29 Ekim 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

29 Birinciteşrin Î942 19 CUMHURtYET Bilânçosu Türk rejimi, sıra inkılâblar başardılctan sonra 1942 de en yüksek kudret merhalesine ulaştı Ölmez Atatürkün büyük ve muhteşem eseri Ilerî ve müttehid bir millet yaratarak, Aziz Şefimiz Inönünün elinde bizî büyük devletler safına eriştiren bir kemale varmıştır Bu yıl Cumhuriyet Bayramı ! na bambaşka bir dünya manzarası içinde eriştik. Arzın beş krU : asında da salgın harb ateşi var. Ana savas yolLarının birbirine ; karıstığı cografya parçası üze ; rindekl Türkiye Cumhuriyeti iae ; barış içinde, rahat, «akin, va mes'ud yasıyor. Milletten milletet kıfadan kıt'aya boğazla#»n bejeriyetin, ugrunda asırlarcı kan döküierek kurulmuj insanlık kaidelerini yıkarak insaısızca kendi kendini yediği bir devirde; harb dışı da olsak, bizim, belki de, tabil zamanlar man.isile mes'ud olmamız mümkün değildi. G«ne dünya ayaklanma. smın altüst ettigi beynelmile] münasebetler çerçevesi içindeyiz. Harbtn doğurdugu buhran Türkiyeye da yüklenmijtir. Ayrıca kendi bünyemizden doğan meseleler, darlıklar, bizi de kan. sız bir mücadeleye zorlamıjtır. Ancak bunlar bir uzviyet İçinde üçüncü, beşinci plandaki arııl sıkıntılardan ibarettir. Türkiye. nin, bütün muhariblera hürmet telkin eden muhteşem milli birlıği, yarmki dünya kuruluşunda birinci plânda rol almak kablll. yetini edinen dinamik kudreti; bize, fulh içinde yaşamak bahtiyarhğı üzerinde, müstesna biı talihin saadetlerini de getinniıtir. CumhuriyeUn 19 uncu yılına gtrerken, rejimin yarattığı hay». tiyet cevherinl daha yakından tanımağa muvafJtak oluyoruz. Biz 18 eane evvel, bir çok inj*c cemiyetlerinin yaptığı gibi radece bir idare tarzı değistirmis değildik. Biz cehennem atejleri içinden bir vatan kurtardık, yeni bir devlet kurduk, sıra inkılâblarm kudjl alevinda yepyeni bir millet yarattık. 8 asırlık imparatorlugun yıkıntılan üeerinde kurulan bu eser tulh yıllarında bütün iç kaUonmalarla be*lenerek geliştl, kuvvetlendi. Üç yıldır cihanı sarsan badire orUsında, benzersiz bir imtihaa geçirdl. Korkuno boraya rağmen varlıgımra dimdlk, dipdirl bir enerji İle ayakta tutmak gibi mucizeye benzer bir kudret gösterdi. emnlyetsizlik havası artıyordn. Bu manzara bizi kafî tcdbir almağa sevketti va Montreu* konferansı Boğazlann kontrolunu tekrar kendi elimize almamız netlcesile karara bağlandı, Gene bu arada, ylrmi geneye yakın ecnebl idaresinde kalan Türk Hatayın anavatana lltihal^ temin edildi. Bu iki parlak başanydı. Ebedl ve MilU Şeflerimizln şahsl prestij lerine borcla olduğumuzu bir daha anmağı vazüe sayarız. Cumhuriyet politikaK aa! müsküllerle yeni dünya harbin» den sonra karşılaşU. 1939 d«, dünya faâdiselerinln gidlfine bakarak İngilter« ve Fransa ile biı tedaful anlaşma imzalamak lüzumunu duymuytuk. Turkiyenia 20 aenedir kullandığı politlkı • ne vatandan bir karıs toprak vermak, n« dışarıdon bir karıy toprak almak» çiarile hulâsa edilebilir. Buna rağmen bizim için meçhullerle dolu bir fırtına karşumda idik. Ankara paktı böyle bir «nilll müdafaa. ihtlyacı tedbirinden doğdu. 1940 yazında Fransa, akla gelmlyecek kadar korkunc bir inhidemla çöktüğü zaman Türkiya, an'anevl ahda vefasıru gena gösterdi. İngfltere llc anlaşmamızı bozmadık. Buna mukabll Almanya il« dostlu|umux en tebll şartlaı içind» davam edip gidiyordu. Büyük başarüarumzdan Bogazlann knrtanlısı: Kahraman Türk ordosu Karadeniz Bojazını Işgal ediyor ASKER GÖZİYLE Cumhuriyetin yıidönüıtıün de millî güvenimiz 19 uneu yılını bitiren Türkiye Cumhuriyeti bugün yirmi yaşına giriyor. Bu münasebetle geriye bakarak bu günümüzle yarınımızı düşünebilirlz. Dört bin yılkk Türk taribi içlndt 19 yıl bir lâhza gibidir. Fakat bu kadar az bir vakte bir asır sığdınlırsa lşin rengl değişir. Filvaki Türkiyt Cumhunyetlnin üân edildiği 1923 yılındanberi başarılan Biyasî, dinî, içtimaî ve iktısadî inkılâblar o kadar çok, çetin ve esaslıdn ki bunlara dönüp bakınca kendlmizde geçmlçe dair haklı bir iftihar ve gelecek içln kuvvetli bir güven duymamak mümkün değildir. Cumhuriyetimizin kısa tarlhini, şimdlye kadar hiç bir milletin hayatında görülmemş derecede zenginleştiren, her biri en az bir neslin kârı, yalnız şapka, medrese, yazı, dll ve flkir lnkılâbları değildir. Lausanne'dan sonra 1934 te Baikan ve 1937 de Sadâbâd itüfaklanndan sarfmazar 1934 te Montreu* ve 1939 da Hatay anlaşmalan, Türkiye Cumhuriyetinin en büyük siyasî başarılarıydı. Fakat bütün bu çok önemli inkalâb ve başarıların, pek ölçülü bir metodla, barış İçinde birer olay oluşu, Türkün hayret ve gıpta ile karşılanan yapıcılık kudretinin asıl muclzevî tarafını teşkil eder. Filvaki, hemen hiçblr milletin tarihi, kan dökmeden ve yıkıcı sarsınülar geçirmeden bu kadar az zamanda bu derece büyük ve hayatî başarılar kaydetmemiştir. [ / H. Emir Erhilet Yazan: Emekli General ^ \ Şaniı donanmamırın amlral jemtsi Yavnzla muhriblerimtze, tayyareden bir bakış ve muvffakıyetlerin da beşlıoe. amlU ol büsbtitün kuvvetten düşmesl olmuştur. Altınordu Türk devletl evvelâ iç aymuştur. Görülüyor ki ağır İstiklâl S«rılık ve rekabetlerile, sonıa da, Timuvaşlarında olsun, çetin Lausanne çekl*melerlnde olsun, Cumhuriyetin başarılı run vuruşlarile zayıflamamı» olaydı ne inkılâb v« çalışmalannda olsun zafer ve Lehistan Krah Jean Sobieski, 1683 te, muvaöakıyetin amili dalma mllll uya Vlyanayı iklnci defa muhasara eden Osnıklık, millî birük ve millî disiplin ol manlı Türk ordusunun arkasına düşebilir, n« de Moskova dükahgı Avrupa ve muştur. Asyadaki Türk devlet ve yurdlarına deBütün Türk tarlhine bakımz! Türk vamh saldıracak kadar kuvvetlenebilirulusu ne zaman uyanık, tedbirli, tetik di. ve birleşik olmuşsa, büyük bir kuvvet Timurun 1402 de Ankarada, Osmanlı olarak daima kendinl saydırmıştır. Onun tarihî kudret ve büyük vavlık ve Hükümdan Yıldırıma saldırış ve galesaadetinin temeli daima birlik ve disip besi de yalnız İstanbulun fetih ve zaplin olmuştur. Hiçblr düşmanın yenip tını yarun asır geri atmağa sebeb olmayıkamadığı Türkü ancak iç ayrılık ve mıştı, az daha Osmanlı devletinln henüz çekememezlikler dağıtıp yıkar. Nitekim bir fldan halinde iken kırılıp yok olmaCengizin oğul ve torununun Ural dağ smı mudb olacaktı. Fakat bere&et verlarile Dinyester ve Oder ırmakları ve sin, o zaman ne Bizans ve ne de orta Karpat dağlan arasmda kurdukları ve Avrupa, Türklerin kendi aralarındaki o zamanki Moskova Rusyasını bir muh kavgalarından istifade edebllecek bir tariyet halinde içias soktukları koca hal ve kuvvette değillerdi. Bunlar, maalesef Türk tarihinin ders Altınordu veya Kıpçak TürJc devletinl (12251481) bilâhare, tâbi Ruslara metbu alınacak en acı ve felâketli fasıllanndan kılan sebeb, Han ve büyükleri arasında birini teşkil eder. Türklerin başına her çıkan İhtilâflarl* devletin hayli zayıfla ne zaman büyük bir felâket gelmişse: vurmalarile (Arkası Sahife 6, Sütun 6 da) Türkiye Cumhuriyetinin bu muvaffakıyetleri, milletin şeflerini daima sadakatle takib etmesinden değil, şerefli ve verimli bir millî varlık olarak yaşamarun şartlarım artık olgun bir zekâ ve esen bir idrakle kavramağa başlamasından ileri geliyor. Türkün millî güderlerine itaati, ister harbde ve ister sulhta olsun, ancak bllerek, duyarak, inanarak, istlyerek ve severek olduğu zaman, her alanda daiına harikalar yaratmak istidadını göstermiştir. Onun için diyebilirlm ki. gerek İstiklâl Savaşında ve gerek onu takib eden Cumhuriyet devrinde elde edilen büyük başarılar, millî güderlerimizin bilhassa Türkün huy ve tabiatine lyice girerek ruhuna hitab ve tesir etmesini bilmelerine borcludur. Bu suretle ulusla şeflerin Anadolu İstiklâl Savaşlarında başlıyan kutlu anlama ve anlaşmalan zaferin de, sonrakl lnkılâb ması ve en »on Timurun Cumhnriyet rejlminin btiyük eserlerinden: Karabük demlr çelik fabrikalannda yüksek fırınlar 1941 baharmda Alman ordu. lan Rumanrm Sırbtstan iızerinden BulffarUtan» re Yunan yarunadastDa tztdlgl w » n Tflr. klv« için «n tohllkan nfha açılmtf bulünuyordu. Takat dürflit, merd »iyasetimlzin yeni bir muelzeıll» karjılajtık: Almanya blıe elinl uzatıyor, esM mOttefiki Türkiye Ue gene dost k«lmak istiyorda 18 hazlran 1941 de, Ankarada imzalai dıgımu Türk Alman paktı, tımet rjıönünün azia eller'nda yukselen millî itibarımızın göı kamajtınaı vesikalarrndan biri«idlr. Bugfin gen* dlâhlı bltarafıa. Şanh ordumuz gene aslanlar gibi hududlan bekliyor. Bütü» mtıharîblerin bu duruma kar?ı . vazlyeti, dostana saygıdan IbaIste bugün kutlamakt* olduretür. Türkiyerjin beynelmilel ğumuz muazzam eser budur. "^ politikadaki srrası «devleti muŞimdi kalbimiz fevina ve güazzama» lann arasmdadır. Muhvencle dolu olarak geriye, mateşem mllll birllğimlzl» askerl ziye bakabiliriz. jj Batvetlmiz, bize yann kurulacak s Cumhurlyet rejimi namı «1yeni dünyaya dair, birinci deBüyük Türk Eaferlerinln ve tnküftblarmıa Ikl btiytik bir hatıraı tında topladığımız yeni Türkirecada ıöz söylemek hakkun Gazl Mustafa Kemal, zaferin hanrlandı|ı rünlertte, o«phedea Ankaray» yenin yaratılması, ve inkı'.ftblar, Bİmdldaıı temin «tmiftlr. garb cephest kumandaıu tamet Pagayı hakiki tarih »eyrile 19 mayıs İst», Cumhuriyet rejlmll» taaı 1919 da Mustaf» Kemalln Samsuna çıkdinamizmtnl bulmnf Türkiyenla rudrei masile başlar. manzaraat Büyük Atatürk kurtuluş eavaşına Sanayumia başladığı zaman, Türk milleti de kesin tklnel cihan harbi ba^ıyah ftç »ene^l bir iz'ana kavuşmustu: Anavatan elden geçmiîtir. Bütün dünys. kan ve ateş içingidiyordu, halife padişah hükumetile de bulunuyor ve her millet kendi için» beraber düşman emrindeydi. Can acı lir? Vaktile şekle aid bir değişme san Türkiye, bugün gene kahraman Türk kapamnif, ancak kendi aaieri T» »IVTI sile silâha sarılan millet, kudretin ken dığımız şapka inkılâbı bile bize, evvelâ ordusunun şerefli itlbanna lstinad edi lhtiyaclannı temin edebilmek için uSdi bünyesinde olduğunu. vatanı ancak koca blr millet manzarasının medeni yor. raşıyor. kendisinin kurtarıp yaşatabileceğini an leşmesni temin etmiş, sonra şapka giyen Türkiye, bu dOnya durumunda, ttç rüCumhuriyet harlci poiitikan lamıştı. Bizde demokrasi ve cumhuriyet başların hiç değilse tabiî bir istihale danberi hemen hemen tamamen kandl Cumhurlyet »iyaseünin Eafarler sÜAşuurunu yaratan, Işte bu en tehlikeli ile sarkhk fikirlerden kurtulması inslfabrikalannın imal ettigi malaen» fle eslne Millî Şefimlzin cUl» kaıandığımız anda şimşek parıltısı gibi çakan mutlu yakmı yaratmıştır. yaşamaktadır, denllebilir. idraktir. Millet hukukuna esas olarak kendi Lausanna temsltayı olmuştur. Türkiye Yeni rejim kuruldüktan son» At»Büyük Millet Meclisi 23 nlsan 1920 de idaresini ellne alan Türkiye, Demokraal 1923 ten itibaren bütün politikasmı toplandığı zaman kurulan devlet, haki rejimlnin en iyi işliyen şeklile bugünkü «yurdda banş, dışanda banç» umdesi türk ve İnönü, kuvvetli blr oemlyetin katte cumhuriyetti. Şanlı zaferi kazan merhaleye ulaşmıştır. İçtimaî, adll ni üzerine kurarak hakikaten ldeal bir ancak kuvvetli blr sanayle ve tam vedıktan sonra (29 teşrinie^el 1923) rejim zamları temelleştiren inkılâblann bugün beynelmilel münasebetler ağım kurdu. ripıli lstihsale dayanabüecegtne hükmaasıl adını almıs oldu. Bu devre esn? canlı neticeleri içinde yaşıyoruz, Türk Yakın ve uzak bütün devletlerle dost dereJc Türk sanayiini yeniden yarattılar. Müteferrik sanayii hlmaye eden smda milletin içtimaî uzviyeü içlndesanayli, Türk maarifî, Türk nafıası, geçindl. Mllletler Cemlyetinin v» müs tedblrler lttthaz edlllrken, böyflk teşebkl tabü ve ruhî âmiller kuvvetlenerek Türk maliyesi de^Tİn ıstırablarına en terek amniyet prensipinin yaf«ması için bOsleri devlet kendi Oıerine aldı. Azia cumhuriyet şuurunu olgun blr kıvama sağlam dayanaklarla mukavemet etme gayretler «arfettl. Etrafjmızda ban» ve tsmet Inonü, fabrikalarnnızla, çocuk büyükseltmişti. Hayat kablliyeti sürekli mizi temin eden maddî ve manevî amil güvenin teessüsune yaraman işin Bal yütür gibi, bizıat kendisi meçgul oldu. bir mucize olan Türk mületinln 600 kan ve Sadâbâd psktlannm kurulmatmı lerl hazırlamışlardır. Birinci ve iklnci be» ««nelik planlann sene devam eden saltanat beskısraın atmkân dahlline sokra. Fakat Avrupa vCumhuriyet ordusu ğır haletl ruhiyesinden, geleneiklerin(Arkan Sahlfe «, Stttnn 8 te) muml polltüası yıldan yıla çSzOlüyor, den kurrularak realitelerl kavramış, Rejimin en parlak eserierinden ştiphemillî vicdanın benliğine, faziletina e siz en başta geleni Türk ordusudur. rişmiş bir halk idaresine geçişindeki Bİnlerce senelik şanlı mazilerin kahraistisnaî başarı, mllletler tarihinin dik manhk düsturlarını, hamaset an'anelerikat edeccği bir karakter hâdisesi ola ni devir ala aîa rftlllî mücadeleye girişen rak kalacaktır. ordumuz zaferden sonra, üpkı Türk Rejime ismini vererek başma, vatanı milleti gibi, yeni bir ruhla teşkilâtlandı. kurtarıp devletimizi kuran Ulu Önder Kadrolanmız yeniden düzenlendi, devre Mustafa Kemali geçirdikten sonra ne uygun metodlar ele alrndı. Dünyanm en ler yapmadık? modern ordularının silâhları, çeşidli vaİnkılâblarımız, kendi kendimize karsı sıta ve malzemeleri temin edildl. Türk sık sık tarif ve izahlarını yapmak ihtl milleti, Cumhuriyet ve istiklâlinin bekyacını hissettirmiyecek kadar sahih, sağ çisi olan ordu için hiç bir şeyi esirgelam ve bizim olmuşlardır. medi. Atatürk İnönü Fevzî Çakmak Cumhuriyet Türkiyesi 1923 tenberi, gibi zafer kartallarının elinde bu ordu, bir ümmet muaşeretinden çıkarak ileri 1939 harbi başladığı zaman, kendlsine bir garb cemlyeti kalıbına girmiştlr. beynelmilel bir prestij hazırlamıs buÇeyrek asra sığan bu devrede hangi inlunuyordu. Dünya harbi karşısında slkılâb, bir diğerinden daha zayıf, daha lâhlı tarafsızlığını ltina ile devam ettiren küçük. hele daha lüzumsuz görülebiDemiryoln politlkamızın sayuız baçanlanndan: Trcn Şark I Türk vatanı bölünmez bir bütündür. Türk: Övün, çalış, güven. hatlannda yeni bir Masyen» vsnyor Feridun Osman ^»** Yazan: