1 Ekim 1941 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 3
| Ve — Yakıt matbaan Bizde de Revi b mn Sazlı, sözlü, i olmak üzere m vah u©) On yedinci aarın sonlarman baş, lıyan ve 130 sene süren İngiltere” Fransa harplerinde gemilerin tah- ribi hedef ittihaz edilmişse de, çarpışmaların as: sebebi başkadır Dononmalarmı çarpışması, Minor kâ veya Cebelüttarık, şimali Ame, rika veya şark! Hindistan, Seylan veya Hint adaları içindi, Muhare. be gemisi bu muhârebeler esma * sında bazi tebeddülâta uğradı, Bü- dm i & Yemekt, ne Katinpa kene. Me aşka yücek ka. arms, Arkada a işitip bir rev Ri 3 oyna, | emek Mizmge in. le, Alduğum, birçok Ye esik uoktalar, he miyetle sami- Sama aa Pyretten Ni dere za Marli Âlemiy ağ Vi yeme Nr #sir Nedime Oray 141 yılu akli a ellerini çap | İN kavuşturu; iç andılar, kle me dedi, j Uşturarak hür. “ Börülmüş ş a ba kün; try Mevzuunu, Km - mizden İş | e İYeE RE aa terk “ar muyum» Total imediği Bizde Sey Kai yi leri sürüne sün. Vranamıyan İN kalan çinde az A anlatamaz Gare a deslmâ! N Haven ele b leri nazik, diye İn, tince, asabi. &ecirir gibi i | dinden geçmesini yütüldü, 1686 senesindeki geçen yazımızda hikâye ettiğimiz Hol . landa - İngiltere arasındaki dört günlük harbe iştirak #den"gem'. İerden en büyüğü 1000 tonluk ve doksan yüz topluluktu; yüz Sene monra ise 2000 tonluk gemilerle oçarpssıldı. Ruyter 1666'da 91 gemiyle 81 İn” giliz gemisine karşı harekete piç müişti; Nelson 1805 te Trafalgamla 33 e karşı 277 gemiyi barbetti, Yani gemilerin tonajı arttı fakat harekâta iştirak eden gemilerin ân yısı eksildi, Maamafih her geminin mürettebatı mühim miktarda art. muştı, Ruyter zamanındaki büyük gemilerin 450 . 700 adama ihtiya. €r vardı, Yüz sene sonra bu Sayı 800 . 1200 o çıktı. Bu kadar cok mürettebata ihtiyaç gösteren ge milere (obahriyeli (yetiştirmenin müzkül olduğu görülür. Denize 2- dam alıştırmak kolay bir şey de. Zildi. İngiltere ve Pransa arasında 11683 enesinde imza edilen sulh muahedesinde, Fransızların Yeni Fundland sahillerinde balıkçılık etmelerine müsaade edilip edil: yeceği uzun uzadıya münakaşa e. dildi, Zira donanmanın ihtiyacını ancak balıkçılıkla geçinenler, ba . |, lıkcılık eden deniz adamlari karı” leyabilirdi. On sekizinci #sırdaki İngiliz -İ Fransız deniz barpleri ehemmiyet | le kayda değer. Harp sebepsiz de. İ ğildi; bu İngilizlerin, “Fransız - lar İngiltereye ihraç hareketi ya. parlar” korkusundan doğdu. İn. giltere bu yüzden ana vatan sâ. hillerinde kuvvetli donanma bu» landurmak mecburiyetinde Zaldı 1159 senesi, yedi sene harplerin. âc vaziyet değişmedi. İngiliz ami rali Havke, yirmi beş büyük harp gemisinin başına geçirildi ve ken, disine Brest limanın: abluka etme. | si vazifesi verildi, Brestte, İskoç - yaya huruç yapacak 20,000 askeri l nakledecek bir Fransız donanması vardı, Bir düşman filosunu üssü. Be bağinnak için uzun süren ab. Tukular yehi hir seydi, ve o dev * rin çarpışmalarını tebarüz ettirir. Havke böylece, sert fırtınalı bir yaz mevsiminde, nisandan ikinci - teşrine kadar, 1759 senesinde, Brestin önünde tam 3i hafta ka - raya ayak hasmadan dolaştı, İngil terede © sinirlenmeğe başladılar, Havke'm donanmasına mensup | bir gemi tamirat veya iaşe tedar'. ki için cenubi İngilterede Torbaye | gelince fena nümayişlere sebehi yet veriyordu, Amiral Havke'nin mmm —————————————————— yük bir kısmının toplandığı yerler. den biri de İstanbuldur. İstanbul. da halkm önüne çıkarılan bir eğ- İ lenee eserinin bile, bellibaslı bir temele. bir aile ve samimiyete, bilgi ve tecriibeye dayanması icap etmez mi? Memleketin her yanın da böyle olmalı değil midir? Mu siki sanatkârların imtihandan Ke- çiriyoruz; halkımıza hakiki kaide. | «inden taşıp çıkmaksızm, tam özü | ile bir sanat (oruhu verebilmek için,.. Kabilse, halk önline çıkarı. | | lan bu gibi temellerin dahi, sa- nattan anlıyan bir heyetin tenki- sart koşmalı,.. Bu İubaliliğe bir nihayet vermek Bizımdır... Zevkimiz, lâyık olduğu saykıyı görmeli, HİKMET MÜNİR | DENİZCİLİK İngilizlerin en modem saırhlları: Kİ Zırhlı ve Ehem resmi yekılıyordu ve buna mümae* sil isterik hareketler vukubaluyor. du. Aksiliğe bakm, Havke ikine'- teşrin © ortalarmda (o Torbeydan Brest önlerine gelince Frarsız do. Yazan: F. LUTZOW Kontr.amira! DALDAASMIN sivişmiş olduğunu gör dü, Donanma şarka doğru yol a'- inişti. Sarka mı? Demek ihraç kuvvetini almak için Kibernon körfezine gilmişti, İngiliz amiral; :elkenlerin yanına mendil açtırır dererasirde düşmanı takibe koyu. “a, Havkenin donanması, Fransız donanmaşra tam ve tehlikeli ka” yalıklar arasından körfeze g'rmek üzereyken yetişti, Havke'nin san - «ak gemis'nden, muharebe hattu nA geçmek ve düşmana saldırmak emri verildi. Bulutlar, denizin Üzerinde sar kıyordu.. Deminki rüzgür firtmaya dönmlştü. Dalgalar deniz sathm , dan nalilta kalan kayalıklarda kö - pürdü, Buradaki deniz yolların bilmiyen doğrudan “doğruya ölüme gidiyor demekti, İngilizler Oböyle düşünüyorlardı, zira kayalıkların yerini bilmiyorlardı, Fakat Hav“ ke: “Fransız gemilerinin geçtiği yerden bizin gemiler de yeter... dedi, İngiliz amiralmın bir hedefi Fransızların sancak gemis: HABER — Akşam postası JORÇ miyeti Fransiz ağir harp gemisi “Te - | ze,, mütearrızla İaarrıza uğrıyan sancak gemisinin arasını girdi, Teze, en ağır toplarmı da kullan. mak için en alt iombar kapakları. | Bi açtı, Lâkin deniz açılan kapak» | lardan içeriye girerek cesit ge - mürettebatı ile miyi 800 kişilik beraber denizin dibine çekti, Te zenin yerine geri kalan diğer iki gemi geçti, fakat Havke'nin ge « misi bunları da bertaraf etti. İn. gemilerine gelince, hepsi bi. hedef seçmişlerdi. Sahiide bin lerce Fransız açıkta ovukubulan muharebeyi seyrediyordu, Karate” smea gemiler demir atmak etinde kaldı, Fırtına için. | top sesleri duyuluyordu, | Toplar tehlikede olan gemiler ta” rafından atılıyordu, Gemiler dos an mı? belli olmuyordu Kimse bilmiyor, kimse yardım ede. miyordu, Muharebe tahlisiye san” dalları arasında devam ediyordu. Deniz tarafından #ahile atılan A - damlar (sahilde boğuşuyorlardı. Güneş doğduğu vakit Fransız san. cak gemisi kendini düşman gemi. lerinin içinde görünce karaya otü- Tarak mürettebatı tarafmdan ate» $o verildi, Müharöbede 21 Fransız gemini batmış, tahrip edilmiş, et” rufn dağıtık veya muharebe ©- demiyecek bir kale gelm'eti. (©) nci yazı 29 Eylülde çık taslar, KIM ÖDİYECEK? Belediye odu. narhını 50 kuruş indirdi. Lütfediniz de dikkat bayurunuz, 20 para değil, 10 kuru; değil, tam elli kuruş... On para üzerin. de bile hassasiyet göstermesi icap eden bu makamı böyle büyük bir hataya sürükliyen bele yenin odun fiyatını tet- kik ii in odun mahalline gön. derdiği memurun yanlış ma. lümatıymış. Bir gazete: “Şimdi yarım milyonu kim ödiyecek?,, di. ye soruyor. Evet kim ödiye - cek? Yanlış malümat getiren memur mu? Halkın esasen ödediği bir rakammi, şimdi Milli Kütüphanemizde büyük şehir. lerimize de memura veys belediyeye ödetmek reva olur mu?.. BANDAJLAR Gazeteler haber veriyor « lar: Tramvay bandajları iki aya kadar Romanyadan ge. tirilecekmis. Miluümmi, ban. dajların gelmesi değil, ban. dajların, sehrimizde buluna. cağı tarihe kacar tramvay arabalarının seferlerinde ak. saklık olup ulmyacağıdır. Bize övle şelivor ki, hatırı sayılır bir miktar tramvay arabaları bu tarihi pek bek. lemeden depolara girmek arzusunu izhar edecekler » dir. R. dair yazılmış kitaplar: 17 nci ve 18 inci asırlarda Edirne Milli kütüphanerizde vatanımızın tarihi coğrafyasına dair yazılmış eserleri bug ünkü dilimize çevirerek basmak. bir tâbi için, pek sanlı bir is olur Yazan : Bugün Türk genci, milli tarihi, nji öğrenmek için güzetelerle mec muularm tarih sayfa ve sohbetli. riyle mektep kitabmdan başka hemen hiçbir eser bulamaz diye bir hüküm verebiliriz, Tarih kaynaklarımızdan eski harflerle basılan. eserler, derya » dan bir katredir; fakat, bugün, üniversiteyi bitirmek üzere olan genclerimiz eski harfleri okuma * smı bilmiyolar, hususi derslerle öğrenmiş olanlar da, meselâ, Na. ima Efendinin dilini anlamaktan âcimlirler, Zengin tarih kaynakla, rumız selâhiyet sahibi nâşirler ve fedakâr, münevver tâbiler bekli . yor; bu hususta, Ldbiliğin Maarif Vekâletinin #ırtma yüklendiğini görüyorum; pek tabildir ki, on se kiz müvonluk bir milletin fikir HAVACILIK BAHİSLERİ Bir mevsimden öteki mevsine girerken tesadüf edilen bu hâdisenin sebebi nedir Bu aylar movsim değistirme & yıdir. Muayyen devrelerde hay » vanlar Üzerinde olan hâdiseler gi. bi bir mevsimden diğer bir imevsi- me geçerken de havalarda baz müsbet hâdiseler meydana gel mektedir. Bunlar arasında gök gürlemesi, şimşek ve yıldırım ay. nı hâdisenin başka başka kalıplar. da tecelli etmesi olduğu gibi iri te- neli dolu ile suğnak halinde yağ» murlarm da yine mevsimin musy- Yen zumanlarında &ik #:k tekerrir etmesi nazarı dikkati çekebilir, Bu hava hüdiselerinin bellibaşlı se beplerinin de meydanda oluşu, bi- Zİ hayrete düşmekten kurtarmak» tadır, Ara sma, eylül sonu ile birinci. teşrin zarfındaki günler arasmân daha ziyade iri daneli ve stk yağ- murlara şahit olabiliriz. İlkbuhar- dan yaza doğru geçerken, nisan ve mayıs ayları zarfında dolular ve bilhassa daneleri büyük olun dolu» lar kendini gösterirler, Şimşek ve yıldırımlarla karışık olark vücu- de gelen bu metçor hâdiselerinin biraz da elekirikli hava hüdisele - rile alâkadar bulunduklarmı düşün öürmektedir, Hava dahilinde mevcut bulunan her bulut tabakasında bir cins e - lektrik vardır, Ve umumiyetle ar- zrmızm menfi kutuplu bir çibik © larak kabul edildiği nazarı itibara alınırsa, semamızda mevcut bulut. ların daha ziyade müsbet kutupla hir elektrikiyeti ihtiva etmekte wi kabul etmek icap e - decektir, Bu arada bazı bulutların müsbet, bazı bulullarm da menfi ©lektrikiyeti ihtiva ettikleri görü. Biribirinin benzeri cinste olan i letrik kutupları birbirlerini de. federler, birbirlerinin aykırı olen cinsteki elektrikl,, dolu olan Gi - simler İse birbirlerini çekerler. Şu linlde bulutlarda elektrik vardır ve bü elektrikli bulutlar ya birbir- lerini çekecekler, yahut da birbi rini iteceklerdir, Bulutların birbir. lerini çökmeleri kucaklaşmaları şeklinde değil, elektriklerinin bi- rinden diğerin, doğru akarak bir» leşmesi seklinde yahut da, bi- rinin Üzerinde mevcut fazla mik - tardaki elektriZ ğin az elektriği la çıyan diğer bir bulut üzerine ak - mesile kendini gösterir, İşte bu © lekirik akması iki bulut arasında bir gerare meydana getirir, Biz bu- na şimşek deriz, Çıkardığı ses de gök gürültüsüdür, Eğer bü elek elektriği irik boşanması müsbet ihtiva eden bul Tektriği taşı de şarj vaziyetinde olacak olursa bu takdirde yıldırım adın vermek teyiz ki, her üç isim de, şimşek, yıldırım ve gök gürültüsü aynı $6Y demektir. Yalnız tecelli şekilleri be nazaran adlandırılmışlardır. İri taneli dolunan böyle elektrik Ni bâdiselerle birlikte o meydana geldiğine bakılırsa bunun da hava dahilinde mevcut elektriklerle & - likalı olduğunda şüphe edilemez. Dolunun normal şekildeki yağısı #u buharlarınm çok soğuk hava ta- hakalarına tesadüf etmesi ve su zerelerinin tekâsüf ederek dön - muş bir halde arza düşmesi de - mektir, Bu halde dola tanesinin sok ufak boylarda oldukları, an - cak muayyen bir irtifadan düşüş leri sırasında içinden geçtikleri bu- lutlardan bu tanelerin satyalarına temss eden su buharlarmın da donmasile hacimlerinin o bissedilir bir boyda olsa bile yine küçük mik yasta kaldıkları muhakkaktır. Daneleri iri olan, dolularm çok yükseklerden düştükleri ve sukut sırasında basi kanunlara tâbi ola » rak istihnleler geçirdikleri tetkik edilmiştir. Elektrikli hâdiseelrin sik sk meydana geldiği zamanlar. dn dikkat edilirse havayı kara renkte ketif Ve alçak bulutlar kap lamış bulunur, Bu cins bulutların alt tarafları koyu esmer ve üst ta, rafları atılmış pamuk şeklinde ve kabarık parlak olur. Bazı defalar ufuklarda bu manzaranın eşine to. sadüf edebiliriz, Hacim İtibarile pek büyük olan bu hâdise bulutla. rını kümülünemlüs adr verilir, Bunlar beş yüz metreden başlıya » rak o» bin metreye kadar hir du. var halinde yükselirler, Cok kalın bulutlardır. Bu çeşit bulutun üst tarafların. day ve soğuk bir mmtakadan ko. pup düşmeğe başlıyan bir dolu ta- nesi, içinden geçtiği bulutun sy buharlarmı da üstüne toplıyarak yavaş yavaş İrileşir.. Bu dolu tana, sindeki elektrikiyet İlk ayrıldığı bulut üzerinde mevcut olan tins - tendir. Dolu tanesi düşerken, aksi kutuplu bir elektrik bulutuna tee sadüf edince, kanun mucibince bi. ribirinden aykırı çeşitteki elektiri kiyelin cazibesine uyarak dolu ta- nes bulut içinde bir müddet igin askıda durur,. Su buharları bu uz damlası sathma temas ettikçe do. aarak dolu tanesini yavaş yavaş büyültürler.. Nihayet öyle bir za. man gelir ki, buluttaki eletrik ca, #ibesi dolunun tanesini -askıda tu- tncak kudretten küçük kalır, Bu takdirde dolu tekrar dilşmeğe Hüre lar. Eğer bu sekilde yeni bir hâ- seye rastlar ve yolda birkaç de. fa duraklıyacak olursa, dolu tane » Binin nihayet ceviz ve hattâ yu « murta cesametinde arzımıza düş mesi mukadder olur Bu şekilde izahina çalışrlan İri taneli dolunun elektrikli hüdise » lerin hava dahilinde mevcut bulun duğu zamanlara tesadif etmesi ve gök gürültüsile simsek ve yıldırım bulunmadığı zamanlarda dolunun küçük boylarda düşmesi bu kana. sti adamakıllı sağlamlaştırmakta - | caktır. dır, Su halde dolunun iri olmasını hakkın gazabı seklinde tefsir e - denlere gülmekten baska verile - cek cevap yoktur. & SARKLI Reşat Ekrem Koçu terbiyesile uğraşın bir Vekâlet » ten, herhangi bir münevver va * deşm yapabileceği işi insafsızlık olur, Korkuya, rum ki, bu münevver töbiln, tâbi, lerin gecikmesi, sayısı vüzü bul miyan © salâhiyet sahir dünya hesaplarmı tasfiye çdecek- leri zamana kadar uzarsa tarih kaynaklarımızın tabı, bir o hayli yorlaşacaktır, Bu hususta, Halkerlerinin, bii” hassa Eminönü, Bursa ve Kos halkevlerinin faaliyetini şül la kaydetmek isterim, (1) Evet, nâşir ve tâbi bekliyen o zengin tarih kaynaklarımız uru sında, büyük şehrimiz hukkında yazılmış birtakım eserler vardı ki, vatanımızın tarihi ooğrafyas! bakımından fevkalâde kıymetlidir, İşte, bugünkü tarih sohbetinde bi ri on yedinci, diğeri on sekizinci asırda kaleme almmiş iki Edirne tarihinden bahsedöceğim. Edirneli Hibrinin Enisü i tin adını taştan Edirne tarihi (Hicri 1046) 1636 da kaleme slm- müşter, Bu tarihte, Edirne, İstan. buldan sotrx Türkiyenin en büyük beldesidir, Yoleüların O kondukları banlardan beşka, bazılarında tüc © carların, bazılarında dü sünaikür. larm Yerleştiği 18 büyük hanı var» dır: Rüstempaşa hanı, Meyva ki. pan: hânı, Kurşunlu han, Halil Paşa hanı, Çöplüce hanı, Koyun Musa hanı, Hacı İlmüddin hanı, Mezid bey hanr, Bü. Yük © Mehmet Paşa © hanı, Mehmet paşanm hamami yanında diğer hanı, (o dikicilerin oturduğu Ekmekçizsde hanı, (o Postalerlarda Kürkçüler hanı, diğer Kürkçüler hanı, Katır hanı, Bitpszarmda İk kapık: han, evvelden esireilerin 0. turduğu ve 1636 da saraçlarm Ça, lıştığı Esir hanı, caği kapan hanı, ki eserin yazıldığı tarihle Yeni bir meyva hanı yapılmış, bu han mü. &ttel kalmış, hisar içinde bulun duğundan Yahudhane olmuştu. Hibri, alışvorişte F taç kırk kasaba kay bunlardan birkaç tanesi N rek ön yedinci asır ortalarını C0ğ. ru Edirnenin çok genis bir mmla, kanm bir sanat ve ticaret merke, zi olduğunu göstermek isterim (2) Gümüleüne, Ferecik, Msikara, bu , gün Bulgaristanda bulunan Karr- deniz Burgazı, İsimve, Yarbalu, Yeni Zağra, Peki Zağra, Masköy, Kizanik, Çırpan... Bü genis mmtakanın o iktesadi merkezi olan Edirnede, çok kesif bir nüfasun toplandığını görüyo * ruz; saray ve konak hamamların. dan baska 22 çarşı hamamı ver - dır! İsimleri şunlardır: Ahiçelebi bnmamı, Hisar içinde o Alataha (Lütfen sayfam çeviriniz) —— (iy Evliya © Çelebinin Elime akkmdaki notları ds, ilerde, bek ki bize bir sohbet mevrmn ola (2) Halkevleri o seşriyatı We bunalıı tedarik etmek için uğradı. hakkında ayrı bir yazı yazacağım, Karilerimden e - bemmiyetle okumalarmı İsterin:
