ta- savvur edebilir. Bu sözlerden sonra M Boncour konferansın £ esasa mü- teallik meselelerle vakit kaybet- memesi Tüzümu hakkında ileri sü sülen fikirleri tasvip etmiş, siyasi mahiyetteki meselelerin bilhassa Avrupa hükümetlerine şamil bir karşılıklı yardım misaki vücuda getirilmesi meselesinin siyasi ko- misyona ve silâhları © azaltmaya teallük eden meselelerin © ve bil- hassa ordu mevcutları meselesinin — çabuk balli meticesine v. bilmek için — umumi komisyona havalesini teklif etmiştir. Bu tek- Hf etmiştir. Bu teklifi yaptıktan sonra hava kuvvetleri meselesine geçen M. Paul Boncour bu mesele nin hava kuvvetlerine malik baş ben devletler e murahhaslarımdan mürekkep bir komisyon teşkil e- dilmeden evvel umumi komisyon tarafmdan #stkikini istemiştir. M. Paul Boncour İngiliz murah has heyetinin programında istişari mahiyette bir misak akdi müesseseler tarafından silâh i- Paul İ malinin kontrolü gibi bazı mühim meselelerin mevcut ığına dikkat celbederek beyanatını bi. tirmiştir. M. Litvinofun yeni öcyanatı CENEVRE, 10, A. A. — S5ilâh kuvvetlerini azaltma konferans bürosu M, Litvinoffu dinlemiş! İ tir. M. Litvinoff büroda yaptığı be. yanatta programlara çok büyük bir ehemmiyet verme kay. dettitken sonra demiştir — En ziyade ehemmiyetli olan nokta tam manasile asl çalışma. ğe bağlıdır. M. Litvinoff Fransız bahse plânda mevzu olan İstişarı ve y. bir misak akdi yete e. nalı bir surette di ve bütün devletle: tirak imkânı bırakılması İâzma geldiği mütaleasında — bulunmuş. tur, M. Litvinoff İngiliz plânme ba #1 ihtirazi kayitlerle kabul ettiği, ni söyliyerek beyanatını bitirmiş. — e... Arc - En - Ciel tayyaresi BUENOS-AİRES 10, A.A. — ArcAm-Ciel tayyaresi Na tal'a gitmek üzere saat 12.40 ta —mahalli saat— Buenow-Aj resten havalanm: : Tayyare cemiyetinin evvelki gece verdiği balodan bir resim BERLER | Asi zırhlı i Teslim oldu Takibine çıkan tay- yareler bombardman ettiler BATAVYA, 10 (A.A.) — İçinde isyan çıkan Zeven Pro yincien ismindeki Felemenk zırhlısı gün ağarırken Sumatra nm cenubu şarki sahili boyum ca ilerlemektn olduğu sırada kendisini takip edea Java kru- | vazörü ile iki torpito muhribi | ve bir kaç tayyarelen mürek- | kep filo tarafından görülmüş ve mevkii tayin edilmiştir. Takip filosu kumandanı #- silere telsizle verdiği emirde kayıtsız ve şartsız teslim olma- İarı lüzumunu bildirmiş, böyle yapmadıkları takdirde kuvvet istimal edeceğini bildirmiştir. İ Asilerin sadece — yolumu İ xu kapamayınız — tarzında bir cevap vermeleri üzerine * takip tayyareleri asi gemiyi bombar- dıman etmeğe başlamışlardır. De Zeven Provincien, tay yarelerden atılan bombalardan birinin isabetile içinde bir yan- gın baş göstermesi üzerine tes Tim olmuştur, Bu yangın © hemmiyetli ve tehlikeli bir şey | olmadığı söylenmektedir. | BATAVYA, 10 (A.A.) — Zeven Provincien, zırhlısıma ta kip tayyarelerinden birinin attı | ğı bomba tayfadan 18 kişinin | ölümüne ve 25 kişinin de yara | lanmasına sebep olmuştur. | | İ Alman İ İntihabatı Yeni bir mücadele cephesi açılıyor BERLİN, 10. A. A. —- Volff | ajansı bildiriyor: İntihabat do layisile bir milli o —-Hristiyan bloku vücuda getirilmesi hak- kındaki mesai muvaffakiyet | sizlikle neticelendiğinden şim- di “siyah, beyaz ve kırmızı” bir mücadele cephesesi teşkili için milliyetçi Almanlarla çe- lik Miğferliler teşkilâtı arasın- da müzakereye başlanmıştır. Bu blokun hazırlayacağı namzetler listesinin baş tara-| fında başvekil o muavini Von | Papen ile iktisat ve ziraat na- zırı M, Hugenberg ve mesai na zırı M. Seldt'in isimleri yazılı bulunacağı söylenmektedir. Bu hususta bugün bir anlaş- i ma elde edilmesine ihtimal ve- rilmektedir. Eski demokrat fır kasının Rayiştağ ve Prusya di- yet meclisleri | için Yapılacak intihabatta (alacağı reylerin hepsinden istifade hakkını te- min etmektedir, Rayiştagda BERLİN, 10, A.A. — Volff | ajansından: Rayiştağ meclisi. İ nin mürakaba ve nezaret ko- İ misyonu gelecek salı günü içti. maa davet edilmiştir. Mesafe Rekoru Yeni bir tayyare daha havalandı İSTRES, 10. A. A. — Tay- l İ yareci Boussoutrot ile Rossi doğru hat üzerinde dünya reko runu kırmak © teşebbüsü ile Buenos Aires istikametinde ha valanmışlardır, Tayyareci Mollison LONDRA, 10. A. A. — Ge-| çen pazartesi günü saat 8,12| İ de Lympne tayyare meydanm- dan havalanan tayyareci Mol lison dün Grinviç ayarile saat 18,20 de Port Natal'e varmiış- tır. Tayyarecinin Atlas okyano- sunun cenup kısınını aşıp geç- İ mesi sakin ve sicak bir hava i- çinde cereyan etmiştir. NATAL, 10. A. A. — yareci Mollison, B e gitmek üzre saat tal'den havalanmıştır. Izmirde Fırka vilâyet kongresi İZMİR 10 (A.A.)) —C.H. eden sonra Halkevi salonunda F. Vilâyet kongresi bugün öğ: içtimamı yapmıştır. Evvelâ büt çe müzakere edilerek kabul olunduktan sonra teklifler tötkik olumuştur. Dileklerin başta bir celsede heyeti umumiyede okun ması tasvip edildikten sonra yeni vilâyet idare heyeti seçilmesi ne başlanmıştır. Sabık idare he; Hıfzı, Tevfik Fikret Beylerle yetinden İsmail Hakkı, Nuri, Benal Nevzat Hanım tekrar ve Cevdet Ömer, Dr. Ramih, Dr. Kâmuran Beyler yeniden intihap edilmişlerdir. Felemenkte çıkan ihtilâf LA HAYE 10, (A. A.) — Tasarruf maksadıyla bazı inşaa- tm tatiline müteallik teklif. hakkında meb'usan meclisile hükümet arasında ihtilâf çıkması üzerine elyevm İsviçrede bulunan Kraliçe hemen Felemenge dönmeğe karar vermiştir. Franseda mali proje PARİS 10 (A.A.) — Radikal Sosyalist grupu ile Sosyalist grupu hükümetin mali projesini tetkik etmişlerdir. Hükümete iştirak taraftarı Sosyalistler sol canah fırkaları murahhas heyetinin yeni baştan teşkilini ve ekseriyete mensup iki büyük fırka arasında bir anlaşma hazırlanmasını teklif et- mişlerdir. Sosyalistler namına bir murahhas heyet M. Daladier'den izahat istiyecektir. Gruplardan cektir. her biri bu akşam içtima ede- ma mr a e m m a a İtalyan-İngiliz dostluğu LONDRA, 10 (A.A) Rotary Club'ün tertip ettiği bir toplantıda hazır bulunan İtal yan Londra büyük elçisi M. Grandi söylediği bir nutukta İngiliz—İtalyan itilâfemdan ve iki memleketi biribirine ba yan samimi dostluğun —Avru- pa sulhünün istikrar bulması | için— devam ettirilmesi lüzur munu ehemmiyetle bahsetmiş” tir. Fransız bütçesi | PARIS, 10. A. A: — Mebu- san meclisi maliye | encümeni | mali bütçe hakkındaki tetkikle | rini bitirmiştir. Encümen me- murların o maaşları hakkında uzlaşma esasına müstenit ola- rak kaleme alınan metni kabul | etmiştir. Bundan başka encümen har biye ve bahriye bütçelerinde | 508 milyon Franklık bir tasar. ruf yapılması da kabul | et iş, fakat hava işleri bütçesi- nin masraf kısmından 130 mil yon Frank indirilmesine razı olmamıştır. PARİS, 10. A. A. — Mebu- | san meclisi mali projenin mü- zakeresine cumartesi | sabahı başlamağa karar vermişti | İtalyada yapılacak iki Rus gemisi CENEVRE, 10 (A.A) İtalya tezgâhlarına rsmarlanan iki Rus gemisinin inşasma baş lama merasimi yapılmıştır. Hu susi mahiyette olan bu mera- İ simde Sovyetler birliği hükür metinin Cenevre konsolosu, ma halli hükümet memurları ve bir Rus heyeti hazır bulunmuştur Fransada doktorluk PARİS, 0 (A.A.) — Ha vas ajansından: Ayan meclisi Fransada doktorluk - yapabiler cek olanlar hakkındaki kanun lâyihasını kabul etmiştir. Bu kanuna göre ancak Fransiz dip lomasını haiz olan Fransız dok torlar ile ruhsat ve müssade almış olan ecnebi doktorlar Fransada doktorluk edebilecek lerdir. Ecnebi doktorların aliiâk mecburiyetinde oldukları bu ruhsat ve müsaadeler ecnebi mmeleketlerindeki Fransız dok torlarına da ayni muafnelenin tatbikini temin edecek diploma lı mukaveleler ile verilecektir. Bu kanunun tıbbiye mektebi talebesine taa! yoktur. EE m m Halit Şüuri Ef. defnedildi Dün merhumun cenazesinde bulunanlar Bir ameliyat neticesinde ve | k Fat ettiğini yazdığımız Mül ye mektebi ikinci sınıf tal sinden Halit Şüuri cenazesi dün arkadaşları tara. | fından tertip edilen hazin bir | ihtifalle Yahya efendi kabris- | tanına defnedilmiştir. efendin; Cenazeye Feyziati İisesi me. | zunları, Feyziati lisesi talebe. | si, Mülkiye mektebi mwallimle; | ri, Mülkiye mek: :bi idare he | yeti, Mülkiye mektebi birinci, | ikinci üçüncü smıfları ayrı ay: | rı çelenk göndermişlerdi ! Cenazede merhumun talebe | arkadaşlarından baska f fik, Müderris Eb de Hasan Tah: ye | mektupçusu Halük,. Mülkiye ülki ve Feyziati heyeti telimiyesi bulunmuşlardır. Cenazeye gelmiş olanlar ya- | kalarında siyah kordele üzeri- ne ilişdirilmiş olarak merhu. mun resmini taşiyorlardı. Halit Şüuri efendinin raşı defnedildikten sonra kabri ba- şında Feyziati talebesi namına Feyyaz Behiç, Mektebi mülki- ye talebesi namma Cahit, Re- şat, Arif, Fehmi, mektep namr- na müdür muavini Zeki, Ayni zade Hasan Tahsin Beyler ta rafından birer nutuk irat edil. miş, . merhumun mezay; dan, çalışkanlığından, mektep bayatından bahsedilmiştir. Milliyet çok kıy kadaş kaybetmiş o! mezunlarına ve mülk besine taziyetlerini der. beyan e