15 Mayıs 1941 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

Küme Çağlıyan adir bir oku ani, bana gönderi bir mok - an Yazıyor: “Vatanse. a, Scbiyat yaratamaz mıyız? v- Yüzinizr okudum, Ben de, ze edebiyalırm yokluğunu iN MET hlasertenlord min, iy Pi #klım bir noktaya takıl, N İ vdebiyat Ede ve da mini Yalmız bahsi: olmu İ edebiysttar welaeğe, PN karlimin baliscitiği filır: müsait değildi. un Ve baska m Çağı bahset İE İG mili olmıyan bir edet bülunması Yahut olacağın Ybr Azımdır, “ e vd A, 7. HMerhanyi ed Hİ e yle ifade edilmişse, o dili © dlile yezua mlm varlı Malı olur. Yani o eser, yaratı! milletine | nis hiyet alır. İşte, halis, muhlis #debiyat budur, tâ kendisi. adap” , MN, mevzu aşırmacılığınm İİ Maş, Sebiyat mevmmu « Tereümelerde, nakillerde Yük muvaffakıyetler de DİŞ olsa, bunları milli ede » Sirteyeşine sokamayız, Ma- #ırasm: da tebartiz ettir. PN Büzendır ki, mili Okültürler, hk âlemindeki fikir ve etlerini enmeğe, seharlarkar. . Bundan hiç ii müstağni kalamazlar, e m a İngiliz tebliği ŞA (AA) Orta; lirkumt karargahını in yeri xi kıtatarımı , bir taarruz hareketi M orta büyüklükte iki Al ker tahrip edilmiş v İh, SOK zayiat ver yn Dintakaamda Gil wiyeleri - &n hirpa urada zırhlı ö AI teitem. 6ti memnuniye © devam etmek * Sabanm donubundak kesmda kavv Bditmiştir. 54 v0 esir alm. batarya topla boş hafif tank defi topu iğtinam Bundan başka kıtaları in şimalinde mühim 1 düşman 8 İsrak tard edil - Fa kıtalarımız. 100 den Almişlardır. Vüzlyet #ikindir. Yaş Alman tebliği Bir, MA) mio tetiği e yareler Sunder'asdın Y m 14000 ton hacminde N ie Du batırmış ve ve lee İngitersde m i. bapdıman etmişlerdir. da bir İtalyan kertâzi. bilzeye ir. arım da iytirek Cant. a fiş Arebelerrie cereyan etm'g ii ayı alyan İtal. mevzii ler kazanmışlardır. Senin de Alman keşif kuv Pe doğu » cenuba doğ. tayyarelerinden T ğerek zündüz gö ağakl direz Eksiğimiz nedir Ve nihayet, mili edebiyat, dü hududuna dayandığı için, milli ve ya gayrimilli ili ye ayırmaya im kün yoktur, Simdi zaman zaman anketellere fıkra muharrirlerine mevzu teşkil ©den ayağa düşmüş bir sorgunun “milli bir edebiyatımız niçin yok?” “milli bir edebiyat yaratamaz mi. yı?” sualinin cevabını verelim: | Yukardaki izahtan sonra, “mem leketimizde milli bir edebiyat yok. tur!” denilemez, Böyle ölunen da yarılma işi de bahis mevzuu ola, max, Hsasen mevcut olan bir şey nasıl yaratılır? Olan olsa, mevcudu islemek, daha iyiye, daha uza doğ” ru götürmek lâzımdır, Barı kalem sahiplerile kösemen Tori ve mürahin edipleri zaman zaman coşturup böyle bir sun! sor maya sevkeden milli edebiysier - bik değil, özlü, ruhlu bir edebiyat ve sanata karşı duyulan hasret ve »tiyaktır, Fakat, sunlin tertibinde yanlıslık ve hata var, Bize göre, ortada olmıyan 4€y, ili edebiyat değildir, Bizim ek, siğimiz, Kıymette ve hüviyette “Iaymet” ve orijinalite olan eser, lere malik olamayışımızdır. Sanat” ta çok ve doğurucu bir terakki mepzilesine varmamış olmamızdır. Bu niçin böyledir? Viedanlarımızı, kafalarımın ge dalandıracak ve karşımıza muvaf- fuk sanat eserleri koyacak yazıcı. larımız mı yok”, Şeirlerimiz, edib, lerimiz, romancılarımız yarsima sartlarım mı haiz değil?, Hepsi de akim mi7. Bu sorgularım cevaplarmı slmak İçin neşriyat piyasasına “ yalnız buzünkü fevkalâde günlerin değil, eski normal devirlerin * ve Kitap. çı dükkânlarının vitrinlerile çıkar. dıkları eserlere bakmak kâfidir. Herkesin bir derdi vardır, . üssüne Gb! LAEDRİ Kğam Üzeri düşmanım az chem ava kuvvetleri o Heligoland dasını bombardıman etmişlerdir. Ate kert mahiyeti haiz hiçbir hasar yok. tur, Yalnız ikâametgâhlar yıkılmış, bir sivil ölmüş ve yaralanmıştır. Ha. va dafi bataryaları bü taarruza işti liz muharebe tayyarelte şirmüşterdir. nan bü gece Almân topraklı. rına hiçbir akm yapmamıştır. İtalyan tebliği Roma 14 (A,A.) — İtalyan or. duları umumi kerargâbinn 343 numaralı tebi A'man hava (kuvvetlerine p müfrezeler Maltada Va- lotta deniz üssü ile bir tayyare meydanma hücum (etmişler, yangınlar gıküirmuslı ar ve yerde bir tayyareyi tahrip etmişlerdir. Düşmanı av tayvarelerine kar gi yapılan bir muharebe esnasın- da iki Burricane tayyaresi dü” gürülmstiir. Sircnaikte d“işman tankların retile 'Tobruk'tan kuv- »ir hücum (teşebbislinde insanca ve tank olarak mühim zayiat verdirmiş, esirler almmış, mtralyözler gtaam olunmuştur. Solum cephesnde »apılmış ol duğu 342 numarali tebiğde behsolunan harekât esnasında bir çok esir almmiş, tanklar ve 6 ton iğtinam edilmiştir. Tayyare dafi bataryalarımız o Hurricane inde iki tayyareyi düşürmüş- met hanın karşı yapmış olduğu bir hava akmı evlere pek mühim olmıyan hasa” rat İka etmiş ve sivil ahaliden birkaç Kişinin varalarmmısına bebiyet vermiştir. rki Akdenizle tayyareleri- miz düşmanın bir kafilesine hü- cum e lerdir. Büyük tonaj. da bir gemiye isabet vaki ol- muştur. Hava teşekküllerimizden biri İskenderiye deniz üssüne hücum ötmiş ve limanın askeri hedef lerine isabetli endahtlar yapmıs. tır, ki Afrikada Amba - Alagi mıntakasımda topçu faaliyeti ol- muştur. Düşmanın bu mıntaka. ğaki yeni bir hücumu tamamiyle Bingeziye Luca vaa tardedilmistir.! Deli Mehmetle Deli Hüsrev. ( Başını Vermiyen Şehit ) Zamanımızdan dört yüz yıl evvel, Macaristan he- men baştan başa Türkler tarafşndan fethedilmiş, Türl kılıcı Viyana kapılarma dayanmıştı. Eski Macar kalele- rinin topraklarda on binlerce Mehmetçiğin kahraman lık destanı yatmaktadır. Aaşğıdaki satırlar, bu kahra” manlık destanlarından biridir: Arkasını bir tepeye dayamış, önünde gözün ola bildiğine Macar ovası uzanan dört köşeli küçük Gr Grijgal palangası, Türk smırını bekliyen kalelerden biriydi: İ- çinde üç bin yiğit, gece gündüz düşman gözlerdi. Bu palanga, tam yüz elli yıl Türkiye imparatorl bekçili luğuna smir yaptı. Macaristanın Türk idaresi altında kak dığı yüz elli yıl içinde yolu Grijgal palangasma uğrıyan gaziler, bu kalenin yarım saat ilersinde çemenlik bir vadi içinde “Grijgal şehitleri” denilen bir meazrı ziya* ret ettiler, onların ruhuna birer fatiha okuduktan sonra Grijgal palangasnı ziyaret ettiler, Grijgal şehitlerinin mezarında, yazısız, küflü, yosunlu bir taş vardı. Fakat o mezarda yatan iki şehidin adı milyonlarca cenk erinin kalbine yazılmıştı: Deli Mehmetle deli Hüsrev... Düsman, bir kurban bayramı sabahı büyük bir or duyla Grijgal met: “Biz de üç bin önüne gelip kalevi sarar. Gazi Deli Meh yiğitiz!,. Kale kapılarını açalım... Düşmana saldıralım!,, der. Cümle gaziler: “Deli Melr met!.. Şimdi kurban bayramı namazıdır. Namazı kıla" İm, sonra bismillâhla düşmana sıvanıp savaş edelim, derler, Bunun üzerine Deli Mehmet coşar: “Bre gazi ler!,. diye bağırır, bre gaziler bugün kurban bayramm” dan ileri, gaziler, nm üzerine uğrıyalım!,, sehitler bayramıdır!.. Hemen düşma- Grijgal gazileri atlanırlar, kale kapısı açılır, düş man Üzerine at sürerler... Düşmana öyle bir kalış üşürür ler ki, yalnız deli Mehmet kırk kişiyi bir anda vere se“ rer, ama, kendisi sehit olup düeşr, Bir düşman şövaliye” si yereatlar, deli Mehmedin kafasını kesip gövdesinden ayırır. Bunu deli Mehmedin arkadaşı deli Hüsrev 2 dındaki yiğit görür, müthiş bir nara atar: “Bre bey gi- di deli!.. Bugün bu kurban bayramnda hak yoluna kurban eli Bre deli yerde ne yatarsın!.. Bre koma kâfir basını götürdü Başsız ceset sarsılmış, Deli Mehmet verinden fır lamış, başını götüren düşman atlısma yetişin bir yum- rukla yere cansız yuvarlamış. Bunu mören düsman pa* riğe vörayıp kacmağa başlamız.. Deli Mehmet de kem di kesik basına sarılm tekrar vere uzanmıs... Bu cenkde deli Hüsrev de şehid olmus. De'i Mehmetle deli Hüsvevi ayni mezara van yana s#ömmüsler... mene ili Tük Dil Kurumunun Bir eseri Yeni imlâ kılavuzu (Dünkü sayımızdan devam) BİLEŞİK SÖZLER 23 — Türkçede iki veya daha çok kelime bir inraya getirilerek > yeni ve ayrı anlamda söz yaratılır. Bu gib kelimelere “bileşik kelimeler, adı ve. rilir. Bileşik kelimeler, iki isimden, bir isimle bir sefatian, bir isimle bir file den, iki filklen yapılabilir: ” Harımeli, gelişişiize!, ağaçkakan, Imambayıldı, görebilmek... gib. Bileşik kettmeleri, bir ismin baska bir isimin veym bir safi anlaman tamalunmanı demek olan inte ve sfat terkiplerinden ve fillerin kon. disine tanllük ettiği isimlerle Sarsma Inhması denek olan mefullük halle, rinden #yrrmalıdır. Bahçe duvarı, ders kitabı, derin görüş, ince dlgürce.. gibi sözler ia. min tamamlanma balleridir. Bunlar bileşik İretime #ayıl Bunun gibi, Kitap okumak, ders al. mek, #ihç İçmek... gibi sözlerde Kitap, , Mig... okutmak veya almak Yün hut içmek filleri üzerlerinde yapıları şeyleri gösterdiğinden bunlar da bilem gil kelimeler değildir. Mefuller Me izafet ve wiat terkibi halindetei kelimeler, ayrı ayrı yazılır. (Bu bileşik sözler işi, dilimizin im. A bakımında çözülmesi en güç işle. rinden biridir. Değerli (o arkadaşımız Avni Beşman bu yüzden hattâ izafet ve sfat terkibi mahiyetinde olan söze lerde tile hir birleştirme - çizgini Ce) kullanmak < Cikrini ileri sürmüştür. Başka dilerde pek ax kullanılan bu birleştirme çizgisi, ilk harf devrimin. dn bazi ekleri ayırmak için kullanı. dığı halde, balkan duygusu behimee, metmniy ve ortadan kaldırılması gerek mişti. Yeniden böyle bir çizgiyi yerle mıza sokmayı doğru bulamadık. ) On öç yildan beri yapılan tecridi. ler göstermiştir ki İelimeteri bitişik akta fazls fleri gidiş, okumayı gilçleştirmektedir. Bunun için dün kendi öz dileğine uygun olarak İznfet ve mfat terkipleri — ila mefulleri hep ayrı yazınak yolu en doğrumudur. Mesel Yüksek Mühendin Okulu gis bi hir sözde yüksek sıfatının mühen. disa mi, yokmu okula me zit olduğunu yazida göstermeğe, düşüncemize gös re, biç bir ikyüç yoktur. Bunlar dö yünceye aft ferklardır ki imlâ gekliyie gösterilemez. Gine bunun gibi sayı adlarını ayrı veya bitişik yazmakta yapma kural. Jar ileri sürmekten iss Ge her birini ayrı yazmak en kolay yoldur. Fikri, mizra imlâmız, Gasla kaldelere ve bir takun gromer ve lojik bilgilerine muhtaç olmaktan kurtulmalıdır.) 23 — Püleşik kelimelerin — içindeki sözlerden bir bileşik kelimenin anlat. tağı yeni anlamı, yahst onun cins ve» ya nev'ini anlatmazsa bu kelimeler birlikte olarak yazdır ve tek bir ke. ilme sayılır. Bir kuşun o ad: olan (ağaçkakan) sözünde dağaç) ve (kakmak) kelime. lerinin ikdei de kuş anlamına gelme. diği vo bunda ağacı kakan bir Şoy- den bahsedilmediği için bü bileşik kes Hime bir tek söz gibi kullanılır. Bunun gidi, çiçek adı olan (hanım, üzerine öntasar eğ — Harflerimiz ve harflerimizin yazılış ve okunuşları melerinden biç biri çiçek o avismın gelmediğinden ve bir banımın elinden de bahpedilmaediğinden tek bir bi kelimedir. Buna karşi “sevim, anlamma kula lardan, (sıcak kan) sözünde (o (kan) Kelimesi kandi anlamında, (stenk) kö. İmes #90 arı bir anlamda ise nn sıcaklık ve soğukluk isnediy türlü kan tasavvuru belli © edilmeli. te olduğundan, #rfatla tamamlarmiş iwim değerinde olan böyle kelimeleri ve bunlardan yapıları dercak kanlı) ve (âoğuk kanlı) gibi sıfatları ayrı yaze mak daha Iyi olur. Fraoszes “migraine, karşdığı 0. len dyartm baş ağrısı) sözünde her keitme kendi anlamında olup (ağrı) ismi (baş) ve (yarım) kelimeleriyle tamamlanmış olarak terkip halinde balımduğundan bunları ayrı &yri Yüze ya hadler, Bir cinsin nevilerini veya bir nevin fertlerini anlıtan sözler bileşik kelime sayılmaz ve birlikte yayılmaz: Yayın balığı, #teş kayığı, armut 2 Eucr, mine çiçeği, salkım #5g0t, baha tatlım, tel kadayit... gibi. (Bileşik kelimeler için burada İleri sürdüğümüz ana kural, kelimelerden hepeisin veya hiç olmazsa (birinin Kendi anlamını kaybetmiş olması ve böyletikle bileşen kelimelerin ayrı ve yeni bir anlam göstermesidir. Bu ans kuralı gösterilen #meiler ve nsağı, da 4 24, $ 26 ve $ 16 da bu ana kura. hin tsthikatı ve istisnaları üzerine Vee rüen hükümlerin bileşik o kelimelerin yazdış tarzını oldukça estslı şekilde belirtmiş olduğumuz umudundayız.) 2 — Terimlerde kullandan bileşik kelirecler, bir tek anlama delâlet et. tikleri zaman, içindek! ketirmelerin anlamları kaybulmamış ve yahut bi. teşik kelime terkip şeklinde bulummu olsa da bile birlikte yazılır. Örnek: Osmanlıcada “şiryam, Ve fransıyecsda "artöre,, denilen Kırmız: kan damarlarına (atardamar) denil, miştir. Bunda (damar) o kelimesinin #unlamı yerinde olduğu gibi nabız atışı yulnız bu damarlara — malsus olduğurdan latar) Kelimesi de kendi anlâğmındadır ve bu söz aslında bir is. mi bir sıfatia'tamamıama terkibidir. Ancak terim olarak kullanıldığında dikişli yazılır, 25 — Yer adları, birden çek keli, meden yapılmış da olsa, bir tek yeri #nlattddarındın bitişik yazdır. An cak bileşik yer udlarmda ikiden çok kelime bulunduğu ve bunlardan biri © yeri başka benzerlerinden ayırt © dici bir vasıf anlattığı halde bu ke slk), özünde da Uyarım), ve .(eİ)eeli SOR ME zakmak gerektir, * 42 ü e Örnekler: Hasköy, Şarköy, Bakır. köy, Yeşilköy, Arnavutköy, Rumeli. hisar, Anndoluhisar, Karaköy, Afyon Karahisar, Şebin o Karahisar, Şarki Karınğaç.. gibi .— 4) Bir murfemi düşerek bileşik ke. lime halini almış olan terkipler, b) Sonlarında sılatlık gösterse el. ie veya benzetmek gösteren edatlar düşerek tek Kelime haline gelmiş söz ler, ©) Bir cümle halinde botunan bile şik sözler, 4) Kelimelerinden biri kendi başına hiç bir anlam göstermiyen ve yahut bir taresi ssreniş bulunan sözler, 4) Pekitici ön sözlerle veyu ak, kas ra, aka, ün, son, üst, alt, Je, daş, baş, ilk, tek, çif, eş. gibi önek değeri ale meş Kelimelerle ve gene bu değerde olan sayı adları İle başlıyan veya s0. mu, eriesi, syuri, başa aldı, İst, armsı, ici, dışı, gihi seneki değerindeki keke meleri biten bileşik sözler, bitişik ya. salar, Örsekler: Mirasyedi, başörtü, Ki. bank, bartabakıcı; cingtz, açıkgöz, al. bparmak; yapurdumunı, — #çandişi, altğst, çıtkarıddım, zpgiktı, ; Pazertesi, kaynana, gözgöze, sapsarı, masmavi, yemyeşli, Bırsik, lam, çırılçıplak, akbaka, karakelem m. same, Betessam, Mite çene, âsbaşkan, Işduyu, başvatar, ilk. sör, telini, çifkanat, eşbiçim, beşbi. yik, kırkayak; karpsonu,, Cumartesi, denizaşırı, hinlaşı, yüzbaşı, kolbeyi, onbaşı, bölükbaşı, akçıbaşı, denizsit, ayaküstü, pustararas, krfalçi, ab. Miley... gibi. Pa gibi sözler arsında doğrudan doğruya terkip mahiyeti gösterenler, gene ayrı olarak yazılmatıdır. Ak saçtı, kara düşünceli, eti gözlü, Bn sma, son dakikn, üst kat, sit oda, iç Üzüntüsü, deş kap, bag oğrisi görüşme, tek düşünce, Bir çift eli eş sevgiei, bir gün, on iki spat, işin başı, 7x7: boya, yeşili oda, kaym bira, der, deniz yolu, oda içi, hafta başi gün aşırı, ay sonu, tavan aram... gili. 77 — İdi veya dahn çok Mİ meler sinden sapılan bileşik fiilerle Cetmek, eylemek, olmali.) e yardımcı fi. lerin başma bk heceli bir o kelime getirerek yapılan bileşik filler Me bir arada yazılır. Ornalder: Yapabilmek, düşeyar. mak, duraklamak. grisedurmak, görü. vermek, ölagelmek, addetmek, hasrey, temek, hapeolmak... gibi. Fu yardımcı fillere bağlanan — İkt veya daha cok heseli kelimeler ayrı dlarak yazalırı İcap etmek, tahdit Eeyyiç olmak... gibi. (Yarâmet fillerle yapılan o bileşik ful maddelerinde ya hepsinin bir rs da yazılması veyahut bepalnin ayrıl. ması fikrinde olanlar çoktur. 'Tek hes & * Olüp almamanın bu işte bir farkı olamıyacağı düşüncesi, emma bavımm. dan, doğrudur. Tk hecslileri hirleş. tirmek balknda eskiden beri konul. muş olan kuralın asıl sebebi, bunların bir çoğunda son harfin ses değişme. si ve bazan ikizleşmesi hallerini yası. dn göstermek kuygusu idi. o Meselâ ret kelimesi etmek yardımcı #iliyle reddetmek olr ki b (e) Bin (dd) ye değişmesini, birleştirme, den yazıda göstermek güç görünür: Bunun gibi übasm) anlamma © tabı kelimecinden İabetmek yapıldığı an. cak 'rikte yazmakla gösterilebilir. Buna kar * isi veya daha çok he. celi olan sözlerin de . bele böyle ses değişmeleri olduğu halde « birlikte ya, zrlmam hatıra gelir, Ancak bunların bapsini bir arada yuzarsek tesisetreek, nebeanetmek, isticaletmek... gibi W- nun kelimeler doğacaktır. Yalnız see değişmeterini yazarsak oo zamanda bir şekilde iki yazı tarzı kurmak ge. rekecektir. Bütün bu düşünceler dola. yısiyle, $ 20 de (de) edatı gibi, bu ay, rı filderde de sessiz değişmesini Yün zda göstermiyerek #liğlmiş olan ime iönm olduğu gibi tırakıiması yoluna gidilmirtir.) eylemek, mftes ... Buraya kadar anlatılan imi kural. ları, dfimizde kallarılan bütün kefl. melerde hüküm süren kanunlar ve e saslardır. Dilimizde © kullanan ve s5 veyi kuruluş bakımından heniz tamamiy. le türkeeleşmemiş olduklarından de, inyi tmlâlarında berı özellikler gere. ken Kelimeler için syrren muvakkat ve müatesna olarak kabul edilen Mw. railar, nşağıdı gösterilmektedir. Ülkümüz, bu gibi kelimelerin ye tamamiyle türlçeleşerek, yahut dil. den çıkıp giderek böyle özel kuruları gereksiz bırakmalarıdır ÖZEL İMLA KURALLARI 28 — Türkçede kullaminn Arsp ve Fars dillerinden gelme kelimeleri. Türk fonetiğine aymıyan bası şekiller vardır, Bunlarm hepsini yazma gön termek mutlaka Kisim değidir. Ancak bunlar arasında gösterilme, mesi karışık uyundırabilenleri gös bermek ve yalnız be yabanc kelinme lere mahsus olmak üzere ik3 işsret Ka bel edilmiştir” a) Sesli hari üzerine konulen ©) işmreti ki izi türlü iş görür: 1. Üzerine konulduğu sesli uzun okunacağını gösterir. TI. Üzerine Wonulduğu salın sesli harften önceki k veya g ve yahut 1 ir harfinin iner okunacağı gös. terir. b) İki harf arasına konulan ve ko. ma denilen 0) isareti ki bir sessiaden sonra gelir ve bu sessiain kendinden harfin