14 Aralık 1940 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 6

* $ Günde 500.000 dolarlık Silâh önümüzdeki altı ayda teslim edilmek üzere Ingilterenin .merikaya verdiği sipariş budur Geçen Umumi Harpte 71,5 milyar kilo infilâk maddesi yapan Amerikanın en büyük firması Ingiltere nizmetınde,.. Nevyorkta o meşhur © “Empire Stade Buildine” isimli muazzam binanın 77 adet ssansöründen biri ls çıkılan ellinci katındayız, Bura- w İngilterenin Amerikaya sipariş ettiği silâh ve mühimmatın en bü yük kısmını alan büyük Amerikan firması “Du Pont de Nemours”un merkezidir. Mizah mualarında “Sam am. es” diy» anılan Birleşik Amerika nın gene mizahışılarca “Con Bul" adı verilen İngiltereye yalnız tay yı # periilerinden başka mil - yonlarca liralık silâh ve mühim . mat da sipariş etmiştir. İşte bu #lâhlarm ve mühimmatın en bir yük kısrunı yapıp gönderen yu - karda bahsettiğimiz firmadır, Bu firma Birleşik Amerikada çok büyük bir mevki işgal eder, faa- iiyeti endüstrinin hör sahasma ya yılmıştır. eşik Amerika dev . Jetleri kudutları İçinde firmanm 08 fabrikası vardır. Bu fabrikalar 11000 çesit imalât yapar. Firmanm sahibi olan alleni de, aslen Fransızdır. Bu aileden biri on dokuzuncu asrın iptidalarında Amerikaya gi dip yerleşmiş, bir av esnasında kullandığı barutun çok fena oldu- ğunu görünce bir lâboratuvar a. çıp tetkikat yapmağı ve barut fab rikatörlüğüne girişmeği düşünmüş tür. Kendisi, . Amerikaya g”“ ” deni meşhur Lavojâler İle berabar çalışmış bir kimyager ol. duğu gibi iki kardeşi de kimya - gerdir. Üz senelik bir çalışmadan sönra Üç kardeş muvaffak olmuş” lar vo 1804 te imalâta başlamış- lardır. Du Pont barutu o kadar cinstendir ki müşteriler akm et . miş, Amerika donanmas! bu ba * rutu kullanmağa başlamış, İspan- ya ve Sen Dominikde de müşte- riler bulunmuştur. Napolyon dev. rinde da Du Pont'lar Avrupaya Yüz bin dolarlık barut satmışlar dır, Artık işler o yolundadır. Za manla fabrika (O büyümüş, evvelâ birken adetleri çoğalmıştır. Arası ra infilâklar bu fabrikalardan bi. Tini tahrip etmekte ve amele kad rolarında - firma için daha vahi - mi! . sermayede büyük çukurlar açmaktadır, Fakat kazanç fazla ve İşçi buhranı da mevcut değil - dir, Harpler eksik olmamakta, ba- rut ekmek ve peynir kadar lü rumlu bulunmaktadır. Esasen ba. rut .nafia işlerinde de kullanıl maktadır, Aimerika inkişaf etmek- te, her tarafta yollar ve maden kuyuları açmak için Du Pont ba” rutuna ihtiyaç duyulmaktadır, Amerika dahil © muhersbeleri csmasında firma dört milyon kilo Pont de Tismenrs” firmam “Du pont Birleşik Amorikanın en büyük si- lâh ve mühimmat #abrikatörüdür, Bu firma aslen Frans üç kardeş tarafmdan idare edilir. deşlerden birinin &ı olan Fihel D. Pont dört sene evel, Reisi cumhur Rüzveltin üçüncü evlenmiştir, Büyük © mayieiler si yaxeti dolayısiyle Ruxveitin düş. manı oldukları için bu aşk mace rası, zamanında, epey mürekkep sarfma sebep olmuştu Bu kar. büyük bir kazanç elde etmiz Fakat bu kezsn; Avtuadaki bü yük barpler sırasında elde ei! kazancm yanında bir hiçtir. »- Aseonlo Sobrero 1845 te Tür kotonu keşfetmiş ve ondan | sene sonra da nitro - gliserin dana çıkmış ve dünyanın her ta, rafında birçok âlimler arasmda daha mükemmel bir tahrib vasi “ tası bulmak hususunda bir mü - sabaka başlamıştı. Meşhur Nobel mükâfatnım vazn Alfred Nobel işte bu sıralarda nitro gliserini kolaylıkia kullanılabilir bir inf , lâk maddesi haline getiren fyimi” nat bulmuştu, Asrm sonlarına doğru da dumansız barut Avru -| pada inklaf etmiştir. Du Pont firması bu yeni kesi lerin imtiyazlarını satmalmek ici para sarfedeceği yerde bu parayı lâboratuvarlara İarcamağı şayan tercih bulmuş ve “eski dünya,. le “yeni dünya” arasmda yeni in filâk maddeleri bulmak husüsunde bir rekabet (başlamıştır. Bunun sonunda Du Pont firması “Du Pont dumansız barutu” nu piysex ya çıkarmıştır. #* Du Pont firmasnm asıl büyük talii 1914 senesi yazında Saray Bosnada işlenen bir cinayet yü - rinden başlıyan harpte kendisini göstermiştir. Du Pont firmasına ait “Vilmington” fabrikalarının in, filâk maddeleri imalâtı hacmi 8 milyon kilodan 500 milyon kiloya yükselmiştir, Harbin devam etti ği dört sene içinde bu fabrikalar cem'an 1,466,161,219 kilo infilâk maddesi İmal etmiş, milyarlarca balya Şamuk, milyonlarca İltre Ispirto, nald nitrik ve asid sülfü rik kullanmıştır, Bu devrenin kazancı 237 milyon dolar, o zamanki rayiçle bir mil. yar iki yüz milyon altin frankür, Pirmanm aksiyonları bu devre zarfmda yüzde 455 yükselmiştir. Umumi harp sona erine Di Pont'lar kimya sanayiine atılmış. lar, sellğloz imalâtma başlamış - lar, bazı Alman ihtira beratlarının müsaderesinden istifade ederek A- merikada bir boya sanayli kur- muştardır. o 1923te sun'i ipek, 1923 to filmler için pelikül, sun'i kauçuk imalâtma girismisi Firma daha sonra sellofonu | pi, vasaya atmıştır. 1900 de Rranden Berger isimli bir Fransıx tarafım dan keşfedilen ve esası sellilez Jan bu şeffaf mndde 1914 ten ev. bile gekerleme kutularmın nda kullanıtmaktaydı, Du Pont firması bunun ihtira beratı keşiften yirmi sena sonra satın almış ve Jâboraluyarlırında kim , ws vantırdığı tetkiklerle keşfi tekemmül ettirmiş ve selofo nu #u göçmez bir hale getirmiş - harp iHem gi Bir yıkım olmustur ! 1914 - 18 harbi dünyaya eş buçuk milyar İngiliz 'irasına ms) olmuştu İngilterenin harp masrafı Şimdi. geçen harptekinin 14 misli fazla! Dünyaca silahlanma masrafı 1940 senesinin ilk beş ayında . 5 milvar dolar! Sağ - e » Pir tayyare bomhası 500 - 10,000 ingiliz lirasına mal olmaktadır. İd ay evvel Londrada Senpol kilisesi” ne düsen ve patlamıyan bir tonluk bomba 10,000 ingiliz lirası | * değerindedir Janılma sahaları çoğalmış, jtmbon ar ve yaprak sigaraları bile o . nunle sarılmağa başlanmıştır. Het tâ revülerde genç kızlara selofor- dan roblar muştar, Yazının taşmda 'dediğimiz gibi Du Pont firmasmn malı olan fab. rikalarda 11000 çeşit eşya imal © dilmektedir. Firma son senelerde otomobil de yapmaktadır. Orta halli Amerikalmn hayatında Du Pont firmasmn slâkası çok bü - yüktür, çünkü çoğunun tıraş bi - etmek , çağısı bile bu firma im te, firmanm kendi mal: de bulunmaktadır. sahilinde işte bu muazzam Kud * sti in otine almış bulunmakta - dardır. on büyük | lanmaktı Büylik Britanyanm Birlesik #nümüzdeki e merikaya -yainız ay Sirinia teslimi #& dr, Bu isten Amer pe İngiltereden günde 600.000 de. ip hem mağlüp icin giydirilaği dahi ol - gazeteleri As ui BU HARP TUR: İngilizlerin * mal edilmiş ve 2.524,118 ingiliz GEMİSİ Gö0en İNGİTİZ Tim* arspile” 31,000 tonluk zelil 1915 Marlında ik” tlirasma malolmusi SANA MAK, OLMUŞ, ır. 1924 te gemi de bazı tadilât yapıldı: Torpillere karşı müdafaa teçhizatı ilive edil di, tayyare defi toplarmın miktarı arttırıldı, tayyare havalandırmak için bir “katapült” konuldu ve İki 'ne süren bü işler 634,603 ingiliz Hrası masrafı icap ettirdi, 1934 te gemi yeni baştan ve çok esasii ta, dilâta uğradı, sürati 25 milden $0 mile çıkarıldı, Bu iş için de ? 00 İngiliz Hrası sarfeğildi ve geminin maliyeti böylece asa” yon 36 mil ğt yukarı 6.000,000 inzilir Titasını buldu, sma İyi bir muha, olduğu gibi Fena bir kemeye mürcocah vatan müdafası mevzubaha Olma” dığı takdirde * fena bir sulh de * mali baktmadn - barplerin en İ, yisine şayanı tercihtir, Harplerin memleketler için kazançk olması keyfiyeti tarihe ka; , Harp ler şimdi hep açik vermekte, mağ, lügs nekadar tazminat yükletilse, ondan nekadar arazi alınsa galip- lerin mali kayıpları telâfi edile memektedir, Geçen umumi harp muharip dün yaya beş buçuk milyar ingiliz li rasma mal olmuştur. Bugünkü harbin şimdiye kadar mali bakim, dan kaça mal olduğunu besapla - i barbi Bir Paris gasetesi tarafından neşredilen bir İstatistiğe nazaran barp, nisan 1940 ayma kadar yal Biz Fransaya 1432 milyar frank masrafı icap ettirmiştir. Tarihe bakarsak Napolyonun 13 gene silren muharebelerinin , hep mali bakımdan , Fransaya umumi harbe nazaran daha az pahalıya mal olduğunu görürür. Harbin çok masraflı, iflâsa sü - rükleyiri bir iş olması 1915 eylü” lünde Som muharebe meydanın. ön lik tanklarm görünmesiyle baş- lamıştır. 1915 ten 1918 e kadar Fransanm askeri masrafları git tikçe artmış ve o zamanki rayiele 10 milyon franktan 50 milyon franga yükselmiştir. Ağır toplarla seri ateşli toplar taarruz hazırlıklarında mühim roi- ler almağa başladığı için 16 nisan 1917 taarruzunun topçu hazırlığı 60,000 ton cephaneye, yani 450 milyon altın İranga mal olmuş . tur, Verdön, Şampany ve Malme, zon (aarruzlarmn topçu hazrrisir” ları da sırasiyle 21, (o 270 ve 280 milyon âltm franklık cephane ye- miştir, Yukarda bahsettiğimiz üç taar, rusun hazırlığı için cem'an 170000 ton mühimmat kullanılmıştı, Bu rakam mübalâğalı gibi görünürse i muhakkaktır. g2 Bebe) ri Sulu icünic Yaşanan hi tonk “rim de normal olarak kabul edilmi Çünkü hamma Faik #yet alabilmek için fazla mi tır. Me” âzmmdır, K da mermi kullanmak $i solâ geçen umumi harpte bir biz taryayı susturmak için 155 mili , waetrelik toplarla 500 - 700 endah* isap etmekte, bir dikenli tel geber açabilmek içinse 75 TON - 800 mermi st , kesinde gen milimetre mak köfiydi. İngiliz başvekili OÇörçil, birkaç ay evvel söylediği bir nutukta bu günkü harple geçen umumi! harp arasındaki farkları tebarüz ettir - mişti, Şimdi, 19)4 * 1918 harbinde Som, Şampahy ve Flandr mühare, belerinde olduğu gibi cepheye en mak herlüğ Wümkün değme de ev “çök miktarda dem sevkeden ta- rafın kazanması İhtimali fazla 6 lan büyük boğuşmalar mevzubaks değildir. 1915 te bir sönelik harp” ten sonra İngütere 200 bin adam kaybetmişti, Bugün, mMuhurobeye çök daha fazla miktarda asker iş olmasma rağmen zayiatı 90 bin kişisi germemistir. Bugürkü harp malzeme ve hare ri bu sebeple öteki harpten çok daha masraflı olmak- tadır, İstatistikçiler, Fransanm bu gün elin harpte bulunsaydı harp masraflarmın 1914 teki maarafla- rinin yedi misli olacağını hotap et mişlerdir. İngiltere içinse bu ra , kam iki mislidir, Filhukika İngi- tere elyevm harp için, 1914 - 1$ devresine nispetle çok daha fazla gayret gösterdiği muhukkaktır. Harp masralmın hekadar muaz. zam olduğu hakkında az çok bir fikir edinilebilmesi için teforrüa * in girişerek birkaç rakam vere » Tim: Büyük hir tankm değeri 50 , hin sterlin, bir tayyarenin değeri 8 - 24 bin sterlin, bir zerhimmen 4 , 8 milyon sterlindir. Bir tayyn” re bombası böyüklüğüne göre 500 10000 sterline, bir torpil 600 - 1500 sterline, bir ağır top 170 * 220 bin sterline mal olmaktadır. P'r tevvare ihşa etmek İç bir zırhimin inşası “#Tlir. Pimysam ebesi bir ct3o bü parayla 60 adel ziraat i Asker Bir ağır top 179,09 2000 güliz lirasına, w ozi pir pan bir tek endahtı 850 İm rasına mal oluyor z ine içihsa 3.4 milyon iş saarjaf yaç vardır. z “Göphede ateş hattında vali bir tek asker için geride 9” ca nin çalışması — Hizımdir. ep harpte bir kilometrelik seyi gi günde 1600 ingiliz Urasına duğu hesap edilmiştir. Harbin neksdar maagraflı Bİ züm ai pir # yer olduğunu anlamak için devle! gös silâhlanma tabsisatına dirmek de kâfidir. 1913 te bütün dün; limar snrfediyordu. masraf 1086 milyonu, 100“ 1548 milyonu, 1937. de 1009 yonu buldu ve 1 2080 gali” kseldi. yen, içrenin Bâl şehrinde 2“ da > nin ilk beş ğ yada <n 5 (e i 500 milyon ingiii e 1 milyar ingiliz yes yiikselmiştir. Askeri mas ayni mürdet zarfında 100 inek iliz lirasr #ken 400 miiyo9 1iz Hirasmı bulmuştur. İngte ii son harp bütçesi Ise 2400000 dö Yirusndur ve ba, yekdi” e arm Harp bütçeler” NN ailelerine Muhtaç asker aileler adım işine devam tedir. ii Şimdiye kadar 4579 ye dün yapıl per Bu Y yda. in mayan dadır. Ayrı olmaya e ayda 10 lirada © kirası i