30 Ağustos 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 2

amitl Tahsin, Pâğanın, Hatıra te, (Tercüme ve iktibas hakkı mahfuzdur.) Alman İmperatoru Sultandan imtiyazları nasıl kurtardı? Yıldız'da merasim Röşkü İmparator İstanbulda bulun- duğu mtddetçe her gün sabah- ları saraydan çıkarak şehrin şa- temaşa mahallerini gezer, le vekti avdet ederek impara torige İle birlikte taam ederdi. İmparatorun bu tenezzühlerinde tertibat lâzimenin alınmasına ta rafı ben memur edil- miştim. torun başkâtibi ir akşam hükümdarm ertesi sabah gidip göreceği yerlerin e- samisini bana bildirirdi bende teşrifat ve zabita memurlarma lâzımgelen talimatı verirdim. İmparator bu ziyaretinde Sul tan Hamit ile müteaddit defalar görüşmlştür. Bu mülâkatlarda daima siyasiyattan, iki memle- ket arasındaki dostluğun takvi- Türk ordusunun te- kemmülüne Alman zabitanı ve fabrikalarının müzaheretinden bahsolunurdu. Bir defasında İm ademi Rusyanm tensikatı as- iyesi giinden gine ilerlemek te olduğunu ve Türkiyenin bu- nu şmdiden düşünmesi lâzım- İ geldiğini söylemiş ve icabında boğazların kapatılması için Sul tan Hamidin fikrini yoklamış- tr. Diğer bir mülâkatta Sultan Hamit imparatora Girit mese- lesini açmış ve Rusyanm bu meselede Yunan amaline mü mayil olduğunu söyliyerek im- paratorun Türkiye lehine mü- zaheretini talep etmişti. Türki yedeki tasavvuratı iktısadiyesi- ni sahai tatbika çıkarmak ga- yesini takip eden ve esasen bu maksatla seyahat etmekte olan İmperator Sultan Hamidin bu talebini hüsnü telâkki etti ve ye eni olan Rusya İmperatoruna derhal o gün bir mektup yazdı. Bu mektubu İstanbuldaki Rus sefiri (Zinoviyef) vasrtasile Pe #ersburga göndermişti. Pek ta- bit olarak bundan bir netice çık madı. Almanya imparatorunun bu seyahatte elde ettiği en mühim len Bağdat hattr im- İyazmın bir Alman i- halesini Hünkârdan mel ti. İmparator bu hattm inşaatı Almanlara verilmesi pek ziya- de büsnü tesir hâsıl edeci ve iki devlet arasındaki sebatı sarsılmaz bir hale getire- ceğini ve bu suretle Almanlar Türkiyenin mukadderatı siyasi yesinde alâkadar olarak Türk ordusunun tensiki ve takviyesi Almanya için bir lüzum teşkil edeceğini söylemişti. İmparatorun telkinatı Sultan Hamidi ikna etti. Bir gün beni huzuruna çağırarak şu sözleri söyledi: — Şimdi imparaorun nezdine gidiniz, Anadolu şimendifer hat ye irade ettiğimi söyleyiniz, bir de imparator hazretleri Kudüs- te bir Protestan kilisesi yaptır- mak istiyorlardı bunun için mü nasip bir mahal olup olmadığı- nı Kudüs mutasarrıfından tel- grafla sorunuz, bu hususu da imparatora arzediniz. Ferdası gün imparator İstan bulu terkedecekti. Akşam ziya fetinden sonra imparatorun da- iresine gittim başmabeyinci ma rifetile kabul olundum. Sefaret baştercümanı (Baron Nesta) tercümanlık vazifesini ifa etti! Hünkârın iradesini tebliğ et-) tim. İmparator çok memnun ve mütehassis oldu, teşekkür etti. :e| Bu keyfiyetin Almanyada pek ziyade hüsnü tesiri mucip ola- cağının zatı şahaneye arzı söyledi ve teşekküratmı bizzat ve şifahen arzedeceğini de ilâve etti, Ferdası günü şimenditer hakkındaki iradeyi Babrâliye tebliğ etmekle beraber Nafia nazırı Zihni Paşayı da saraya davet ederek hattın inşası sera itmi müzakere ve tesbit olu- nürken (Hükümetin her ne va kit isterse mesarifini bittesvi- ye hattı iştiraya halkı olabile- ceğinin şartı esasi olarak ka- bul ettirilmesi ve o bunun için Almanya Hükümetinden res- - mi bir vesika istihsal edilme- si) irade buyurulduğunu söy- edim. Bu vesika elde edil mişti, Son defa hattım Türkiye Cümhuriyeti tarafından müba- yaasını bu vesika tetnin etmiş tir sanırım, (Bitmedi) | MİLUYET SOMARTESİ, 30 AĞ USTos,, 930 “ HARİCİ HABERLER.. Irak petrolleri mes'elesi Imtiyaza malik olan şirkette muhtelif hisseler var Seyahat.. Kıral Feysal Lon- draya gidiyor İrak petrollerinin işletmesi meselesi son günlerde gene ta- deki kumpanya İrak petrol letilmesinde Türkiye de alâka- dar olduğu için bu bahis etrafın da dönen rivayetleri kaydet - mekten geçemiyeceğiz. İrak hükümdarı kıral Feysal geçenlerde Londrayı ziyaret et- ti. Bu Ziyaretin İrak petrollerini! biran evvel işletmek için İngilte re ile bir tlâfa vasıl olunduğu söylenmektedir. Bugün İrak Pettolie işmin - ideki kumpanya Trak petrol iş letme imtiyazmn hisselerine maliktir. Bu kumpanya eski Turkish Petroleum şirketinin vücude getirdiği bir kumpanya- dır. Bu eski şirketin Almanlar- Vasi e ie Kıral Faysal daki hisse senetleri umumi harp te zaptedilerek harpten sonra; 920 de San Remo konferansmda Fransızlara verilmiştir. Fakat gene harpten sonra Amerika “a- çık kap” siyasetini ileri sürerek petrol hisselerinden pay iste - miştir. Bunun neticesi olarak şir kete şu suretle bir hayli iştirak eden olmuştur: Anglo- Persian (İngiliz) yüz de 23;75; Royal Shell (Fele - menk) 23:75; Fransız petrolleri şirket 23:75; Near Eastern De- veilopment şirketi ( Amerika ) 23;75 ve bir de Gülbekyan ismin | © deki Ermeni grupu ki bu da yüz| $ hisse ile iştirak ediyordu. Fa- kat bu teşekkül muhtelif mâni- lerle faaliyete geçmemiştir. Te- şekküle dahil olan Fransız şirke ti ile Fransız hükümeti arasında ihtilâf çıktığı söylendi. Sonra İrak petrollerini Akdenize indir mek için yapılacak mecranm İn gilizler Hayfada Fransızlar ise kendi idarelerindeki İskenderun ve ya Trablusu Şamda nihayet bulmasını ileri sürüyorlardı. Ni hayet gerek bu cesim mecranın ve İrak ile Akdeniz arasmda in şa edilecek gimendiferin geçece ği yol hakkında tetkikat yap - tırıldı, Bir İtalyan grupu ile bir İsviçre. Fransız grupunun ve hatta bir de Alman grupunun| şimdi hak iddia ettikleri de söy| İenmektedir. Bağdat- Hayfa hattı için pi - lânlar hazırlanıyor. Fakat İrak petrollerinin işletilmesine'ne va kit başlancağı kat'i surette ta- yin edilmiş değildir. Kıral İsviçrede Bem; 28 (A.A) — İrak kıra Ir Feysal; Thoune'a vasıl olmuş tur. 10 gün kadar orada otüra- Rusyada İdama mahkümular Moskova; 28 (A.A) — Mü- him miktarda gümüş para top lıyan veayni zamanda mukabil in Bebekte “ denize dalma ve atlama ,müsabekalarına|ibtilâl propagandası yapan 10 hazırlıklar yapıldı. Resmimiz muvafjakıyetii hir atlayışı gösteriyor kişi idama mahküm olmuş ve mahkümlar kurşuna dizilmiştir. İsveçli kahraman Otuz üç sene evvel iki arkada şile bir balona binerek Şimal kut buna gitmiş ve bir daha avdet e- dememiş olan İsveçli Salomon August Andröenin cesedi geçen lerde bulundu. Bundan bahse- den “Times” gazetesi tahsis et- tiği makalede diyor ki “Bu hava kâşiflerinin öldükle ri muhakkaktı; fakat kutpun vahşetzarı üstünde nerde Son 0- larak dinlendiklerini kimse bik miyordu” “ Times İsveçli kahramanla rm geçen ay Franz Josef arazi- sinde buzlarn çözülmesile yapı lan tetkikat esnasmda bulunan bir takım şeylerle taharriyatın Jileriliyerek nihayet Andre'e ik İdiğer bir arkadaşının cesedi bu- İlunduğunu zikrediyor. “Times” dyior ki: “ Andre'enin sergüzeştinden uzun seneler sonra hiç kimse kutup seyahitini havadan yap - mağa teşebbüs etmedi. Kutup İhavalisinde tetkikat için hava - İdan -Amundsen ;Byrd; Wilkins tarafından- 924 tenberi yapılan mesai tayyarelerle imal edil - miştir. Andre'enin ze )anmdan İberi yalnız iki defa; hivadan ha fif hava sefinelerile kutpa karşı çıkılmıştır. 926 da Amundsen İve İtalyan inşakerdesi olan Nor ge hava sefinesile Nobile Spits İbrgenden Alaskaya uçtular. 928 de Nobile evvelkinin eşi olan İtalya hava sefinesini işmal kut puna götürdü; fakat Spitsber gene avdette hezimet hava sefi- nesini mağlâp etti. Bu facia he. İnüz bir çoklarının hatırmdadır." Filistin ve İngiltere <Temps» gazetesi geçen sene Fi- listinde çıkan karışıklıklar dolayısile Cemiyeti Akvam tetkikat heyetince ahiren verilen rapordan bahsederekbu raporun neşri İngilterede hoşnutsuz luk uyandırmaktan geri kalmayacağı nı kaydederek diyor ki: “Cemiyeti Akvam vekâletini alan bir devlet için ilk vazife asayişin mu hafazası ve bunun hali husumete 0- İlan irk ve taraflarca ihlâline müsaa- de edilmemek için tedbirler almak ol duğu aşikârdır. Komisyonun raporu Ağlama duvarı hakkında tam vaktin de bir talimat vücude getirmiş olsa- ydı ve İngiliz polisinin miktarı arttr- rilmış bulunsaydı Araplarla Yahudi ler arasındaki nizam bertaraf edile- İceği, binanensicyh tabtit olunacağı riütaleasmda Jır. Bir taraftan idare- de basiretsizlik, diğer taraftan zabı- | tanın istihbaratı ve kuvvetinin kifa- yetsizliği bu meselede İngiliz siyase- tinin mes'ul tutmak için delil olarak dermeyan edilmek isteniyor... «Temps» makalesine nihayet verir ken İngilterenin Filistinde hata et- miş olacağmı, fakat Cemiyeti Akva- mm vekâletini İyi bir surette ifa et- mek istediğine şüphe edilemiyeceği- ni, Arapların meştu menafii ile Ya- hudilerin hakkı mükteseplerini telif etmek kolay bir iş olmadığın söyle- mektedir. Hindistanda Milli komite Madras; 28 (A.A) —Hükü - imet; Hint ittihadı kongresi ic- İra komitesinin gayrıkanuni ol- duğunu ilân etmiştir. Hindistan konferansı Lnodra; 28 (A.A) — Resmi mahafil; Hindistan konferansı- nın muahhar bir tarihe tehir edil miş olduğuna dair olan haberi tekzip etmetedir. T. Sani âymın ilk günlerinde toplanacak olan konferansın içtimama ait hazır lıklar proğram mucibince ikmal edilmek üzeredir. Hindistan kabileleri Simlâ; 28 (A.A) — Şimali garbi hududundaki kabileler ara smdaki müzakerat neticesi ola- rak hali hazırda muhasamat kuvvetini kaybetmiştir. Matem tutuyorlar Decihi; 28 (A.A) — Son tev kifatın neticesi olmak üzere şe- hir dündenberi matem içinde - dir. Arjantinde (Reisicümhur aley hinde hareket Bucuos - Ayyres; 28 (A.A) — La Prensa gazetesi amele ma - hafilinde vukua gelen tahrikât dolayısile payitahta bir çok en- İdişeli şayialarn deveran etmek ite olduğunu yazmaktadır. Pölis İmüdürü btüun polis merkezleri Âmirlerile görüşmüş ve hükü - met meurlarr La Platadaki aske ri alay kuandanlarına lâzımge - len talimatı vermiştir. Hükümet sarayı muhafızaları mühim su- rette takviye edilmiş olup Reisi cümhur M. İrigo; gâbı yakininde karakol gezektedir. Adliye na- zı Reisicimhura bâzı siyasi re islerle ordunun bir kışmının tah rikâtı hakkında ve bu ahvalin hi ihtilâl tehlikesi karşısında bu - lundurmakta olduğunu ilâve ey lemistir. Retsiciimhurun ikamet gâhmın damına o mitralyözler konmuştur. Müşarünileyh mem. kuuna ihtimal vermediğini an Jçak kendi. X kendi şahane, karşı bir sui- İ Tam sekiz yıl evvel ki İtz 19 Mayis 1919 dânberi, Anadolu- Dun ortasında bir halâs güneşi gibi İ döğüveren ve kurtarıcı sesi ile, bü- tün Türk milletine, © dünyada misli görülmemiş . bir istilâ ve imha zul- mü altında inliyen Türk milletine, ge ne o milletten aldığı ilham ile, “Hâki miyet bilâkaydüşart milletindir. İki bin yildan eksik değil çok fazla bir ta rihi olan ve daima Efendi yaşamış 0- lan Türk milleti bundan sonra asla ğurda ölmesini bilir., Gazinin, o tek adamın açtığı bâyrak altında, ruh, fikir ve elbirliği ede- İrek mücadeleye atılan Türk milleti- İnin, hudutsuz istraplarla boğuşarak İyanık bağrından çıkardığı milli or- kendisini ölmüş addederek dusu ile, vatanmı parçalamağa kalkışan (yedi İdüvel) e karşı Türkün şimdiye ka- - olduğu gibi bundan sonra da €- jdar İbediyen Efendi yaşama; ğunu ispat ettiği gündür. iyık oldu- demiştik ki: — “Aceba her sene ayni şeyleri ayni sütunlarda okuyanlar, bu | tekrarları lüzumsuz, tatsız bulmaz. lat m3, “— Hayr, ayni şahıslar taraim- dan, ayri sahnede, ayni dekorla tek rarlanan şaheserler yok mu?. Ve bun lar böyle tekrarlandıkça, onu seyre, gene en ziyade onu evvelce seyret- miş olanlar koşmüyor mu?. Bu mü kerrer tehacümün sebep ve saiki o şa heserin seyredenlerde bıraktığı de- in zevk, ulvi heyecan değil mi: “Acaba Türk milleti için, kendisi: ni, İmha uçurumunun tam kenari” ca gelmişken, onu ölümden kurla: ran, bayala, istiklile kavuşturan bu kutsi hamlenin , — Başkumandan meydan muharebesinin vukubulduğu muazzam sahne kadar, muhteşem bir) sahueye; seyircilerine ancak bir yeni azim, - yeni bir kuvvet ve ümit kay- nağı, olacak bir dersaneye şahit ol müş bir millet var mıdır?.,, Ne Milittan 22 sene evvel Ani- bal'in Kan'da yaptiğı ve Alman aske- ri üstatlarından Şiifen (Schliefen) in bir imla muharebesi için nümüne ittihaz ettiği meydan muharebesi; ne de gene Milâttan 200 sene evvel İlk Türk kahramanı Mete'nin 320 bin kişilik Çin ordusuna karşı (Ta-Tum- Ko) civarında kazandığı meydan mu- harebesi; ve ne de son Büyük harpte Almanların “Tanmoberg,, te yaptık- ları mahirane ve çür'etikârane imha muharebesi; bunların hiçbirisi içinde vukubuldukları şartları, ve verdikleri İmetice ve şümul itiberile, son Türk lekette bir fesat hareketinin vu |” bugün;| esir olamaz: Ya hür yaşar, Ya bu u-| diye haykıran) Geçen sene bugüne ait yazımızda| kabramanı “Gazinin bütün etrafile düşünülüp, ihzar, idare ve intaç ey- icdiği bu zafer ile kıyas edilemez. . Büyük bir hava seyali Bir Rus hava filosu Ankara e 9 bin kilon birdevir seyahati yapa€ da ce relik Moskova; 29 (A.A) — Sov- yet vaha filosu eylül iptidasn- da dokuz bin kilometrelik bir de vir seyahati yapcaktır, Tayyare ler Moskovadan hareket ile S çmek i PU kast icrası muhtemel bulundu | Zunu beyan etmiştir. Kendisi hükümet sarayına öğleden son ra etrafında mühim mıktardamu hafız bulunduğu halde gelmiş - tir, Payitahttaki bütün asker - ler kışlalarndadır. Bucnos- Ay res ahalisi sükün çindedir. İtti haz edilmiş olar tedbirler hak kındaki esmi tebliğte bu ted . |)birlerin önyon telgraf kumpan- yası amelesinin grevi yüzünden zuhur etmesi muhtemel bulu - nan kargaşalıkların ölne geçil mek için ittihaz edilmiş ihtiyat tedbirler olduğu beyan cdlmek- tedir. La kritika gazetesi; adli ye nazırınm Reisicümhura kon- grenin işe başlamaması yüzün- den halkın memnuniyetsizlik iz har etmekte olduğunu bildirdi- ğini yazmaktadır. M. İrigoy: ayet kongreyi 8 eylülde fev- »lâde olarak içtima etmeğe da vet edeceğini vadeylemiştir. aaramassamarasansaş seeeeeseeeaasemeresasaseaeanaeeaeaeeeeei i 30 ağustosu nasıl yaptık Türk zaferini yaradan Başkumandar. muharebesinde Mustafa Kemal. $ 30 ağustos Başkumanda gösterli Çünkü bu son Türk zaferi, altında bulunduğu çök ağır, çok çetin şartla ra rağmen yalnız karşısındaki Yunan, ordusunu imha etmedi; yalnız Yu- man miletinin iradesini Türkün ira- desine rümetmekle kalmadı. . Bu bü- yük zafer, bütün dünyanın mağrur galiplerini de, Türkün iradesine râ - metti. , Türkün ebedi istiklâlini kur- tardı, Türk Cümburiyetini kurdu.. Dünyada hiçbir milletin tarihinde te- ssdüf edilemiyecek derecede seri ve müteselsil bunca siyasi, içtimai in- kılâplarımızın da temelini kurdu... İşte bugün sekizinci yılını bitirip dokuzuncusuna basan, zafer bayramı mız böyle bir bayramdır.. Hiç bir bây' Tamımız bunun kadar, azim ve kud- ret kaynağı olamaz, sanırız. . Bu zaferin nasıl kazanıldığını gös- terir krokilerimiz bu hususta bir fi kir verebilir... Onun için bu hususta ki hatıra ve mfşahedemizi tekrarla. maktan sarfı nazar ediyoruz, yalnız onun en heyecanlı olan son perdesi- ni, “Mülliyet,, okuyucuları, açmak İs iktifa ediyoruz: Türk ordusu, daha 26 Ağustos sabahında “Afyon,, mey- dan muharebesinde, belkemiğini kır dığı düşman ordusunu; sıkıştıra se kıştıra, 30 ağustos günü, krokide gö rüldüğü veçhile, tam bir imha çem- beri içinde kıstırmıştı.. Kati netice ânı yaklaşıyordu. . İşte böyle buhran| İk ve kat'i safhasına giren bu muha- rebeyi, krokide görüldüğü veçhile, rumaniğan Gazi Hiz,, H inci fırka be iler vastopol; Ankara; Bitl ran; Tebriz; Kâbil; Uranburgdan vaya dönecektir. Bi | da yeni modelde üç İ resi i vardır. Gene o me Moskova; 28 (A.A) tiya gazetesi Bahreyi şeyhi tarafımdan peti nın bir İngiliz şirke! si üzerine İranın Cemi vam nezdindeki prot9 kında diyor ki: “Bu ten sonra İngilterenin! tan sahillerinde i) İyerlerden biridir. doğrudan doğruya lar vasıtasile gerek B de gerek Basra - körlü kadar toprak varsa geçirmiştir. İngiltere caz kıralı İbnissuutisf olan Bahreyn adalarif lini elde etmişti. Bunu İran protesto etmişti. rotestosu hükümsüZ iki müracaatr da İuğrıyacağma şüphe dir. n meydan mal, ir harita nm top ve tüfek ateşi © irassut mahallinde idare Artık akşam yak! uya göneliyor, top tülek oğultu ve böğürü Kulan dereler ve tepeleri merliği çökmeğe başlı Tam güneşin bat Türk topçusunun o af ettiği düşman © mevsii iman piyadelerimiz süvarilerimiz mızrak VE muazam bir yanardağ #4 ş Gi saldırdılar. Çok sü lık basarken Türk © imanın bağrına saplmtdf; lah, sedalağı arasınd leri boğulup! çü asi nan çö ediyordu. ... İşte Mâlinin, “Türk Cümbü”” inkallibenin temeli DİY kuruldu. . milli Peygamberi Gâfİ besi de Dumlupınardi" sidir. , Türk milleri Böyle Eğ zafer ve istiklâl beyf?” Jken, hiç gözünden noktalardan biri â€, İmmiz havasını zehiri kargı, vatan havası İ yesini güden “Türk yeti,, ne yardımı: biŞ