14 Temmuz 1945 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

T A K S İ M KRİSTAL Salonunda HAMİYET YÜCESES SALÂHADDİN PLVAR, SAFİYE TOKAÎ. NECATİ TOKYAY, HAMDİ TOKAÎ AGYAZAR ve Kemençe ALKKO idaresinde muazzam FASIL. Şark nıusikisinin yegâne üstadlarını ve emsalsiz okuyuculannı yalnız K R İ S T A L ' de dinliyebilirsiniz. Tel: 82699. umhuri 22 inci yıl Sayı: 7509 İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgrai ve mektub adresi: Cumb.uriyet, tstanbul Posta kutusu: tstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298, İdare ve Matbaa kısnu: 2429924290 Ankaradan avdet etmiş olan Halk Türküleri sevimli oknyueusu ILIR'i re'**ağustO3 pazartesi den itibaren GECE Yenikapı Hasan Saka, Mr. Eden Mr. Churchill, bugün Berline ile dün de görüştü İki Dtş İşleri Bakanı, öğle yemeğini beraber yediler Londra Mülâkatı J Cumartesi 14 Temmuz 1945 Ç A^E.1 R Gazinosunda dinlîyİMjifsinlz. ) Uçler Konreransı doğru yola çıkıyor Boğazlar meselesi us Türk miinasebetleri deyince, akla nedense her şeyden once hâlâ Boğazlar meselesi geliyor. İki yÜ7 yıllık bir tarih devresi boyunca Çarlık ve Osmanlı devletleri arasındaki çekişmelerin başlıca scbebi olan bu konuya hep o eski ehemmiyeti vermek artık doğru değildir. On sekizinci yüzjila kadar Karadeniz bir Türk havuzu sayıldığı için, politika edebiyah, Boğazlar meselesi diye bir bahis bilmiyordu. Osmanlı Imparatorluğunun kuvvctten düsmeğe başlamaM ve onun yerine Çarlık Rusyasuıın yava* yavas serpilip gelişmesi üzerine bir Boğazlar meselesi ortaya çıktı ve bilhassa on dokuzuncu >iız> ıl boyunca Avrupa diplomasisini rok uğraştıran dunja konularından biri oldu. Her göziine kestirdiği yerde bir istilâ ve tahakkum poltikan £Ütmeğe çalışan Çarlık Kusyası, or(a Avrunada ve Balkanlarde Osmanlı Imparatorluğunun yerini almak ıstiyor, bu arada ne yapıp edip Boğazlara da yerleşmeyi amaç biliyordu. iki asır irinde Avrupanın politik yapısına hâkim olan dcği^ikhk satiece Osmaulı Imparatorluğumm zayıflaroası ve buna karşılık da Rusyanın km vetlenmcsinden ibaret bulunsa\dı. Kir Beğazlar mesrlrsi helki hjç bir zaman bahis mevruu <rtJtfiHywaUh. Çunkü gtinden giıne erhen ve çozülcn Osmanlı devletinin yerini Çarlık Kiısyası »lacak, Karadenizi bir Rus lıavnru yapacak, gelip Boğazlara yerleşecek, Balkanlara ve Akdcnize hâkim olacak ve mesele kalraıj acaktı. Halbuki on sekiıinci yüzyılın ortalarından ilibaten A\rupanın poliiik, ekonomik vc sosyal bunycsı çnk derin, çok temelli değiş'vklıklere ıığradı. Endüstri alanında ba*arılan teknik ilerlcmeler, Avrupada büjük çapta bun>e gelişmelerine yol açtı. Fransız devriminin doğıırduğu hüniyet fikri. milletten millcte yayılarak bağımsulık fıkrini her tarafta kuvvetlendirdi. Osmznlı Imparatorluğunun gerilediği Ve çfkıldiği ülkelerden avrı ayrı milliyet şuurları me\dana çıkıyordu. Karadenizde knıları olan devletler çoğalıyor, Boğazl.ır meselesi, gittikçe artan milletlerarası bir önem kazanıyordu. Ingiltere gibi, Avusrurya gibi, Almanya ve Ki's\a gibi o zanıana kadar bu konuya ds»ha zi>ade emperyalist düşüncelerlc ilji gostcren devlctlerin yanında Boğazları sırf bir nıillî varlık meselesi sayan devletler yaşıyordu. Birinci Cihan Harbi Çarlık Rusyasmı bütün emolleri ve rüyalarile beraber tarihe karıstırdığı zaman. Boğazlar meselesi de artık tam manasile milletlerarasıi bir yaşayış konusu olmus, Türk Rus münasebetlerine hâkim bir unsur olmaktan ebediyen kurtulmustu. Lausanne muahedesi bu meseleyi ilk defa olarak rcaliteje uygun bir gö/lc ele alnııs ve ona muayyen bir şekil vermcğe çalı^mıstı. 1336 da toplanan Montreux konferansı, ayni mesele>i ayni zibniyetle fakat rcaliteye ve ilgili devletlerin ihtiyaclarına dalıa ujçun bir gdrüs gayretile yenibastan inceledi ve şüphcsiz daha i>i bir netice>e vardı. Montreux konferansından bugüne kadar asağı yukarı dokuz yıl geçmiştir. Bu dokuz yıl içinde eşi gorülmemis muazzam bir harb Avrupa\ı altüst ermis, ortada düzen namına ne varsa hepsini temelinden sarsmıstır. Bu şaıtlar altında Boğazlar mesclcsini bir defa daha gözden geçirmek ve bu milletlerarası su koridorunu yeni bir düzene bağlamak lâzım mıdır?. Böyle bir suali iljili devletlcrden her biri düsüncbilir ve bu konu üzeriııde milleticrarası bir toplantı yapılmasını isteyebilir. Altı \dlik zahmet ve ıstırab dolu tecrübeler gösternjişttr ki, bugünkü savaş tekniği sartlarma göre Boğazlar meselesi, tek başına ele almdığı zaman, büyük, bir mana ifade edememektedir. Bu ayni zamanda bir adalar meselesi, bir Ege denizi meselesi, hattâ belki de bir Bdlkan yarımadası meseles,idir. Adalara ve>a Balkan yarımadasma yerleşen bir devletin, yeter derecede üstun ha%a kuvvetlcrine malik olduğu takdirde Boğazlara kadar inmeğe lüzum görmeden buradaki geçid serbestligine kolayca engel olabileceği bu barbde iyiden iyiye anlaşılmıstır. Su halde Boğazlar meselesi ile doğrudan doğnıva ve dolajısile ilgili bütün devlctlerin bir araya gelerek bu konuyu yeni şartlara göre bir daha gozden geçirmcleri, daha pratik ve realiteje daha nygun sonuçlara varılabilmesi bakımmdan faydalı da sayılabilir. Dış Bakanımız Hasan Sakanın Insriliz gazetecilerine sojlediği gibi tamamile milletlerarası bir rejim mahiyeti ta.şıyan Boğazlar mcelcsi yenibastan (oruşülürkcn, geçid haklarile birlikte Amerikada akisler Washîngton Star: " Sovyetlerin Türkiyeden istedikleri tavizler Balkanlarda ve orta doğuda muvazeneyi bozacak, yıkıcı bir tesir yapacaktır „ diyor Londra 13 (a.a.) AnadoTu Ajansının ozel muhabiri bıldıriyor: Türkiye Dış işleri Bakanı Hasan Saka, dun sabah Londradaki Yunan Buyuk Elçisi ve öğleden sonra da Amerıkan Buyuk Elçis'ie görüşmüstur. Hasan Saka ve refakatindeki zatlar, bugun oğle yemeğini Dış Ljleri Bakanlığında Mr. Eden'ın dîvatüsi olarak yemişlerdır. «Ankara ile Moskova arasuıdakı gorüşmelerin kat'i mahiyeti açığa vurulmamış olmakla beraber bilinenler, beynelmilel ulerdeki ehemmiyetini tebarüz ettirmeğe kâfidir. Şu cıhet oldukça açıktır ki, Moskova bazı tavizler hususunda Türkive üzerinde kuvvetli siyast blr baskı yapmaktadır ve bu tavizler «ger kabul edilecek olursa, Tıirkiyeyı So\yetlerin sahasına götürecektir. Bu hâdisenin mevziî olmaktan çok aşırı bir ehemmiyeti olacaktır. Bu hâd:se Balkanlarda v€ orta doğuda siyasî muva Arkas\ tahift 3, Su. 2 da Pazartesiye toplanacağı tahakkuk eden konferansın bir barış konferansı mahiyetini alacağı, ayrıca barış konferansı topianmıyacağı söyleniyor Londra 13 (a a.) Daily Mail'ia siyasî muhabiri bıldiriyor: Mr. Churchill'ın Hendaye'de geçirdiği tatil günleri yarın bitmektedir. Mr. Churchill, yarın yola çıkacak ve pazar günü Almanyaya varacaktır. • Dış işleri Bakanı Mr. Eden Üe Muhalefet hderi M. Attlee'yi ve müşavirlerini Avrupaya gotürecek olan uçak 24 saat sonra Ingiltereden kalkacaktır. Washingtondan bildirildiğine göre, başkan Truman pazar günü Anvers'de beklenmektedir, konierans da pazartesi günü başlıyacaktır. Kuvvetle zannedildiğine göre, resmî barış konferansına doğru ilk adım sayılan Potsdam konferansı en az on gün sürecektir. Konferansta görüşülscek m«seleler üzerinde gittikçe daha kafî beyanatta bulunulmaktadır. Herkes fu Arkaat sahife 3, Sü. 5 t« Siiveyş kanalı ve Sovyetler Rns istekleri Mısırda hayret uyandırdı Başkan Truman'ın son resimlerinden biri Kahire 13 <a.a.) So^etler Birliğinin Süveyş kanalı şirketi. idaresind« temsilciler bulundıormak isteğinde buhmabileceği hakkmda yabancı meır.'eketlerden gelen haberler Mısırda ilgı de karşılanmıştrr. Fakat, buradaki inanılır çevrelere göre, bu mesele r.e Mısır bükumetini, ne de kanâl şirketinin mahallî müdürlüğür.ü alâkadar eder. B Jrada, hatta üç büyüMerin dihi bu meseleyi halle salâhiyetli oldukları şüpheli görünmektedır. Süveyş kanaîı şirketi, hususî bir şirkettir. Anc2k, hisse sensdlerinln büjuk Arkas\ sahtfe 3, Sü. 6 da Amerikan basınının ııcşriyatı Washington 13 (a.a.) Was!ıington Star gazetesi başmakalesinde diyor ki: Balkanlarda gerginlik gittikçe artıyor Yunanistan hududunda Yugoslav tahşidatı Yunan hâkumeti iki, Arnavudluk hükumeti de dört sınıfı silâh alfına çağırdı Lord Wavell Çin Sovyet Rusya görüşmeleri bitiyor Londra 13 (BB.C.) Moskovadan gelen bir habere göre, Çin Sovy«t görüşmeleri sona ermek üzeredir. Çin Başbakanı Soong dun beşinci defa olarak Mareşal Stalinle buluşmuştur. Moskovanın siyasî mahfılleTİnde bu görüşmeler hakkmda resmî hiç bir şey bilinmiyorsa da, tahminlere göre bu gorüşmelerin büyük bir ehemnüy<et arzetmekte olduğu muhakkaktır. Mareşal Stalin, Çin Sovyet görüşmeleri sona erdikten sonra Moskovayı terkedip Berline gidecektir. Mareşal Stalin Çin Başbakanını Mersin vapuru beşînci defa kabul etti Tünânlsfüidatı döndü Atina Büyük Elçimiz ve Yunan Basm Birliği başkanı şehrimizde Yunarüstana gitmiş bulunan Mersin vapuru dün Umanımıza dönraüştür. Vapurla, tekaud olan Atina bıiyuk elci* miz Eniz Akaygen, Yunan basm birliği başkanı Zarifis ve Olimpıyakos futbol takımı şehrimize seltnıştir. Enis Akaygen, vapurda kenikini gören gazetecilere demiştir ki: « Yunanistandan ayrı^ken ban» gösterilen sevgiden dolayı son dereca Arkası sahiie 3, Sü. 5 t« Damaskinos: «Arnavudluktan arazi taleblerimiz Buna Müslüman birliğinin vardır» dedi hareket tarzı sebeb oldu Atina 13 (a a ) Yunanistanla B^lkan komşulan arasındaki gergınhk her saat bıraz daha artmaktadır. Bu yuzd«n Arnavudluk hükumeti dort sınıfı sılâh altına çağırmıştır. Guney Arnavudlukta 500 Yunan ailesinın Arnavudlar tarafından tevkif edile'rek toplama kamplarına kapaüldıkiarı haber verilmekts ve cnternelere işkence edildiği söylenmektedır. Londra 13 (BB.C.) Atinadar. bildirildiğine göre, YunanYugoslav hudadunda 100 bın Yugoslav askeri tah«ıd edılmiştir. Bulgar çetecileri de faalıyetlerir.I arttırmış bulunuyorlar. Arkasi $ahi]e 3, Sü. 2 dt Londra 13 ( B B C ) Eimla"da Hindıstanda bir müstakil icra komitesl, yani temsıli bir hukumet kurulması hususunda ilerl surulen İngıliz tekliflerı uzermde cereyan eden müzakereler kesilmek tehdidi altm Arkast »ahi/e 3, Sü. 3 de Yunan futbol takımı Galata rıhümmda karşılayıcılarile beraber Hindistan konteransı akim kalıyor Millî Şef yeni İtalyan elşisini kabul ettüer Ollmpiyakos geldi Dost Yunan takımı bugün Galatasarayla, yarın. da Beşiktaşla karşılaşacak Kendi kendimizi tenkid: ( Dost ve komsu Yunanistamn Olımpiyaios futbol takımı dün îehrimize gelYnnaıı Btral Naibi Damaskinos miştir. Memleketimizin hiç yabancısı olmıyan Meusinılert soğukluk ve sıcakhklanna Olimpiyakos bund'an evvel iki defa şehgore değil de başka vasıflanle tasnıj rimize gelmiş ve güzel ofiınile büyük etmek lâztm gelseydi *yaz> %n ismi btzde mutlaka tOrman yangınlan mevsi alâka kazanmıştı. O günkü ve bugünkü mi» olurdu. Ormanlannm azhğından Olimpiyakos'u mukayese edecek dubi2im kadar şikâyetçi millet yoktur. rumda olmadığımız ıçin yapacağı ilk Ormanlartn faydalannı bizim kadar maçı görmeden misafır akım hakkıntekrarbyan yoktur. Fakat onları fcoru da burada etraflıca fikir yürütmege imOTasını bısıim kadar btlmıyen de yoktur.kân yoktur. Kaldı ki, futbol mevsimmi Cahıl bir yolcunun sondurmeden at kapadığımız şu suada kendi tıkımlarıtiğt sigara ile yurdun en onemli serve mızın duruıjıunu bile kat'iy.iile ke^tirip tınden muazzam bir parça mahvolur da atacak bir halde değiliz. Deniz sporlarmm en haraıptli günîebu jeiâketh hâdıse karşisında butıin yapttğımu bir tvah vah* demekten iba rinde futbolcuları bu zorlu mrlar için ret kalır, ve yenidcn «rah vaht demek meşin topun etrafmda ancak üç beş defa için bir başka cahil yolcunun orman toplıyabildik. Arkası sahife 3, Sü. 5 te içinde yemek pifirmestni ve yaki%ğ\ ocağt söndurmeden sauufup gilmesini bekleriz. Ne yangınlan onhyecek fiddetli tedbır, ne çtfcon yangtnları sondürecek modern tesisat ve tejktîât... Işte geçen salt günü Kartalda bo?Iıyan yeni bir orman yangını Istanbulun en buyuk ziynet ve serveti demek olan orman\arıv\n miıhim bir Jctsmını kü\ ederek nihayet dün söndu. Civar kb'yŞükrü Saracoğlunun Istaııbula muvasalatından bir intıba Bir kısmı yakalandı, bir lüleri sejerber ettı/c, jandarma Je asPer Bafbakan, yanına Vali ve Belediye kuvvetmi Başbakan Şükrü Saracoğl.ı dün sakuüandık. Ateşin bir an kısmı da şehrimizde bah Ankara Ekspresine bağ'anan özel Reisi, Parti Reisi ve Univprsits Reitd evvel sb'nmesi için elimizden gelen bir vagonla şehrımize ^elmıstır. Şıkıii rünü alarak Sakarya motörü ile Istan gayreti gbsterdik. Fakat biz bunu. yuz aranıyor Saracoğlu, Haydarpaşa girmdn Vali ve bula geçır'iştir Şükrü Saracoğlunu Ga sene evvel de böyle yapardik. Garb, f Beledive Reisi doktor Lutfi Kıriar, Par lata nh ımında Ticaret Bak.inı Kaif Ka orman yangınlarını önlemek ve sb'n Bu aym başlarında Adanada işlenmiş ti Ba'şkanı Fikret Sılay, Istanbulda bu radeniz ve Orğeneral Cemıl Cahid Toy dürmek için acaba bizim gibi mi hare olan 38 bin liralık bir yankesicilik sulunan milletvekilleri ve Universite Rek demir karşılamıslardır. Kendisini kar ket ediyor? çu hakkmdaki takibat Istanbul Emnitörü Tevfik Sağlam ile mulk! ve askerî şılayanlarla bir müddet görüsen Baş Ormanları devletle§tiriyoruz, muha yet Müdürlüğüne intikal etmiş bulunbakan bilâhare Floryaya gitmiştir. erkân tarafmdan karşılanm\ştır. iaza teşkilâtını jalan bakanhktan ahp naaktadır. Hâdise şudur: jalân bakanlığa veriyoruz. Bu kâğıd Elâzığ deri ve kosele fabrikası sahibKaradenize sahili bulunan devletlerin liz veja Rus Amerikan münasebetle üstuvde yopfığımız işleri bir an evvel lerınden Mehmed Sanaç bazı işlerini taemnjctini ve Türkiye Cumhuri^etinin nle alâkalıdır. Mesele. doğrudan doğ bit'rehm, yoksa bir gtın ^mızi stcmal kib için geçen ay sonlannda Istanbula hükümranhk haklarını gozonünden :u>a mıllçtlcıaıası bir güven ve kar pdınce bakacağrz ki mcmlekette idare gelmiş ve 29 hazıran cuma gunu Hayanlaşma meselesidir. cdı'ecek orman kalmami}. darpaşadan oenub yolıle hareket etmişayırmamak lâ/ııııdır. Bu da ne Türk Arkası Sa. 3, Sü. 4 U Rus miınasebeticrile, ne de Rus IngiNADİR NADİ Yüz sene evvel de böyle yapardık Ankara 13 (a.a.) Cumb/ur Başkanı j Ismet Inönü, bugün saat 16,30 da, Çan| kayadaü köşklerin* itunadnaır.esinij takdim* gelen yeni Italya büyuk elcısij ekselâns Comte Alberto Marchetti dij Muriaglio'yu mutad merasimle kabul İ buyurmuşlardır. Bu merasim esnasında Dış işleri • Bakan vekili Nurullah Esad Sumer d«] hazır bulunmuştur. Başbakan şehrimizde ~ ) Adana treninde 38,000 lira çarpan yankesiciler Cumhuriyet çocuğu Baba, şu yazıyı türkçeye «evırsene!..