25 Ağustos 1932 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 5

RP iradenin hâkim kuvvetile tecs- Ceneral Sanjurjo ii Ağustosun onuncu günü, sa- h ikisinde, içinde Ce- yetal Sanjurjo ile muavini, er: | |Sinı harbiye zabitlerinden bir | olduğu halde, Madritten ge | ge bir otomobil Sevile girdi. | #tomobil doğrudan doğruya rin deniz mahallerinden bi- fisde, Marki de Esguival'in hü Süsü ikametgâhının kapısı önün e durdu. Burada gelenlere ha- #retle intizar ediliyordu. Mar | ipin evinde bulunanlar, otomo | İ motörünün gürültüsünü du Janca, aşağıya inmişlerdi. An- yılan Ceneral tahmin yete nazaran hayli gecikmiş. İki saat sonra ortalık ağar: Yordu, İçinde askerler bulunan Jtomobiller şehrin içinde do- Mağa başladılar. Pek işgü- $" görünen zabitler, Ceneral- AN e emidleri > gizlice Saç lunlarına tebliğ ediyorlardı. det dörde doğru bir miralay izuncu n bulunduğu kulanım kapısma geldi. Nöbet Si zabitine şu emri verdi — Şimdi derhal bir bölük a *er çıkarınız. Ve Ceneral San- Mrjo'nun emrine hazır bulundu uz. Nöbeçi zabiti aldığı emri, derhal alay kumandanına bildir © Alay kumandanı da sür'atle iztün alay zabitanını mezdine Dm etti, Kendilerile kısaca uştu, Birkaç dakika sonra Kirin bütün askeri kuvvetleri gyan hareketine iltihak etmiş iş unuyorlardı.. Evvelâ icap e- bütün tedbirler alındıktan ora, ceneral Sanjurjo, yanın- ii uhtelif zabitler askeri ve yil muhafızlar olduğu halde kağa çıktı. İk, Darbei hükümet” olgun bir pale gelmişti. Abaliye bir ire mame neşredildi. Ve alm lk semtlerinde bütün ile şehri “hali isyanda” idi. neral Sanjurjo etrafmda bin “e insan olduğu halde şehrin #rkezindeki büyük caddeleri laştı. Söylendiğine göre, hal- en hâleti ruhiyesini anlamak i. Orada kumandanı Ceneral Gon- | Madritten emir bekliyor- , les Ceneral Sanjurjo » geldiğini haber almca ken ek abul etmedi. Ceneral de Tar etmeyerek Saint - Herme- renild kışlasına gitti. Derhal ku andanları ve zabitanı topladı © kendilerine, bütün İspanyol Mazisi üzerinde bir darbei bü- met vukua geldiğini, Kortes meclisi ile Madritteki hükü tin feshedilmiş olduğunu res bildirdi ii, Mülükat henüz bitmemişti Ceneral Gonzales salona gir »r4 spanyada idamı istenen asi ceneral hükümeti nasıl devirmek istedi ve niçin muvaffak olamadı? Aklınca Madritte Harbiye nezaretini, posta ve telgraf binasını işgal etmek ve Seville'de bir alayın tevkif edilirken di ve Ceneral Sanjurjo'ya hita- ben gayet sert bir tavurla sor- du: — Ceneral, alınan bu tedbir hangi hak ve veriyorsunuz? Sanjurjo şu cevabı verdi: —Şu dakika emir verebilecek bir tek adam vardır, o da benim Bu salâhiyetimle sizi derhal va zifenizi terke davet ediyorum. Gönzales gene sert cevap ver di: ifemi terkedemem Ben Halen zabitlerinin burada hazır bulunduğu ikinci fırkanın ku- mandanıyım. Gonzales zabitlere döndü: — Efendiler, dedi, Ceneral Sanjurjo'nun sözleri ile hakikat arasında ne münasebet vardır? Zabitler Sanjurjo'nun söyle- diklerini tekrar edince, Gonza- les bu defa Cenerale döndü: — 0 halde Ceneralim emre- iniz. Söyleyecek fa; Ceneral Sanjurjo'nun kendi karargâhı alevler içinde miyorlar. Bu sahneden “hemen sonra | ; Ceneral Sanjurjo hükümet ko- nağıma gitti orada vali Valver- do ile kısa bir müzakerede bu- lundu. Evvelâ vilâyetin idaresi için uhdesinde bulunan bütün salâhiyetlerin kendisine terke- dilmesini istedi, Vali ile Cene- ral arasındaki bu mülâkat pek şiddetli oldu. Vali, Ceneralin ihtarlı dettiğinden, derhal topçu kışlasından hare- ketle Plaza Nuova'ya yerleşme si emredildi. Piyade bölükleri- ne de ayni şekilde emir verildi. Bir çeyrek sonra topçu ile be- raber piyade kıtaatı da mitral- yözleri ile mevzuu bahis mey- dana yerleştiler. Sabah saat yedi.. Madritten bütün telgraf ve telefon muha- beratı Sanjurjo'nun kontrolu al tmdan geçiyordu. Çünkü bir | mesai konfederasyonu tai üzbaşmın kumandasındaki bir müfreze Posta ve Telgraf mer kezini işgal etmişti. Hususi mu haberat dahi, askeri sansöre tâ bi bulunuyordu. Ceneral Sanjurjo hükümet konağından çıktıktan sonra, tek rar Capitania General denilen fırka karargâhına gitti. Bu defa Gonzales israr etmedi ve derhal vazifesini terketti, Bütün bu işler olurken şehir ahalisi sokakları doldurmuştu. Her tarafta isyanın lehinde ve aleyhinde nümayişler hazırlanı yordu. Sendikalist ve komünist lerden mürekkep bir kafile Her cule meydanına toplanmışlardı. Şehrin merkezine doğru yürü- meğe hazırlanıyorlardı. Fakat sivil muhafız kıtaatı, hiç bir mukavemet göstermeyen, nü- mayişçileri kolaylıkla dağıttı- İ ar. Şehrin diğer taraflarında tebarüz etmeğe başlayan güma yiş dalgalarının da ayni suretle önüne geçildi. Zaman zaman da Madritteki pi Divanı harp müddet umu- | talep misinin idamını ettiği ceneral Sanjurjo ve İspanyanın diğer büyük şe- hirlerindeki isyan hareketleri- ninde tamamile muvaffak oldu ğu halka ilân ediliyordu. Bir çok yerlere asılan telgraflarda Madridin Ceneral Goded'in di- ğer büyük şehirlerin de askeri hareket rüesasının elinde bulun duğu bildiriyordu. Öğle üzeri amele grev ilân etti. Bütün fabrika ve atelyeler kapandı. Ayni zamanda askeri ve sivil muhafızlardan müfreze ler asayişi muhafaza için şehrin muhtelif yerlerine taksim edil. diler. Bir çok tevkifat yapıldı. Bunların arasında Sanjurjo'nun. | emirlerini kabi Gtmeyen bale Madritte asiler tarafından | postahanenin işgali za- manında yaralanan cüm- hurlyet muhafaza nefer- lerinden biri naklediliyor diye reisi de vardı. Gece yarısma kadar vaziyet bu şekli muhafaza etti. Fakat İ amele tarafından daha canlı bir muhalefet hareketi gözüktüğü için, teyakkuz tedbirleri arttı- rılmiştı. Akşama doğru milli m zabitlerini kandırmak, cümhuriyet hükümetini devirmeğe kâfi gelecekti i Ceneral Sanjurjo'nun Seville” > <iige suikastı tertip ettiği Marginin sarayı alevler içinde dan dağıtılan kâğıtlarda, ame le, askeri diktatörlüğe karşı yek vücut bir cephe almağa davet ediliyordu. Daha o dakikadan sonra, isyan hareketinin gevşe diği hissi kablelvukuu da hâsıl olmuştu. Gece yarısı her şey bitmişti. Ceneral Sanjurjo ku- mandan Polanco'yu çağırdı: — Hükümet kuvvetleri Se- ville'e yaklaşıyorlar, dedi, der- hal garnijondaki kıtaatı çıka- rınız. İcap ederse çarpığacağız. Fakat Polanco bu emri'doğru- dan doğruya ve âçıktân” açığa reddetti. Hattâ Ceneral Sanjur jo'ya Garnizon zabitanını yan- ış bir yola sevkettiğinden dola yı serzenişte bile bulundu ve de di ki, i — Siz onlara askeri isyan ha reketinin bütün İspanyaya şa- mil olduğunu söylediniz. Hal- buki yalnız Madritte bir hare- ket oldu, Harbiye nezareti ve Posta Telgraf dairesi zaptedil- mek istendi ve bu tı üs gü lünç bir tarzda suya düştü Bunun üzerine bütün askeri kn Sokak muharebelerinde yaralanan bir yaralı naklediliygor rüesa Miralay Polanco'nun ka- rarına iltihak ettiler. Sanjurjo terkedildi ince; derhal da oğlu; yaveri ve Ceneral Fer. i bindi ve kaçtı İ — Sabah saat üçte Seville şim İdi gene cümhuriyet bükümeti- Kai nin elinde bulunuyordu. İhi tam yirmi dört saat sürmüştü, Hainleri i Kurşuna > 5 Dizmeli! Barselonda çıkan El dilüvio gazetesi şunları yazıyor: “Orospu peşinde koşan, boğa yarışlarından zevk alan, papas dostu; ihtiyar; ahmak ve cahil bir ceneral, cümhuriyet hükü. metine karşı an etmiş. Arka sına da kendisi kadar gülünç ve budala bir kaç taraftar topla- ranz olduğu halde otomobile | mış. Cümhuriyet idaresinin bu neviden hainleri imha etmesi ta bilâ te- 1 zünubu- na dahi meydan bırakmadan va zifesini yapmalıdır, Bu herifler eğer müminse, gözlerini Alla- ha kaldırsınlar, fakat yer yüzün İ de de onların yapamadığı ilâhi adalet tecelli etsin. Eğer bu isyanlara karşı enerji ile, hattâ ddetle muamele yapılmazsa, irto ve kibirle malül olan ne silleri İspanyol milletini yeni. den rahatsız edecektir. Cümhu riyetin bu adamları memleket- te alıkoymak husur.daki göster diği zaafa kralcılar gülüyorlar. Açıktan açığa cümhuriyetçileri abdallık ve safiyetle itham edi yorlar. Hattâ tehditlerde bulu- nuyorlar. Bu adamlar, cümhuri yet hükümetinin müsamahası karşısında seslerini o kadar yük selttiler ki, bazı zamanlar bol keseden hayatımızı bağışlama. İ ğa da kalktılar. Evet, cümhuri yetin bir çok hatâları var. Hat- İ ta bazıları pek ağırdır. Fakat İ cümhuriyet rejiminin memleke te çok faydası dokundu. Şüphe yok ki bizim için en cezri ve en doğru hükümet şekli budur. Senelerce devam eden bu ka dar mücadeleden sonra, hiç kim se bir takım şuursuzların topla nıp bizi Alfons devrine veya as keri bir diktatörlük rejimine sevkedebileceğini tahmin etme. yordu. Cümbhuriyet adliye kadrosun da cezri bir tasfiye yapmadı. Hakikaten candan cümhuriyet- çi askerlerin tekaütlüklerini ka bul etti. Halbuki bu adamlar kleri zaman, tler geldiler. Polis karakollarında da Alfons devrinin nan nimetini bir tür- İ lü unutmayanlar çoktur. Birçok yerlerde hükümet idaresinin ba şında olanlar da gene bunlar- dandır, Cümhuriyetin geçi ölüm tehlikesinin, çok itimat. kâr zimamdarlarımızı harekete sevkedeceğini ümit ederiz. İste riz ki hükümet, teşkil edeceği anı harpte, son cinai teşeb büsün mes'ullerini bilâ merha- met tecziye etsin. Sükünet te- essüs ettikten sonra bütün as- mak için bünyesinden bu mik- ropları temizlemelidir.” | İşçilere Beyanname Ceneral Sanjurjo Seville'de beyannamesini neşrederken “İşçi Birliği” de bütün İspanya amelesine hitaben şu beyanna- meyi neşrelmiştir; “Vatandaşlar, “Şuursuz bir irtica, bir şid- det ve cür'et darbesile, milli “Ni vebudalalar gi İ leceklerini zarınetmişli İ San Jurijo ile oğlunun mini yıkmağa kalktı, Bugün cümhuriyet hüküme tine karşı kalkmış olan , İspanyanın parasını ve gençliği ni Afrika topraklarma gömen cap âver diktatörlüğü kabul et tirenler gene bunlardır. Devlet idaresine izmıhâli sokan ve tes | hil edenler, devletin son pa: nı çalanlar hep bunlardır. ler 14 nisanda İspanyol mili nin ebediyen kovmak istediği Despotizm mümessilleri bunlar dır. “Amele birliği”, Sosyalist fırkası ve İspanyanın ü- tün demokrat unsurlarile hem fikir olarak, ne baha: olursa * olsun, cümbhuriyeti müdafaaya hazırdır. Milletin kendisine bah şettiği rejimi müdafaa için hiç bir fedakârlıktan geri kalmaya cağız. Bu günler inkılâbımızm ikinci safhasını teşkil edecek- tir, Bize şeref verecek, demok. rasi ve hürriyet rejimi olan cüm huriyeti kuvvetlendirecektir. Yaşasm Cümhuriyet?” Haleti Ruhiyeleri Madrit'te çıkan El Sol'dan İsyana iştirak eden Ceneral ler ve miralaylar “kahraman- lıkları” ile ne kadar cazip görün seler de, kafalarındaki “fikir” e normal insanlar dır, Bir deli kafasına bir “fikir” girdi mi, zanneder ki etrafında ki herkes bu fikirdedir. Onun için yanı başındakini kendi fik rine emaleye lüzum görmez. De liler ve budalalar sadece fikirle rini söylerler ve etrafındakile- rin bu gayrikabili itiraz fikre daha çok evvelden iştirak etmiş oldukları zehabına düşerler. Yukarıda bahsettiğim Cene. | ral ve miralaylar da, bir kı tün İspanyanın a yapmak isteyenler ihtilâlin vak tü zamanımı hiç hesap etmemiş ler, memleketin her tarafında kendilerine sadık, emin taraftar yuvaları kurmamışlar; bir çok mücadele kuvvetlerinin muave- netini temin etmemişler., Darbei hükümetçiler; mu- vaffak olmak için mücadele et- mek lâzım geldiğini hatırlarma bile getirmemişler, Zannetmiş- ler ki bütün dünya, gizliden giz liye onların O hemfikridirler, “Darbci hükümet” diye işe baş ladıkları zaman, ilk emrin si- hirli bir tesirle bütün milleti a kaldıracağını düşünecek kör bir imane sapmışlar. dele girişeceklerini değil, ol. muş bir armut ağızlarına düşe cekmiş gibi, sadece mevkii ikti darı düşünüyorlardı. Ve Bütün İspanya da kendilerini alkışla- yacaktı. 1917 de amele ve cüm huriyetçilerden mürekkep bir grup küçük bir “isyan” teşeb- büsünde bulundular. Birkaç ay evvel vukua gelen askeri kar. şıklıkla bu bir avuç âsi zamanı? Mücadele zamanı mı? Hayır! Sadece ellerinin ucuna Ve bu cümhuriyetçiler ve Sos- yalistler halk kütlesine müraca ata lüzum bile görmediler. Ke sif bir propaganda ile onları kendi davalarına iltihaka davet Yama müs ler ki üre illet Di bi ayni şeyi istiyor ve bu cık zan da kâfidir. Muvaffak ol mak için Madridin dört beş ma hallesinde isyan bayrağını kal. dırmak yetişir. Muhakeme Başladı bi değil, de | yapışmışlar © i Şakileri Ayni adamlardır. İspanyaya hi- | 106 maznunun mu- hakemesi başladı ADANA 23 — Ağrı şakileri nin muhakemesine devam edil- mektedir. Bugün 106 mevkuf sıra ile kafile halinde mahke- meye getirildi. Üç saat devam eden muha- keme esnasmda ancak bunların hüviyetleri (tesbit edilebildi. Maznunlar arasında bir takım beyler ve beyzadeler de vardı. Bunlardan İco ağa ile Yu- suf İsmail, Bedri ve Nadir zade Ibrahim Beyler de vardır. Bursa avcılarının bayramı Bursa muhabirimiz yazıyort Bursa Halkevi spor şubesinin mü him bir kısımı teşkil eden avce lar, av memnuiyetinin ref'i müna sebetile geçen cuma Bursanın meş bur mesireler Pamuk oğlu söğütlüğünde büyük İ bir bayram tertip etmişlerdir. Yüz lerce avcınm iştirak ettiği bay« ram çok neşeli olmuş ve samimi İ bir surette tes'it edilmiştir. Halke vi idare heyeti reisi Dr. Yusuf İx zettin, Halk fırkası reisi Hulüsi ve Bursa meb'usu Rüştü Beylerle da ha bir çok zevat avcıların davet li misafirleri meyanında bulunu- yorlardı. Halkevi Avcılar şubesi- in tertiş bu eğlenti içtimal mühim ve ve samimiyet için de yenmiş ve genç sporculardan Şevket Bey milli bir spor olan av cılık hakkında güzel ve heyecanlı bir mutuk söylemiş ve bu - nutka Halkevi reisi tarafından ayni ha yecan ve samimiletle mukabele & dilmiştir.. Haftaya köycüler şu- besi de ayni şekilde bir toplantı yapacklardır . Harman davası yüzünden cinayet Merzifondan yazılıyor: Mer rifona birkaç saat mesafede bulu nan Akpınar namındaki bir köy. de, ehemmiyetsiz bir harman dir varı meselesinden bir cinayet iş- ğ ede biri kadın olmak şerirler yakalanmıştır. Trabzonda kahve, çay, gazoz TRABZON, 22 — Belediye, kahve ve lokantalardaki fiyat lis telerini tetkik ii kahveler iki etmiştir. Neticede İmuştar, Gelin, kaynana Bursa muhabirimiz yazıyor: Ev. İ velki gün Bursada bir cinayet oldu, Bu cinayete sebep gelinle kaynana- | mın geçimsizliğidir. Hâdise şöyle ol Belki de bunlar çetin bir müca | "HU eyliyem müddei umumiyi dinle. Ze Tevkifat CORDOUE, 24 A A — Veli, iren kral taraftarlarının çılcarmış ever edilenler meyanında sabık kont de la Cortinanım da bulunmakta oldu- i kanan ir gele Tek ire epi *ir. MADRIT, 24 A.A. — Ali wb-İ Muhakemeden keme bu sabah sent 8 de Ceneral ve Ceneral Garcin Heran İle İnfante'n muhakemelerinin icrasma başlamaştır. MADRIT, 24. A. A. — İstintak avukat | N mazmanlar i gar elime e Evvel Miralay Esteban MADRİT, 24 A. A. — Dün yala. e bir güneşin mevcudiyetine rağmen halk, pek erken bir saatte Seville ka. yamcrlarınn mahkemelerinin rüyet | dosyasının kıraatinden sonra ali mah edileceği adliye ii önünde sera İİ eke enlem ele ii dr. Memlekette , , sus etmiş olan cümhuriyet reji- pm y w i