23 Kasım 1943 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

SAYIN İSTANBUL HALKI Şimdiye kadar bir dinliyemedlği yenl sesl yakmda KRİSTAL Salonunda dinliyeceklir. umhurivel 20 nci yıl sayı: 6923 İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf v« mektub adresi: Cumhuuyet, îstsnbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Ş a | ] 2 3 IkîllCltGSPÎfl 1943 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrlr heyeti: 24298 İdare ve Matbaa klsml 2429924290 grupundan Tarawa ve Madm mercan kayalıklarmda bırer Kotnubaşı kurmuşlardır. Çıkarma sırasında Ma. k'.n'de hafif, Tarawa'da kurıetlı düşman mukavemetıle karşılaşılmıştır. Çarpış. rualar devam etmektedir. Bu hareketler sırasında, orduya mensub hberator açaklan Marshall adalanna karşı şajırtma taarnızlan yapmışlardır. Moskova 22 (a a.) Sovyet tebliği: Kuvvetlerimiz Dinyeoor kavşağı içinde, Dinyeperopetrovsk'un cenub batıslnda mahalîî ehemmiyef;e çsrpışmalar vermğee devam etmişlerdir. Bu çarpışmalar sonunda mevzilerimiz sağlamlan. mıştır. Kremençug'un cenub'inda kıfalarlmız İyice müdafaa edilmiş bulunan 9 mukavemet noktasım işgal etnişlerdir. Çemigov kesıminde ku\"vetlerımiz düş. manın mühim tank ve pıyade kuvvetlerlle yapmış olduğu taaTjzlan geri atmışlardlr. Düşmana insanca ve malzeme3 ağır kayıblar verdirllmıştir. Pripet nehrinin asağı mecra kesl. minde kıt'alarımlz İlerl\e dosm kendlleılne yol açmışl»^ ve bir mıktar meskun mahal ve çimendlfer gan işgal etmi?lerdir. Reşitsa'nın batısmda kuv\ptlerimiz düşmanln mukavemetint yenmişler ve b.r çok meskun mahalli işgal etmişlerdir. Gomel'in şimalirıde kuvvet'erimiz Sozh nehrinin sağ kıyısındekı kbprübaçlnm genisletılmesi için çarpışmalara devam etmlşler, düşmanln mukavemetlnl yenrrisler ve bir kaç mukavemet noktasuu işgal etmişlerdir. r EDİB KEMAL ERGİN KanufHfnnız 1943 İ NT İ S TEK MŞfjj PASİFİK HARBİ Kızılordunun giriştiği büyük çevirme hareketi Amerikalılar Gilbert Büyük Dinyeper dirseğinde muazzam kuvvetadalarına çıktılar lerle başlanan teşebbüs bir netice vermedi Trawa ve Makin Kiyefe doğru Herliyen Alman ordusu, Zitomirin 60 Km. şarkuıda Sovyetlerin sahra mevzileri öniinde savaşıyor adalarında Japon tebliği Japonlarla Amerikalılar arasmda şiddetli savaşlar cereyan etmektedir Sömttrgeci mantığı! ir hafta kadar butun Yakın. şark milletlerini galeyana ge. tiren, hattâ demokrasi efkân umnmiyelerinde de kuvvctli alâka tophyan Lubnan hâdisesi, iki gundur yatışmış bulunuyor. Cezayirdeki mılli kurtuînş komitcsi, General Catrouı'nun tavsiyelerine uyarak, bir haftadır mah. pus bulunan Lubnan Cumhur Reis le hukumet adamlarım serbest bırakmış. anayasa degişik'ikleıine Wr diyeccği ol. madı|ını ilân etmiş ve Lubnandaki ka. rışık! k'ara sebb oldu diye de oradaki Fransız komiseri M. Helleuyü razıfesin. den çıkarmıştır. Cezayir komitesinin böyiece yola gel. mesinde, Arab milletleri tarafından hâ. dise karştsında gosterflen bhHk *ny»n. larile beraber o duygulara anlayışla nıukabele eden İngiliz politikasının başlıca rol oynadığına şüphe edilemez. Yoksa Cezayir komitcsine kalsaydı, yahud bu komitenin elinde en ufak bir kudret bulunsaydı, sayın Lubnan Cumhur Kei. Bilc arkadaşlannm kapatıldıklan yerden tekrar hurriyete kavuşrnalan heıhalde bu kadar çabuk olmazdı. 941 yıhnda bol keseden Lübnana ba. ğış'anan ve şimdi tamamlanma yolunda bulunan istiklâl hakkının bundan sonra hangi safhalardan geçeceginl merakla bekierken, bu hâdisenin evveliyatına da. İr yakın tarihte kısa bir gezinti yapuıayı faydah buluyoruz. Kayıdsız şartsrz butiin milletlerin hürriyetinden bahso. lunduğu, tahakküm zümlyetine artık elveda dendiği bir sırada, bu gibi kuçük Biyasal geıintüerden öğreneceklerlmiz olabflir. Suriye ve Ltibnanı Frans» mandası altına koyan, bUiyoruz ki Milletler Ce. miyeti idi. Bu manda mefhnmn da bir haktan ziyade bir vazife mânası taçryor. du. Wilson prensiplerfle her milletin kendi mukadderatını kendi çizeceği söylenmişti ya, işte Suriye üe Lubnan da buyüyüp adam oluncıya kadar Fransa. nuı mürebbiliği altında yaşıyacaklar, olgunluk çağına vardıklarına dair Mil. letler Cemiyetine kanaat geldiğl gtin derhal istlklâllerine kavuşacaklardı. Bu hal 1919 yılından bngiine kadar böylece EÜrdü. Fransıı küHürünün yükselticı terbiyesinl alıp hazmetmek ttzere 1919 yı. lında ilk mektebe baslıyan bütün Lüb. nanlı çocuklar, bugun, otuz yaşını aşnıış, meb'us seçmek ve meb'us se.çilmek haklarına nazari olarak çoktan kavnş. muş koca koca adamlardır. Bunun er. geç böyle olacağı ötedenberi meydania bir şeydi. Onun için daha harbden çok bnceleri Fransız Cmnhurlyeti, arasıra Suriye ve Lübnanhların ağzına bir par. mak bal calar, yakmda bütün İstiklâl baklarınm kendilerine verileceğinl yük. sek sesle ilân eder, fakat yüksek sesle vürudu haber verilen o istiklâl perisi bir türlü Suriye ve Lubnan ufuklarında go. rünmezdi. Arada büyük bir fırtına koptn, yer yerinden oynadı. Fransa mağlub oMu, baştanbaşa düşman işgali altına geçti. Rejimi değişen devlet, içeride ve drçanda olmak üzere ikiye, hattâ üçe aynldı. Fransayı dışarıdan temsiie çalışan Ge. neral De GauIIe, tngiltereden yardım gö. rerek ve istiklâl bağışlıyarak Suriye İle Lübnanı Vichy idaresinden ajarmaya muvaffak oldu. Fakat o bağışlanan istiklâlin zarurî neticelerl tam kendini gösterirken, bir de ne bakalım? Hür Fransanın Lübnandaki adamı bunu doğru bulmuyor ve Cnmhur Beisile hukumet adamlannı tuttuğn gibi hapse atıp teşriî yollarla meydana getirilen anayasa hükümlerini bir kalemde ilga ediyor. Arabca konusan milletleri hakh ola. rak çileden çıkaran ve Ançlo . Sakson diyarlarmda da hoş karşılanmıyan bu uygTinsuz hareketin dayandığı temel şudur: Lübnanda gördüğü vazifeyl Fran. Baya Miüetler Cemiyeti vermlştir. Onun miısaadesi olmadan. tek taraflı kararlar. la hareket ederse Fransa vazifesinl snl Tokio 22 tE.P.> İmparatorluk umumî karargâhı tcblıği: İçlerinde uçak ge. mılen \e zırhlılar da bulunan buvıik dtşman deniz ku^etleri, 19 T Sani saba. hı Mak*n ve Tarawa adalannı müteaddid defalar topa tutmuşlardır. Düşman ku\vetlerinden bir kısmı pazartesi saba. hı her iki adaya ihrac yapmıştır. Şlddet. li çarpışmalar cereyan etmektedir. Nevyork 22 (a.a.) Bahnye Nazır. Washıngton 22 (a a ) İçlennden Ta. lığı teblıği: Pasifık donanmasma rnensub her sınıftan kuvvetll deniz blrliklerinın rawa ve Makın'e asker çıkarıldıpı bıldi. himayesinde bulunan ordu •cıt'alirıle rilen Gılbert takım ada'an. cenub batı Arkast Sahife 3. sü 5 te bahrive silâhendazlan, Gilbert adaları Truk kalesine doğru ilk adım T İ K OKYAJVUSU Şark cephesinde siper harbi: İleri hatlarda Alman pdyadeleri.. Alman tebliği Berlm 22 (a.a.) Alnu'in ordulan başkomutan'ığlnm tebliği: Kerç'in şlmal doğusunda düşmanm zayıf taarruzlan neticesiz kalmıştır. Arkast Sahife 3 Sü i de Orta Pasifikte yeni Amerikan taarrnzile diger adalardakl vaziyetl gosterir harita Karne yolsuzluğunun geniş olduğu anlaşıldı Her tevziatta beş bin karne çalındığı, bir çok kimselerin bn işte alâkası olduğu tesbit edildi, snçlnlar mahkemeye veriliyor Vekili, gerekli bütün tedbirlerin yakında Türkiyenin İngiltere alınacağım söyledi Mersın 22 (Hususî) Gumruk ve tn. ve Almanyaya karşı hisarlar Vekili Suad Hayri ürgublü, gurrıuk muhafaza genel komutanı Ge. durumunu tahlil neral Emın Çınarla birlıkte dun gece Mersıne gelmiş ve bugun butun teşkı. lâtla umumî mağazaları ve antrepolan ediyor Berlin 22 (T.P.) W<'ılter Pet^aıdic 4Berliner Bdrsenzeitung» gazetesinde Turkiye tarafsızlığına dalr jr.zdlğı uzun makalede Turkiye siyasetımn esas prensiplenni izah ederek, bu noktaların asla gözden kaçırılmaması lâzım geldiğlni ilâve etmektedir. Muharririn fikrlnce Boğazları Rusyaya karşı müdafaa etmek mecburiyetı 100 senedenberi Türk ye İçin hayatî bir önem kazanmıştır, çunkü Boğazlar ve İstanbul olmaksızın bir Turkiyenin tasavnTiru İmkânsızdır. Turkiye siyasetinın arzusu, BalkanTarda küçük devletlerden mürekkeb bir grup vastasile Avrupanın buyük devletlerı arasındaki İhtüâf ve münazaa'ardan uzak kalmaktır. Bu küçuk devletlerden her biri eyrl ayrı Türkiyeye nazaran daha az kuvvetli oldukları ıcin, Tü'kiye bu hususta taraflar arasuıda tekaddüm etmiş olacaktır. Turkiye sıyasetinin üçün. cü esası, Oniki Adada İta'yanlara tslıamteftiş etmiş ve açıkta bulunan ıthalât mallarının behemehal emnıyete alınma. sını bildırmiştir. «Cumhuriyet» namına bana beyanatta bulunan Vekıl şoyle demıştır: < On beş gündür cenub vüâyetleri. mizın butun hududunu koy ve karakolla. rma kadar, kaçakçılık bakımından tet. kık ettik. Yarm Ankaraya donuyoruz. Orada kaçakçılığı bertaraf etmek için gerekli butun tedbırleri almağa başlı. yacağlz. tdare âmirlerimTZİe teşkılâtm iyi işbirlıği sayesinde buna muvaffak olacağ:z.» Bir Alman gazetesi THSrffltVef»M«riar|Adalar Denizinde s o n Kaçakçılıgın meınjçin Askerî vaziyet harekâtın sebebleri H. Emir Erhilet Yazan : Eraekli General Liibnanda yeni vaziyet Fransız Konitesi H «Tedricî istiklâl!» vermek için tedbirler alıyor Beyrut 22 (a.a.) Pransızlar tarafından serbest bırakılan Lubnan Cutn. hurreisi Beşir El Hurl ile dıger nazır. lar bugün saat 14 te halkın coşkun teza. hürleri arasında Beyruta gelmışlerdir. Liibnanlı na2irlar, bilindiği gibi, H sonteşrlndenberl mevkul bulunuyorlardı. Kumkapı nahiyesi mıntakasında ya. püdığını yazdığımız karne suüstimali tahkıkatı dün neticelenmiştir. Beledıye teftiş heyeti reis vekıli Kâzımin başkan. lığındakı müfettişler tarafından yapılan teftiş, bu işin mahıyetini meydana koy, muştur. Tahkıkat neticssıne nazaran başta Kumkapı eski nahıye mudürü halen Rami nahiye müdürü Hasan da dahil olduğu halde içler.nde bırçok imam, müezzin, hukumet memuru ve saireden mürekkeb on birliğın üçer ((Harb ve işçi sınıfi)) derğisi Pasifik harbinin tamamen Japonlar aleyhine döndüğünü yazıyor Londra 22 (B.B.C) <Harb ve işçi smıfı» adlı Sovyet mecmuası, Pasıfıktskı muharebelere ve bunların Japonya iç:n teşkıl ettıgl cıddî tehlıkeye temas ede. rek, şımdı Tokıo zimamdarlannda bcd. bınlığe doğru bir fcemayulun bıttıkçe kuvvetlenmekte olduğunu yazmaktadır. fclarb ve işçi sınıfı ezcumle şoyle demektedir: «Pasifikte harb Japonyanın aleyhine dönmüştür. Teşebbüs artık Müttefıkle. rin elındedir. Japon sıyasî ve askeri Uderleri felâketin önünü almak için nev. midane uğraşıyorlar. Japon Diyet Mec. lisinin son fevkalade içtunaında, narb'n zaferle neticeleneceği artık üınıd edılmediğinden askerî ve iktisadl çarelsr a. ranmıştır. Japonlar. şimdi ellerine sreçen topraklan teşkıiatlandırmak ve oralara yerleşmek için çalışıyorlar. Eskiden kuv. vete dayanan siyasetlerini şımdi kumaz. lık yohMe takvıye etmek istemektedırier.» Ege denizi Anadolu ile Yi'nan jarım. adası arasında adalarla dt>Iu bir iç denizdir. Onun için türkçc adı Adalar de. niıi. dir. Bu denizin cenub ağzını Akdedcnize karşı kapijan Rodos . KarpatosGirid adaları bizim Marraaris jarnnada. sile Yumnistanın cenub doğu Malia burnu arasında uzanırlar. İ!k iki bıiyücek ada, yanlarındaki küçüklerle tıirlikte İtahanm ve Girid Yunani>tanındı. İtalyanın Anadolu ile Yunanistan arasındaki adalarda ne işi vardı1.'. Bu adalar tabiî ve sijasî coğrafja bakımından, askerlik ve mantık bakımnJan ve her bakımdan jalnız ve yalnız Turkiye ile Yunanistana aid olabilırlerdi. Fakat Akdeniz ve Afıika imparatorluğıınu lıayalinde, ecdaddan miras kalmış bir hak ve bir vedia imiş gibi telâkki eden İtalja, daha 1912 de, onunla olan Garb Trab. lusu harbimiz esnasında Osmanlı imparatorluğunun her husnstaki 7âfmdan faydalanarak. asırlardanberi Osmanlı olan 12 adaları işgal etmiş ve bunlara 1923 Lausanne muahedesile de kat'î surette sahib olmuştn. 12 adalar, 14 büyücek ve 40 kadar küçük adadan teşekkül eder. En büvukleri olan Rodosu Marmaris yarimadarnız.lan ayıran mesafe ancak 18 Km. dir. Istan. köy adası, Bodrum janmadamızdan 6 ve Mcis adım \erdiğimiz Kasteüerizo adası, Ka; sahillerimizden 3.5 Kın me^afededir. Bilhassa bir kayadan ibarct olan bu son adaya temellük için İtalyanın Lau^aııneda bizî son derecelerde sıkması, onun bize karşı hiç bir zaman iji niyetler beslemediğine delâlet etmistıt. Fakat İtalya bu hudııd'uz ve yolsus tecavüz ve hırslannın cezasını gıirmuş. tür ve tahnıin edilir ki daha gorecektir. Onun bu adaları harbden sonra muha. faza etmesine bir değil bir çok mucizeier lânmdır. Cenub batı Anadolumuzan denizaltmda kalmış kenar dağ ve tepelerinden baska bir şey olmı^an bu ada. lar, Türkiyeden baska hcrhangi bir devletin elinde ancak Kcavuz üssü ve vssıtaiarı olabilirler. İtalyanın vaktile bu adaları işgal ve tahkim etraekten maksadı, doğu Akde. Arkast Sahife 2 Su 1 de Arkast Sahife 3. Sü. S te Arkast Sahife S. Sü. 6 da Fransada mukavemet teşkilâtı genişledi 8 merkeze bağlı 25 bin kişinin çete harbi yaptığı ve birçok gizli gazeteîerin neşredildiği Cezayirden bildiriliyor \ Arkasz Sahife 3. Su. 3 te AyTri mecmuanın başka bir yazısı Moskova 22 (a.a.'» «Harb ve ışçı smıfı» mecmuası şunları yazıyor: «Habsburg saJtanat taraftarlan, söz. de bir Tuna federasyonu perdesi altmda. Tuna imparatorlııgunun tekrar kuruL ması İçin projeler yapıyorlar. Mürteci Polonyalı muhacirlerin lhtiraslan daha uzaklara gidivor Bıınlar. Bnltıktin Ege NADtR NADİ • Arkast Sahife 3. Sü. 4 te Ftansada gizli mukavemet hareketlerinden birinin neticesi olarak çeçerlerde enikasde uğrayan Parte . Marsirya ekspresi devrlbnJş yanıyor Yazıst 3 üncü saMfetniZde Arkast Sahife 3. Sü. 7 de Polonyah Amerikalılar e s ^ elbiselerini, kurtanlacak milletlere dağıtacaklarmış... Yunanh Inşallah elbiselerin ceblerini boş gönderrnezler!.^