8 Eylül 1931 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

Faörirar me ipa pass z Ni , Tarihinizi karıştırdım i leriniz muharebe ve facialarla dolu Siyasi tefrika: 16 , KARA BİR GÜN dstanbul nasıl işgal edildi? Aziz Hüdayi Bizim gibi, sizin de geçmiş sene- Nazifin © yazdığı ve benim imzaladığım yazı şudur; : müz z ELE ti 3 | bir asker olduğunuzu hapiste si Ça rl pe Süleyman Nazif B. merhum) * Rica ederim, bir daha oku. yunuz, bir daha tahlil ediniz. burada Fransız milletini tah- kir eden tek bir kelime var mı? Burada hitap edilenler kimler- dir, hattâ onlar için de rete benzer birşey görüyor musunuz? Ogün bu yazı size Haftalık Edebi 1— Papin ve Rousseau! Ismail Hakkı Bey, burünün sa- matı hakkındaki düşünce ve tel kinlerini ihtiya eden “Demektasi | ve San'at” 5 (1), fikir hayatının en ray” nün nişanesi ola- " ederken bu kita binin ismini “Papin ve Rowssenu” koymasmı teklif etmiş olduğumu hatırlatıyor; fakat bu ismin, bir ha- kikati göstermekle beraber bir de alay maksadı gizlediğini söylüyor. | Böyle zannetmekle çok yanılmış; o İsmi gayet ciddi olarak teklif w eiştim. Modern san'at bilhassa Asma | 83 (0) Kanmat Kütüphanem İ ax Eğ Lari ka a Ski Musahabe Fikirler ve insanlar 3 ii Eğ si Gi VEE > gelseydi imza etmez miydiniz? Ve size muhterem Mareşal Hazretleri, otuz sene Fransız edebiyatile beslenmiş, seneler- ce Fransız lisan ve hürriyetini memleketinin — gençlerine retmeğe çalışmış, o Fransayı | sevmiş ve sevdirmiş bir Türk sıfatile sizden de rica ediyo- rum, ben eminim ki o zaman size bu yazının doğru tercüme sini vermediler ve harbin ger- diği sinirlerinizle bu küçük şey leri tetkike vakit bulamadınız. Lütfen şunu bir daha okuyu- lık düzelince bunu, yazacağı bü yük bir kitaba aynen koyaca- ğını söylerdi; Allah rahmet ey | lesin; o vazifeyi şimdi küçük mikyasta ben yapmış oluyo | merhumun kendi . Matbuata en geniş bir hürriyet vermekle mümtaz büyük Fransa için hakaret de gil, hürmetten başka bir şey var mı? Zatı devletleri hakkın da şu atta bile ihtiramdan baş- ka bir şey duymuyorum; fakat o makaleyi yanlış tercüme e- den casusları ve beni ölümden Hakı Beyi en ziyade alikadar eden kısmı, yani mimari, buhar kuvveti. nin ve onu takip etmiş olan motö- rün doğurduğu bir âlemin mahsul. dür. Yeni zamanları cekilerinden ayıran başlıca vanf, şehirlerin güz- den güne kalabalıklaşınasıdır. Bel sikalı bir sair, Emile Verhaeren, bir kitabının ismini o “Les villes ten taculnires ” o koymuştu ; Oo bunu, kelimeden ziyade şairin fikrine sa- dakatle, “sümüren şehirler” diye tercüme edebiliriz. Evet, büyük şe- birler, kancalarını uzatmış, köyleri, hatti küçük şehirleri boşaltıyor kor taraftan adamları çekip fabrikaları. Bulgar Komünistleri Köylerde ke komünist- lerle musademeler oldu SOFYA, 6 A.A. — Bugün bütün | wemlekette ümümiyet itibarile sö- künetle geçmiştir. Dikkate şayan | bir nokta varsa o da komünistlerin şehirlerde tezahürata teşebbüs bile etmemiş olmalarıdır. faaliyetlerini köylere inhisar ettir. müşlerdir. Uş köyde komünistlerle asker ve zabeta İpivvetleri arasında müsademcier olmuştur. Bir köyde ili müş ve üç kişi yaralanmış tır. Diğer bir köyde de bir kişi öl- müştür. Bir çok tevkifat yapılmış- tr. amm m m mn beter işkenceler içinde inti ra mecbur bırakanları; ne in- sanlığıma, ne üniformama, ne de mensup (olduğum şerefli milletime hürmet etmiyenleri affetmiyorum.. Eğer bu yazı- larımda müvazenesiz bir heye- can sezerseniz bu ancak onlar içindir. Sizin hilkaten babacan iken de, hapisten sonra da öğ- rendim.. Günah, zati kumanda nilerine yaranmak için yalan söyliyen ve'şahsi kinler güden vicdansızlarındır. Ablülhamidi- de Kızılsultan yapanlar bunlar değil miydi? Bütün Fransızlara | | Tarihinizi karıştırdım. Bizim | gibi, sizinde geçmiş seneleri- niz muharebe ve facialarla do- lu.. Fakat muharebesiz yılları- nızda sebepsiz tutulmuş ve iş- kence ile öldürülmüş bir kimse göremedim.. Sebepli mahküm larınız arasında da kiyotine ve ya idam namlılarının karşısma | gidinciye kadar aç bırakılmış ve dondurulmuş bir mahkümü | nüz yok. Biz en kanlı düşman- larmızın kumandanlarma hür- met ettik, kılıçlarını bile belle. rinden almadık; biz sizin esir. lerinizi en aziz bir misafir gibi kabul ettik ve besledik.. Biz si- zi bir muallim; bir mektep, bir örnek gibi tanıdık ve sevdi Almanlara hodbin (o dersiniz; nankör dersiniz.. Onlar sulhan girdikleri yerlerde veya mir fir oldukları o memleketlerde ev sahibinin çocuğunu kurşu- izmiş, diri diri gömmi 1870 denberi bek- ir zafere kavuşmuş; izde © asıli duran ve daha kaç sene sizi tit retecek olan kılıcın korku. | lu rüyalarından kurtulmuştu. nuz. Bu muvaffakıyetiniz par lak bir hale ile taçlanarak yer- de siyah bir taacüple kapansay- dı fedakârlıklarımıza acımaz mıydınız? Piyer Loti'ye Üstat, Diyorsunuz ki “siyasette âlicanaplık, bu m sevgili Fransamızda ( bile yok! Hey- hat! Heyhat! zayıf sesim hiç bir şey yapamıyar. o Küvvetli ve müttefik ir Türkiyenin Fransa için lâzım olduğunu an atamıyor, Ve bir Fransız za- rkler yaralılarımıza ve esirlerimize çok iyi muamele ediyorlardı; muharebe meyda- nmda yaralılarımızı kaldirma- ğa müsaade ediyor, obombar— dımandan evvel hastalarımızı siz kalan reçberi, kendi duvarları a- rasına gelmeğe mecbur ” Fabrika olmasa şebirler bu dere ca büyumiyecek ve başlıca gayesi, bir karış toprak üzerinde mümkün olduğu kadar eök insanı rahatça ba rındırmak olan rsoderm mimariye ih üyaç olmayacaktı. Bişi göğe” değeri binalar evveli Amerika'da görüldü, | günkü köyler evvelâ orada yer yü- zönden kalktı; Dünyanın © almakta olduğu hâlden memnun iseniz Pa- pin'e dön edin; memnun değilseniz onu mes'ul tutun. Meğer onun ten- ceresi içinde kaynıyan, kapaği san bir iki bardak su değil, yeni bir ülemmiş! Modem san'atin zuhurunda Rows senu'nun rolü de, büyük fizikçininki kadar aşikârdır. İsmail Hakkı Bey: “Roussenu, gönül kuvvotile roman. na dolduruyor. Makinalarını gönde rip Ziraat içim © kadar çok kola ih- tiyaç olmadığını isbat ediyor ve iş- tizm devrini açtı” diyor. İtiraf ede- yim ki bu “gönül kuvveti, tabiri, #entimentalizme kaşıvermeğe mü-| i Kararı Komünistler | , görünmedi; Böloise,, muhâririnin sazında bu tel de mevcuttur, fakat kübizme im- kân veren o değildir. İsmail Hakkı Bey “Kübizm'in ayırıcılarının başl. calarından biri konvansiyonların il. gası,, olduğunu söylüyor; işte bu, Roussenu'nun eseridir. e Rousseau, insanlara Tarih'in esaretinden kurtu labieceklerini müjdeledi. Renaissan- EYLUL Za Haye” in | | | Almanya “bundan da ders almalı! ö'yorlar Ni | a M. Curtins M. Sehober PARIS, 7 A.A. — Jule Cenevre'den Malin gazetesine yazı wen, yor Koridorlarda La Hı kararı hakkında pek çok münakaşalar ol- du, Dava harici bırakılmış olan Ak manların müteselli oldukları açıkça | görülüyordu. Ayasturyalılarda yal nız birer ay ekseriyetle mağlüp ol- duklarını memnuniyetle müşahede etmişlerdir. Şimdi kararın meseleyi kapayıp kapamadığı ve böyle bir it- i cümlesinden mektedir. Gazette de la Cologreda bir mütalea BERLİN, 7 A.A. — Gazette de la Cologne, Almanya ile Avusturya” sın gümrük birliği tasavvurundan feragat etmeleri ile takaddün eden siyasi vaziyet hakkında (| tefsiratta buunarak Almanya'nın bu siyasi muvaffakiyetsiziğinden © nasıl bir ders almak İkzım geleceği irat etmektedir. Bu gazetü; Almanya'nın mağlü- biyetinin başlıca siyasi sebebi, Al manya'nın kendisinden alacaklı dev letlere karşı dün bir vaziyette bu- kanmuş olduğunu va. hasseten ba devletlerden Fransa'nın haiz olduğu mevkiin ona Avrupa siyaseti üzerim. de kat'i bir tarzda İcra etmek imkânını bahşeylediğini yazmakta dir. Merkür gazete diyor ki: Hayal- evimizden vazgeçtikço ve kendi kuv vetlerimizle kendimiz kalkınmadık- e böyle olacaktır. —— Irakta kolera BASRA, 6 A.A. — İrak'ta Ko- lera yüzünden yüzlerce kimse ölmek | sualini | Yine bir bahriye mülüzeme nız anlatıyor: “Çanakkalede gemimiz yan- dı. Yaralı olduğum halde yü- zerek karaya © yaklaşıyorum. Türkler, gemi efradna Alman lar gibi, mitralyöz ateşi aça- cak yerde, o bizeçil # yeri gösteriyor, ve olmadığından suya girerek bi- ze yardım ediyorlar. Karaya çıktık. Türk © Zabiti Fransız 8: nçlerini selâmladı ve elle- uktıktan sorra soğuktan ve yorgunlüktari © bitap düş- müş olan askerlerimizi sicak yerlere yerleştirdi, elbise verdi ve yaralarnı sardırdı.” (Devamı var) sait olduğundan, bana pek yerinde | damlardı; hasımları, belki eserleri | “La mouvelle vak ce, Orta-Zaman'ın din hâkimiyetini | yıkmış, insanın saltanatını kurmuş tu; fakat İlk » Zaman'ı kendine, © rişilse bile bir türlü geçilemiyecek bir örnek diye almıştı. Vakıâ buna karşı isyan; “Eskiler ve Yeniler kav gas, (La Göerelle des Anciens et des Moderneş) Rousscau'dan he men hemen bir asır evvel başladı; fakat Yenilerin de Eskilerin ki ka: dar güzel eserler vücude getirebile- ceklerini, onları geçeceklerini, hat- tâ geçtiklerini #öyliyenler zayıf a- İ eabine içtimasmde M. Mac Donald HARICI HABERLER | İngiliz | Bütçesi M. Snowden büyük nutkunu hazırlıyor LONDRA, 7 A.A. — Tard - U böor'ların 63 buz gün Bristol'da açılıyor. İngiliz gazeteleri bu haberi bü- yük başlıklara ilin ederek bu kon- İcransn at olunan ehemmiyeti gös“ | termektedir. Daily Telegraph, dün şöyle ya- Ziyordu: “Hükümetin imukadderatı, Trad » Unioa'ların elindedir.” Dün- kü ve buzünlü başlığında bu gaze- te şöyle diyordu: “Trad - Union'la tm muhalefeti, kabineyi cü konferarisı, istifaya mecbur edecek midir.” Filvaki, Trad « Union'ların işsiz lere verilen tazminatın tenkisine her suretle muhalefeti, de noktai nazar lâfları zuburuna sebebiyet vermiş ve kabine istifaya | mecbur olmuştur. Kuvvetli teşkilâ. tn esas ve menşeini araştırmak fa deden hali değildir. Kongre, serbest meslekler. müs- terna olmak üzere, 3,744,320 ame- levi temsil edecektir. Fazla olarak, | bin Trad « Union bu kongreye tabi | bulunmaktadır. Kongrenin icra kos mitesi, Trad « Unionlar umumi mec isi namını taşımaktadır. | 286 amele meb'usdan 110'u bu cemiyetlerde resmen azadır. Vo a mele fırkasının intihabat mesarifi i- gin muhtaç olduğu mebaliifi, Trad - | Union azalarının taahhüdatı temin eylemektedir. Kongrenin içtima: ile kabinenin | parlâmento huzuruna © çıkerısatın ayni tarihe tesadüf etmesi ihtimali, kabineye karşı olan muhalefeti ten- | kis edecektir. Kongrenin £ karar ve temennileri amele fırkasının hükü-| met plânma karşı çıkaracağı progra- | mın mevadını teşkil edecektir. Kon- | feransın bütçe muvazenesini temine medar olacak bir gümrük vücude getirilmesi meselesini müza- kere edeceği tahmin olunmaktadır. M. Henderson'un büyük bir m tuk söyliyeceği zanmolumuyor. Mu- ele kabinesin- tarifesi ler. Gündüz, büyük bir nümayiş ya- pacaklardır. M. Snovvden, büyük nutkunu hazırlıyor LONDRA, TAA. —M. Mac) Donald, dün akşam Cheauers'den avdet etmiştir. M. Snowden, gece avdet edecektir. Mumaileyh, bütçe hakkında perşembe günü irat ede- ceği ve esaslı hatlarını ikmal eyle- miş bulunduğu mutkuna ait telemik teferruat dolayısile maliye nezareti erkân: ile seki bir temas halinde bur | lunmak arzusundadır. Bu akşamki ile arkadaşları, parlâmentonun küya dına ait son tertibatı alacaklardır. Cemiyeti Akvamda İ Fa'sız hariciye nazırı da | Cenevreye geldi CENEVRE, GA.A, — M. Biri. and saat 21,10 da Cenevre'ye gel miştir. M. Briand yarn (Cemiyeti Akvam büyük © meclisinin ilk içti. mama Fransız murahhas heyetinin bütün azasile birlikte iştirak edecek tir. Meclisin şimdiki reisi M, Ler roux murahhas beyetlere (O beyani hoşamedi edecektir. Ondan © sonra Meclis yeni Reisini intihap eyliye- cektir. Büyük Meclisin bu içtima devresinin üç hafta süreceği zanmo- Bunmaktadır. ile onların iddinlarındaki hakikati iş bat ediyor, fakat tenkitleri, hücum- ları ile onların bütün #öyledikle, gürütüyorlardı. Rousseau bu ma; biyetin intikamını aldı. Hem de na- sıl bir zamanda! Bütün Avrupa fi- kir âleminin hükümdarlığı Voltaire? in, yani Eskilere bağlı zihniyetin en kuvvetli mümessilinin elinde ikent Roussenu'dan sonra © Yenilerin ileri o kadar tam oldu ki bir daha kimse, yeni zamanların ihtiyaçlarına göre eski san'at şekillerinden ayrı labileceğini inkâr edemedi. Yunan - Roma medeniyetinin o harikalarına en âşık olanlar, bunların en “olym- pien,, i Goethe bile, kendilerine me- deniyetinkinden başka bir ideal ara- mak zaruretini kabal ettiler. Böylece Roussanu, modern insa nın kurtuluşu, zaferi, kendi kendizi- le karşılaşması demektir. Fakat san” İ bulan borsa haftası Paris bözdediğide sene- nin enfena haftası Bir çok esham, bir düşme rekoru tesis edecek surette sukut etmiştir PARİS, 7 (A.A.) — Temps Financier yazıyor: Bugün hitam 'nenin en fena haftası olmuştur. Birçok es ham, bir düşme rekoru tesis edecek surette sukut etmiştir. Hem de bü esham, ehemmiyetsiz 6shamdan değildir. Çünkü bunlar arasında (OFransa bankasının cshamı da vardır. Cihanşümul mahiyette bir'fiat sukutu hareketi karşısında bu- lunuluyor, Bunun menşei hazinelerin maruz bulundukları müşkü le ve bu müşkülâtı vahimleştiren buktanın uzayıp”! tevellit para ihtiyacı yüzünden yapılan mecburi satışlar olduğu bedahat derecesinde âşikârdır. Hazineler, şimdiki ahval ve şerait altında, vaziyete ancak mâ lik oldukları eshamı mali piyasalarda paraya tahvil ile karşı ko- yabilmektedirler, Bütün mali piyasaların, federa! salarındaki ecnebi eshamın bir kısınını piyasaya atmak zaruretin | de bulunmalarından az çok mütecssir olmuş olduğu kabul edile » Bütün buna rağmen mulitin neden dolayı son derece fena $ bili; olduğu bir türlü izah edilememektedir. Kastamoni - İnebolu yolunda iki kamyonu soyanlar yakalandı KASTAMONU, rinde Üzundere mevi dan soyulmuştur. Yapılan şiddetli takibat neticesinde | yirmi dört saat zarfında haydutlarn dördü yakalanmıştır. Diğeri de takip edilmektedir. Beş altı seneden beri vilâyet dahilinde böyle bir vak'a ilk defa (A.A) — Kastamonu - İnebolu yolu üze de iki yolcu kamyonu dört şerir tarafım- | Komümisti olmuştur Sükünet BARCELONE, 6 A.A. — Şeh ber vakitki tabii manzarasını yeni den almıştır. Tramvaylar ve taksiler rikalar yarın tekrar açılacaktır. Mat kirlerini neşreden gazeteler Madrit valisinin gösterdiği gayret ve meta- beti methetmektedir. Komünistler nümayiş yapmak i- gin bir toplantı yapmışlardır. Zabıta | nümayişçilerin üzerine © hücüm et- wiştir. Bunun üzerine mümayişçi. ler polislere ateş açmışlardır. Komü nistlerden mürekkep bir kafile umu- mi hastahaneye sığınmıştır. Polisler bu komünistleri hastaneden çıkar. mşlardır. 21 kişi tevkif edilmiştir. in her taraftan hücüm etmek istiyor gibi göründükleri ha- pishame binası polisler © tarafından muhafaza altına alınmıştır. M. Zamoranın beyanatı MADRIT, 7 A.A. — Havas A- jansının bir mubarriri, M. Zamora' dan umumiyetle parlimente müza- kereleri ve hasseten kanunu — esadi projesine ait müzakerat hakkındaki intihalarını sormuştur. M. Zamora, projesinin heyeti © mecmuasına ait müzakeratın önümüzdeki salı günü bitama ereceğini ümit etmekte bu. lunduğunu beyan etmişti Mumaileyh demiştir ki? müzake- vatı sür'atle neticelendir mek şartin le ber faslın etrafile tetkikinde bir kat edilmiştir. İlk celseler © snasm- daki müdabeleler, pek kısa olraüş- tur. Şimdiki müzakerata ben henüz müdahale etmedim. Müdahale etme gi arzu ettiğim zaman, bahsetmek istediğim üç nokta hakkında 5 ilk 6 dakika söyliyeceğim. Her faslın he- yeti mecmuasının birden müzakere- si muvafık olacaktır. Çünkü bunlar dan birçoğunun sür'atle tasvip edil. mesi icap etmektedir. Münakaşaya zemin teşkil edecek dan evvelki san'at, Atina ve Roma' | nin kurduğu estetik kanımlarına w- muntazam öürette işlemektedir. Fab | bilhassa muhafazakârların 6 | mahzur görmüyorum. Herhalde dik | me i Barcelone'da | Yuvarlak I Masa LONDRA, 6 AA, — Yuvarlak masa konferansının iptidai mesaisi ne yarın başlıyacaktır. Bazı zevat, ancak 12 eylülde burada bulunaca" | lardır. | Federasyonlar münasebatı kon, | tesi yarından itibaren Saint « Jamet sarayında toplanacak ve federasyon projesini tanzim edecek ve biter bil mez konferans heyeti umumiyesinin tasvibine arzedecektir. Mecusi prensleri arasında 1930 senesinden beri bazı moktai ibtilâfları hâsıl olmuş olduğu vw Müslüman heyetinin ayrılmış inti- hap daireleri prentipine müstenit temsil esasının — kabulünü talepte devam edeceği beyan olunmaktadır. Merkâr heyetin bilhassa birer müs lüman eyaleti olan Bingale ile Pen- çap eyaletleri mürsessillerinin eke” siyeti müslümanların teşkil etrmesi” wi talep ve Tisan ve kültürün muha- fazası için bir takim teminat veri mesi hususunda israr edeceği de © lenmektedir. ——— Manisanın kurtuluşu MANİSA, 7 (Hususi) — Yarın Manisanın — kurtuluş bayramıdır. Bayramı tesit için alâkadarlar içti” ma ederek bir proğram tesbit etmit lerdir. Yarm askeri kıtaat tarafın İ dan merasim yapılacağı gibi, askeri hastane önündeki (şehitliğe de çe | Henkler konacaktır. lar söylenecektir. mühim noktalar vardır. Cortöslerin” önümüzdeki celselerinde müzakera- ta mevzu olacak olan zirai — islâhat projesinin tasvibi hususunu da umut mamalı. Şayst bu celseler, münhas ran kamunu esasi müzakeratına tah” sis edilecek olursa, birşeyler © yap mak lâzım geletek, bundan bütü? nazırlara bahsedeceğim, Fakat celi selerin adedini ve müddetlerini tes” İ yit etmek icap edecektir. caklardır. İsmail Hakkı Bey, mi maride ve resimde kübizmi meyda” na getiren içtimai sebepleri anlatır. yarak hususiden, ferdiden kaçıyor. du. Belki yalnız Shakespeare müs- tosna, Rousseau'dan — evvel bütün Avrupa edebiyatında tesadüf olunan ihtiras tahlilleri, her zaman ve her yer için doğru olması arzu edilen &- serlerdir. Marazi tipler, ferdin ru- hunda ami tahavvülleri gösteren sah neler, bep Rousacau'dan sonra çık- tu, Bugünkü romancıların pek sev- dikleri kendi kendilerini tahlil © ve tam bir samimiyet arzusile kendile rindeki küçüklülleri gösterme ihti- yacı ise, doğrudan doğruya Jean - Jacaves'ım “Los Comfessiona,, w dan gelir. İşte İsmail Hakkı Beye, kitabı için “Papin ve Rousseau,, ismini tek Mf ederken bunları" düşünmüştüm. O kitabı okuyanlar içinde, yeni mi- mari ve resim hakkında, cazip oldu- | atte yaptığı hrnunla kalmadı. On İ ğu inkâr edilemiyecek fikirler bula- | yor; bu cereyanın ana hatlarını göt teriyor: Yeni san'ati sevmiyenler, anl casso'nun, bir Griçenko'man eseri” nin mânasını gösteren sayıfalar bu” larsıyacaklardır; cünkü muharririn bakımı bir san'at mü veya bir koleksiyoürununki değil dir. Sadece bir tarihçinin, bir içti” imaiyatçının bakımıdır. Fakat bumu" In onun, hiç bir tarafı öltüzam sanmuyım; ilmin de ihtirası vardı” tin uygun olduğunu, başka yollar” dan gitmenin ancak cansız eseri” vücude getireceğini söylüyor. Zate” anladığıma göre, İsmail Hakkı B# yin indinde kübizm, & modernliği" müterafidir. Onu, san'atın bu tar?” mıyanlar bu kitapta, meselâ bir Pi” | yen bir müşahit olmağa kallaştığın! Bugünkü cemiyete ancak bu san'#” | ankaların ka İğ SE İMLASI TİLİSİSİZİ sı J mer