24 Nisan 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Portatif YAZI MAKINALARIMIZ GELMISTIR Satif Ytn Ankara Caddesı A'o /// AFİTAP . . I 8 İnCİ Vll S â ¥ l '. 6 3 5 2 umhuri İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresı: Cumhunyet İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Cuma 24 Nisan 1942 Bayram Tam Neş'e Içinde Geçiyor İraıt isleri u işlerin hiç de i\i gitmediğini bizzat Baş\ekil Süfaeylinin meclis azalan önünde kullandığı şikâjetçi dilin garibliğinden ve bu munasebetle menılekettcki durum hakkında vernviş olduğu malumattan da öğrenmiş olduk. Basvekil, memleketteki fenalıklan ve zorluklan düzeltmek için çok çahştığı halde hep meclis azalannin tenkidlerile karşılasmakta olduğundxın ve bilhassa mebusların ordu hakkında tahkir edici tecavüzlerinden sikâvet etmiş ve halbuki bu ordunun memleketteki asajişsizlikleri bertaraf etmek için fedakârlıkla hizmetler gordüğünü ve isyan sahalarından yarah donerek hastaneleri dolduran ordu mensublarının bnna kâfi delil teskil ettiklerini ileri sürmüştür. İran Başvekili şimdiki zor sartlar içinde memleket işlerini yoluna koymak için sarfolunan gayretlere karsı meclisten hep tenkidle mukabele gormenin hayreti içindedir, ve bu hal ile •deta: Peki, memlekelte fikir birliği olmadığını gosteren bu durumla ne japacağız? Der gibidir. Ayni celsede Harbiye Müstesan da mebuslara karşı ayni mevzularda. a>ni şiddetli lisanı kullantmştst. Telgraf malumatınm bu kadan inBanda çok garib bir intıba uyandırmamak kabil değildir. Basvekil Süheyli, demokrasi idaresinin İran milletine en nygun rejim olduğunu söylediği halde kendi ifadelerinden şunu anlamıs bulunuyoruı: Orada, meclis hükumetten ve bükumet meclisten nıemnun değildir. Bununla beraber iki taraf da bu gayri memnun vaıiyetlerilo mevkilerini mubafazada devam ediyorlar. Başvekilin Mizlerine nazaran ya hükumetin, ya meclisin çekilmesi demokrasinin en basit bir icabı gibi gorünür. İnsann yoksa meclis aleyhine olarak vanlmak istenilen netice bu mudur diyeceği gelijor. Doğrusu şudur ki ecnebi müdahaleCÜMlen sonra İranda ihdas edilen vaziyetin hakikî mahiyet ve şeklini "bilmiyoruı. Ecnebi müdahalesi Şah Bıza Pehleviyi tac ve tahtından, hattâ memleketinden aynlmağa icbar ettikten sonra gerçi hükümdarhk mevkiinin eski Şehinşahın oğlu tarahndan işgaline muvafakat etti. Fakat bu makamı galiba her türlü haklardan tecrid ederek ortada yabm ve sanki sureta bir meclisle bir hükumet bıraktl. Meşrutî saltanatın bu muvazenesiz şekli İranda adcta devletsiz bir hükumet ihdas etmiş olmağa muadüdir. Ortada eski Basvekil Füruğinin akdettiği ve az çok zorlukla intac edebildiği bir ittifak muahedesi vardır. Bu muahedenin en mübim üç maddesi sunlardır: 1 iranı isgal eden ve kendı aralarında işgal sahalarım ayıran devletler İranın dahilî işlerine asla müdahale etmiyeceklerdir. 2 İşgalin asıl maksadı AngloSakson Demokrasilerile Sovyetler arasinda bir muvasala hattı tesisinden ibaret olduğuna gore şimdiki dunya harbi devam ettiği müddetçe İranın demirli, demirsız bütün yollan isgal kuvvetlerinin kontrolu altında bulunacaktır. 3 İşgal kuvvetleri bu harbin mütarekesinden itibaren azamî altı ay ıarfında İranı tahliye edip gideceklerdır. Yukanki maddelerden bilhassa bırincisinin İrandaki tatbik sekli meçhul ve meşkuk bir vaziyet muhafaza edıyor. Bu muahedeye takaddüm eden ecnebi işgali, hakikî maksad olarak münhasıran muvasala emnijetini gözonünde tutsa, hiç olmazsa İranda asayisin mahfuz kalmasmı kendi menfaati icabından sayması lâzım geürdi. Bu bojle olmı>or ve" İranın şurasmda burasında çıkmakta devam eden kargasahkların azalacak yerde çoğaldığı gorülüvor. Bu asayıssiriik acaba yalnız isgalin ve müdahalenin sertliklerinden mi doğu>or? Burası bir muammadır. Bu l>ahis etrafındaki dedikodulan geçenlerde hem Londra hem Moskova yalanlamağa musaraat etmislerdi. Fakat Basvekil Süheylinin hukumetle meclis münasebetlennin garibliğini ifsa eden demecme varıncıya kadar bütun olajlar iranda olaganüstü (fevkalâde) işlerin cereyan etmekte olduğunu gdstermektedir. O kadar ki dün gelen Journal de Geneve İran işlerine kostuğu baş >azısmda vazi>eti iran üzerindeki Ing. ızRus münasebetlerinin tarihıne baglamağa kolayhkla temayül etmis, hatta ingiliz dostu olan eski Basvekil Furuğinin istifasile yerine So^etlere dost Sühevlinin gelmesini iki isgal de%ktınin iran üzerindeki tarihî nu uz mucadelednden hortlıyan bir parça nalinde gostermeğe kadar ileri gitmıstır. Eğer hal hakikaten bo>leyse irandaki is>an hareketlerinin muhtelif ve anar,ik sebeblerini anlamak daha kolay olur < Journal de Geneve sözü geçen baş yazısına şu cümlelerle başh>or: Vaktile İran, İngiliz Rus rekabetine sahne olmaktan mustaribdi. Bu günse Londra ile Moskova arasinda husule gelen anlasmadan mustarıbdır . Filhakika bu rekabet Rusyamn Hınd denizine inmek istemesi ve Ingılteremn Ankara 23 (Telefonla) Ankaradaki ilk okullar talebesinden aynlan 250 kişilik bir kaflle aralarında Çocuk Esırgeme Kurumunun Çocuk Bakıcılık ınektebi ile diğer müesseselerdeki talebeler ve bu arada Kreşte bskılan miniminılerin mümessilleri de bulunduğu halde bugün saat 16 da Çankaya koşküne gelerek Cumhur Reisimlzi zivaret ettiler. Kafile, önlerinde bando ol Telefoa: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 Millî Şefimiz Dün Çankaya köşkttnde 250 Türk yavrusunu kabul ederek iltifatlarda bulundular Ankarada merasim çok hararetli oldu; çocuklar sabahleyin Büyük Kurtarıcı Atatürkün muvakkat kabrini ziyaret ettiler duğu halde evvelâ bir geçid resmi yaptı. Cumhur Reisimız, saym Bayan İnönü, Basvekil Dr. Refik Saydam, Maarif Vekilı Hasan Âli Yücel balkonda İdller. Çocuk Esirgeme Kurumu reisi, Kırklareli meb'usu Dr. Fuad Umayla idare heyeti azasmdan Erzurum meb'usu Nakiye Elgün, Edirne meb'usu Dr. Fatma Merruk. diğer bazı zevat da bulunuvorlardı. (Arkası sa. 3 sü. 4. te) Taksim ve Beyazıdda büyük iki toplantı yapıldı, bütün Halkevlerinde müsamereler tertib edildi Istanbulda bayram Büyük Elçi Rauf Orbay Londra Halkevindeki parlak Jörene başfbrilıkettİ Sir W. Deeds Türkiyenin dünyada oynadığı ve oynıyacağı rolü anlattı İstanbulda çocuk bayramından güzel bir intıba: Gülhane Parkmda gecid resmi yapan mektebliler , Askerî vaxiyet Batı cephesi Muharebe olmamasına rağmen mevcuddur ve belki de 70 80 tümene varan kuvvetlerle muhafaza olunmaktadır Yazan: Enekli Gencral Gizli ve müstakbel hareketleri hakkında muhtelif rivayetler donen Fransız Başvekili M. Laval H. Emir Erhilet Avrupanm batısında: Doğuda Alman taarruzunun boşanacagı zaman yaklastıkça Müttefiklerin bauda bazı mukabil tasar ve hareketlerde bulundukları gorülüyor. Son Bulony» denemesi >u yolda bir tesebbüstiir. Müttefiklerin bugun yapmalan icab eden şey büyük bir AngloSakson ordusunu Avrupanın batı kıyüarma çıkararak burada ikinci bir cephe açmaknr. Fakat AngloSakson birliğinin bu işi yapabilecek ne hazır bir taarruz ordusu, ne bu kadar büyük bir kuvveti nakledebilecek serbest taşıt gemileri ve ne de bo>le muazzam bir denizaşın teşebbüsünü hinıayeye hazır bir hava ve deniz kuvvetleri vardır. Barutu olmıyan top atılamıyacağı gibi kuvvet ve vasıtalar tamam olmadan da büyuk bir çıkarma hareketi yapılamaz. Bununla beraber Müttefiklerin elleri ve kollan bağlı olarak yeis ve tereddud içinde vakit geçirecekleri d« tabiatile düşünülemez. Onlar, Avnıpada Ruslara yardım etmekten ibaret olan şimdiki maksadlanna varmak için, elbet ba»ka yol ve çareler kullanmak isti>eceklerdir. Nitekim bu hususta şimdilik iki çare bulmuş gibidirler: Biri, Almanjada ve Alman isgali altında bulunan jerlerdeki sanayi merkezlerine hava akınları yapmak ve diğeri Fransa sahillerine küçuk hava, deniz ve kara kuvvetlerinden mürekkeb hücum müfrezelerile baskınlarda bulunmak. Birinci çarenin faydası Almanlara hava. deniz ve kara harb vasıtalan yapmakta olan fabrikalan azçok tahrib ederek bunlann verimlerini azaltmakla beraber, Almanların doğuda kullanabilecekleri bazı hava kuvvetlerini barıda bulundurmağa sebeb olmak. İkincisinin yararlığı da, Almanlan batı Avnıpa sahillerini korumak için buralarda kabil olabildiği kadar fazla kuvvet bulundurmağa icbar etmek. Bahis me^'zuu olan her iki çarenin bir de Alman ve Fransız (Arkası sahife 2 sütun 4 te) 1 LAVALİN ETRAFINDA FIRTINA! Nevyorka göre Madagaskarı Japonlara vermiyor Londraya göre, Hür Fransızlara hücum edeceğini Almanyaya vadetmiş Amerikan gazeteleri Vişi ile münasebetlerin kesilmesini istiyorlar Nevyork 23 (aa.) Transradis ajansınm bıldırdlğlne gore, Laval. Japonların Madagaskara bir askeri heyet gondermelerine müsaade etmemiştir. Laval, bu kararı, Alman büyuk elçisi Abetz İle görüştukten ve Abetz'den bu hususta Berlinin fikrini oğrendikten sonra almıştır. Kar e l i berzahmda Finler 150 Rus taarruzunu püskürttüler, Sovyetler 14 bin maktul bıraktılar Berlin 23 (a.a.) Alman ordulan Başkumandanhğlnın tebllğı: Doğuda, munferld Alman taarruz hareketi muvaffakiyetle bitmiştir. Deniz ve şimal bolgelerınde duşmanın girıştiği mevzıi hucumlar yarım kalrnıştır. Bazı savaş tayyareai teşkilleri, bu gece Stalıngradda buyuk bir Sovyet sılâh fabrikasına hücum etmisler, hedefe müteaddid tam isabetler kaydederek yangmlar ve İnfiîâklar çıkarmışlardır. Mu'."mansk limaa tesislerine de tesirli hava taarruzları yapılmışür. Kareli berzahında, Finlandlya kuvvetleri Svır ırmağı cephesüıde on gün suren çarpışmalar esnasında 150 düsman taarruzu puskurtmuşlerdir. Bu taarruzlar sırasında duşman, bir çok sıiâh ve esir kaybından baçka 14 bin ölü vermistir. Ayni kesimde bir Alman teskıline karşı yapılan duşman taarruzu karşı tarafa kanll kayıblar verdirıknek suretile akim bıraktırılauştır. Berlin 23 (a.a) Alman ordulan başkumandanlığından öğrenildığine göre Alman pıke tayyarelerı dun Rus cephesinin cenub kesiminde duşman topçu mevzilerine tnuvaffakıyetle taarruz etmişlerdir. Maskeli sığmaklara yerleştirilmiş olan bir çok toplar susturulmustur. Büyük tahribat yapıldığı bildirilmektedir. Londra 23 (a a ) Türkıyenın Londra büyuk elçisi Rauf Orbay, çocuk bayramı munasebetile bugün Londra Halkevınde yapılan merasimde hazır bulunmuştur. Büyuk elçi, Turkiyede çocuk gününun ne olduğunu oğrenmek ^o^dn. büyuk elR a u f içın Halkevıne ge Ç*miz Orbay Vatan çocııklannın mukaddes vazifesi: Büyük Kurtarıcı ve Kurucu len mekteb çoeuklarını ve izcileri kaAtatürkün abidesi önüne çelenk koyuyorlar bul etmiş, çocuklarla ve bilhassa CebeDün Hakimiyeti Milliye ve Çocuk kanı doktor Fethi Erdem çocuklara bir lıtarıktan gelmiş olan 80 çocukla birbayramlarınm yıldonümüydü. Bu mut söylev vermiştir. Turk yavrularımn lıkte fotograflar çektirmiştir. lu gun, yurdun her tarafında olduğu bayramını kutlamakla söze başlıyan Merasımi açan Sır Wyneham Deeds gibi şehrimizde de müstesna bir ahenk Fethi Erdem, dünyanın kan ve ateş çocuklara, Türkıyenin dünyada ojnadığı içinde ve Turk milletinin en aziz sem dalgaları arasmda Bulunduğu bu müs ve oynıyacağı rolü anlatmıştır. bolu olan çocuğa, cumhuriyet idaresin tesna günlerde Turk çocuğunun kendi Sır Wyneham Deedsden sonra soz a ce verılen bnemin ölçüsune uygun bir öz yurdunda emin ve musterıh, bayra lan Ba>an Özberk. 23 nisanm ayni zaşekılde kutlanmış, bu munasebetle ha mınl kutlıyabllmesindeki derin manayı manda Büyuk Mıllet Meclisinin de yılzırlanan program, semt semt, yer yer belirtmiş, çocuklara eski devlet idareleri donumu ve Türkıyede millî hakımiyet tatbik ediimiştir. Resmî binalann cep zamanında yapılan haksızlıkları anlat(Arkası sahife 3 sütun 1 de) heleri, büyük caddeler, kara ve deniz mış, cumhuriyet çocuğuna cemiyet içinde verilen yerin nasıl bir yer olduğuna nakil vasıtalan, daha bir gece önceden bayraklarla donanrrnş, meydanlara ço İşaret ederek böyle feyizli günlere ye j=cuk mevzuunu canlandıran vecizeler a tiklerinden dolayı yavrulanralzı tebrik etmiştir. sılmıştı. Fethi Erdemin nutkunu 61 inci ük Sabah saat 10 da, biri Beyazld, öteki" Taksim meydanlarında olmsk üzere iki mekteb talebesinden Suheylâ ile Etem Gulerjuzün söylevleri takib etmiştir. lorene aynı zamanda başl?nmıştır. Nutuklar bıttikten sonra çocuklar Beyazıd, bu esnada, görülecek bir manzara almıştı En ön safta, Beyazıd millî şarkılar söyhyerek davetlılerin öve Eminönu mıntakalarındaki ilkokul nünde küçük bir geçid resmi yapmış!ar talebesi, başlarında dğretmenleri ol lardır. duğu halde yer almışlardl. Taksimdeki merasim: Torene. askerî bandonun çaldığı İstikTaksim meydanı gunün erken saatlelâl marşile başlanmış ve bu sırada şanlı bayTağımız, merasim direğine ağır a rinden İtibaren dolmağa baslamışü. ğır çekllmiştır. Müteakıben. Çocuk EMeydana mücavir sokakları, kendi sirgeme Kurumu İstanbul Bblgesi baş(Arkası sahife 3 sütun 5 te) Laval, Hür Fransızlara hücumu vadetmiş Londra 23 (a a.) Haber alındığma gore Laval Dö Gol idaresi altında buiunan Fransız Afrikasına taarruz etmeği Almanlara vadetmiştir. Vişi 23 (a.a.) Amerikan sefiri Amiral Leahy 1 maylsta hareket edecektir. Hindistan kıyıîarına Amiral Leahy bir mayısta dönüyor Iaşe Müsteşarının Adanada tetkikleri Türk köylüleri, kendilerinden istenen mahsulün teminini millî bir vazife addettiklerini büdirdiler Adana 23 (Telefonla) Cenub mmakası mahsul ve iase durumu uzerinde tetkıklerde bulunmak için ^ehrimize gelmis olan İase Mustesarı Sukrü Sokmemuer, Gazianteb, Maras Hatav. İçel ve Sevhan Valüenle saatlerce suren gornsmeler yapmış. yenı mahsul mevsıminde alınmsaı gereken tedbırler kararlaştırılmıştır. Dört vali bugün yerlerine donmüsler ve Şükrü Sökmensüer mahsul durumıınu bizzat tetkıke baslamışar. Müsteşar, dun Beledıye salonunda (Arkası sahife 3 sütun 7 de) Amerikan kuvvetleri çıkarıldı AmerScanın Vişi ile münasebetlerini kesmesi isteniyor Nevyork 23 (a.a ) Baltlmor Sun gazetesi diyor ki: Laval'in nutku İspat eder ki mütarekeyi yapmış olanlar şimdi tamamile Almanyanm emri altına girmişlerdır. Laval Berünin emirlerini bekliyor ve bunları gayretle tatbik edecektir. Öyle ise niçin (Arkası sahife 3, sütun 3 te) Yeni Yedek Subaylar yarın diplomalarını aSacaklar Ankara 23 (Telefonla) 16 ncı devre tahsilıni muvaffakiyetle bitiren yedek subayların and içme ve diploma tevzii törenı onümüzdeki bu cumartesi günü saat 14.30 da Yedek Subay okulunda yapılacaktır. Orduya ıltihak eden yeni yedek subaylanmız aynı günun sabahı Ulus meydanına gelerek abideye törenle çelenk koyacaklardır. Sovyetler 4000 ve 5000 tonluk iki gemi batırdılar Moskova 23 (a.a.) Bu geceö Sovyet tebliği: Çarşamba günü cephede ehemmiyetli bir degişüdik olmamıştır. Salı günü 32 Alman ucagı düşürülmuştür. Bız 15 tayyare kaybettik. Barentz denizinde harb gemilerimiz 5000 tonluk bir petrol vapuru ile 4000 tonluk bir yük gemislnl batırmışlardır. Mandalay demiryolu üzerinde şiddetli muharebeler oluyor Ankara 23 (Radyo gazetesi) Aıtıerıkadan alınan haberlere gore Hindistana Amerikan askerleri ç'karılmıştır. Bu kuvvetlerin nekadar olduğu ve nereye çıkarıldıkları bilinmiyorsa da, bu hareketin sembolık olmadığı ve Hindistana bundan sonra da yeni sevkiyat yapılaca§ı bildınlmektedir. Mandalay demiryolu üzerinde şiddetli muharebeler oluyor YUNUS NADİ JArkası sahile 3 sütun 4 te) Cungklng 23 (a.a) Neşredilen lebliğ, Birmanyada İleri Çin birlik(Arkası sahife 3 sütun 2 de) Taksimde merasim: Meydanı dolduran yavrulara bir genc kınmız hitabede buluauyot