13 Ağustos 1930 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1

A mmm ÇARŞAMBA 13 AĞUSTOS 1930 5 in NUSHASI 5 KURUŞTUR Eski politikada inat | Geçmişleri tasfiye etmemekte ve anma yarışı durdurmamakta t edenler neticede sarar ım! göre <ekler, fayda mx Şurası muhakka teketi devriyesi durdurulmadığt Gibi| bödisatın cereyanını da tevkif etmek vümkün değildir. Bir millet için ne ebedi bir muzafferiyet, ne de ebedi bir makhuriyet tasavvur olunamaz Tarihin cereyanı; dajma gururu kı- Fan ve ümitsizliğe meydan bırakm-| yan bir istikamet takip eder. Tarihin bu cereyan tarzıdır ki, —her #eye| Tağmen— beşeriyeti “daha iyi, Ye 'daha ileriye götürüyor. e Maksadımız tarihin felsefesini yap ak değildir. Anlatmak istiyoruz ki, ünkü vaziyetin kendi Jehlerinde unu görenlerin elinde bu faiki- lerini nihayete kadar muhafaza © leceklerine dair bir hücüet ve ve- sika yoktur. | Her türlü fena ihtimalleri ortadan, kaldırmak için, milletlerin. arasmda anlaşmayı işkâl eden sebepleri şim diden yok etmek lizımdır. Her vesile İle tekrar ettik kl, silâhlanma ve borç| lar meselesi bu sebeplerin başındadır. Noktai nazarımızı teyit için tarihin) €ski ve uzak sahiifelerini karıştırmağı um. yoktur. Yaşıyan neslin şahit ğu vaktalar bize pek çok Canl| hökikatler ifade ediyor: İngiltere, Al manya'ya karşı donanmağa birincili- ii muhafaza için umumi harbe girmis ti Bu maksatlâ giriştiği harbin ne ticesinde gördü ki, Amerikâ kendisi: | ne müsavi bir. donanma, sahibi ol müş. ; Realist bir zihniyete malik olan ve bu zihniyet sayesinde inkişaf kudre- tini devam ettirebilen İngiltere: Şid- öctli tedbirlerle mühafaza edemiyece Ği donanma faikiyeti Beer m dan vazgeçti Tahdidi teslihat yolu ile akla gelmiyen feliketlere sml o mak yolunu tuttu; bu yal Pa in si yil ni ağı ta , memleketin ikunadi müşikülütene ha: fitletmeğe çalışacak. - Tepeden tırnağa ha: bir millet halini alan Kayser ki, kürrenin ba dar müsellâh Alman: ha medeni ve binaenaleyh kuvvetli yeni bir Almanya bütün mevcudiyetile ya-| şamaktâ devam ediyor. Bilmiyoruz! Bu mevzuda Avüsturya| ve Osmanlı o imparatorluklarındarı bahse üzüm var mı? Bir zamanla onlar da kendi faikiyetlerini korumak) ve larını inkişaftan alıkoymak imkânlarmı aramış, büyük tecrübe- lere girişmişlerdi. Ne beşeri adalete ne beşeriyetin ihtiyacına uymuyan bu politika tecrübeleri, en nihayet bu mağrur saltanatların basin akibetleri ne mal oldu. d Görülüyor ki, tecrübe edilmiş şey leri yeniden tecrübeye kalkışmak bös tanı mucip oluyor. Çünkü: Ayni © bap ve şerait, hemen dalma ayni neti teleri verir. Halbuki bu günkü me deniyetin seviyesi, hem bizi muhit ©- lan eâbap ve şeraiti, bem de onun me- Ss ci sene, No 1618 erbest Cümhuriyet Fır- kasının tescili istendi Fethi Bey dün de muhabirimize beyanatta bulundu ve yapacaklarını izah etti Fethi B. yeni fırkanın bilhassa adli ve mali meselelere ehemmiyt vereceğini söylüyor # Program Serbest Cümhuri- yet fırkasinin programı Madde 4 — Serbest Çümhüri- yet Erkasr Cümburiyetçilik, mil- liyetçilik ve İlyiklik — esaslarına bağlıdır. Bu esasların:millet btün- yesinde ebedileşmesi, gayesidir. Teşkilâ Esasiye Kanunundaki bürriyet ve masuniyet haklarmı bilâ istisna herkes için mer'i tuta- cak ve hiç bir arızaya uğratmıya- caktır, Müdde 2 — Vergiler millet ef- radının iktisadi teşebbüs kabiliye- rsmiyacak ve'halkın taka: nu aşmıyacak derecede tah caktır. Vergi tarhında daha salim esas lara istinat edilecek ve tahsilinde- ki yolsuzluklar kaldırılacaktır. Yeni . fırkanın idare hey'ti azası Tahsin | Erzurum )J, Reşit Gelip ( Aydın ), Talât ( Ankara ) Beyler. | | Sabık Paris sefiri Fethi B.| Vilâyet istida ve beyanname dün saat on altıda Yalovadan)yi polise havale etmiştir. Polis | bu husustaki muameleyi ikmal | İederek ilmühaberi tanzim etmiş | ve bu suretle yeni fırka resmen | teşekkül etmiştir Program da akşam postasile vilâyete gelmiştir. Serbest Cüm | vilâyete bir tel- graf © çekerek teşkil ettiği Ser- best Cümhuriyet fırkasının tesçi lini istemiştir. k j Fethi B. bu tel İdiyor ki; ” İkasıdır. i t “Program pos |) e tadadır. Firka nın ismi Serbest £ © Cümhuriyet fr ç İ , Fethi, . Reisi | Umumi kâtip Kütahya Nuri B, (KitaX meb'usu Nuri idare azası Aydın meb'usu Reşit Galip, Er grafmda aynen huriyet.fırkasının programı kıs| mı mahsusumuzdadır. ANKARA 12( Telefonle Y—! Ankara Meb'usu Talat “Bey yeni fırkanm teşkilâtını yapmak üzere Ankaraya gelmiştir, | | İstanbul meb'usu Haydar B. | de yeni fırkaya dahil olmak üze jre müracaat etmiştir, yg Yeni Fırka liderinin Madde 3 — Fırka, devlet vari datının semereli surette (o sarfma dikkat ve büyük Nafia teşebbüs- leri masraflarının yalnız bir nesle tahmilinden içtinap eder. Madde 4 — Fırka, püramızın kiymetini bir sbvebvel tesbit iç tedbir almak ve memleketimizde iş görmek istiyecek harici serma- yeye bu suretle yol açmak azmin- Fırka, vatandaşla- mali ve iktisadi her olan İyetler kanunu mucibince tescili | #ethi Beyle görüştüm. Yeni fır zurum meb'usu Tahsin, Anka. | muharririmize beyanatı ra meb'usu Talât Beylerdir. Fır! OKAPLICA, 12 (Yalovaya gi kanın merkezi Ankaradır. Cemi | den hususi muhabirimizden )— türlü teşebbüslerine engel hükümet müdahalelerini kabul et- mez, Memleketin iktısadi hayatı. nın inkişatında her türlü teşebbüs erbabının zahiridir Cümhuriyetin menfaatleri için girişilmesi icap eden iktısadi işler de fertlerin kuvveti | gayri kâfi görüldükçe, devlet doğrudan doğ ruya teşebbüs eder Liman inhisar: kaldırılacaktır. (Mabaadi 2 inci sahifede) rica olunur. celerini değiştirebilecei kadar yük- sektir, Unutmamak ki, devir devir silâh ların biçimleri, hassaları ve tesirleri nasıl değişiyorsa kuvvet m” nun da mahiyeti deği z muğlük olan kuvvet mefbumunu bu tüda mitalen edecek dek ; Eee $e'muhakkak ki —dar bir hodbinl. ie istinat edem eski politikada #rar nek suretile— Hsitün dünyanın ga tcp ve intikamın; zizerinc çekmek: hİŞ, bir memleket içinkuvvet ifade etmez. Bilâkis kendi fayda ve menfaatlerini başkalarının fayda ve menafiile telif «debilenler daha kuvvetli sayılır. Çün kü onların kuvveti, muhite yalniz kor | ku değil, ayni zamanda hörmet tek| kin eder, | Muvakkat ve yarım tedbirlerle hiç| br variyet tesbit edilemez. Bir mil- letin silâhlanma ihtiyacı, başkaları nin silâhlanması ve aralarındaki itti- fakın derecesile ölçülür. Onun için- dir ki, umumi sildblanmayı durdur mak azaltmakla her milletin silâhlan- ma ihtiyacı da kendiliğinden azalır. “ele ittifaklar sistemine nihayet ve- tilmesi hesabı pek çok kolaylaştıra caktır. Ne garip bir tecellidir ki, hakları sın teyidi için kuvvete ihtiyaç gören ler zaifler değil; maddi ve mânevi bütün vasıtalar malik olanlardır. İşte Türkiye ve Yunanistan, iza) ve bütün milletlere teşmilini istediği: | miz esasla, hem olarak pekâlâ ulaştılar. Şüphesiz, mağinin tasfiyesi ğu gibi yarın silâhlan- e de uyuşurlarsa, bu İki iyi geşinen iki mefhi dost olacaklardır. i, Almanya ik . işkâl eden şircası ayni şeylerdir. Ya- - meselesiğir. | Madde 6 — Köylünün ve çifçi nin çok wcuz faizle ve müşkülât six usullerle para bulması ve ik- tisadi bünyemizi zayıf o düşüren murabahacılıktan kurtarılması far ndan. kanın en mühim maksatla dır. Çifçinin fedakârlığile kurulmuş olan Ziraat Bankasının memleke- tin zirai kredi ihtiyacı tatmin ©- decek bir müessese haline çıkarı!» ması wndedir. Madde 7 — Dahili san'atların cânlarması ve kolaylıkla inkişaf etmesi fırkanın vâsıl olmak iste diği mühim hedeltir. Teşvik sa- nayi kanunu bibakkın tatbik edi. lecektir Bu kanunun bübsettiği himaye klar icabında tevsi olü- Sanayi ve Maadin Ban- biliyet ve faaliyeti artı. İ ..— Jsmet Pş. Hz. C.H. Fırkası meb'usları ile evvelki gün Millet Meclisinde yaptığı hasbihalden sonra.. Ismet Pş. Hz. dün Yalova yı teşrii buyurdular Başvekilimiz Yalovada 15 gün istirahatten sonra gelecekler. İsmet Ps. dün gece Gazi Hz. ne mülâ ki oldu ve yarım saat görüstüler Başvekil İsmet Pş. Hz. dün /vatın ayrı ayrı ellerini srktıktan sabahki ekspresle & Ankaradan |sonra yaya olarak Pendik iske- İstanbula gelmiş ve Pendikte İlesine kadar gittiler. trenden inmişti Nakliyat ve liman tarifeleri maksatlara hizmet edecek surette tanzim olunacaktır. Madde 8 — Halkın - hükümet dairelerindeki işleri azami sürat ve sühuletle gördürülecektir. Rüy vet ve suüstimallere karşı bilâ me: bhamet mücadele edilecektir. Madde 9 — Mahkemelerin sü. ratle iş bitirmesi için sıkı ve de- vamlı teftişler yaptırılacaktır. Malı kemeler teşkilâtmdaki noksanlar bu maksada göre ikmal olunacak. tr. Madde 10 — Fırka, harici siya setinde Türkiye cimhuriyetinin komşu ve bilâmum devletlerle mü nasebetlerinin dostluk ve sarnimi- yet dairesinde ötreyan ve takvi- yesine ve Cemiyeti Akvam miües- sesesile daha sekr surette o tegriki mesaiye ehemmiyet verecektir. Madde 11 — Fırka, bir derece- Mi intihap usulünün tesisini ve ai- yasi hukukun Türk kadınlığına da teşmilini müdafaa edecektir. : Yolda kendilerini selâmla. Çok neşeli ve zinde olan Baş | mak için toplanan Pendik hal. vekilimiz, Pendikte kendilerini | anı her zamanki tebessümleri- | karşılayan Riyaseticümhur kâ- İl. | selâmlıyan İsmet Pş. Hi. tibi umumisi Tevfik, o Mardin | Tevfik B. ile yeni hasbihalde bu meb'uşu İrfan Ferit ve birader l r bazı 2€-* (Mabaadi 2 inci sahifede) er hangi bir vesile ile mâni olmak, | e| bütün beşeriyet dünyasına karşı k x iyilikle tefsir olunamıyacak bir) tatbik o kabiliyiğili| bareket mes'ülyetli na de yüksektir.) mücrimane bir siyaset olur Siirt Meb'usu MAHMUT değil, ağır PİR EN VE LİN Kl AN a a ga Ensmahanrriri: Siirt Mebus MA HENNEE vaziyet Hudut komisyonu- Inun içtimai geri kaldı İHükümetimiz fi'li teş- riki mesai hakkında Irana nota verecek ANKARA, 12 (Gece yarı telefonla) — Şimdi Bayazıttün | gelen malümata göre tahdidi hu! dut komisyonu İran heyeti rei. si hükümetinden aldığı talimat jüzerine Bayazıttan Tahrana dön | müştür. Bu suretle, tahdidi hu- dut komisyonunun Iğdırdaki iç- tima; teahhüre © uğrıyacaktır. Hariciye Vekâleti, İran Hükü- inin notasında ileri sürdüğü | bazı esaslar hakkımda noktai nı zarımızı izah eden yeni bir nota hazırlamaktadır. Bu (nota hudut üzerinde fili teşriki mesai İteklifimiz tahhil olunacaktır. İ Öğrendiğime göre Ağrı'da İbulunan âsilerden bir kısmı mu. İhasara altında kalacaklarını an- ilaymca dağı terketmişlerdi: Ağrı'da kat'i vaziyet ve bare İkâtm alacağı şekil — şu bir kaç gün içinde tavazzuh edecektir. URFA, 11 A.A. — Birinci U. İ Müfettiş İbrahim Tali Bey gel-| miştir. | | | İrârım bir tebliği Gece yarısından sonra Anka İra muhabirimiz bize şu telgrafı | gönderdi: TAHRAN, 12 (Havas ajan- İs © bildiriyor) — Salâhiyettar mehafilden tebliğ olunduğuna göre Türkiyede Ağrı hâdisesi- nin daha bidayetinde İran Hi İkâmeti (İran ve Türk Kürtleri İarasındaki münasebeti kesmek Jicin hudutlarm © kapatılmasını emretmiş ve İran Kürtlerini içe- ri çekmiştir. | İran Hüxümeti hudutlarda silkünü idame etmek için müm. İkin olan her şeyi yapmıştır. Bi-| nuenaleyh, İran Hükümeti Tür. kiyeye cevabında âsileri takip için Türk kıtaatınm İran top- İraklarına girmesine muhalefet| ediyorsa buna hayret etmemek | lâzımdır. i Fransız hududundaki | | Oşerirler defedildiler MARDİN, 11 A.A. — Bu- günü Mardin ve — mülhakatnda tam bir sükün vardır. Herkes iş ve gütile meşguldür. Suriye hu du üzerinde bulunmakta olan çapulcu ve sergerdeler Pransız| kumandanı nezdindeki teşebbi- | sat neticesinde kâmilen Derzur” a teb'it edilmiştir |. Mardin valisi vilâyet halkı- İna bir beyanname neşrederek, Suriyedeki hainlerin memleket âleyhindeki tahrikâtlarma karşı halkın dikkat ve — teyakkuzunu celbetmektedir. Piyango bitti 30,000 lira 48,300 numaraya çıklı 10,000 Urayı da 29,804 numara hazandı. İS uncu tertip tayyare piyangosu- İman biringi keşidesi dün ikmal edil. İ miştir. Keşide esnasında salon mütat ka- labalığını muhafaza etmiş, saat 9 da başlıyan keyide 11 de bitmiştir. Keşidenin büyük ikramiyesi olan 30 bin lira 48,300 numaraya, ikinsi İ derecedeki 10 bin Kiralık mükâfat ta 23,804 numaraya isabet etmiştir. Büyük ikramiye en sona kaldığı takdirde verilmesi mevut olan 10 bin liralık mükâfat büyük ikramiye Jen sona kalmadığı için on numara & rasında taksim edilmiş ve mevcut ik. ramiyelerden maada 1058, 13556, 15968, 27212, 20791, 87490, 39942, 44,382, 48,225, 49774 numaralarda | biner hira kazanmışlardır |, Pin karanan numaralayın sıraya İfinin oğluna iltifat etmiştir. İsever, en sık onunla görüşürdü. | 2 inci 1 Tarihi teki 2— Harlet ve maz: AİN Pi. ve ke Şark musikisi için bugün içtima ediliyor üncü sahifede m leyi geçecek Ağrıda son! ( 'cüme ve iktiba hakkı mahfuzdur. Sultanın çocukluğu ve Efendiliği nasıl geçiyordu Hamit Efendi maaşlarını kime ve nasıl kırdırırdı ? Sultan Hamidin muayede merasimi » Tarihi resimlerimizden - Müsyü Zarifi Abdülhamit E-| mas etmişti. İendinin bu suretle kırdığı ma-| Vehmi hakikaten ziyade idi, aşlarını onun hesabı carisine| Murat Efendi, küçük biraderi kaydeder, gerek bu paraları ve |nin'bu vehmile arasıra lâtife erek iradından aldıklarını ke-| tarzında eğlenirmiş. Hatta Suk zalik Müsyü Zarifinin delâletile | tan Hamidin pek eski adamla- tenmiye ettirirdi. Cülüs masra- |rından olan tütüncü başı Ali E- fı olarak kendi kesesinden alt. İferididen işittiğime göre Murat mış bin altm sarfettiği muhak-| Efendi küçük biraderine takı İkaktır. İmaktan zevk duyduğu için Su Abdülhamit Efendi Müsyü'tan Hamide arasıra:. “Birader |(Zarifi) nin bu husustaki hiz-| bugün benzinizi yine biraz bo- (metini unutmamış, Padişah ol.) zuk görüyorum, ne oldu yine?,, İduktan sonra arzı tazimat için | Diyerek lâtife edermiş. İbir kaç defa saraya gelen Zari-| Bu vehim'Sultan Hamidi ta saltanatının sonuna k tere ketmemiştir, Bunun yaradılış is cabı olduğunda şüphe yoksa da fırsat geldikçe izah edeceğim veçhile bir çok kimseler bu vehmini tenmiye- etmekten hali kalmamışlar, ona daima vehmini arttıracak sözler söyle- mişler, hatta onun etrafinda ve him verici hâdiseler yaratmış: lardır. Sultan Hamidin tarihi ya zıldığı zaman onu muhitinden tecrit ederek tasvire kalkışıla- cak olursa hatalı bir yoldan gi: dilmiş olur. Sultan Hamit orta boylu, cev val bakışlı, yüksek sesli idi, Ha rikulâde denilecek bir kuvvel bilhassa (fikirleri o hürriyetle| hafızaya, şayanı dikkat bir ze: meşbu olan gençler onun daire | kâya malikti, Nazari malümati sine sık sık giderlermiş. Sultan | noksandı; fakat bu noksanı teç Hamit o vakit veliaht bulunan | rübelerinin zenginliği ile telâfi Murat Efendinin pek harisi cah | etmeğe muvaffak olurdu, Görüş olduğunu söylemekle beraber|tüğü kimseler Üzerir fikren terakkiye meyyal bulun |nazarlarile ve uyanık zekâs duğundan meclisinde her türlü!bir tesiri mahsus bıraktığın; mübahasatın cereyanma müsa | şüphe-yoktu. Sefirlerin ve cce ade ettiğini de itiraf ederdi. İş. bi mehafilinin bu hüsusta müt te Sultan Hamit bu muhitte ye- |addit şehadetleri vardır, tişmiş, daha cülüsundan evvel) (Vücutçe zinde ve çevik idi İbir çok efkâr ve vakayi ile te-| | (Lütfen sahifeyi çeviriniz) Iran bizimle teşriki mesaiyi kabul etti. | Sultan Hamidin siyası ve ida si maksatlarla bir takım kimse- lere verdiği hususi maaş, atiye, ihsan gibi şeyler bir bakışta o- nun müsrifliği zihabını tevlit| ederse de bunlar bir maksada müsteniden yapılmış masraflar! olup hakikatte Sultan Hamit Padişahlığı zamanında da muk tesit vaşar, lüzumsuz sarfiyat daima aleyhinde bulunurdu. | Sultan Hamit, biraderleri i- çinde en çok Murat Efendi onun Sultan Hamitten işittiğime gö- re Murat Efendi açık fikirli bir zat imiş; erbabı ilim ve irfan ve