6 Eylül 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1

CUMARTESİ 6 EYLÜL 1930 5 inci sene, Ne 1642 NUSHASI 5 KURUŞTUR ras nutkunun tesirleri e VaS nutkunun en farik hassası sa İsmet Paya, bu mutkunda ini, fikirlerini, hislerini ifa n politika mülâhasasına ka- Yılmadı. Yalnız el ile tutulabilen haki Katlere temas etti. Remlitelerden mi- #al aldı ve kendi politikası gibi mer- Ieketin umumi vaziyetini, ihtiyaçları- # bütün vüzubile ortaya koydu. Sivas nutkunun hariçte yaptığı tesirler hakkında henüz fazla tafsilâ- ta malik bulunmuyoruz; şimdiye kar! dar alınan intibalar; bu nutuk ile hü- kümet ve memleket vaziyetinin istik- tar halinde bulunduğunun anlaşılma İ sıdır. Sıvas nutku bu suretle harice em hiye vermiş oluyor. Acaba Türkiye- de yeniden bazı hâdiselerin arifesinde mi bulu Diye merak eden bazı ecnebiler, şimdi anladılar ki mem lekette cümhuriyet ve inkilâp fikirle- ri eski bızı İle yürüyor, İsmet Paşa hükümeti, büyük bir ekseriyete İsti- naden iş başında duruyor, başladığı işlerine, programmın tatbikatına de- vam ediyor ve yeni fırkanm doğuşu, siyasi hayatımızda sadece bir tekâ- mül adımı ifade etmekle kalıyor! Şüphe yok ki, hakikatin böyle ol- duğu gibi biran evvel anlaşılması, beynelmilel münasebatımız noktal na | ından çok Jâztmdr! | Sıvas nutkunun dahildeki tesiri ise meydandadır. Başvekilin sözleri, memleketin ber tarafında derin bir hassasiyet uyan- dırdı. İsmet Paşanm (politikasına o- emniyet, bir kat daha artt. Bir defa daha anlaşıldı ki, Cümhuriyet Halk fırkası, programını kitaplardan İve meiicerret nazariyelerden değil, memleketin hakiki hayatından, ba ihtiyacından alıyor. Sivas nutkunun karşı fırka muhi- inde yaptığı tesir, bilhassa dikkate Sayandır. Hiç şüphe etmiyoruz ki, Serbest Cümhuriyet fırkasının muhte lem lideri, İsmet Paşanın nütkunu kuduktan sonra vazifesinin ne ka- dar müşkül olduğunu, asıl şimdi ve- ilitelerie karşılaştığını hissetmiş ola- baktır, : fırkanın bugüne kadar| (vergi ve inbisar usullerimizin aleyhin| İle yaptığı edebiyat politikası artık Vürüyemez, Bundan böyle her türlü İddiaların rakkamlara ve eealitelere İstinat ettirilmesi lâzımdır. Artık me- elelerin hissi ve rubi taraflarını" bi- “kıp, ameli ve hakiki şekilleri üze- inde görüşmek mecburiyetindeyiz. “Hükümet mali kudretimizle gayi mütenasip ve bugünkü desil işin gay- i müsmir masraflara girmiş... Hü slmetçe ihtiyar edilen fedakârlıkla- — gülliyet Başmakharriri: Siirt Nebi iGazi Hz. Siyasi çapulcular boş durmuyorlar Izmirde kanlı vak'alar oldu Nümayişler esnasında bir polisimiz öldü, 4 jandarmamız yaralandı Hadisede önayak olanlar hakkında adli - — takibata başlanmıştır Yeni fırka lideri Fethi Beye İz- mirde yapılan istikbal nümayişleri, ayak takımından bazı kimselerin tah rikile çok müessif neticeler vermek is tidadıhda olduğu görülüyordu. Fırka hayatına yeni atıldığımız “ günlerde, siyasi terbiyemiz hakkında yanlış telâkkiler uyandırabilecek o- lan bu hâdiselerde bulanık suda balık avlamak istiyen bir takım mazisi ka ranlık kimselerin ön ayak oldukları anlaşılmaktadır. Dün gece, geç vakit İzmir muhabirimizden aldığımız bir telgraf, siyasi çapolcuların asayişi ih Tâl eden yeni hareketlerini kaydet- mektedir. Telgraf şudur: İZMİR, 5 (Milliyet) — Halk fır. kası mensupları bugün saat dörtte parkta bir miting akdettiler. miting- te bir çok halk hazır bulundu. Tay- yare Cemiyeti Reisi Şevki Bey, bir nutuk irat etti ve alkışlandı. Ancak bu arada, bazı kirli adamlar, mitin- gin sükünetle devamma mâni olacak Son dakika: Izmir hâdisesi nasıl karşı hareketlerde bulunduklarından zabi- taca yakalanarak miting mahajlinden uzaklaştırılmışlardır. Bu esnada, diğer bazı çığı: a rın da Halk fırkası önünde ri istedikleri nümayiş, zabıtaca (mene- dildi ve ön ayak olanlar yakalandı. Bu şerirlere karşı harekete gelen zabıta, neticede korkutmak için silâh istimaline mecbur kalmış ve maatte- essüf mukabele görerek bir polis me- müurumuz maktul, dört jandarma ne- ferimiz mecruh düşmüştür. Fethi Bey, bundan müteessir ola- rak yaralıları kendi hesabına hastane ye kaldırttı. Kalabalığa ön ayak olan bazı kimseler, Anadolu gazetesi mat- baasını taşa tuttular, İnzibat kuvvetlerile her taraf mu- hafaza altına alınmıştır. Fethi Bey Karşıyakada akrabasından bir zatın nezdindedir. $. C. fırkası erkânı içtima sa- bahtanberi devam ediyor. Halk fır- kası erkânı da içtima halindöğik landı? Yalovadan Ismet Paşanın vaziyeti tenvir eden mühim beyanatı “Karşı fırha liderinin fikirlerini emniyetle ızlıar etmesi için her teabiri almala- cw mahalli mahamata emretilm.,, * İzmir hâdiseleri hakkında şeh |rışmasından (çıkmış olacaktır. rimizde bulunan Başvekil İsmet | Kanı muhalif olan hareketle Paşanın fikirlerini sorduk. Şu ce İri zabita : ve adliye bittabi takip vabı verdiler: “—Siyasi ir münakaşaları. edecektir... Karşı fırka lideri ve mensup- dan kabul olunacağını zannet- İmek hatadır, Fikirlere muhatap olanların alışmağa mecbur oldu iğu şey hiç bir sebep ve suretle ka nuna muhalif harekettebulunma NE A RENEE Fethi Bey tekzip | ediyor. Fakat geç kaldı! — eren — Dünkü makalemde şöyle demiş tim: “Fethi Bey beyanatı arasın da, askeri ve siyasi zaferler bir mil tuttuğunu unutu. yor. Hem de bilmiyoruz; iktisadi ” mali muvaffakiyetlerin ehem miyetini —Hattâ hayati— ehem miyetini isbat için askeri ve siyasi zaferlerin kıymetini küçültmeğe se bep var mıdır?,, Yine dünkü Son Posta gözetesin rem lider cevabında diyor ki: “Ben hiç bir yerde, hiç bir kim seye bu şekilde beyanatta bulun madım. Bu noktanm kat'i surette tekzip edilmesini rica ederim.,, Muhterem Fethi Beye söylene cek sözüm şudur: Bu fıkradan do İllayı beni değil; daha evvel bizzat © beyanatı neşreden Son Postayı İl tekzip etmeli idi. Çünkü bu gazete İlmin (8 — Eylül — 930) tarihli nüs hasındaki beyanat arasında Fethi Bey aynen şu sözleri söylüyor: “Yalnız askeri ve siyasi muvaf fakiyetler bir milleti yaşatmağa ki Fi gelmiyor. . . Mali işlere de azami ehemmiyet vermek mecburiyetin deyiz. Bence son söz, Son Postanındır 3 Eylül nüshasında Fethi Beye at fettiği beyanat, uydurma mıdır yoksa bizzat kendi ifadeleri midir (Bumu izah etsin. Bilhassa politika adamları unut mamalıdırlar ki, hayatın hafızası gok kuvüeti Sözlerin ve hâdise lerin üzerinden günl, den sorarlar. Halbuki mevzuu bahs beyanat yapılalı henüz dört gün oldu. Fethi Bey Son Postada inti şar eden o sözleri daha evvel tekzi be lüzum görmedi de benim maka lem intişar ettikten sonramı bulü zumu bissetti? Her halde atiye olan itimadımız kuvvetlidir: Biz de düşe kalka, tec rübe göre göre bu hayatta da pişe ceğiz! Siirt Mebusu tesrif kendi kendilerini ve kendisine atfen), ÜN 3— Rüşvet alan xi emar km z5 Abdi. Mamlt 2. Harici ve sani haberler / wdudu meselesi | takyldat katl. Ç İktisat vekili kabahat ANKARA, 5 (Milliyet) — İktisat Vekili Şakir B. son günlerde Alpullu fabrikası otrafında yapılan neşriyat hakkında şu cevabı verdi: — Alpullu şeker görketi bidayeten beş yüz bin lira sermaye ile teşekkül etmiş, bilâhare öermayesini 750 bin İ liraya iblâğ etmiştir, Ayrıca 750 z Tiralık ta obliğasyonu vârdır. Alpul- İlu'daki şeker fabrikası ispirto fabri- İkası ve seir tesisat üç milyon Hradani| İfazla kıyinettedir. Şiiphesiz bu kadar bir sermayeyi toplıyabilmesini mües- sese hükümetten ve barikalârdan usul İdü dairesinde gördüğü muavenete “l | işlerindeki intizam ve ciddiyetile ka. Gazi Hz. İs İktisat vekilinin hakkında yapılan dedikodulara verdiği Alpullu şeker fabrikası tevkif edidi 4#üncü sahifede yazısız Felek ettiler . cavap veriyor Alpullu şeker fabrikası etrafındaki dedikodular ai şe (Şakir B. soruyor: “Vatandaşların fabrika tesis ve sermaye vaz'etmeleri mıdır?,, cevap zandığı yüksek “itibara medyuhduf Gördüğü o muavenetlere istihkakını şirket deruhde ettiği işteki muvaffaki yetle göstermiştir Benim bu teşebblisteki alikam müs «ssisler meyanında bulünmak ve yir« mi beş bin birahık hisse senedine sahip, olmak ve Vekâlete geçinceye kadar da meclisi idaresinde çalışmaktan iha ettir Şirket 1928 senesinde teşkil olun- muş, şeker fabrikası da 1926 senesin de yapılmıştır. Şirketin üçte ili ser. mayesi Ziraat Bankalarile mahalli vi- lâyet idarelerine aittir; müitebaki ser- (Devamı beşinci sahifede) met Pş. ile Yalovadan geldiler < iaee— Reisicümhur Hz. mütebaki tatil | müddetlerini burade geçirecekler Reisicümkur Gazi Hz. dün akşam 17,45 te Ya- | lovadan Ertuğrul yatile ve maiyetindeki zevatla şeh | rimize avdet buyurmuşlardır. Gazi Hazretleri Millet Meclisinin küşâdma ka» nın zabıta hâdiseleri ile karışma | larının fikirlerini tam bir serbes sı bahusus bahsettiğimiz feci|ti ve emniyet içinde izhar edebil vak'alar zuhuruna meydan ver-|mesi için bütün tedabiri almala wn büyük bir kısmı ecnebi ithalâtı- MAHMUT a ve dolayısile döviz mübsyaatına ârfedilmiştir... dar Dolmabahçe sarayında ikamet ve mütebaki ta- til müddetlerini İstanbulda geçireceklerdir. Başvekil İsmet Paşa da Gazi H. nin refakatle- İmaktır, Çünkü bu halde devletin Kanunlar; ve memurları kendi kendine derhal faaliyete geçer- Dünkü Politika gazetesi bu fıkra-| » kaydettikten sonra diyor ki “Sıvas nutkunu okuyanlar çok iyi ilirler ki İsmet Paşa, Fethi Beyin tmas ettiği bütün bu noktalara açık Sik cevap vermiş, politikasını kuvvet sebep ve delillerle müdafa etmiş- ir. Fethi Bey bunlara cevap verecek di? Eğer İzmir nutkunda, Reisicüm- wr Hazretlerine yazdığı mektuptan inan yukardaki fıkranın delâlet et- il mânayı tam bir vüzüb ile efkâr mümiyeye arzedemezse, vazifesini öksan yapmış olur.,, Politika kefikimizin bakkı vardır: “günkü nesil için gayri müsmir asraflar hangileridir? Döviz müba- vatına tahsis edilen fedakârlıklardan ksât nedir? Mil müdafâa tahsi- itımdan, şİmendifer inşeatı masrai- rından kısarak. vergileri mi azalt- ak istiyorlar? Bunu açık söylesin- -- © vakit biz de daha açık İkonu- biliriz? Sirt Meb'ufu rildiği için bir çok muştur. Fakat şu iki mleyi düzcitmek isteriz: “Biz; ha- #âten emniyet cidali içindeyiz ve bü esi İZ hakikaten emniyet çemberi iğin Viz Bunun bataryasını kazandık? e ve bu hâdiseler müfrit! satlarını gizliyenlerin araya ka- “Yıldırım,, Şehrimizde bulunan Posta ve telgraf umumi müdürü Fahri B. idareye ait müstacel ve mühim tetkik etmektedir. Bu sene Mecliste müzakere edilecek olan ehemmiyetli ka - nunlar arasında posta ve telg- rafta ıslahatı mutazamımın 1â- yihadan maada bir de yıldırım Keclâir) telgrafnamesi usulünün ihtasma dair bir lâyiha vardır. - Lâyihaya göre bu yıldırım işleri İtelgrafları için altı misli ücret almacak ve on dakikada telgrâ- fm cevabının alınması temin € aran İstanbul telefonunda Ankara ile İstanbul arasında elefon muhaberatında akşam saat,yirmiden sabahı gekizine kadar olan mükâlgmeler için nı- mesi çok teessürü mucip bir şey |rınr mahalli makamata em dir. Müsebbipler takip olunmak | tim. İntizar ettiğim fiki muhakkaktır. Şüphe etmem ki, fil Geceleri Ankara - Istanbul telefon ücretleri yarıyarıya indi ret - ir ve rlerin izahidir. Her hangi bir fikrin nasıl tatbik olunacağı i- zah olunmadıkça, millet tarafın ler; ve kanunu tanımayanlara hadlerini bildirirler. 'Bu ümniye devlet ve hükümet vazifesi ve kudretinin icabidir.,, arareresessasekaasaaseeaamremaeeieeearesaaeaeaaaaaeeseseaeeseeeseseeseiaaeee | telgraf usulü lâyihası ihzar edildi Altı misli ücrete tabi bu telgrafların cevapları on dakikada alınacak Rus tayareleri Dün öğlevin Anka- raya geldiler Tayyarecileri Rus se- firi ve sefaret &rkânı karşıladı Ankara, 5 ( Telefonla ) — |Beklehen Rus tayyarecileri bu gün saat 12 de geldiler. Tayya recileri dün Od« |? sadan kalktık! rriçindün ak İşam'gelemediler jRus sefiri Suri yoldaşla sefare' | memurları Tay İyare cemiyeti rr Jj! isi Fuat B, karsı © İladı. Türk tay İ yarecileri namına Res sis İda bir zabitmiz o Suriç Yoldaş Şohrimizde tejtişle meşgul Rus tayyarecilerini istikbal et- P.K. F. umumi müdürü (©. İran ve Afgan sefaretleri me | baker 5“ Imurları istikbalde bulundular, © | VE DA İ Rus sefarethanesine gitti. Sa! Ni öt beşte sefarethanede : (Devamı beşinci sahifede) İzine hir çay verildi. < ”<08 lecek G. Trakyada Yunanlılar müşkilât çıkarmağa başladılar Bitarafların nazarıdik- kati celbedilecek Gümülcünede çalışmağa baş- yan tâli mübadele komisyonu işlerini tanzım etmek için bir çalışma programı hazırlamış tır.Bu programda işlerin bir saat evvel bitirilmesi için bâzı tedbir ler alınmıştır. © Fakat komisyon işe: başlar başlamaz Yunanlılar garbi Trak « ya Türklerinin haklarını ver - mek istememişlerdir. Murahhaslarımız bu müşkilâ: izerine Yunanlıların nazarı dik- katini celbetmiştir. Yunanlılar âfnamenin Garbi Trakyada taallük eden kısmında müşkilât çıkarırlarsa bitarafların müdaha lesi talep edilecektir. Maarif vekili Yalovada bulunmakta olar Maarif vekilimiz Cemal Hüsnü B. dün akşam şehrimize gelmiş tir, Vekil B. Perapalas oteline in miştir. Cemal Hüsnü B, şehri - mizde bir misdet istirahat e - 'decektir. rinde İstanbula gelmiştir. İstanbulda Hi “ Dünkü maçın galibi K. Hemal Ha; İsmet Pş. 15 eylülde Ankaraya avdet edecektir. Başvekil Paşanm bu on günlük istirahat müddetini secirmesi pek muhtemeldir. | Küçük Kemal galip ii ii min yumrukları altında iplere sürerken Vaz. dördüncü sohifemizdedir —