29 Eylül 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Her nevi kıymetll TÜRK ve İRAN Halıları Evlerlnizi yeni çeşid halllarımlzla süsleyiniz ŞARK HALI TİCARETEVİ M U S T A F A Bahçekapl C A B B A B Z A D E Dördüncü Vakıf han binasl altında No. 70 umhuriyet IQ , . n n , , „ , ! . , „ , . C C i n I 3 UnCU Jll Sojl . Dü I U İSTANBUL CAĞALOĞLU Teigraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Teiefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. tdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 OĞUZ ÖZDEŞ'in Yeni çlkan romanlarl: AŞKISTJfcABDIR COŞKU İKBAL Salı 29 Eylul 1942 Millî Şefin Dil inkılâbına dair yüksek intıbaları ((Türk milletinm varlığmı insanlığın yüksek bir abidesi olarak nrlletlerin gözîeri önünde yükseîtecek eserîerden birisi de dil inkılâbıdır)) gösteren "Atatürkün yüce adını sevgi ve şükran sihirli anahtar duygularile yüreklerimizde yeniden ağırladık,, övüşen devletler adına bugünlerde çok nutuk soyleniyor. Mihverciler, üç yıldanberi elde ettikleri kazancı ileri surerek artık yenilemez bir hale geldiklerini iddia ederken, Demokrasi hatibleri de, her geçen gunün kendilerine fayda getirdiğini, istihsal kudretlerinin ezici bir şekilde bojuna «jr<tığını söjlüjorlar. Muhtelif cephelerde harb durumıınun oldukça çapraşık bir manzara gösterdiği bu sıralarda, kulağımıza çarpan nutuklann bolluğuna şaşmıyalun. Harblerde, askerî harekât javaşladığı zaman siyasî faaliyetin artması olagan şeydir. Bu gibi vaziyetlerde güç olan, hâdiselere ve iddialara bakarak doğruya yaklaşan hiikümlere varabilmektir. Şn son günlerde biüıassa bir kaç noktş üzerinde duruldu ve harbi bunlar sayesinde neticelendirmek miimkün olabileceği ileri sürüldu. Birincisi, Demokrasilerde gemi inşaatının artması keyfiyetidir. Amerıkadan gelen haberler, on bin küsur tonilâtoluk gtmilerin, gece gundüz çalışılmak surelile on dört günde denize indirildiğini bildiriyor. Bu suretle, yalnız Birleşik Devletler, ayda bir mihon ton gemi yapabilecekmiş. Buna Ingilterede tamamlanan dort yıiz bin küsur ton da eklenirse, Demokrasiler, her ay ortalama bir buçuk milyon ton elde edebilecekler demektir. Batınlanlar, gene ortalama yarıra milyon ton hesab olunduğuna göre, sağlam bir milyon ton kazanılmış olacak. Denit«ltı harbine karşı alınan tedbirler bu hesabda yoktur. Mihver avcılarına karşı daima daha tesirli neticeler veren korunma usulleri sayesinde batırılan gemi sayısım azaltmak ve boylelikle bir milyon tonilâtoluk farkı daha da artırmak mümkün olacakmış. Bu iddialar doğnı ise, Demokrasilerin, kendi hesablanna iyi bir başarı elde etmiş olacaklarına şüphe yoktur. Biijük denizlerin şurasına burasma çok dağılmısbir vaziyette dövüsmek zorunda kalan bu devletler, fazla gemi inşaatı sayesinde bugiinkü sıkıntılardan nispeten kurtulacak, rahatça nefes alabileceklerdi*. Fakat bu muvaffakıyet, nihayet müdafaayı ilgilendirir. Gemi yapıp nakil işlerini düzenlemek başka, barbi kazaıımak başka şejdir. Demokrasilerde, istedikleri kadar insan ve eşya taşıyacak gemi bulunduğunu farzedelim. Bunlan Avrupa kıyısuıa yanaştınp karaya ordu eıkaramadıktan ve orada bir cephe kuramadıktan sonra, o milyonlarca tonilâtoluk gemi kafilelerile harbi kazanacaklan nasıl iddia olunabilir? * Üzerinde durulan ikinci nokta, tayyare sayısıdır. Her zaman söyleniyordu, evvelki gün de İngiliz Hariciye Nazırı Eden tekrarladı: Almanya üzerinde binerlik tayyaTe akınlan yakında şiddetlenecek, halkın manevijatile beraber Alman endüstri verimi de baltalanacakmış. Bu iddia da harbin neticetendirilmesi bakımından pek tatmin edici görünmüyor. 1940 ta Alman uçak fılolan İngiltere iizerine aylarca müddet ateş ve çelik yağdırdığı zaman, bununla harbin kazanılamıyacağmı İngilizler kendileri söylüyorlardı. Hakikaten de gece gündüz fasıla5iz denecek bir şekilde tatbik edilcn bu bombardıman sistemi 1940 ta mühim bir netice veremedi. Bir çok sehirler yandı, yıkıldı, bir çok sivil halk öldü ve bir hayli de fabrika çalışamaz hale geldi. Bununla beraber İngiliı harb gücü felce nğrablmı? olmadı. Halbuki İngiltere, coğraü bakımdan Almanyaya nazaran daha kolay hırpalanır bir vaziyetteydi. Adaya hücum eden Alman uçakları satıh mesahası fazla olmıyan bir yerde, birbi Tiırkçemizin vüksclmesiı.e buyük hız veren Millî Şefimizin Ankara Dil ve Tarih Fakültesini ziyaretlerinden güzel bir hatıra: Aziz Şefîmiz bir slnifta talebelerin mesaisini tetkik ediyorlar Ankara 28 (a.a.) Onnncn Dil bayramı dolayısile Tıirk Dil Kuromnnun korurucusu genel başkan olan Milli Şe. fimiz Kurum Genel Sekreterli|ine çn telgrafı göndennişlerdlr: «Dil bayramını vatandaşlarıma can. dan kntlanrn. Turk milletinin varlıfı. nı insanlığın yüksek bir âbidesi olarak milletlerin gözleri onünde yukseltecek eserîerden birisi dil inkılâbıdır. Atatürkun yüce adını sevgi ve şükran dnygn. larile yüreklerimizde yeniden afırladık. Vatandaşlarımın Türk dili üzerindeki calışmalardan zevk duydnklarını göre. rek seviniyoruz. Bu seneki bayramda da bütün kultür ailemiz ilçl göstermiştir. Türk dili büyük bir medeniyet dili olarak ilerliyor. Türk Dil Kurumunun çalışmalarına teşekkür ederim.» İngiltereye denizaşın yerlerden asker tajıyan büyük vapurlardan birisi bir Iimanda rıhtıma yanasırken Atlantik faciaları Altnanlar, Amerikan askerile dolu dört Transatlantiği batırdıklarım bildiriyorlar Londra da buna aid malumat yok Berlin 28 (a.a.) Alman orduları başkumandanlığının tebliği: Şimalî Atlantikte Alman denizaltılan İngiltereye gitmekte olan Amerikan askeri yüklü bir kafılenin büyük bir kıs« mını yoketmiştir Denizaltılarımız, asker, mühimmat ve malzeme yüklü ve kuvvetli bir himaye altında sür'atle seyreden büyük bir kaç gemiden mürekkeb bir duşman kafilesinin yolunu kesmıştir. Günlerce devam eden çetin hücum ve takib muharebelerinde denizaltılarımız 19 bin tonhık Weiss ile Vicroy of İndıa tipinde iki bacalı bir gemiyi üç torpille batırmıştır. Passifiko tipinde iki bacah ve 17 bin tonluk bir vapur da iki torpil isabeti alarak alevler içinde batmıştır. Bundan başka 11 bin tonhık Derşapel tipind* bit taşıtla kafileyi himaye eden muhriblerden birî de batınlmıştır. İki taşıt, torpil isabetlerile hasara uğramıştır. Düş« (Arkası sahife 3 sütnn 2 de) Dil Kurumunun telgrafı Ankarada mühim bir toplantı Dahiliye, Ziraat. Ticaret Vekillerile Ofis Unıum Müdürü dün iki defa içtima ederek iaşe işlerimizi incelediler Ankara 28 (Telefonla) ~ Dahiliye Vekili Receb Peker, Ziraat Veklli Dr. Şevket Raşid Hatiboğlu ve Ticaret Vekili Dr. Behçet Uz ile üç Vekâletin müsteşarları ve Toprak Mahsullerl Ofısi Umum Müdürünün iştlrakile bu Sabah Ticaret Vekâletinde bir toplantı yapılmış, toplantı öğleden sonra da geç vakte kadar devam etmiştir. Bu toplantıda iaşe, hayat pahahlığı, ziraî istihsal ve memleketin iktısadî dururnu üzerinde üç Vekâleti alâkadar eden meseleler tetkik edılmiş, bu îşier üzerinde kararlar alınmıştır. Ankara 28 (a.a.) Dil bayramı do. layısile Millî Şeflmiz Kurum Genel Sek. reterinden aşağıdaki telgrafı almışlardır: «cBirinci Türk Dil Kurultayının açıldığı kutlu günün onuncu yıldönümüne düşen dil bayrammı, ilk günündenberi öz, güzel ve zengin türkçenin bayrağım tutan yüce ve sayın varlığınıza, Türk Dil Kurumundaki bütün çalışma arka. daslarımla bırlikte kutlar, geçen Doku. zuncu Dil bayramındaki yüce hitabını*dan ve dördüncü kurultaydaki eş biçilmez ilgi ve iltifatınızdan kuv(Arkası sahife 3 sfltnn S te) Temyizin içtihadı uzerine Adliye Vekili dün tamim hakkmdaki mütalealara cevab verdi cephesindetı reshnltr: Kafkaslann kariı tepelertne tırmanan Alman dag birlikleri Soyyetha II Askerî vaxiyet I Stalingrad sokaklarında Şark cephesinde iki Evden eve yapılan muharebeler devam f ediyor Moskova 28 (a.a.) Almanlar, Stalingradın bir mahallesinde ilerlemişler, evden eve çok şiddetli savaşlar yapmışlardır. Başka bir mahallede daha fazla miktarda evi Ruslar Almanların elinden Imıştır. Stalingrad'ın batı şimalinde Sovyet kıt'aları, Alman hücumlarını püskürtmüşlerdir. Düşman burada 2000 telefat vermiştir Geceyarısı tebliği, Sovyet kıt'alarının bir çok mahallelerde Alman hücumlarını püskürttüğünü, Almanlann (Arkası sahife 3 sUton 2 de) Dünkü içtimada bulunanlardan Dahiliye Vekilimiz Receb Peker tarafın kudreti H. Emir Erhitet Yazan: Emckli General I CL Tojo diyor ki: İngilizAmerikan taarruz teşebbüsü müsbet bir şekil almıştır ve bu hal küçümsenmemelidir» General Vavel de Birmanyayı geri almak için plân hazırladığını söylüyor I \ \ Rusyada muharebe durumunu Mihver devletleri için vahim ve hatta endiseli görmek ve gostermek hakikate asla uygun değildir. Buradaki durum, şimalî Amerika cumhumet (yani muhalefet) partisinin reisi ve Roosevelt'in şahM münıessili W Wilkie'nin iki gün ewe\ Moskovada gazetecilere verdiği yazılı beyanatla Alman Hariciye Nazın Von Ribbentrop'un Berlinde. hemen ayni zamanda, ve üçlü paktın imrasınuı ikinci yıl Tokio 28 (a a.) Başvekil Tojo, har yaptığımız şey yalnız Birleşik devletlerin Adliye Vekilimiz Hasan Menemenciotln bin başındanberi kazanılan zaferler sa. ablukasım yarmak olmuştur. Müspet bir yesinde elde edilmiş olan avantajh du şekilde söylemek gerekirse, Birleşik AAnkara 28 (Telefonla) Temyiz rumu kaydettikten sonra şöyle demiştir: merika Avnstralya münakalesi şimdi mahkemesi ceza daireleri umumî heye• Boyle olmakla beraber, Büvük ye kadar tamamile kesilememiştir ve tinin Adliye Vekâletinin son tamim leBrıtanya ve Birleşik Amerıka, bir sıra merkez ve cenub Pasifikile Ortaşark ü rinden biri hılâfına verdiği içtihad kamağlubıyetlerden sonra belirmesi gere zerinden İngiltere Hindistan stratejik ran hukuçular arasında bazı mütaleaken karanlık geleceğe rağmen, ekonomik hattı tedricî surette kuvveÛenmiştir. In lara yol açmıştır. Adliye Vekili Hasan kudretlerine ve bilhassa istihsal kabili gilizlerle Amerıkahların karşı taamız Menemencioğlu bugün bu mevzu üzeyetlerine güvenmekte ve şimdi karşı ta tçşebbüskri müspet bir şekil almaktadır. rinde «Ulus» refikımıza şu beyanatta arruza hazır olduklarını göstermektedir Harbın gerçek gelişimi gelecekte belli o bulunmuştur: ler. Bu devletlerin bu maksadları küçüm lacaktır.> « Adhye Vekilliğinin 208342 tasenraemelıdir. Gerçek muharebe henüz Başvekil Japonyanın düşmanı tamami rihli tamimi ve Temyiz mahkemesi ceza başlamamıştır Japonyanın çelikten olan le ezmek hususundaki azmini belirtmiş daireleri umumî heyetinin bu tamim hiiçbirliği sayesinde, savaş kudretimiz iki tir. , lâfma tesis eylediği içtihadı belirten misli artırılacak, istihsalin azamî bir şe General Wavell Birmanyayı işgal 219942 tarihli kararı hukukçularım:##* kılde artırılması mümkün olacaktır. Uzın ilgisini çekerek bu hususta mütaedeceğini söyledi (Arkan sahife 3 sütaa 4 tel mumî durum bakımından şimdiye kadar Londra 28 (a.a.) Hindistan orduları lealara yol açtı. Gazetelerde takib ede Berlin 28 (a.a.) Alman orduları Başkumandanı General Wavell, bir basın bildlğim bu mütalealara göre İleri sü başkumandanlığının tebliği: rülen fikirler şu bir kaç noktada top toplantısınria şunlan söylemiştir: Kafkasya şlmal batı kısmında Alman lanabilir: < Buslar mukavemet etmektedırler. ve Slovak kıt'aları çetin çarpışmalar1. «Kanunlar mer'iyetlerinden evvelki Müttefikler fırsat ele geçeı geçmez ikmdan sonra yüksek dağlarda bir çok mevlArkası sahtfe 3 tutan 4 te) cı cepheyi açacaklardır. Hava taarruzziler işgal etmişlerdir. larile Almanya fena halde sarsılmıştır. Karadeniz kıyılarında bir Alman iorMihver kuvve'leri, batı çolünde durdu. pil motörü bin tonluk bir düşman genılmuş bir vaziyettedir. Birmanyayı geri misi batırmiftır. elmak için plânlar hazırladım. Stalingrad etrafında yapılan çarpışHitler'in subay namzedlerine malar sırasmda Alman kıfaları şehrin hitabesi şimal mahallelerine doğru ilerlemişlerBerHn 28 (a.a) Fuhrer bugun ordu, dir. Şimdiye kadar işgal edilen şehir donanma ve hava kuvvetlennin 12 bin Londra 28 (a a.) Türk gazetecıler: bölgesi tamamen düşman kuvvetlerınden dün akşam uçakla Birleşik Amerıkay subay namzedine hıtaben söz almıştır. temizlenmiştir. Düşman tarafmdan yaFührer. genc askerlere, bugün Alman gıtmek üzere hava alanından hareket pılan taarruzlar topçunnn ve hava karyanm mukadderatı için cereyan etmekte lennden az evvel Brıtanovanın bir mu şıkoyma bataryalanrun baraj ateşiie olan muazzam mücadelede zaferıni bu habirı ıle yaptıklan görüşmede şoyl Alman Rumen ve Hırvat kıt'alarının lan büyük Alman tarihini anlatmış ve demişlredır: toplu halde giriştikleri hareketlerle te« Büyük Britanyada gördüklerimız subaya kendisine teslim edilen askerlerin sirli surette püskürtülmüştür. Şehrin başında düşen yüksek vazifeleri kaydet düşündüklerimizin çok üstündedir. Ta şimal ve cenubunda bir kısım Rus kıttikten sonra Alman askerinin yüksek hayjül ettiklerinizden çok fazla şe: alarımn yükünü haiifletmek için düşsavaş kudtretine olan sarsılmaz imanını gördük. Büyük Britanya harb gayretin (Arkaa sahife S sfttnn S te) (Arkası sahife 3, sütnn 5 te ve zafere olan kanaatini bildirmiştir. gnfUterenin Hindistan Başkumandanı General Wavell, bir teftis esnasınd» Kafkasya ve Stalingrad'da.. Alman kıt'aları yüksek dağlarda yeni mevziler zaptettiler ve Stalingradda yenfc bir hücuma başladılar dönümü münasebetile soylediği nutukta gösterildiği gibidir. Muhasım kamplara mensub bu iki devlet adamınm sozleri. hemen biribirinin a> ni olarak, Rusyadaki vaziyeti tasvir ve izah etmektedir. Bu sebeble hakikate pek yakındırlar. Von Ribbentrop, Alman kıt'alarının kahramanlığı sayesinde Stalingradın nihavet zoptolunacağını söylemiş ve «Rusyanın cenub kısmile şimal kısmı arasında en büyük münakale mer« kezini teşkil eden ve bu memleketin esas kandamarı olan Volgaya hâkim bulunan bu şehrin alınması, en tehlikeli düşmammıza, altından artık kalkamıyacağı bir darbe vuracaktır.» demiştir. Von Ribbentrop, ondan sonra, bu yıl Mihver askerî harekâtı nihayete erdiği zaman Sovyetler Birliğinin fevkalâde gıiç bir durumda kalmış olacağım anlatmıştır: Filhakika «Rusyanın arazi, insan. iaşe üssü. maden, her türlü iptidai madde, endüstri imkânları, stratejik ve askerî münakale yollan kayıblan o derecevi bulmuşrur ki, Sovyet devi şimdiden kuv» vetinin yansından fazlasını, mühim bölgelerde hatta üçte ikisini ve daha çoşunu kaybetmistir. Müttefik kıt'alar, Rusyada. şimdiden 1,400,000 murabba Kra, toprak almıslardır. Rusyanın en mühim (Arkası sahife 3. «ni*un 5 te) Londradaki Türk gazetecileri Amerikaya gittiler Şark cephesinin şimal kesiminden resimler: Bir Fin a£ır batarjası top doldnmyor