3 Ekim 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

HARB ve EKONOMİ Yazan: Seyfi Kurtbek Bugün topyekun harbin iktısadî şartlarlru tetkik eden bu eseri alımz. INSEL KITABEVÎ 19 uncu yıl sayı: 6514 umhuri 290 Tagore Bedri Tahir Şaman YURD ve DÜN Marcel Prevost Mihri Geray BAKİR ADA Somerset Mougham Nuri Eren RENKLİ PEÇ Tanesi 100, cildli 135 kuruş. ' 246 Cumartesi 3 Birincitesriıi 1942 Teieion: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 AHMED HALİD Kitabevi Dr. Kırdarın gıda maddeleri fiatlarına dair kanaati "Birçok perakende fiatlar, istihsal bölgelerindeki Şehirlinin toptan piyasa fiatlarına yakın seviyededir,, bütün Kim taarruz, Valimiz, bu fiatlar şüphesiz yüksek olmakla beraber, mem dilekleri kim müdafaa harbi yapıyor? er harbin bir gidişi vardır. Bu gidiş esnasında, dovüşen milletler bazan taarruz ederler, bazan da müdafaaja çekilirler. Fakat ayni zamanda, her harbin kcndine mahsus bir de karakteri vardır ki, buna nazaran taraflaıdan biri, her hareketini taamız maksadile düzenlemeğe, diğeri de. ne yaparsa japsın, her adımını tnüdafaa kajgusiie almı\a mecburdur. Bir harbin muhtelif safhaları arasında, o harbe aid umumi karakter zaman zaman ortadan silinir gibi olabilir\sKendirti korumağt gaye bilen bir taraf, lüzumtu gordukçe taarruza kalkabileceği Rİbi. maksadım taarnızda aravan oteki taraf da, mecbur kaldıkça müdafaa mııhare. beleri verebilir. Bir harbin ıımumî karakterini gorebilmek için hangi taıafın taarruz, hangi tarafm da müdafaa harbi yaptığını iyi biimeliyiz. Aksi takdirde harbin gidişiıü takib etmek guçleşir; günü gunune bir. biriDİ kovfilı>an hâdiseler karşısında insan faşırır, onlan birbirinden nasıl ayırd edeceğîni bir türlü bulamayız. Hangi tarafın taarruz, hangi tarafın müdafaa harbi yaptığmı görmek, çok 4£a kolajdır. Meselâ. Istiklâl harbi bi. â m için bir müdafaa, Yımanlılar için de bir taarruz \e isttlâ harbiydi. Bu harb esnasinda bit bir kaç müdafaa muharebesi verdik; bir de taarruz ve imha hareketi bajardık. Fakat İnonünde duşman ileri hareketini kırıp atarken de, Sakaryada yurdun kalbini istilâdan korurken de ve nihajet Afyon civaruıda, kükreyen bir aslan hejbetile düşmanın üzerhıe saldırırken de hep müdafaa harbi japıyorrbak. Eğer başh başına. rnustakil bir me\zu halinde mütalea edersek son ItalyanYunan harbinde de taarruz ve müdafaa harblerinin canlı bir misalini gorürüz. Harekât başladıktan dört beş hafta sonra Amavudluk dağlarmı asarak Goriceye doğrn muvaffakiyetle taarruz eden Yunan ktıvvetleri hakikatte bir müdafaa harbi japıjor, bnna karşılık Adriyatik kıyüannda nasıl rutunacağını duşünen İtalyan ordusu ise bir taarruz ve istilâ harbini basarmağa çalışıyordu. Evet, hangi tarafın taarruz, hangi tarafın müdafaa harbi yaptığmı gormek çok defa kolay oluyor. Fakat bu işin ba. zan oldukça guç, hattâ imkânsız bir hale geldiğini de inkâr edemeyiz. Hele iki milleti değil de bir çok miüetleri ilgilen. diren, şimdi olduğu gibi kıt'adan kıtaya sıçnyan büyük dünya yangmlarında kimin taarruz, kimin müdafaa harbi yapüğını anlamak, içinden çıkılamtyacak kadar karışık bir mesele olabiliyor. Dri. vüsen milletlerin ısrarla «hak bizde» diye bağırması. harbi takib edenlerin tarafsu düşünemiyerek her hâdiseyi dilediklerl seldlde tefsire kalkması, karışık. bğı artıran ayrı bir sebeb sayılabilir. • Şimdiki harbde mütearnzlar kim, müdifiler kimdir? Yani daha açık soralım: Bu harbi kim çıkardı? İşte, muharib tarafların üç senedeıibeıi birbirlerine yüklemeğe çalıstıkları, çörülrttesi imkânsız gdrünen çapraşık dügüm! Mihvercilere sorarsanız, harbi çıkaran Demokrasilerdir. Mihver hayat hakkı is. temiş. verilmeyince onu kendi elile almağa kalkmışhr. Ne İngiltere ile, ne de Amerika ile Mihverin ajrıca bir davası yoktur. Ve Demokrasiler, Mihveri hiç bir *** (Arkası sahHe 2 sütun 7 de) mevzular üzerinde Valimiz fikirlerini asağıda göreceğiniz veçhile İzah etmiştir: Gazetemizin dünkü başyaasında mevzuu bahsedılen ve İktısad Müdürluğünde kurulacağı haber verilen büronun mesdisi ve mpkalede mevzuu bahsedilen noktalar hakkında tenvir eder misiniz? Gazetenizin 1 tt şrinievvel tarihlı baş makalesinde, «hayat pahalılığile mücadele. mevzuu üzerindeki yazıyı ben de ehemmiyet'e okudum. Esas mUUlealardaki ve buna nazaran vaziyeti teşrihteki isabetı kabul etmekle beraber bu mutaleaya müstenid obin haberde bir yanlışlık vardır. İstanbul Belediyesi İktısad Müdürlüğ'inde istihsal mıntakaları belediyelerinden geiecek her günkü fiatları toplayıp Meb'uslann halkla dünkü temasları leketteki istihsal yerlerinden pahalı alındıkları için tabiî Ceçim zorluğuna olarak bu hale geldikleri fikrinde.. çare balunması Dun bir arkadaşımiz Vali ve Belediye tasnif edecek bir büro kurulduğu veya reisi Dr. Lutfı Kırdarla bir mülâkat kurulacağı hakkındaki haber asılsızdır. etrafında toplanıyor yapmış. hayat pahalılığına taalluk eden Filhakıka arasıra, icab ettikçe ve lüzum H Memurlara verilecek ekmeklik hububat Karnesiz bölgelerde hasıl olunca, istihsal mıntakalarına aid İstanbul meb'uslan, halkla temaslarına fiatlar mahallerinden sorulup oğrenildün de, Fatıh ve Emüıönü Halkevlerinmekteyse de bu vazife için ayrı bir büro de devam etmişlerdir. kurulmuş değildir. Yalnız, bütün TürFaühteki toplantıda, Partililerden bazskiye belediyelerinin emniyetle müracaat lan, Fatihte yeni bir Halkevi binası açıL edebilecekleri böyle bir büronun mermasını, Darüşşafakaya giden yolun yakezde, yani Ankarada kurulması faydalı pılmasuu, Gazi bulvan etrafında yapılolacağı düfünülmüş ve tekllf edilmişti. makta olan isümlâkin şimdilik durdurulFıat tespltinden sarfınazar edild&ten masını istemişlerdir. sonra, malum olduğu üzere belediyelere Bundan sonra geçim darlığı meselesi gene ihtikârla mücadele ve fiatlara nebahis mevzuu olmuştur, Ve bir çok Parzaret vazlfesi verilmişti. Bu vazifenln itililer muhtelif halk tabakasına mensub fası sırasmda bizzarur, perakendeciden zatlar söz alarak, dileklerini söylemişler. başlayıp toptancıya ve oradan istihsal dir. tkinci toplantı Err>inönü Halkevintle mıntakalanndaki fiatlara kadar malumat yapılaııştır. Bir aralık Vali Lutfi Kırdarla sahibi olmak mecburiyeti duyulmaktaParti reisi Suad Hayrı Ürgüplünün de dır. hazır bulunduğu toplantıda gene iaşe işNitekinı, bizzat ben, muhtelif dükkân lerinin düzensizliğinden şikâyet edilmiş(Arkası sahife 3, sütun 5 te) Vali ve Belediye reisi Dr. Lutfi Kırdar tir. Bu arada, bir zat, karaborsacıların bankacılan alet ederek bü>ük stoklar vücude getirmelerinden şikâyet etmiş ve (Arkas tahife S sütna 4 te) İstanbul meb'uslan, dünkü toplantıda bir vatandaçın sözlerini dinüyorlar Belediye seçimi Dün de, şehrin muhtelif semtlerinde hararetle devam etti Şehir Meclisine aza seçimi îaaliyeti vak, Mirşah, Poyraz, Pener, Riva dun de butün bölgelerde hararet ve in lerinde, Kadıköyün Raşimpaşa ve tbraIıiınaga mahallelerinde, Balnrköyıln Os« tizam içinde devam etmiştir. manbey, Yenlmahalle, Sakızağacı ma. Dünkü seçim, Beşiktaşın Muradiye, hallelerinde, Fatüün Kazhçeşme, İmra, Teşvıklye mahallelerinde, Beyofelunun hor, İlyasbey, Hacıevhad, Hacıhamza, Kuloğlu, Hüseyinağa mahalleleriiKİe, EHacıhüseyinağa mahallelerinde, tiskü* mlnönünün Cankurtaran, Sultanahmerl, öann Hamzafakih, İhsaıüye, Sinanpaşa, Ishakpaşa mahallelerinde, Beykozun KaSalacak, İmrahor, Ahmedçelebi mahal^ lelerinde, Sanyerln Kumkoy, Demirci. köy ve Kısırkaya mevkilerinde yapümış ve halk, mtihürlü sandıklann bulunduğu yere gelerek reylerıni atmışlardır. tntlhab faaliyeti aym onuna kadar devanı edecektir. Maşaaliah! Askeri, irhM nçmurlarlaL ailelerine, dul, yetim ve maluliyet maaşı alanlara OCis tevziat yapacak Yeni mahsul pîrinc, fabrika fiatı 180 kuruştan satıldı Trakyadan yeni mahsulden ilk partT çeltik şehrımize gelmiş ve pembe göbek cinsinden olan bu mah Karabekir fabrıkası işliyerek pirinci fabrika fiatı 180 kuruçtan satmıştır. 200 çüval olan bu partinin ikinci el satışı 187 kuruştan ya. pılmıştır. Bu suretle yeni pirinç piyasası çok yüksek bir fiatla açılmış olmak. tadır. Fakat alâkadarlar bunun gayritabiî bir fiat olduğunu, fiatların 110120 kuruşa kadar dü<=mesinm tabu bulunduğunu bildirmektedirler. Dün alâkadar makamlara 1 1,5 asidli zeytmyağların 215, nohudun 80 . 85 kurustan satıldığı haber verilmiştir. Alman ve İngiliz esirleri Joeııln 2 la.a.) İyi habtı aJan bir Alman membaından öğrenildığine gore, ağır harb yaralılannın mübadelesi için Almanya ile îngiltere arasında müzakerelere tekrar başlamnıştır. İs^çre vasıtasile yapılan bu müzakereler henüa kat'I bir neticeye varmamıştır. Ankara 2 (a.a.) Öğrendığimize göre 1 teşrinievvelden itıbaren tahdid esası üzerine kartla ekmek tevzi edllmemekte olan bütün vilâyetlerde devlet ve müessesat baremleri kanunlarına tâbi memur ve müstahdemler, askerî, mülkî, tekaüd, dul, yetim maaşlarile maluliyet ve hidematı vataniye maaşı alanlar ve bütün bunların beslemeğe mecbar oldukları kimseler ve askerî bareme dahil olanların aileleri için ekmekıık hububatın Toprak Mahsulleri Ofisi tarafmdan temin edilmesi kararlaştırJmışUr. Ticaret Vekâleti valiliklere tîlgrafla iş'arda bulunarak bu gibilcrin harcırah kararnamesine göre besîemeğe mecbur olduklan nüfus adedini sormuştur. TiVıchy 2 (a.a.) Doriofnun hücum caret Vekâletinin sorusuna cevab veren kıt'alarmm talımı esnasında, bunların üvüâyetlere bu esaslar dahilinde icab e zerine iki bomba atılrruş, bir çoklarınm den ekmeklik hububat derhal verile olumüne ve yedi kişlnin de yaralanma(Arkası sahife 3 sütun " de) sına sebeb ohnuştur Stalingradda sokak muharebeleri Yeni Ginede Japonların durumu güçleşti harpteMği j Doriot kıt'aları suikaste uğradı! Stalingrad şehrinde Orlovska varoşu hücumla zaptedildi Ladoga gölünün cenubunda cevrilen Rusların imhası yakmdır Berlin 2 (a a.) Alman ordulan başkumandanlığının teblıği: Kafkasyanın şimall garbi kısmmda. Alman kıfalarının taarruzu neîıcesinde yeni arazı kazancları elde edümiştir. Stalingradın şimali garbisinde kuvvetli bir istınad nok'ası olarak tahJüm edileen Orlovska varoşu .hücumla zaptedilmiş ve bu varoşun garbında mühim duşman teşkılleri çember içine ahnmıştır. Şimal baraj cephesinde yeni şaşırtma taarruzlan geri püskürtülmüştür. Bir gun evvel burada tahrib edilen tank miktan 124 e çıkmıştır. Sidney 2 (a.a.) Japonlann Milne Bay'da uğradıkları bozgunun neticeleri şimdi anlaşılmaktadır. Burada gemilere binmek için kâfi derecede sür'atle kaçamıyan Japon alayları son erlerine kadar yok edilmiştir. Hakikatte Avustralyalılar Owen Stanley dağlannda evvelcs tahmin edildiğinden daha tehlikeli bir surette ilerlemekte ve Japonları takib etmektedirler. Japonlar Port Moresby'yi ele geçbrmekten vaz geçmişler, O^en Stanley dağlarını terketmişler ve sahil» deki üslerinde uzun müddet dayananu, yacaklarmı anlamışlardır. Omer Inönü Pilotluk uçuşlarına da başlamak üzere Memnuniyetle haber aldığunıza göre Millî Şefimizin büyük oğullan Yuksek Mühendis Mektebi talebesinden Ömer İnonü Yeşilköy Hava Kurumu tesislerinde yapmakta olduğu muvaffakıyetli uçuş talimlerine devam ederek yardımcı uçuşlar safhasını bitirmiştir. Ömer Inönü şimdi tam bir pilot olarak yetişmekte gerekli olan ikinci safha, yani tekemmül uçuşları için hazırlıklannı tamamlamak üzeredir. Uçuşlara başladjğını pek kısa bir müddet evvel bu sütunlarda memnuniyetle bildirdiğımiz Ömer İnonünün bu kadar az bir zaman içinde havacıhkta gosterdıği bu takdire değer muvaffakıyet bütün memlekette ve bü(Arkası sahife 3 sütun 4 te) Türk gazetecilerini dün kabul etti Yeni bir tetkik seyahatinden dönen Reis, Amerikan harb istihsalâtımn son haddine yükseldiğini haber veriyor Washington 2 (a.a.) Cumhur Reisi Roosevelt, öğleyın Beyaz sarayda Hüseyin Cahid Yalçın, Ahmed Emın Yalman, Ahmed Şükrü Esmer, Zekerıya Sertel ve Abidin Daverden murekkeb Türk basın heyetini kabul etmiştir. Gazetecilerimiz VVashingtonda Washıngton 2 (a a.) Turk gazetecileri dün akşam trenle Washıngtona gelmişlerdir. Türkiye Büyük Elçisi Munir Ertegün Washingtona gelen Turk gazetecilerine safa geldiniz demiştır. Türk gazetecılermin Türkiyeye dönmek için transatlantik uçakla yolcuiuk yapmaları kararlaşmıştır. Dönuşte Buenos Aires'ten, Afrıka ve Mısırdan geçeceklerdir. Mr. Roosevelt faarp tdMMtM Stalingrad civarında Almanlar boyuna takviye alıyorlar. Şehrin şimal ve şimaligarbisinde Ruslar düşmanı birçok mevzilerden çıkardılar Stalingradın hemen simali garbisinde bulunan bir köye Almanlar ellıden fazla tank ve mühim kuvvetlerle iki gün taarruz etmişlerdir. Bir Sovyet bırliği on iki tank tahrib ettıkten ve 900 Almanı muharebe dışında bıraktıktan sonra bir miktar geri çekümek zorunda kalmıştır. Stalingradın şımali garbî varoşlarına yeni Alman kıt'aları gelmiştir. Burası her gün takviye edılmektedir. Almanlann yeni tümenler teşkil ettıklerı öğrenılmıştir. Bir amele mahallesinde muharebe şıddetle devam e'mektedır. Sokaklar kesünmde yapılan muhare(Arkası sahife 3 sıitnn Z de) M. Herriot tevhif nti editmiş? Londra 2 (Radyo saat 22,15) D. N. B. Alman ajansının Vıchy'den oğrenerek bıldırdiğine göre eskı Fransız mebuslar meclısi reisi Edouard Herriot tevkıf edılmiştir. Bu hâdıseye dair NewYor^tan haber verildığine gore, Herriot'ya Lyondaki ikametgâhmı ve şehri terketmemesi bildirılmış ve bu hususta kendlsüKien yemm istenmiştir. Eduard Herriot yemin teklifinde bulunan memura şunlan söylemiştir: < Bana hakaret ediyorsunuz. Benim bir tek kaygum vardır: Fransaya hizmet etmek! Bunun ne şekilde olacağı da size aid değildir. Şehri terketmiyeceğime dair yemın teklıfmi reddediyorum. Bunu efendinize bildiriniz.> Fransa, topraklarından ttalyanları geçirmiyecek Aşağı Volga bölgesinde Alman ve RuMoskova 2 (a.a.) Reuter ajansının men muharebe tayyareleri mühim şi hususi muhabirı Harold Kıng yazıyor: mendifer hatlannın tahribine devam etStalingradın içınde vaziyet vahımleşmektedirler. miş, fakat şehrin haricinde lyileşmiştir. Don cephesinde Alman, İtalyan ve Şünalden ve şımali şarkıden Don'un Macar hava kuvvetleri düşmanı ağır si şarkındaki Steplerde taarruza geçen lâhlar ve her nevi taşıt bakunından ağır Kızüordu, bujük bir gece muharebesınkayıblara uğratmışlardır. den sonra Almanları bir kaç dereden ve İlmen gölünün cenubu şarkisinde ta sırttan çıkarmıştır. Kızılordu, bır nahirafımızdan yapılan taarruz teşebbüsleri yenın varoşlarına da girmiştir. Şimdi muvaflakiyetle llerlemiştir. Ladoga gö burada muharebe devam etmektedir. ünün cenubunda son günler içinde ya Almanlara yeni takviye kıf alan gelınlş pılan muharebeler neticesinde çember olması bir kaç kesimde düşmana sayı içine alınmış olan duşman tümenlerinln üstünlüğunü vermiş ve şimali garbî varoşlarında Almanlar iki, üç yüz metre ok edilmesi yaklaşmıştır. kadar ilerlemişlerdir. Amerikan matbuatının hararetli Amerikan harb gajretinden bir safha: Ameııkan t:caret vapurlanna orta çapta toplar yerlestiriliyor nejriyatı ı NewYork 2 (a.a.) Türk gazetecilerınin ziyaretı münasebetile bütün Birleşik Amerika gazeteleri, kardeş cumhuriyet mümessillerinm Amerikaya gelişleri ve heyetın sözcüsu yerinde olan Hüseyın Cahıd Yalçının, TurKiyenıh larafsız kalmak istediğini, fakat Türk milletinin nereden gelirse gelsin her tecavuze karşı koymak kararmda olduğunu ifade eden beyanatım bildıren Pres Assosiatıon'a verdiğı tafsilâtı neşWashington 2 (a a.) İyi bir kaynakretmektedır. tan oğrenildığine göre, İtalyan kıt'aları(Arkan sahlfe 3 sütna 3 U\ JArkası MUfe 3 »ütnn 3 te). ' A Şark eepbesinden resimler: Bu»<atıu büyük tank manii hendekler doldnrulank Alman tanklan geçiriliıken