24 Eylül 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Muvazaalı şirket! Ellerindeki mah yükseltmek için desiseler icad eden ortaklar Dütt Mllîı Kongıtma mahkemesinde Abuahtı şeriki Eeîik İsfendiyar da tevkif edildi Tahtakalede Fmdıkçüar sokağında lirasını harcadığını, kırk beş bin liranın Halil hanı altında 6 numarall mağazada durduğunu bildirmiştir. hırdavatçılık yapan Sami Abuaf ile SirHâkim: keckie Mimar Kemaleddin caddesinde Mademki bu kadar paran var, ni30 numarada ticareüe iştigal eden Refik çin bonolannı kurtarmadın? diye sorEsfendiyann ellerlndeki mallann kıy muş, maznun, bu suale cevab verememetîni yükseltmeğe matuf fiil ve hare miştir. kette bulunmaktan suçlu sanılarak millî Bundan sonra Refik İsfendiyar istickorunma müddeiumumiliğıne sevkedilvab edilmiştir. Bu maznun da şunları diklerini ve bunlardan Sami Abuafm söylemiştir: göriUen lüzum üzeriae tevkif edildigini Şirket kuracaktık. 60 bin lira para dün yazmıştık. verdim. Sonra Abuaf askere gitti. Askere Dün bu lıâdisenin muhakemesine milli lconmma mahkemesinde başlanmışür. giderken parayı is:emedım, gelince isteAbuaf, kendisine isnad oluaan suçu ka dim, fakat şirket kurmakta ısrar etU. bul etmemekte ve Reîikle Ş:*riet t a r a \ Şirket kuracaktık. Olmaymca da icraya cagrrn, Refiğin fazla kâr is.siijjindec : îY.iiracaat ettim. dolayı şirketin kurulmasmın sürünceme : Müddeiumumî, bazı şahidlerin dinlende kaldığım, icra dairesinden kendisinin ' •i^isjni, mahkumiyetleri oiup olmad:ğımühlet istediğini ve bu mühlex isteme : ı;ıa sorulmasını, icra dairesindeki dosyl de hiç bir uyğunsuz iş için taleb et ; ;amn getirilmesini, maznunlardan Refik mediğini, kendisini icra dairesinde ya tsfradiyann da tevkif edilmesini istekaladıklannı ve halen mevkuf olduğunu miştir. Mahkeme, bu talebleri kabul etnıiş ve Refik İsfendiyar da derhal tevkif söylemiştir. Hâkim, askere giderken parayı ne Giunmuştur. • Muhakemeye başka bir gün devam eyar'Tinı sormuş, mazımn, bımu kendisakladığını, bu paradan on beş bln i dilecektir. Sehir haberleri Eski Osmaıılılarda tiyatro TÜRKOLOJİ BAHİSLERİ CUMHURIYET Er*w 1942 C . Sırası • Celdihçe | Barbaros ihtifali Büyük Türk denizcisi için pazar günü ihtifai yapılacak Büyük Türk denizcisi Barbaros ihtifali pazar günü saat 10 da Beşiktaştaii türbesi önünde parlak bir surette yapılacaktır. Ihtifale Deniz bandosu, Deniz talim alayından müretteb bir tabur, mektebler, müesseseler ve halk teşekkülleri iştirak edecektir. Merasim, saat 10 da Deniz bandosurıun çaldığı İstiklâl marşile başlıyacak ve türbeye devair ve müesseseler tarafından gönderilen çelenkler konacaktır. Bundan sonra iki manga er havaya ateş edeceklerdir. Büyük Türk Amirah Barbarosun nıhuna hürmeten yapılacak bir dakika sükuttan ve Beşiktaş kaymakamile bir deniz subayımn söyliyecekleri nutuklardan sonra merasime nihayet verilecektir. Pazar günü ve gecesi şehir donatılacak ve gece bütün Halkevlerinde büyük denizci Barbaros hakkında konieranslar verilecektir. Ihtikârı onlemek uzere teklif ediyoruz (Baştarafı 1 tnrt sahifede) ebneK îstemiyonız. Fakat binbir dalavere yüzünden cidciî surette kontroluna bugüne kadar imkân bulunamryan buzhanelelin pahahlığa, ihtikâra büyük hizmetini açıkça görüyor ve teklif ediyoruz: İhtifcâra karşı, istifçiliğe karşj hakikaten müessdr tedbir almak kararında isek ilk iş olarak buzhaneleri kapatalım. Kaniiz ki, fiç ay, beş ay bekletilerek üç misli, beş misli pahalıya satılmak azmile buraiara doldurulmuş gıda maddeleri zarur! olarak piyasaya dökülecek ve fiatlar tabu haddine inecekür. Soğuk hava depolan belki medenî şehhler için faydalı müesseselerdir. Lâkin bizde mal toplayıp piyasaya hükmedenferin kaleleri haline getirilmiştir. Nîhayet unutmıyalım ki otuz sene, elli sene evvel bu şehrin bir milyondan fazla nüfusu buzhaneler sayesinde gıdalanmıyordu. Nakil zorluğu da çok ustaca istifade edilen bir bahaneden ibarettir ki böyle bir iddra binlerce kilometrelik demiryolu şebekeleri yaratan, deniz ticaret filolan işleten Cumhuriyet hükumetine karşı da bir nankörlük teşkil eder. Acaba îstanbul şehrinin nakliye servisleri elli sene evvel, hatta yirmi sene evvel bugünkünden daha mı çoktu, daha mı bol ve muntazamdı? İstanbulun soğuk hava depolannı, pahalılık ve ihtikâr fabrikaları mahiyetinden çıkarmak lâzımdır. Bunun için de kat'î çare buralannı kapamaktan İbarettir. İhtikâr suçluiarı (Baştarafı 1 inci sahifede) smda vazedilmis olduğu halde hemen devamlı surette cezaların asgarisi hük. medilmektedir. Hâkim cezayı kanunun tayin ettiği hadler arasmda tatbik hususunda takdir hakkına maliktir. J3u tak. dir hakkını kullanan hâkim suçun vahametini nazan itibara almağa mecburdur. Bu vahamet suçun icra vasıtalarına, mevzuuna, İcra tarzına, suçtan zarar görene, uğradığı zararlann ağırlığına, kasdin ağırhğma, suçlunun suç işlemesine saik olan sebeblere, seciyesine, cezaî ve adlî sabıkasına, suçtan evvel takib ettiği hayat tarzına, suçu işlerken veya işledikten sonra tavır ve hareketlerine, ferd, aile ve cemiyet bakımından velhasıl suça hususiyet veren ve cezanın şahsileştirilmesine yarıyan daha bir çok diğer hallere taalluk eder. Cezanm muttarid bir surette asgarî haddinin tatbikı diğer kanunlarda olduğu gibi Millî Korunma Kanununun tatbikı. nı da zâfa uğratır.» > Vekâlet, tarrdminde cezanm şahsileştirilmesi lüzumunu bilhassa kaydetmek. tedir Diğer feraftan Temyiz mahkemesi u . mumî heyeti, temyiz üçüncü ceza dairesince her nevi gıda maddelerinden elkoyma karannın kalkmasma rağmen işlendiği zaman mer'î bulunan bir kara. ra göre suç teşkil eden bir fiilin cürüm vasfmı muhafaza edeceğine ve binaenaleyh bu husustaki davalann takib ve cezalann infaz edileceğine dair kararmı ekseriyetle kabul etmiştir. Böylece Temyiz Mahkemesi umumî heyeti elkonma kararmın kaldırılmasile bundan mütevellid davaların takibine ve cezalarm İnfazma mahal kalmadiğına dair Adliye Vekâletinin tamimine İştirak etmemiştir. Memurlar kooperatifi Dün Vilâyette Vali ve Belediye reisi Dr. Lutfi Kirdarm başkanlığında memurlar kooperatifi idare heyeti bir toplantı yapmıştır. Toplantıda memurlara tevâ edilmesi düşünüien yiyecek ve yalracak maddelerinin te\"zi şekli üzerinde b a a esaslar tespit edilmiştir. Zam istiyen otobüsler Yenimahalle otobüsleri, hayat pahalıijğmı ileri sürerek bilet fiatlanna 8 kuruş zam leklifinde bulunmuşlardır. Teklif tetkik edilmektedir. Taksüer nöbet tutmağa başladı Benzin, eskisi gibi tam istihkai üzerinden verılmeğe başladığmdan taksiler gündüz ve gece gelen tren ve vapur yolculannı almak için iskele ve nhtunda nöbet aîmağa başlamışlardır. Altıncı şube müdürlüğü, taksüerin bu nöbetlerini sıkı bir kontrola tâbi tutmaktadır. Kömür için yeni ordino kesilmiyor Eti Bank kömür tevzi şubesi, halen halka kömür ordinosu kesmemekte ve şimdiye kadar parası alınarak kesilmiş bulunan ordinoları ödemeğe çalışmaktadır. Bu işin yirmi gün kadar süreceği tahmin edilmektedir. Diğer taraftan kömür tevzi müessesesi, kaloriferli apartıman sahiblerinin müracaatlerini kabul etmektedir. Ekmek karnelerinin sahte olduğu anlaşıldı Galatada, İbrahim isminde birinin fırınmda ele geçen 460 ağır isçi karnesinin sahteliği, Devlet matbaası tarafından yapılan incelsmeler neticesinde anlaçılmıştır. Bunlar taş basmasıdır ve mahirane şekilde taklid edilmekle beraber ha'siîsilerinden renklerinin solukluğ^J ile ayırd edilmektedir. SO1 SOYLEMEK Ve İş Başarmak San9ati Bütün dünyanln en meşhur eserl olan ve milyonlarca basllan bu kitab (Dost Kazanmak) muharrîri Karnegie'den ÖMER RIZA DOĞRUL'un nefis kalemüe tercüme edilmiş ve üçüncü baamı çlkmıştlr. Nefis cildli 150 kuruştur. AHMED HALİD KİTABEVİ Bakliyat fiatları Piyasada baklanm toptan fiatı çuvallı cins kilosu 36 37 kuruşa yükselmiştir. Nohud iri taneli 57, keten yeni mahsul 64, pamuk tohumu 14, ayçiçeği yeni mahsul 31, fasulya torabul dökme 45, susam'73 kuruştur. Barbara STANWYCK Henry FONDA'mn Bütün kafbleri dile getiren... Bütün göniillere heyecan veren son filmlerr Memnu Meyva BU AKSAM: L A L E nin 9 İSTANBUL HALKINA HEDİYE ETTİĞİ İLK SAN'AT İNCİSİDİR. Pek az kalan numarall yerlerin kapatılması. Telefon: 43595. ŞÖHRETİ ÜLKELERİ AŞAN... İHTİŞAMI DİLLERDE DOLAŞAN Okul defterleri temin edildi İthalât birlikleri okuüarın defter sarfiyatmı karşılamak için tertibat almış ve 16, 32, 48, 96 yaprakh defterler haarlamıştır. Okullann ihtiyao listesine göre bu defterlerden talebeye tevzi edilecek ve bu yıl defter sıkmtısı çekilmiyecektir. Bu defterlerin piyasaya çıkarılması yasaktır. Beraet ettiler Bundan on ay evvel Fenerde Rum Patrikhanesinden çıkan bir yarıgm koca bir mahalleyi yakmış, bu arada Mustafa admda bir müezzin de a:eşler arasmda kalarak ölmüştü. Yangına sebeb olmak suçundan muhakeme edilen Parrikhane Sen Sinod azasından Meletyos, Banatyos ve Leoinidisin dün birinci Ağırcezada beraetlerine karar verilmiştir. Bu Âkşam S A R A Y « L A K O N G A » Sineması nın güzel ve umutulmaz yıldızı JUDY G A R L A N D » en «>* ***& KÜÇÜK m l B H NELLİE ( Little Nellie Kelly ) Büyük musikili fibnini takdîm ediyor. MEVZUU HİSSÎ ve HERKESİN HOŞUNA GİDECEK Kahvede piyango çektiriyormuş Eyübde kahveci Salihin, kahvesinde akşamları 50 kuruş mukabilinde müşterilere piyango çetirdiği haber alınmış ve kahveci cürmü meşhııd halinde yakalanmış, piyango biletleri de musadere olunmuştur. SARSC! ... SWİNG ... GAZ ... Fîlmi Bu aksam için yerlerinizi evvelden alcılrınız. Bıı Âkşam I P E K Sinemasında SENENİN İLK BÜYÜK SÜPER FİLMİ... R E N K Lİ Ariyet alınan kitablar tstanbul Üniversitesi kütübhanesinden okunmak üzere bazı kimseler tarafmdan ariyet alınan kitablar bir çok defalar vaki olan müracaate rağmen aylardan, hatta senelerdenberi iade edilmemiş ve hatta müsbet veya menfi bir cevab bile verümemiş olduğundan son defa bir kere daha müracaat edilmiş ve bu defa da kitabın alınmadığı takdirde kanunî yollara tevessül olunmağa karar verilmiştir. Ümid ederiz ki, herkesin istifadesi için kütübhaneye konulan bu kitablar vakit ve zamanile iade olunur da mahkemeye müracaate mahal kalmaz. KÂN VERGİSİ Baştan nihayete kadar heyecanlı, muazzam ve müthiş sahnelerle dolu harikulâde film. Baş rollerde: Randoîph SCOTT Gene TIERNEY D İ K K A T: Numarall koltuklann erkenden aldırllmasl rica olunur. T E L E F O N : 44289 tkind! I ı'TÜRKÇE) Baş rolîerde: Meşhur Amerikan tayyarecisi I DİCK MERKİLL JACK LAMBİE PAULA STONE • Ayıica: Türk sazile ASKEE OLDUM PİYADE ve •••HHİ HİNDİSTAN, ESRAR DİYARI (Kültür filmi) I Atîantik Tayyareciteri !Vasatî Ezanî M < lb 29 VJ J4 20 37 ö 1'! 6 01 » 26 1/ 00 Yatsı o 1 31 10 05İ İmsak f • Bu Akşam ELHANRA'da IVIERAK ve HEYECAN ŞAHESERİ Ramazan (3 Perşembe heyeti şerefine verdl l On sekizinci asu:da • • • • • • • • Y a z a n : •^"^•••••"•""• •••••••ı ği ziyafetlerle eğlentemsü edilen Türk Dünya bir gün sükuna kavuşur da celerden bahsederkomedileri hakkmda ken, Kapdanider yarımn sosyoloğu mazinin hâdiseler bize en fazla mâyâ (Damaâ Küçük mahşerini tasniie vakit bulursa, tamalümat veren ecnebi Hüseyin Paşa) nın men başka karakterlerden İki olayra şahid, Fransa sefa^^^^^^^^^^^^ konağmda cirid oyunlarıyla pehhvan garib benzerliğine dikkat edecektir: reti memuriarından meşhur (Baron. de Hindistanda müstemleke hükumetine güreşlerinden sonra temsil edilen komeTott) dur. karşı becerilemiyen sivil itaatsizlikle, Fransa Krah (On beşinci Louis) nin sinden (Mehmed Murad Mo'.la) ile ta di yi şöyle anlatır (8): «... Pehlivanlarm yerine bir komedi Türk İstanbulda İstanbul piyasasımn Osrnanlı Padişahı (Üçüncü Osman) nez nışır. Bu aileye (.Damad zade) denilmedine Büyük Elçilikle gönderdiği Kont siniıı sebebi, Şeyhü^islâm (Minkârî zade takımı (=: bande de comedines) ve daha Türk milletine ve resmi otoriteye ksrşı (Charles Gravier de Vergennes) le be Yahyâ Efer^di) ye damad olan Kazasker doğrusu gülünc olduğu kadar berbat bir başardığı pasif mukavemet! Bu piyasa, dün hükumetin elkoymakaim oldu. Sahne raber 1755 Mayısının 21 inde Marsilya (Çankırılı Mustafa Efendi) nesüne nis fars ( = farce) dan İstanbula gelen Baron (François de betindendir. İşte bu Mustâ Efendi) nin ( = scene) de çok pis bir elbise giymiş larmdan şaşılacak kadar basit bir İpno. Tott) türkçe öğrenmek ve Türk âdetleri, oğlu (Ebu1Hayr Ahmed Efendi; Bi bir yahudi göründü ve seyircilevden al tizma peçesi altmdan kaçınmayı bİldL an'aneleri ve müesseseleri hakkmda tet rinci (Mahmud) devrinde ve onun oğlu kışlarla kahkahalar kopartabilen başhca Devlete «yok» dediği mah gizli namı kikatta bulunmak vazifesiyle Sefaret (Feyzullah Efendi) de (Üçüncü Osman) aktör işte bu oldu. Bu hal bana ince altmda açıkça ve tutturabildiğine satmurakabe memurlarımız maij'etine memur edilmişü. Bir ."\lacar ve (Üçüncü Mustafa) devirlerinde Şey zevkle bilginin Türkler arasmda ve hat tı. Sayın (Baron de ta Türk milletinin en yüksek tabakasın gibi halk da, o zamanlar piyasada cresasilzadesinin oğlu olan (Baron de Tott) hülislâmlık etmişlerdir. Fransada doğup Fransız tabüyetine gir Tott) un dostu olan Kazasker (Murad da henüz ne kadar az ileriliyebilmiş ol men yok» olan meselâ sadeyağını sankî elkonma kararı yokmuş gibi ahp kulmiş, İlkönce askerlik etmiş ve ondan Molla) işte bu Şeyhüüslâm (Damad za duğunu isbat etmiş oluyordu». lanmağa devam ettiler! O devirde sonra da diplomasiye geçip Tüvkiyeyi de Feyzullah Efendi) nin oğludur. BaBu fıkranm bizim için en mühim taronun deddği gibi, Molla'nın gözü mer rafı Kapdan Paşa'nın konağında bir sah yağsız kalan bulunmadığma göre bunun tetkik vazifesiyle İstanbula ve daha sonra konsoioslukla Kırıma gitmiş ve ni hum babasıyla dedelerinin sırayla işgal ne bulunması ve bu sahnede artık inhi aksini iddia etmeğe mahal yoktur. Çünhayet Türk hizmetine bile girip askerî ettikleri Meşihat makammdadıi"! İşte tat devrine girmiş bir komedi veyahud kü İstanbul halkı, İaşenin bilmem kaç vazifelerde bulunarak (Ügüncü Osman), bundan dolayı (Üçüncü Mustafe) ru^ı bir fars temsil edilmiş olmasıdır: Türk ayda dağıttığı nüfus başına 100 gram (Üçüncü Mustafa) ve (Birinci Abdülha gözüne girmek için bazı dostlaımın tav çe bilmiyen ve tabiî Tüıklere rahmet o margarinle beslenmedi! Saracoğlu hükumeti millî şuura ve mid) devirlermde cem'an yirmi bir sene siyesiyle (Hibetallah Sultan) ın doğum kuyacak vaziyetıe bulunmıyan Rus dipmilletin ahlâkî meziyetlerine dayanarak şenliklerinde (Murad Ivlolla) da BüyükTürkiyeyi tetkik etmiştir (1). Bu uzun lomatının 2 Kânunuevvel 1793 gecesi teikikin mahsulü olan •Memoıres sur les dere çayırmda günlerce süren büyük bir verilen bu eski Türk komedisini beğenip müdahaleyi kaldırmca gene ayni piyaTurcs et les Tartares. ismindeki dört eğlence âlemi tertib eder. (Baron de beğenmemesi bizim mevzuumuzla alâ sa karaborsayı resmen istihlâftan çekinmedi. Şu mühim farkla ki bugün artık cildlik büyük eseri Osmanlı Türk ida Tott) bu âlemi şöyle snlatır (5): kadar değildir. Bizce bütün mesele, şim fiat normu yoktur, ihtikâr vahidi yoktur, re ve siyasetini, örfünü, âdetini, zihniye•Bu teferrüata daldığımdan dolayı diye kadar gözden geçirdiğimiz ve buncürüm ölçüsü yoktur. üni ve hayat levhalanyla hususiyetierini mazur gorülmeliyinı, çünkü bir millctin d?n sonra göreceğimiz ecnebî ve millî Burada bizler bunu görmez miyiz? Fransaya bütün tafsiiâtiyle tanıtan Ük en hakiki tirf ve âdet levhasını işte buntarih vesikalarıyla Tanzimattan evvel diyeceksiniz. Görürüz. Fakat biz hâeser sayılır: Baron (de Tott) un bu mü lar gösterir. eski bir Osmanlı Türk tiyatrosunun diselerle uğraşmaktansa onu olduğu him eseri işte bundan dolayı muhtelif «Birbirinden kırk kadem ara ile di mevcud olduğunu ve bunun da «Ballet gibi kabul etmeyi daha rahat buluruz. dillere de terceme edilmiştir. kilmiş iki uzun direğin iki ucuııa bir ip pantomime», «komedi» ve «fars» nevi Tabiati eşya hakkında pek olgun bir Baronun On sekizinci asır Türk ko gerilmişti. Bu ipe takılan âcimlere de lerine ayrıldığını göstermekten ibaret fikrimiz de yoktur. Hesab zahmetine medisi hakkmda verdlği te&ilâtıa en tenvir edilecek eşya ile mütenâsib rneba tir. katlanmayız, fiatı satıcıya soranz. felerde olmak üze^^Mirça kandiilcr asılmühim kısmı birinci cildindedir. Onlar da meselâ, çelüği 2 5 3 0 kuruşa Ismall hami DANİŞMEND alınmış pirincin niçin 160 kuruşa satıLGünün birinde (Üçüncü Mustafa) nın mıştı. Padişahın isfflmin baş harfi, gemisinin resmi ve hâdiseyle alâkadar Kur'an bir kızı oluyor. (Hibetullah Sultan) is(1) Baron (de Tott) un tercemeihali ması lâzım geldiğini ellerindeki faturamini alan bu çocuk Hicretin 1182 senesi âyetleri tam üç gün süren şenliklcrin için Bk.: Ch. Dezobry et Th. Bachelet, lara göre birriyaziye İspat ederler. BöyReceb aymın 21 inde ( = Milâdın 1763 devanunca bu çatıyı tezyin etti Bir ta «Dicüonnaire general de Biographie et le olunca tacir sadece ihtikârda hak kasenesi Kânunuevvelinin birinde) doğ raftan da bir canbaz takınuyla yahudi d Histoire», 1781 Paris tab'ı, C 2, S. 2647. zanmakla kalmaz. Müdafi de kazanır. Ondan sonra, şu nevi hikmetler bile dinmuştu (2). Bu doğum eski bir Osmanlı lerden mürekkeb bir komedi tnıpu ve (2) Bk.: Mehmed Süreyyâ, «Sicilli liyebilirsiniz: an'anesinden dolayı büyük eğlencelere bir çengi kolu gecenin geç vakitlerine Osmânî, 1308 İstanbul tab'ı, C. 1, S. 87: « Efendim, tüccarın ne günahı var? sebeb oluyor ve o sırada İstanbulda bu kadar seyircileri durmadan eğlendiriyor(Hibetullah Sultan) Lâleli vürbesinde Dünya buhranı malum. Köylü mahnı lunan (Baron de Tott) un dediği gibi du. Bilhassa içlerinde katrar.lı bezle çıra medfundur. pahalıya satıyor. Nakil işlerinin güçlüğü yedi gün karada, üç gün de denizde şen yakıldığı için mütemadiyen kırmızı bir alev çıkaran ve bir takım sırıkların tts(3) «Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi», C. meydanda, vesaire vesaire...» liklerle donanmalar yapılmasına irade tüne takılan yirmi kadar demir rceş'ale 1. 1314 İstanbul tab'ı, S. 645. Allah için hepimiz tarafından bu kadar çıkıyor. Bu şenlikler içinde İstanbul nin aydmhğı altmda bu levha bana büs(4) Baron de Tott, «Memoires sur les hoş tutulan, sözüne bu derece inanıhalkmın en hoşlandığı eğlenceler, yer bütün garib gcliyordu. Turcs et les Tartares», 1785 Amsterdam lan ve şımankhklarını, ihtikâr arzuyer temsil edilen «komedi» lerdir! (Evlarını, kanunlara rağmen ısrarla tatbik liyâ Çelebi) nin ^Esnâfı şu'bedebâzân <Bu kasvetli meş'aleler orta yerdeki tab'ı, C. 1, S. 147148. eden suçlu piyasa da sivil itaatsizliğe deya'ni mudhikân» faslıncia soylediği gibi oyunculan tenvir için halka şeklinde (5) Ayni eser, C. 1, S. 112 114. rin bir vicdan huzuru içinde devam edip «İstanbulda bir surı Hümayun yahud dizilmişti; (Murad Molla) ile arkadaş(6) Bir «kadem», metrerün üçte biri gider. fetih şâdmanlığı, ya a'yânueşrâftan ları için kurulan çadırlarla seyiıci kala veyahud arşımn yaıısı nispetinde eski Manzara budur. Piyasanıız, devlet birinin surı tevcih veyâ hıtânı olduğu bahğı geniş bir muhasara hattı teşkil e bir ölçü olmak itibariyle «Uç kadem muzamanlar. (3) yapılması âdet olan şen diyor ve bu hattm bir kısmını kadınlar rabbaı» bir buçuk arşın veyahud bir kendisine itimad gösterdikçe fiatlara zam 'apmakla cevab vermiş, her yeni teclbiri liklerde saz fasıllarıyla hokkabaz oyun işgal ediyordu. İşte bu son çenbcrin dış metre murabbaıdır ve «altı kadem» de eşya kıymetlermi yükseltmek suretile ianndan başka mudhikeler de temsil tarafında tertib edilen tenvirat da şen üç arşm yahud iki metre kadardır. karşılamıştır. edilirdi. Bu âckte (Baron de Tott) da liklerin ilânlarından ibaretti ve bunla(7) Bu Türk ve Rus sefaretleri hakİstihsali daralmamış memleket mahtemas ederek yukarda bahsetüğimiz do rın en kıymetli eğlencesi dc (koıaedi) kında Bk.: «Tarihi Cevdet», C. 5, 1290 sullerinin 4 5 misli pahalanmasmğum şenliklerinde Devlet adamlannın faslıydı. İstanbul tab'ı, S 306307. da, ne dünya buhranının tesiri varİstanbul haikını eğlendirmek için evle«Üç kadem murabbaında ve altı kadır, ne de gıda maddeleri istihsalinde sa(8) «Journal ou Rclation de l'Amrinin önlerinde kurdurdukları sahneler dem yüksekliğinde (G) bir nevi kafcs bir nıldjğı kadar büyük eksiklik. Hububat de temsil ediien «komedi» leri şöyle an perdeyle kaplanarak bir ev temsil ediyor bassade Russe en 1793», par un jeune rökoltelerinin, malum sebebler yüzünlatır (4): Russe atiache â cette Ambassade, almanve içinde de kadın kıyafeüne g'rmiş bir den azabnasma mukabil diğer gıda mad«Mühim mevkilerde bulunan bir çok yahudi aktör bulunuyor. Gene bir Türk cadan fransızcaya mütercimi (L. H. Dedeleri istihsalindeki noksanhk belki yüzkimseler konaklarının onüııde sâbit ko kıyafetine girmiş diğer bir yahudi de lamarre), 1802 Paris tab'ı, S. 196. de yirmiyi bile bulmaz. medi sahneleri ( = comedies â denıeure) evdcki hanımın âşıkı sayılıyor; hantalSormak isteriz: Üç senedir hangi madkuruurdular; bu komedilerin türlü tür lığın gülünc dereccsine yaklaşan bir dc de piyasadan büsbütün kalkmıs veya lü mevzuları son derece a$ık saçık ol uşak var; kadın kılığına girmiş başka bir tedariki çok güç hale gelmiştir? Hiç bimakla beraber, halk bu mevzuların lcm yahudi de muhabbet tellâllığı lolünü risi... Üç misli farkı verince hepsini de silinden çok hoşlanıyor Fazla olarak, oyıınuyor; aldalılan bir koca da var; Eüıamra sineması bu akşam yeni mevpekâlâ bulabiliyoruz ve bedeuni karşıbu eğlencelerde ahlâk ve udâba pek ri velhasıl her yerde görülen şahıslar evin sime başlıyor. Memleketimizin en tanınlıyabilen hiç bir kimse bunlardan mahâ}et edümediklen başka hükumete dc dışmda dolaşıyor ve piyesin (:= piece) mı§ artistlerile vücude getirilen yerli firum kalmıyor. Yoksa senelerdir hem pek hürmet edilmiyor. Meselâ rumlarla eşhâsını teşkil ediyor. Yalnız bnşka yerlimlerle büyük bir itina ile seçilerek li muhtekirle istifçinin mütemadiyen mai yahudilerden mürekkeb bazı truplarm lerde hiç görülmiyen bir şey var ki o da saklaması, hem de halkm aç kalmaması muhtelif Devlet makamlarıuı temsil e oyunun neticesi ( = : denouemcnt); hcr sanımıza çevrilen filimleri ve mevcud nâsü mümkün olurdu? İhtikânn büdip bunların resınî vazifelerini gülünc şey sahne ( = scene) dedir, ciç bir şey müşkülâta rağmen celbedilen Fransız tün şartlarile, bütün terkib ve tertiblerile gösterecek surette tehzil ertikleri her an seyircilerin muhayyilesine buakı'ımamış filimlerini bu mevsimde Elhamrada mevcucı olduğunu bundan daha iyi hanve her zaman görülüyor. Benim şahid ol tır; tam işte bu sırada müezzinin sesi zevkle seyredeceğiz: gi misal ispat edebilir? duğum şenlikte bizzat padişahla maiyye yükselecek olursa, bir taraftan müslüBu filmlerden bazllarlnı ilân ediİhtikârm hazırlanışma hizmet eden tinin bile kıyafetlerine kat'iyyen hürmet manlar kıbleye teveccüh ederken bir yoruz: birçok bahaneler arasına, tarifeleri heedilmedi. Bir yahudi tnıpu onu da teh taraftan da aktörler ( = acteurs) rolleriRagıb Şevkinin eserinden (Kerem üe pimizce malum olan ve devlet elile işzil etmek cür'etini gösterdi: 11er nekauar ni oynanıakta devam ediyorlar; eğer ânî Asli) başrollerde memleketimizin ses letilen nakil vasıtalan da pervasızca sobu takliddcki küstahlığtn tedibi çok siir bir sofulukla mütemadi bir açık sacıkmemiş ve bu cür"et men'edilmişse de lığın bu garib ihtilâtuıı t a s w eden tab bülbülleri Müzeyyen Senar ve Malatyalı kuluyor ve en garibi biz buna da inanıVeziriA"zamın temsiline müsaade edil lonun yazıyla târifi güç ohnakla beraber Fahri Reşad Nuri Güntekintn eserin yoruz. Bundan 34 ay evvel İstanbulda 6070 kuruşa satılan pathcanın İzmirden miş ve ondan sonra artık hiç bir Devlet çizgiyle çizilmesi daha güç olduğn anla den (Hülleci) «Dadile Dudu» Naşid, Şevazamî 45 kuruşa almdığını biz tahkik makamına merhamet edilmemiştir*!... şıldıysa, benim için de daha fazla söz kiye, Vedad, Hiiseyin Kemal Mahmud etmiştik. Acaba bu matahlar Itiks tayTürk temaşa tarihi için fevkalâde bir söylemiye hacct kalnuyor demektir. Yesarinin eserinden (Sürtük) R«ftk Ke yareyle mi nakledümişti ki burada mavesika demek olan bu çok mühim fık«Komedilerin aralarında ise beceriksiz mal, Halide Pişkin, Zehra CGazi Salâüyetinin 1012 misUne insafsızca satılaranın esas noktalarını şöyle sıraliyabili canbazlarla acemi pehlivanlar ve bir tahaddin) G. Muhammed, Mazhar Han bümişti? riz: kım kaba soytanlarla çengiler mârifet (türkçe) (Kadın kasabı) Boris Karlof Piyasa nizama dönmek niyetinde değil1 Tıpkı A\Tupada olduğu gibi eski gösterir...» (türkçe) Jül Vernin eserinden clssız dir. Bütün gayretlere rağmen pasif muden bizde de sokak sahneleri kurmak (Baron de Tott) un bu izahaünda bikavemet gevşememiştir. âdeti vardır. zim için bilhassa şu noktalar ehemmiyet ada) Krasnopolski, Andrienko (türkçe) Piyasa msaf, vicdan, ahlâk, millî şuur (Görünmiyen hortlak) Belâ Lugosi 2 Din taassubunun hâkim olduğu lidir: (türkçe) (Zambonun ogiu) Mihri Da gibi hasletierden silkinmiş, millete karşı devirde bile san'at telâkkisi ahlâk telâk1 Kazasl;er ve Eeîsülulemâ (Mumerhametsiz bir şiddet ve dehşet usulü kisine tâbi değildir. rad Molla) nın Büyükdere çayırmda vud (türkçe) (Kara kalb) İkbal, Zoh tutturmuştur. 3 Eski Osmanh tiyatrosunda bundan Türk halkma ikram olarak seyrettirdiği rab (türkçe) (Doktor Pinpon) Pisarcrf, Öyle sanıyoruz ki kesin yol, kendisme evvel gördüğümüz sözsüz (Ballet komedilerin aktörleri yahudi rlmakla Arkadin (türkçe) (İnsan kaçakçılan) karşı ayni silâhla mukabele etmekten pantomime. şeklinden başka ckomedi» beraber piyesler tabiî türkçedir: Zaten Esther Ralston Cürkçe) (Altın anahibarettir. ve «fars» nevileri de vardır. 3ürün bun tiyatronun milliyeti demek, lisanı de tar) Uvarov, Martnova, (türkçe) (AtHalkımız bütün tecrübelere feragatle lar, bu oyunlan kendi gözleriyle görmüş mektir. lantik tayyarecileri) Dıck Merrill, Jack göğüs gerdi. Artık acı tecrübelere katen münevver ve resmî şahidlerin şeha2 Bu komedüerde «sahne», «dekor» Lambie, Paule Stone (türkçe) (Balıkçı lanmak sırası piyasaya gelmiştir. detleriyle sâbittir. ve «kıyafet» vardır. kadınlar) Tarsanova, Baralor (türkçe) Feridun OSMAN 4 Eski Osmanlı tiyatrosunda Türk 3 Eski Avrupanm dekorsuz sahne(Kafkaslı. süvari) Yeremeyef, Glebova aktörlerden başka rum, yahudi vesaire ierine nisbetle bu eski Osmanh Türk gibi muhtelif anâsıra mensub san'at tiyatrosunun gerek dekor, gerek vak'a (türkçe) (Perili köşk) Marian Marş îstanbul Lisesi mezunlarının kârlar da vardır. Meselâ bundan evvel itibariyle «hiç bir şeyi seyircinin mu (türkçe) (Fantoma) Keye Luke (türktoplantısı gördüğümüz «Ballet pantomime.» na hayyilesine bırakmıyan» tekniği büyük çe) (Ölüm oyunu) Charles Farrel Haber aldığımıza göre İstanbul Lisesi maz kılan Türk san'atkârlan tarafmdan bir üstünlüktür. (türkçe) (On sekizinde) Edith Fellows mezunlan, aralarınd3 manevî ilgiyi detemsil edilmiş olduğu gibi, yukarıki fık4 Eski Avrupada olduğu gibi eski (türkçe) . (Çöl şarkısı) Ralph Byrd, vam ettirmek, birbirlerini tanımak arranu» baş tarafmda temsiUnden bahse Osmanh tiyatrosunda da piyes ve fasıl Lerna Gray (türkçe) ıBir adam aranı zusile senelik toplantılar yapmağa kaddien açık saçık komedilerin de diğer arahklan canbaz, soytarı ve ç«ngi oyunyor) Frank Albertson (îürkçe) (Mum rar vermişlerdir. A5T11 düşüncede olacakanâsırla alâkasma aid bir imâ mevcud rıyla geçmektedir. yalar kraU) Diok Purcell (türkçe) lan tahmin edilen arkadaşlarının neohnadığma göre, aktörlerinin Türk ol5 Bundan evvel gördüğümüz rede bulunduklannı ve adreslerini İstanduğu anlaşılmaktadır. Hükumet erkânı Ballet pantomime» aktörleri müslü (Kurtlann izi) Jack London (türkçe) bul Lisesi müdürlüğü vasıtasile bildirnı tehzil eden ve Tanzimattan sonraki :nan oldukları içuı namaza İştirâk ettik (Kızıl saçh kadın) June Lang (türkçe). meleri rica edilmektedir. «Güllii Agop» lara, «Manakyan» lara ve leri halde buradakiler yahudi oldukları Bu filimlerden başka ecnebi lisanda: «Binemeciyan» lara tekabül eden rum (Korsan kaptan) Harri Baur, Albert için namaz vaktinöe de oyuna devam etve yahudı san'atkârlar da Tüık halkma mişlerdir. Prejan (fransızca) (Senin için bir şarverddkleri temsillerde tabiî türkçe koBu eski Osmanlı tiyatrosunun On se kı) Lucien Gallamand, G. Pechet (frannuştukları için, bu truplar da eski Oskizinci asır sonlarma kadar devam etti sızca) ıDaldan dala) Fernandel, Suzy manh Türk tiyatrosunun muhteüt ğini gösteren çok mühim bir vesika daha Prim (fransızca) (Endülüs güzeli) kumpanyaları demektir. Zaten (Evliyâ var: Bu vesika, 1792 Yaş muahedesinin Chevrier, Colome, Marguerit Moreno Çelebi) nin ileride göreceğimiz izahatı akdinden sonra istanbula gelen Rus se (fransızca), (Deniz aslam) Rene Dary, da bunu böyle gösterir. fareti erkânmdan birinin SefuretnâmePierr e Renoir (fransızca) (Kadın kal5 Ahlâkî cephe bakımından tiyatro sindedir. Ismi mâlum olmıyan bu anonim Bugünkü saylslnda: ya din taassubu kanşmadığı gibi, siyasî Sefaretnâme sahibi, (Üçüncü Selim) in bi) Anne Nagel, Weldon Heyburg (franŞastakoviç, KELLE İSTİYORUM! cephe bakımmdan da mutlakıyyet zihni Pstersburg Büyük Elçiüğine tayin ettiği sızca) (Büyük konser) geceleri; Yazan: yeti kanşmadığı için eski Osmanlı sah (Râsih Paşa) ya mukabil Rusya Impara Kozlofski (rusça) Sevda Orhan Sejfi Orhon nesinde tıpkı son Paris sahnolerinde ol toriçesi (İkinci Katcrina) nın 1793 tari Şkurat, Ucbi (renkli rusça). duğu gibi hükumet bile tenkid ve tehzil hinde General (Kotusow) riyasetinde edihniştir. DOKTOR SİMSARLABI! gönderdiği yedi yüz kişihk Sefaret heBize (fitrenizi Türk Hava Kurumu(Baron de Tott), On sekizinci asır Türk yetine mensubdur (7). Maiyyet askerlena veriniz) dedikleri zaman hiç tekomedisinin sahnesi, dekoru ve tekniği rinin lüzumundan, fazla kabarttığı bu HALİMİZE ŞÜKREDELİM! reddüd edebilir miyiz? Göklerin kohakkmda da izahat verir. Bu izahat da heyet Petersburg'dan İstanbula tam altı runmasma tercîh edebileceğimiz hiç gene (Hibetullah Sultan) m «surı vilâ ayda gelmiş ve 7 teşrinievvel 1793 tariHAYDVTDUN ELLERİ ! bir mesele var mıdır? det» i münasebetiyledir. Baron o sırada hinde Osmanh payitahtına girmişti. Aİstanbulun meşhur <Damad zade» aile [ nonim müellif, Osmanlı vüzerâsının Rus İsmail Harni Danişmend 3 1 Artık sıra piyasaya gelmiştir! ELHAMRA AKBABA