9 Kasım 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 5

i — İKİNCrESRIN 1935 Eski Alman Es'i Alman tıhsalâtındaki müstemlekeleri, dünya is- nisbetleti itibariyle pek az ehemmiyeti o'an bir ham madde men- baldır. İNİ müdafaa nazırı an müstem. üşmek Üzere Lon- Mİ ve oradan da Berilne gide- Ming, Masebetle, yak a em en ae Afrikadaki müistemleke , nden Zeçirmek faydalı ola- an İS my, ve K İyon mil murabbaı bir Meig, * Sr, Libya, ve cenubi Afri a ka EDİ Müstakil hükümetler müs- Üzere, burasını altı büyük İA bulundurmaktadır. İeVlet İngitere, Franan, İtal ia, k a dünya si- İsmi ilk plânde gö- ri, ye olanlar da Fransayla © #tünsünın Afrikadaki müs- ra ,25 milyon mil murab- * bütün kıt'anın 37 de biri h, ana Portekiz ve Belçikadır. En 4 Yı eüderir. Buradaki nüfus da dari, yin Afrikadaki arazisi Pran- nz Mn m a yarı yarıya azdır 00 bin mi ıl ia Pak, in mil murabbal ka Yag ağ müstemsekelerdeki nü. ar, bir misli fazla: 62 mil - N a, Na ? “ Mt, a Ya iy Afrikadaki miistemlekele- eti z l İni *ömiyeti arafından hima- > Kiz, © verilen memleketler şun- Up, 13. garb sahili müstemle- Kin Kenya, Tanganyika, Ni- Yin yen eski arazisini ih. vi, Ubİ Afrika hükümeti, Ro- aa - Misir Sudanı, Palmiye yağınm yüzde 42 Yüzde 50 “si; İngilterenin stemlekelerinden çıkar, 4, N tikadaki arazisi de dün - aki fosfatların yüzde 414. alm muhtelif © tohumlarm Ma tüy Petiştirir. SU ay, Afrika müstemlekeleri 940 Me "der ki, bu, Belçikanm arazisinin seksen beş 1 x & *.. İğde Konyadan 8,5 milyon pi abve, geker, çay, eltm, KS Üklişi ve yün tetihsni olun- nda bü müstemlekenin ozi, liralık ithaldtmm yüzde an gn ve diğer müstemle. Kong Pliştar. 3 ny "a ihracat yine 1086 sene. A sterlin tutmuş; 11,5 ay rini, teta İthalâtın da 7,5 milyo- A Kelmiştir, > Si ede 11,5 sterlinlik Mü, , “asiltereden olmak &. pie İhalAt yapılmıştır. rey aki bütün İngitiz top- * 92 mliyon, iehalâtı d elini 4yon, ida ag Ya maç Şi Müstemlekelerinden Ba 55 mily * dı ” t iş 'Yon sterlin kadar- a «zena ynkarı aynidir, ia My, Xİ müstemlekesinden Mk, Beğ i r; Mtnlik, İyLaR he my v0 »tarlinöle. tn huy İekelerindeki fhraca. A a, 16 milyon ingiliz tu Afi b in ayak arazisinden sene- İda ç © İhracat yapar, ora. Ni Milyon steriinâir. . tir, İn .. Tkada kı mm ve gi mistemlekele. te, AMETun Versay mu- e Fransa arasında İman Afrikns, (bu al, Afrikmsı da cenubi k olunan, v yep lekeleri bir mil. bine, sm bir arazi tegki) nir Ay dir, 48 da on bir, © İrneg, Yapılan 208 miyon iü Ün Yalnız 12 zetiyo nu eski Alman müstemlekelerinden elde edilmiştir. Esasen, bütün Afrikanın dünya istih- salâlındaki yeri pek azdir, Afrika dün- yadazi ham madde istihsalâtınm ancak yüzde 3,7 sini temin etmektedir. 1036 da Afrikanm dünya ticaretinde aldığı yer | yekünün yüzde 6,7 si idi. Halbuki Avru- pa bu yekünun yüzde 51,7 sini teşkil et. mektedir, İngilteredeki “dünya işleri emstitüsü,, son günlerde “Almanyanm müstemleke | talebleri,, ismiyle küçük bir broşür neş- retmiştir. Bunda işaret olunduğu gibi "eski Alman milstemlekeleri, dünya 1s- tibsalâtımdaki nisbetleri itibariyle, pek az ebonmiyeti olan bir ham madde men- basdır.,, Eski Alman müstemlekesinde yetişen yalnız iki madde vardır ki, dünya is- tibsalinde büyük bir kısım teşkil etmek- tedir. Bunlar da kenevirle, çelik imali. tında kullanılan Vanadyumdur. Kenevir de çıkar, vanadyum da cenubu garbi Af- fikada. Afrikada dünya istihsalâtındaki fosfat ve palmiye yağınm yüzde beşi çıkar. Bu, bilhassa İngiliz Kamerununda elde edi lir. Yeni Ginede sabun imalâtında kulla" nulan yağın çıkarıldığı kopra Fransiz ve Kamerunu ile İngiliz ve Fransız Togosun da da kakao yetişir, Almanyanın bu araziye verdiği ehem- miyet, buralarının dünya istihsalâtındaki tolünden ziyade kendi ihtiyacını karşılrr yacağı noktasındandir. Bir Alman menbandan verilen rakam lara göre, Almanyanm eski müstemleke- leri bugün büyük miktarda < kenevir ve! fosfat ile kakao İstihsalâtının üçte birini. muzlarının dörtte birini, nebati yağları» nın da yedide birini Almanyaya satmak- tadır. Almanya buralarmı tekrar elde ederse bu ihtiyaçlarmı kendi arazisinden temin etmiş olacaktır. Diğer taraftan, yeni Ginenin ve Tan- ganijkanın altınları, cenubu garbi Afri- kanın elmasları Almanyanın işine yarıya" caktır, Doktor Göbbels bir beyanatında şöyle demişti: “Yeni sanayiin başlıca (maddeleri kö mür, demir, benzin, pamuk, lâstik ve ba | kırdır..., Almanya ise bu maddeleri bugün baş HABER — Akşam postası İMESELE 1 İranıvay Şirketinde çalışan Müstemlekeleri meselesilbinlerce Türk işçisinin hakkına sarih bir tecavüz yapılıyor Tünel Şirketi de memustaıımın hakkını vermiyor Bu memlekette dünyalar kadar para kazanan imtiyazlı şirketler, ne hikmets$ yurdun kanunlarına, pizamlarına aldırış etmemeği ve bütün menfaatleri daima nalıncı keseri gibi kendilerine yontmayı Adet edinmişlerdir. İşte bunun içindir ki, devlet, imtiyaz. U şirketleri birer birer başımızdan kals diriyor, Ali Çetinkaya nafla vekili olduğundan beri bu siyaset daha büy'ük bir hizla yü- rümeğe başladı, son za larda, hallın başma helâ kesilen bu ksbil müessese- lerden birçoğundan kurtulduk. Fakat daha hepsini temizlemek mümkün ola « madı, Usulsüz, yolsuz İş yapmığı kendine şi ar edinmiş şirketlerden, bu gün en faz- la göze batan, hiç şüphe yok, sabık €- lektrik şirketinden miras kalmış olan tramvay ve onun peyki tünel şirketleri- dir. Bu iki şirketin bu gün de birkaç yol- 8uz işinden bahsedeceğiz. Malüm olduğu Üzere, iş kanununda, cümhüriyet bayramı çalışacak memür ve ameleye kendilerini çalıştıran müessese- ler tarafından o güne mahsus olmak H- zere peşinen bir yevmiye fazla verlime- si İcab eder. Tünel girketi, kanunun bu maddesini, yarım olarak tatbik etmiştir. Yevmiyeli işçilere, Cümhufiyet bayra- mında yevmiyelerini peşin verdiği hel- de, bayram günleri, her zamankinden daha çok çalışmak mecburiyetinde ka « lan zavallı aylıklı işçilerine henüz on para bile vermemiştir. Alâkadar makamların bu nokta Üze « rinde nazarı'dikkatlerini celbederiz. Tü- nel şirketi kanunun hükümlerine uyma- Zn mecbur edilmelidir. Tramvay şirketinin vaziyetine gelince, bu teşekkül son zamanlarda yeni bir u- sul tutturdu. Mütemadiyen zarar etti - ğinden bahsedip duruyor, Halbuki, bu iddia katiyyen doğru o- Jamaz. Çünkü: İi — Şirket fevkalâde dolgun maaş verdiği 14 ecnebi memurun vazifelerine 8on zamanda nihayet vermiş ve boşalan münbnl yerlere de her nedense Türk me- murları terfi ettirmeğe lüzum görmeden kalarının himayesi altında bulunan müstemlekelerinden olduğu kadar hiçbir yerden geniş mikyasta bulamaz. Tramvay şirketinin bazuk arabaları böyle kazalar ayni işleri ufak maaşlı elemanlarını yaptırmaktadır ki, şirket yalnız bu va- ziyetten hor ay beş bin liradan fazla bir tasarruf temin etmektedir. 2 — Şirketin diğer masrafları da çok azalmıştır. Bilkassa mukavele mucibince yollar yapması icab ederken, bu noktayı tamamen ihmal etmesi sayesinde şirke. tin yarım milyona yakım bir parayı &- linden çıkarmaktan kurtulduğu açık bir hakikattir. 3 — Zarar iddialarının nekadar boş ol duğunu sulamak içinse, şirketin gimdi geçn seneye nazaran 4-5 yüz bin iira fazla hasılat yaptığını söylemek kâfidir Sanırız, Diğer taraftan, şirketin muavenet ve İhtiyat sandığı diye, amelenin parasiyle kurulmuş yükeek sermayeli iki tegok- külü vardır. Bunlardan ihtiyat sandığın. da bulunan ve tamamen &emeleye ait v ü — yüzünden pelirimizde (OKer gün 7 öksik olmuyor 50.60 bla lira kadar bir paranın, girke- tn muhteli? işlerine harcanmiş olduğu- na ait kuvvetli bir şayia dolaşmaktadır ki, bu nokta fevkalâde mühimdir. Diğer taraftan, muavenet sandığında bulunması icab edon 20-30 bin İiranın, girketin ileri gelen ve adetâ mütegallibe geçinen bazı ecnebi memurları tarafin » dan tamümen çarçur edildiği ve kasanın bomboş olduğu da yine bu dedikodular arasındadır. Eğer bütün bunlar doğruysa, binlerse Türk işçisinin hakkına sarih bir tecavür yapılıyor demektir. Ecnebi müesseselerin yolsuz hareket- Jeri karşısında daima fevkalâde hassâ- #iyet gösteren kıymetli nafia vekilimiz Ali Çetinkayanm, bütün bu noktaları ay- dımlalacak bir tahkikata başlanması için derhal emir vereceğine eminiz, HABERCİ ELMANIN KEKEME MEET GRiPi Baş, Diş, Nezle, Grip, Romatizma Nevralii, kırıklık ve bütün ağrılarınızı derhal keser. İcabında günde 3 kase alınabilir. işine giderken bir Polonyalı tevkif edilmiştir. sını hapseden adam! RANSADA, çok iptidai âdetlere riayet edo- rek karısma engizisyonvari mezalim yapan Altı çocuk babası olan Adolf Mazaleki admda bir maden amelesi, her gün işine giderken, ehlisalib 570 İN Hiç kimss tenorun ses çıkarmadığını tarketmemiş | L ONDRANIN İpodrom operasmda Trubadur ope- rast oynanıyormuş. Baş rolü oynıyacak olan Yilliam O'Counor'u görmek için salon kmcahınç dolmüş- Ü Yü Vargas elması satılıyor EÇENLERDE Brezilyada Minas Göraes mm- takasında büyük bir elmas parçasi bulunmuş- tu. Daha işlenmemiş ve yontulmamış bir haldeyken 1 milyon türk lirasına satılmıştı. Bulanların, sdini re- isicümhur Vargas koydukları bu elmas, yontulmak üze muharebelerine gidenlerin karılarma tatbik ettikle- ri kurunuyustai bir âdeti tatbik etmekteymiş. Altı çocuk anası ve kırk sekiz yaşında olmasına rağ- men karısını her sabah yelken bezinden mamul bir nevi gömleğin içine tıktıktan sonra, elbizenin mub- telif yerlerinde bulunan kilitlerle kilitlemekteymiş. Harbe giden şövalyelerin karılarının kendilerine İ- hanet etmemelerini temin için kullandıkları bekâ- ret gömleği nevinden bu gömleği karısına giydirdi- ği yetmiyormuş gibi, Polonyalı madenci onu, evin bir odasma kilitliyerek çıkmakta ve akşam evine döndüğü zaman karıyı âçmaktaymış. Nibayet birkaç gün evvel, artık bu zulme da- yanamıyan kadmcağız, hapsedildiği odanm pence- resinin camını kırarak imdad istemiş ve komgular gelip kendisini kurtarmışlardır. Kadmı kurtarın komşularm ihbarı üzerine polis ve adliye tahkika- ta başlamış, madenci, karısına zulüm ve cefa et- mek maddesinden derhal tevkif edilmiştir. Müteassıp madencinin bu günlerde, ağır ceza mahkemesinde muhakemesine başlanacak tur. Temsil o kadar muvaffak olmuş ki balk dakika. larca artistleri ve bilbassa tenoru alkışlamışlardır. Fa- kat işin tuhafına bakın ki baş rolü oynryan tenorun bl. tün oyun devamnca yalnız ağznı oynattığının ve 868 çıkarmadığınm kimse farkına varmamıştır. Bunu ancak ertesi günü gazetelerden öğrenmek kabil olmuştur. Meşhur tenor bir gün evvelki diğer bir öperanm temsilinde 6 kadar fazin yorulmuş ki, o akşam şarkı s#öyliyecek vaziyette değilmiş. Fakat yapılan reklâm ü- zerine onu görmek için gelen halkı geri çevirmek Iste- miyen opera direktörü, o O'Connor'un yine sahneye çıkmasmı, rolünü yapmasını teklif etmiştir. Şarkılara gelince, yine Londranm meşhur tenorlarından olan Frank Mullings'in bunları dışardan söyliyebileceğini ve kendisinin sahnede yalnız ağız açıp kapamasının kâfi olacağını ilâve etmiştir. Kısa bir tecrübenin muvaffak olduğunu gören tenor bu teklifi kabul etmiş ve haki- katen yukarda söylediğimiz gibi kimse hilenin farkı. Ba varmamıştır, Yalnız erte'i gün bu vasiyet bir bildirilmiştir. itizarla halka re Amsterdama gönderilmişti. Büyüklük itibariyle bu «elmas parçası, dünyada movcut taşların dördüncüsünü teşkil etmektedir. Birincilik dalma meşhur 'Culliuan elmasmdadır. Bu taş, Transvalde bulunmuş olup fik ağırlığı 3025 krattı. 1007 yılmda Yedinci Edvard'a hediye edilen elmes, beşinci Corcun taç giyme merasi- mi şerefine İngiltere imparatorluk tacma takılmıştı. İkincilik ise 1895 yılmda Oranjda bulunan ve 969 kratlık olan Ekselsiyor taşındadır. Üçüncü taş ise 800 kratlık olan ve “Hindistan. kumpanyası” tarafından kraliçe Viktoryaya takdim €- dilen Koh - i - Noor yani “Işık dağı” olmasıdır ki İn- giltere kral ailesinin hususi mücevherleri meyanında- dır. Geçen asra kadar, conubi Afrika elmas maden- leri bugünkü inkişafma mazhar olmadan evvel, Bro- zilya madenleri dünyanm en mühim elmas madenleri sayılıyordu. Brezilya elmaslarının, kıymetlerini çoğa. tan bir vasfı da sert olmaları ve çok acaib bir mavim- trak renge malik bulunmalarıdır. Bakalım “Vargas” olmasını ân İngiltere kraliyet ailesi mi satmalacak?