28 Ağustos 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Dünya muharrirlerinden tercümeler serisi 62 E M M A N U E L B O V E SON HALİD GECE FAHRİ OZANSOY Türkçeye çeviren: Fiaü: 50 kuruş REMZİ KİTABEVİ UI1CU umhuri Tdgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 TeJefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 MÜNEVVER DOSDQĞRU'nun/: Yardnna kitab olarak hazırladığı F t Zd^K Kanaat Kita ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Cuma 28 Agustos ! 942 Satllmaktadır: Fiah 150 kuruş Millî Şef Istanbulda Başvekil yurdda bir seyahate çıktı Şükrü Saracoğlu Orta Anadoluda ve Şark vilâgetlerinde geniş tetkikler yapacak Ankara 27 (Telefonla) Başvekil Şükrü Saracoğlu, Ortaanadoluda ve şark vılâyetlerinde tetkiklerde bulunmak üzere bu akşam 20,30 da hususî trenle Ankaradan hareket etmiştir. Başveki. limiz, garda, vekiller, meb'uslar, askerl, mülkî erkân, Ankara valisi, garnizon komutanı ve emniyet müdürj tarafııjdan teşyi edilmiştir. Başvekilimizin refakatinde, refikalan, hususî kalem müdürü ve yaveri bulunmaktadır. Inönü dün şehrimize şeref verdiler Akdeniz Hararetle karşılanan kımıldanıyor Şefimiz doğruca Florya t» ngilizler Mısır cephesindeki Mareşal II Rommel'in daha ziyade beklemiyeD ceğini tahmin ederek onun bugünlcrde harekete geçmesini beklediklerini haber verip dururlarken kendileri harekete geçtiler. Evvelki gün Yeni Zelandahlar Elâlemeyn Kattara bolgesinde İtalyanlann Bulonya tıimcni tarafından tutulan merkez kesimine şiddetli surette saldırmışlar ve İngiliz tebliğine göre bunları yerlerinden ojnatarak gcri çekilnıeğe zorlamışlardır. Bu vesile ile hemen kajdedeüm ki bu Yeni Zelandalılarla Avustralj alılar imparatorluğun haklkaten hem en seçkin, hem en fedakâr askerleridir. Japonyanın harbc girdiği dokuz aydanberi kendi öz yurdları tehlikelerin en ciddilerile karşılasmışken onları hâlâ Mısır çolunde imparatorluğu müdafaa ediyor görüyoruz. deniz köşküne gittiler Millî Şefimizin İstenbulu teşriflerinden resimler: Solda Haydarpasa istasyonıında generallerin ellerini sıkıyorlar ve Haydarpasa rıhtımında kendilerini alkışlıyan halka mukabele ediyorlar Sağda vapora giderlerken şehrimizde bulunan Roma Buyük Elçimiz Hüseyin Ragıb, Bükreş Büyük Elçimiz Hamdullah Suphi, Parti genel sekreteri Memduh Şevket Esendal, askerî erkân, Vilâyet, Belediye, Ticaret Odası mümessilleri, şehrimizde bulunan meb'uslardsn mühim bir kısmı ile kesif bir halk kütlesi tarafından hararetle karşılanmışlardır. Çok neş'eli ve sıhhatli görünen Cumhur Reisimiz, karşılayıcılar arasmda gözüne ilişen Roma Büyük JSlçimiz Hüseyin Ragıbı: O. Gel. Gel. aiye HTffâf ederek (Arkası sahife 3 sütun 4 te) Kalinin cephesinde Rus taarruzu Kızılordu, 610 meskun mahalli Almanlardan geri aldı Amerikan kuvvetlerinin Salomon adaları kara harekâtlnda kullandlklan bildirilen denizde ve karada yiirür tanklar Salomon adaları sularmda Evvelki gece saat 23 te Ankaradan ayrıldığını haber verdiğimiz Reisicumhur ve Millî Şefimiz İsmet Inönü, dün sabah saat 12.15 te hususî trenlerlle şehrimizi şereflendirmişlerdir. Reisicumhurumuz, Haydarpasa Istasyonunda sayın eşleri Bayan İnönü ve oğulları Ömer ve Erdal İnönü île Vali Lutfi Kırdar, Orgeneral Fahreddin Altay, Orgeneral Asım Gündüz, Örfî İdare Komutanı Korgeneral Sabit Noyan, Ruslar bir çok fop mitralyöz, zırhlı araba Amerikan donanmasının ezici bir galibiyet iğtinam ettilsr kazanacağı umuluyor Iki taraf da bir çok Wellington (Yeni Zelanda) 27 (a.a.) U. P.: İyi haber alan askerî mahfiller, Amerikan ve Japon kuvvetleri arasındaki hava ve deniz çarpışmasınm kat'î safhasına girdiğini söylemektedirler. Çar pışma şimdi Midvay Mercan denizi muhareb^lerinde olduğu gibi denizde ve havada bir sıra vahşiyane karşılaşmalar şeklinde gelişmektedir. İyi haber alan mahfiller, deniz faaliyetinin, Jüdland muharebesinde olduğu gibi, harekât sahasınm çok geniş olması yuzünden, büyük bir deniz çarpışması şeklinde gelişMuharebelerin tafsüâtı mesıtoin pek az muhtemel olduğunu kayMoskova 27 (a.a.) Sovyet gece yarısı detmekte ve halen süren çarpışmanm :ebliği ekinde bildiriliyor: kat'î neticesinin ancak bir çok günler Merkez cephesinde kıt'alarımız taarruz sonra malum olabileceğini ilâve eylemuharebeleri yapmağa devam etmişler mektedirler. ve bir çok meskun mahalli işgal etmişBu mahfiller, Salomon adalarının akılerdir. cN> teşkilimiz şiddetli bir savaş neticesinde düşmanın önemli bir müs betinin devam eden muharebe neticesine tahkem mevziini ele geçirmiştir. Düş bağlı olduğunu işaretle Amerika donanmandan 30 top, 42 mitralyöz, 12 havan ma3inın ezici bir galibiyet kazanacağma topu, iki zırhlı araba iğtinam edilmiştir. ve böyle bir galibiyetin itimadla bekleBaşka bir kesimde erlerim.iz 3 ağır Al nebileceği fikrini izharla bu takdirde ABerlin 27 (a.a.) Alman ordulan başman tankını tahrib etmişler ve 40 Alman merikan kuvvetlerinin şimale doğru tek kumandanlığınm tebliği: ildürmüşler, esirler almışlar, ganimetler rar yürüyüse geçmck için soluk alabileKafkasyada durmadan taarruza geçen (Arkası sahife 3 sütnn 3 te) (Arkası sahife 3, sütun 5 le) (Arkası sahife 3 sütnn 2 de) Moskova 27 (a.a.) Geceyarısı neşredılen Sovyet tebliği: 26 ağustosta kıt'alarımız Kletskaya'nın cenubu şarkî bölgesinde, Stalingradm şimali garbisinde Kotelnokovo'nun şimali şarkisinde ve Prokladnaya, Mo7.dok ve Krasnodar'm cenubunda düşmanla arpışmışlardır. Merkez cephesinde yapılan muvaffabyetli bir taarruz neticesinde ve Kalinin cephesinde kıt'alarımız 610 meskun malalli kurtarmışlardır. Bunların arasında îuptosof, Karmonvo, Pogorloye Gorodişe ehirleri de bulunmaktadır. Bir sıra vahşiyane çarpışmalar oluyor Yeni harartar Ekimi genişletmek üzere Devlet ziraî işletmelerine 600 bin, Ziraat Vekaleti emrine de 1,320,000 lira verildi Ankara 27 (Radyo gazetesi) Yannki Resmî gazetede intişar edecek olan bir Koordinasyon heyeti kararı gereğince Devlet ziraî kombinalar işletmesi idareslne millî korunma sermayesinden 600 bin lira tahsis edilmektedir. Bu para ziraî istihsalin artırılması maksadile ziraî kombinalar teşkiline çiftliklerinde doğrudan doğruya ziraat yapabilmesi ve faaliyetini genişletmesi için verilmektedir. Devlet ziraî kombinalar teşekkülünün sermayesi görülen lüzum üzerine 3,376,000 liraya çıkarılmıştır. Patates ekenlere dekar başına 2 lira prim verilmesine dair karar malumdur. Bu prim hesabını tasfiye maksadile Ziraat Vekaleti emrine 1,320,000 lira verilmiştir. Prim usulünün patates ekiminde (Arkası sahife 3. sütun 4 te) gemiler batırdıklarını iddia ediyorlar Mısır hududunda vukııa gelen bu harb hâdisesi, ingiliz tebliğinin dediği gibi ya bir keşif taaTruzudur, yahud adamakıllı bir taarruzun başlangıcıdır. Zaten buralarda hareket mevsimi de gittikçe musaid devrelerine doğru terakki ediyordu. Ondan başka hâdise tekbaşına da degildir. Akdenizde hava ve deniz faaUyetleri fazlalaşmağa başladı. Cebelita Millî Şefimizin istikbalinden baska bir nktan Malta istikametine giderken sal resim: İnönü, kendilerini karşllıyan dırıya ve büyük kayıblara uğrıyan himasayın refikalarile yeli ingiliz kafilesinin akıbeti İngiliz prestijine büyücek bir darbe indirmişti. Bir taraftan bunu telâfi etmcğe lüzum vardı, diğer yandan Akdeniz yolu ilc takvıyeler almakta bulunduğu şiiphesiz olan Mareşal Rommerin yapabileceği meçhul hareketleri önlemek ve mümkünse inisiyativi bu tehlikeli harb adamının elinde bırakmamak lâzınıdı. Kafkasya ve Stalingrad dolaylarında Von Papen Hakikaten Mareşal Rommel ne yapacak? Bu, bujük ve oldukça korkulu bir sırdjr. Mareşal şiradi Mısırın garb kapısında müfekkirelere canh bir Sfenks tesiri yapıjor. Ne japacağı bilinnıiyen ve fakat herhalde boş durmıyarak bir şeyICT > apacagı muhakkak olan korkunc bir heyulâ. Bu adamı Marsa Matnıhtan daha ileride yeniden Libya çöllerine atmadıkça Mısırda İngilizlere ve Amerikalılara rahat ve huzur yoktur. Hatta Libya ve Trablus çölleri kâfi değil, onun şerrinden emin olmak için Mareşal Rommel'i şimalî Afrikadan çıkannalı. Hariciye Vekilimizle görüşerek İstanbula döndü Çetin muharebeler durmadan devam ediyor Ankara 27 (Telefonla) Dünkü eks. presle şehrimize gelen Alnıan büyük elçisi Von Papen, bugün tayyare ile İs. tanbula dönmüştür. Von Papen, Hari. ciye Vekili Numan Menemencioğlunu ziyaret etmiştir. İstanbulun Almanya: 7942 İnKİltere İstihbarat Nazın M. Lyttelton Bu miımkün mü? Bilmiyoruz. Başvekil Churchill'in Mısır müdafaasına atfettiği ehenunijeti ajanslar bildirdiler. Başvekil, Mısırın üpkı İngiltere gibi müdafaa edileceğini söylemiştir. Mareşal Rommele karşı Mısırın, yani Mısırdaki imparatorluk ve Amerikan kuvveüerinin şimdiye kadarki vaziyetleri tedafüidir. Bu müdafaanın hakikaten en hayatî ihtimamlarla UeTİ gotürüleceğinden emin olabiliriz. Çuııkü bu çevrede hasma nravaifakıjet vesileleri vermek AngloSaksonlara göre adeta dünya harbini kaybetmekle müsavi bir duruma düşmek demek olabilir. Çünkü meselenin Akdeniz havzası ve Türkler Mısır hududunda şöyle böyle bir vaziyet Eski tarihte şarkta kaynaşan tarihî olmaktan daha şamil bir mahiyet ve ehemmiyeti vardır. Bu mesele, bütün hayat, Antikite denilen Yunan Roma Ortaşark ve bütün Akdeniz meselesinden medeniyeti devrinde, Akdenizde toplanSmş, Yunanistanda ve Romada iç ve çok onemli bir parçadır. dış zirvelerine yükselmişti. Antikiteden Ve zaten Akdeniz ve Ortaşark vaziyeti sonra, bütün Ortaçağ boyunca, tarihî yahıız MISIT kapılarındaki Mareşal Romhayatm başlıca kaynaştığı saha gene mel gailesinden dolayı değil, biraz da şaık Akdeniz havzası ve etrafı oldu. 6 ncı Rus seferinin bu yılki son gelişmeleri asırdan başlıyarak, Türk kavimlerinin yuzünden ehemmiyet kazanmış bulunu Ortaasyadan garba doğru akışlan, 7 nci yor. Hiç bir cephesi nıünferid sayılmak asırdan evvel ve sonra, İranlılann, Aihtimali olmıyan bu harbin bilhassa sark rablann ve Selçuk Türlderinin isHâRus seferile şimalî Afrika ve Ortaşark ları, haçlı seferleri ve Osmanlı Türkvaziyetleri yekdiğerlerile çok sıkı suret lerinin istilâ ve fetih hareketleri, dünte alâkalıdırlar. Bir aralık Rus askerî ya tarihi bakımmdan olduğu ka^ar, mütehassısları Sıvastopolla Tobruk ara millî tarih bakımmdan da en ehemmisındaki hayatî bağı nekadar iyi gorerek yetli gelişmeleri gösterir. nckadar yerinde keşif ve ifade etmislerİslâmlık 6 ncı asırda kurulduktan di Şimdi Topruk da. Sıvastopol da düş sonra, çiçek açma devrini yaşıyan İsmüş bulunuyorlar. Bu yukarıdaki ve lâm Türk medeniyeti helenistik YUNUS NADt Roma kültürünü kendi dehasile raey\a(Arkası sahife 3, sütun 4 te) landıracak, yeni bir fikir ve san'at â AMERİKA Fatîh ve Şarkî Roma Bizans Bombardıman İmparatorluğunun imhası tehlikesine Yazan: Hasan Cemil Çambel maruzmuş ? 1 Fethi VERDÜN <^^^^^^^ Yazan Eserin güzide muharriri tarihçi ve edib Hasan Cemil Çambel lemi yaratmjş, ve damgasım, bir yandan, Hindistandan öteye şark diyarına, "öbür yandan da, bütün şimalî Afnkaya, hatta İspanyaya ve cenubî İtalyaya basnuştır. (Afkasi sahife 2 sütun 1 de) aşağıya yeniden yapılan asıl Yağmurdan sonra açan bîr kasabada fazla kalmadık. Kahavamn ferahlık verici serinranlık başmadan harb sahaliği içinde Verdun'e doğru larını dolaşmıya çıktık. ol aluken, bir gün önce gördüklerimle bugün görecekleBuranın neresinde dövüşülrim arasında bir mukayese memişti ki? noktası hazırlamıya çalışıyorTath bir meyille önümüzde dum. Almanlara sadece iki alabildiğme uzıyan mümbvt istihkâm erine mal olan bir toprak yığını, maddesine kabeton ve çelik kayasını dün tılan yüz binlerce insan kagezmiştik. Şimdi, beş yüz bin nmdan hâlâ kuvvet ahyor, © I Alman kanile sulandığı halde kanla yaşıyor, onunla ifbhar teslim bayrağını çekmiyen ediyor gibiydi. başka bir kaleyi gezecektik. Yirmi altı senelik tarih siÜzerinden yirmi beş senelık lindiri, bu toprak üzerindeld tarih silindirinin geçtiği harikulâde mücadelenin dcrin Verdun'de o eski kahramanhk izlerini ortadan kaldıramagünlerîni hatırlatacak ne kalmıştı. Obüs mermilerinin yirmış olabilirdi? Insan kanınuı mi altı sene önce açtığı çusel gibi aktığı bu erler meykurlar hâlâ duruyordu. Yirmi Londra 27 (a.a.) Çarşamba akşamı danına dair vaktile okuduğum altı senedenberi serpilip büradyoda şimali Amerikaya hitab eden kitabları hatırlamıya çalışıyor, yüyen gümrah ağaclar, Franİngiliz İstihsal Nazın Lyttelton Birleşife günlerin heybetini zihnimsız ioprağının bağrındaki ba Amerikamn hava bombardımanı tehll de tasarlamıya mecbur kalagöğüs kabartıcı yaraları olduramamıştı. kesi karşısında kalmış oldırğunu ve İn. cağımı sanıyordum. Verdun'e geldiğimiz zaman Üzerine Verdun abidesi digilterenin Amerikan hava müdafaasmı güneş, ışıklarını kısarak, karşi kili, vaktile en. şiddetli çarpıştakviye etmek maksadile Atîantiğin karsırtlarm arkasına çekihnek ümaların yapıldığı büyük teşı sahilinde derhal tayyareler, hava mü. zereydi. Bulutlara ilişen hapeye çıktık. On binlerce harb dafaa toplan ve baraj balonlan gönde'r. fif, belirsiz bir kırmıa, ortalıölüsünün »oplanabilir kemikğa iç açıcı bir rahatlık dağıtımiş olduğunu ifşa etmiştir. leri bu abidenin içinde saklıV'erdün'de Douaumont kalesine aid eski bir hatıra: •ordu. dır. Karşıdaki mezarhkta, meAmerika ve Karaib sahılleri açığında Abide önünde bir geçid resmi Ve pembe sislere bürülü balzar başlaAnı gdsteren sayısıa denızaltı muharebesini takvıye etmek kondaki akşamlar! | lıyan akşam serinliği kulağıma fısıldı | haçların ortasında beyaz bir direkle işauzere av tayyareleri de denizaltı gemıleKendiliğinden zihnime takılan Baude yordu. I ret edilen bir yer hazırlanmış. Mareşal ri de göndermiştir. aire'in mısraını, sanki ıslak toprağı yaGeçen Büyük Harbden sonra baştan (Arkası sahife 2 sütun 5 te) Nadir Nadi İngiltere derhal, tayyareler ve uçak savar toplar gönderdi