19 Şubat 1929 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1

İstanbul, Telgraf adı İstanbul, Mi müahidesinin — iktisadi ; garbin” affetmediği bir #alerdir İküsadi zihcirlere gerilmiş bir Osmanlı Türkiyesiyle muameleye dlışmiş olan bir kısim - garplılar, kapitülasiyonsüz bir Türkiyenin tahammül Vucuduna bir — türlü edemiyorlar. Onlar şu ihtimal ile müteselli Oluyorlardı: “Türkiyci haricin mu: Zahereti olmaksızın İktisaden ya: Şiyamaz. Türkiye masarifi adiye bütçesini bile tevzin edemez. Zaman ve tecrübe bunun ak: sini göşterdi. Cumhuriyet Türki- yesi için umdukları akıbet gelip şatmadı. İçtimal sahadar başladığımız inkılâp Hareketleri; muvaffakıyet yolunda, mütemadiyen” yürüyor. Dört Sseneden beri bütçemizde, teknik, hakiki bir tevazun Vvar, Bu, düşmanlarımız için bir tukutu hayal olmalı idi. Fakat onlar meyus olmadılar, - Faaliyetlerini cephelere naklettiler. Kuv vetlerini - propogandaya verdiler. M ometerin umuümi — hayatında bir buhran — öldüğünü, mühlik bir iktsadi Buhranım memleketi harap edeceğini - etrala- yaymağa, başladılar. Vakıa, bu' yaygatalar- da hakikat mamına bir - mana yoktur. Ancak,şurasımı da f Koam kişbugibi zararını görmüyor deği'iz. Mescla, bu tahrikâr hüsnü niyeti © 'Türkiyede - çalışmak' istiyen bâzı €cnehi sermayedarları tereddüde, tevahhüşa sevkettiği de vekidir. Bizi mütcessir öden ciher, bu de- Fildir. Hariçte; aleyhimizde İsrar ve inat ile anasırın VAT hğinı dulma derpiş ediyöraz. Bu fanliyete karçı, Metcdt - vakiti- mizle mücadeleyi' esasen — Vatani bir vazife biliyoruz. Son 'zaman: larda iktisadi vaziyetimizin, arizi n ve Vİr a İyette olduğunu bü sütün larda üefeatla izah- ertiğimiz ik sadf ubitan - Şayaatmımi” memhleker masıdır. izü mucip dâhilinde “mesife ki en büyük, teessürün oluyor, Vatandaşları yese, nevmidiye sevkedecek olan bü gibi 'tivayet- lere inanmaktân tahzif — etmek istiyoniz. Bu, en ziyade matbu ata düşen bir vazifedir. Türkiyenin iktisaden ne vazi- yette bulunduğuna hükmetmeden övel köndi ” köndimize şır süul- deti sormahyız; Bu günkü istihsatatımızla, mem- | İeketin istihâal “kabiliyeri arasın daki fark Ve nispet neden İbarı- tir? Türkiyedeki madenle, orman- lar kâmnilen ;işletildi mi £ Türkiye toptaklarından hiç olmazsaziradt sahasında azami randman sahndı mmı TeHarici ticaretimizin - inkiçe fina' Kizmet edecek olan - Hman Ve şömendölr Inşaatı hitam bul dumu ? Bu meseleleri mutalan edince; iktisadi vaziyet noktal ndzarın dün memleket hesabra meyüs olmak değil, “ bilakis memnun olmak ve Türkiye milletine me vut olan refah ve ikbale bir an evel kavuşmak için daha büyük bir emniyet ve İtimattile çatış- mak icap eder. Piyasada, umum! hayatta bazı müşkülar olduğu inkâr edilemez Fakar aynı müçkülat, dünyan'n her memtektinde az çok bir farkla mevcuttur. Kuraklık- gibi, toğyan — gibi. anızi — sebeplerden doğan sıkıntılı vaziyetler, hava ların müsalt gitmesi ile ve mah- sulatın bereketli olması ile ken: diliğindet zail olur. H thalde, aleyhimizde — yapı- tahrikâta - kapılmıyalım kendi kuvvetimizi eyi bilelim. Mahmut Sürt Meh'esu fan ve Sâh 10 Şubat 929 İdarehane: Ankara caddesi, J 100 Telefon numaraları: İstanbal, 38011 — 3912 — 3918 resi: yet İsmet Pş. Hazretleri 'ÇOK DİKKATA ŞAYAN BİR NUTUK İRAD- ETTİLER Türk dili. çok zen- gin ve yüksek ifade kabiliyetini haiz bir dildir. İSMET PAŞA HAZRETLERİNİN NUTUK LARININ METNİNİ DERCEDİYORUZ Paşa Hazretleri diyorlar ki Uıılıı eftendiler, Türkçemizin söz kitabı bizim çok yüzlükten beri sezdiğimiz bir eksikür. En nihayet bu | eksik te tamamlamak için Cumhuriyet yaşayı- şına kavuşmayı beklemiştir. Acı ile anlamalıyız ki şimdiye kadar dilimiz sınırları açık bir yurt kalmıştır. Bu yurdun içine girmek suçsuz bir dalış İdi.Daha fena ve acıklı olan vatan çocuk- larının bu dalmayı kendilerinin arayıp özleme- sidir. bir dilin sınırı söz kitabı ile çevrilip çer- çivelenir. Yuce toplanmanız dilimizin sınırını çizmek, onu zorlanmaktan korumak için kurul- | muştur. Toplanmamızın söyleşmesine başlama- | | dan evel size öz olarak istelermizin ana ÇİzZgi- lerini saymak isterim: Türkçenin söz kitabı 'f Ürkçenin söz kitabı mı ni bir milletin umum! ya- şayışındaki bütün sözleri derlemekle kalmayacak- tır. Asıl değlmii olan nokta ekim yaşayışının bütün istele- rini düzeltip'doyurmasıdır. bunun içindir ki Dil derneği- mizin tutumu pek doğru ve vuruşlu olarak büyük bir erişkin dilin büyük bir söz kitabındaki bütün sözleri diye- Hm ki bütün anlatışları Türkçeye geçirmek tutumunu bulmağa yönelmiştir. bununla biz iki işlemeyi birden sağlamış oluyoruz. Birinceleyin daha ilk kurumda dilimizi engin bir düze genişletmiş, ikinceleyin medeni bütün anlatışlara tam | |denk gelecek sözleri dilimizde durgulamış olacağız. Dalma ayni anlatışa karşılık olacak sözler lik önden bize alışıl- mMamış bir işleti versede pok âz zaman sonrâa tadımıza uygun hele durgulu olması ile yerinden oynamaz birer yüz alacaklardır. Söz kitabı birleştirmesinde Dil derneği (istılah) dediğimiz Ayırım sözlerini çeşit gideklerin iş edi- nenleri yardımiyle varılmağı hem saygılı hem yakışık alır bir gidiş saydı. Kimler daha iyi sezebilirler? Dnşnıınıınıı: Vüuruşlu olduğuna sarsı gösterilmez her yuüce bilginin işedinenleri kendi gidelerinin dilekle- rinl dışardakilerden daha iyi sezebilirler. Hele onların bilgi benliklerinin ince duyguları hem anlatışa, hem söy- teyişe tatlı gelen uyguyu daha Iyi seçebilirler. Biz işedinen- lerimizin Öğretme yorgularını kendi öz yaşayışlarının ve Devlet düzenindeki duraklarının gereklerini tartabiliriz. Fakat Dernekte çalışan her arkadaş ayni bulunmadadır. Dilimizin varlığını korumak sevgisi işte yalnız bu işletidir ki sinirlerimize güç, çalışmamıza zevk verecektir. Etendiler, bundan sonra sizin bakışınızı pek değimli olan öbür noktaya çelmek İsterim. Söz kitabının varlanması nihayet bir yılda bitirilmek gerektir. Bu gerek üzerinde ne kadar kalınsam azdır. Türk dilinin sözlerine şimdiye kadar alışılandan başka hiçimde yüzverirken eğerf anla- | tışları biran evel durgulamazsak dillmiz çok tehlikelere açık bırakılmış olacaktır. Yazılışı Türk harflerine uyma- yan bir çok sözleri bırakmak eziminde kalan isteki kendi ekimine ve tadına göre söz bulmağa veya yaratmaya hak kazanmış oluyor. Bu bulunumun sürekliği az zamandtı dilimiz! eskisinden başka yönlerden ayrıca dalış ve kap- layışa açık birakmış olacaktır. Yadırgayacağımız sözlere karşı: ski şark sözlererinin kaplayışından kur_ıı-ıkııulııı yeni (Garp sözlerinin düşüncesiz ve ölçüsüz dalışına uğra- yacağız. Bununla Türk dili Türk ekimlilerinin çevresinde yabancı ağlar içinde boğulmuş oturuş İle kısır kalmış tohum beneklerine dönecektir. Bu yayışlarımla sakınılacak köşelere Işaret koyduktan | | başka kitabımıza çabük varlık verilmesindeki değimi ka- | barınti ile göstermiş öluyorum. Şimdi yüksek - toplanma- | nn söyleşmesini açacağım. Bir yıl içinde söz kitabımızı her halde varlayacak ölçüleri ve tutumları bulmak başlıca isteğimiz olacaktır. BK nan valadeaersderi Silmt mac! İMlliyet baasd MA EENEU'TE E a Yolları yapılacak — kaüğesi —U Nafia Vekâleti yol vergisinin yarısını alacaktır Yol inşaatı şimdilik ne haldedir? Vilâyetin tanzim olunaa. Hu- susi muhasebe bütçesi Vali Veklil Muhittin >beye verikniştir. Bütçe 4,200,000 Uradır . Mühittin bey , biltçeyi Betkik ediyor . Hükümet , yolların inşaatı İçin yeni kanun ihzar cümişti . Kanün , Meclise verilmiş olup çıkmak üzredir , Fakat ki henliz çıkmadığı cihetle Vilâyetin yol programı eskisi gibi beş senelik yapılmıştır . Haber vefildiğine göre umumi yollar için Nafla Vektleti yol vergisinle yarısını alacaktır . — Eski paralar Fazla yırtık eski pa- raların tetkiki ay sonunda bitiyor 1 paralardan fazla yırtık olanlar Düyunu umumlyıce teb- dil edilmeyerek bunlar bir. ko- misyon tarafından - tetkik olu- nüyor , tebdili mümkün olanlar tebdil ve gimayanlar da İmha ediliyordu. Bu paraların tetkik sıra ile olduğundan iki ay ka- dar sürdüğü cihetle eshabına bir makbuz veriliyordu, Komis- yon şubat nihayetinde vazitesini bitirecektir. Tetkik edilmek üz- re komisyönün elinde on bin Hra kadar vardır. Şubat miha- | yetine kadar abtmıyan paralar Harine heşabina varldat kayd- “edilecektir? Sıtma mücadelesi| Busene Istanbulda mü cadeleye başlanacak | Istanbul Vilayeti dahilin- de sivri sinek ve sıtma mü- cadelesine Sıtına mü ca« delesi riyase- sıtma müca- dele relsi A- sım bey tayin olunmuş — ve şehri mize gel miştir. MÜCADELE MINTAKASI Mücadele mıntakası; Hay- dar Paşadan Pendiğe kadar- dir. Adalar da dahildir. Buralarda sivri sihekler ve tohumları — öldürülecek, durgun sulara ham petrol dökülecek, sıtmalılara kinin dağıltılacaktır. Mücadele memufları da gelmişlerdir. —— eee Jandarma maaşları Jandarma maaşlarına zam icrası için Jandarma bütçe- sine asgari bir milyon llra tezyidi talep edilmiştir. Bütçe encümeni bu talebi tetkik ediyor. BUGĞÜN 2 inci sahifemizde : V— Berlia Mekruh karşısında ? Son haberler . 5- Daphup sabilr Tarihl tetrikamız. Temirlenk 3 facü sahifemizde; 1— Memleker haberli Aüncü Sahifemizde: 4 rapora 4— Sihki Bilgi 5— Roman, Hilâye Kankatla başlan mıştır. | tine Aakara | ayda ketdisine 10 bin lira masraf edilen ve Vaziyetinin despiti İstehen prens ş&ımı N MASARİFİ Prens —şe;'?eît-î'ne ayda on bin lira veriliyor Mısırda — prens . Seyfettinin emlâkini idare eden prens İbra- him burada yapılan masraiların tespiti için vekili Zekeriya Beyi Istanbula göndermiştir. Alâkadar mahafilden verilen malümata göre Zekeriya Bey Prens — Seylettinin — valldesine darının — tayin & İbrahim namma istemiştir. Ay- | m mahafilden teyit edilen habe- rlere göre bugüne kadar Prens Seyfettin namına İstenildiği ka- dar para veriliyordu. -Ba mek- tupla yalnız prensin şahsi mas- raflarının deruhte edilmek İste ndiği söylenmektedir . Prens Seyfettin namına şim- diye kadar takriben ayda (10) bin Türk Ilrası verilmekte olduğu beyan edilmektedir . T[’RKIYE-"İAN Ticaret muahedesi müzakeresi - ilerliyor | Hudüt İşi de hallediliyor. Fruği hazretleri İran sefiri Fruği hazretleri | ü irenle Ankaraya git | miştir. ret Müsteşarı Salt ban ile sefaretanenin diğer memurları da evelki gün An- karaya — gitmişlerdir. Sefaretanenin eşyası da An- naklolunmuştur. — Bu b llılıııı Sefaretanesi An- aradaki — bli maml, yerleşmiştir, *ArA .. Beüe Buradakl bina yazlık olarak kullanılacaktır. TİCARET MUAHEDESİ Türk-İran tearct muahedesi u Tahranda devam iyor. Ancak İran Hükümeti, sefir Froği Hazretlerladen bazı malümat İstemiştir. Sefir, Hari- ciye Vekillmiz Tevfik Rüştu Bey ile görlüştükten sonra cevap vereçektir. HUDUT MESELESİ Türk -İran hududü mesele- | sinde esaslar evelce tespit o- olunmuştu. Yalız, bazı fenni hususat kalmışür. Bu mesele de kat'l şekle rabt ve olunacaktır. | — Hilâliahmer de toplanış Hitâllahmer merkaz hey- | 'eti bu gün toplanacaktır. Bu Içtimada Kongra günü | tospit olunacaktır. 4 ucü, Sene M 1087 Abone ve - Han Göüzetemizde 'Çikan yazıların Abone şartları a İ YOLUNDA İLK ADI ücretleri bukuku mahıfazdur Tlan ifesi 5 MKuruştuar 8£ Ze l İHTİKAR VAR 'Gaz ve benzin fiyatı Kumpanyalara — göre- ihtikârı bakkal ve esnaf yapıyor —e “Bu işe çare yokmu? Son günlerde bazı muhtekir. ler gaz ve benzin Hatlarını “artır: mışlardır. Halduki Hatların yük: selmesini - icap cteirecek makul bir sebep yuktur. İcra ettiğimiz tabkikata göre, gaz Ve benzin kumpanyaları fiatlere yeni bir zam yapmamışlardır. Elyevm kum panyalar gazın kilosunu 97 ku- Tüşü Ve çift teneksini 810 ku- Tuşa, benzinin kilosunu- 26 ve çift tenekesini de 7â5 kuruşa sat» maktadırlar. Kumpanyaların - bu günkü Hatları altı ay evel tespit edilen fiatür. Maballelerdeki — bakkallardan bir kısmı da gaze su karıştırmak- tadırlar. ZabıtaiBelediye memur- ları bu kabil hile yapan bakkal ve esnafı şiddetle takip etmek- tedirler, Diğer taraftan gaz kumpanyalrı- da gazlara sü karıştıran bakkal ve esnala gaz ve benzin vetme. meğte karar — vermişledir. Bazı taraflarda gazın okkasi #Okuruşa satılmaktadır. Haber verildiğine göre bilhassa Anadoluda güz Hatları pek ziyade yüksolmiştir, — İnhisar — idaresinin nazımlık — vazilesini ila edeme- | diği, kumpanyaların - hatekâtını yakından takip etmemekte oldu gu küyvetle iddia - edilmektedir, imeboluda — Zazın- okkası 80 koruşa - çıkmıştır. İnhisar İdaresi seyirci vaziyetinde kalmaktadır. Telsiz telelon şirketi Ankara, 18 (AA) — Tebsiz teleron şirketinin vaziyeti hakk- inda bazı gazeteler — tarafından yaki neşriyatı tekzip ederiz. bil'a kis hükümet şirketa takviye - ve himaye etmeğe karar vermiş bulnnmaktadır. Temirlenk Bugün tefrikamıza başladık Ci Temirlenk tefrikamıza baş- hıyoruz. İkinci sahifemizde bunu okuyacaksınız. Te- mirlenk cihanın en büyük fatihlerinden biridir. Pek ciddi tetkikata müstenit, ayni zamanda pek tatlı pir tarzda yazılan bu eser Temirlenk ismini verdiği- miz büyük cihangiri oldu; gibi tasvir edecektir. Görduğunüz resim Temli lengi, tahtı üzerinde otura- rak dünyanın her yerin- den gelen elçileri dinler- ken güsteriyor. | *Deyyüs , ve Darülbedayi Islaha muhtaç mı? Reşat Nuri ve İ. Necmi Beylerin beyanatı Eskiden daha iyi idi D vrübedayide sahmeye vaz. edilen bazı eserlerin ve edebi ıırııy- Ş met — itibarile h mllbarlle GEHREMANETİ ruz — kalması üzerine bu mil eskesenli isla- hi mevzuu bahs . Darülbedayi- in simdiki va- ziyetini şiddetiz tenkit — eden Hüseyin Süat bey, tiyatro- mMuzun evelce caha bir iyi halde bulunduğunu ve karışık- hiğin izalesi için bir. hey,eti edebiye teşkili zaruri olduğu- Bu ve piyeslerin İntihabı işine artistlerin müdahele etmemesi Tazımgeldiğini ileri sürmektedir. Reşat Nuri B. nediyar? u husi utalaasını öz- renmek İsteyen bir mu- harrirlmize Çe" kuşu müelliii Reşat Nuri B. Dartilbedayide oynanan eser- lerin — kiymet- leri münakaşa edilebileceğini * Alti şahis m- uharririni arı- yor , tarzında eserlere tarai- darolmadığını, bazı iyi plyes- — ?eşaf Nu ler vermiş olan bu müesseseyi fazla hırpalamak doğrü olma- dığını söylemiş ve şunları ilâve etmiştir : — Darülbedayü islah için “Çok paora lâzımdır. Müessesenin karışık olduğu iddiasına gelince, Darâtbe- dayi, eski — geçirdiği - fırtınalar nispetle şimdi silt timan İçindedir, Dağılmak teklikesi yoktur. rahim necmi Bey, yeni piyeslerden yalnız “Kör,ün hem edebi , hemde sahnevi , » pi yesinin yalnız edebi. kıymeti | haiz. bulundü- oakünu , üğerle- || rinin kıymetle pek dün - oldü. gunu söylemi; ve sözlerin şöyle * devarr etmiştir : F Neçmi B. Hele vodvülerin hepsi mana- sızdır. Fena ve uygunsuz eserlerin tevalisi — Darülbedaylin — şökretini borar ve bu milessesenin yıkılma- sına, salaş Uyatrolorı derekesine düşmesine sebep olur. İslah zor - dür, Piyesi intihap işile temsil işt birbirinden — ayrılmelidır. — İntihap içir bitaraf ve ehliyetli bir heyeti edebiye İâzıimdır. Daribedayün kıymelini göste- recek mühim san'atkörların ekseriya sahnede görülmesini ve bilhassa Raşit Rizanın yerini tutacak bir jön prömye yeliştirilmesini temin etrek neticesi menfidir. adın san'atkârlardan Ne- yyire, Bedla ve Şaziye mevcuda nazaran İlk safta ol- makla beraber bu cihete de gok ehemmiyet vererek daha iyilerini temin etmek icap ediyor Müstakbel konservatvarın — bir halinde bir dyatro mek- .':ı'î'î'.ıuı ıuıuufı’ı proje ih- mal edilmeseydi yeni ve daha iyl san'atkâr yetiştirmek İçin imkân hazırlanmış olurdü.: l hey'eti Nezihe Hanımın piyesi Kadın Birliğinin eski reisesi Nezihe Mubittin Hanım, «Gölge> isminde bir piyes hazırlayarak Darülbedayle tevdi etmiştir ,