17 Nisan 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

FERİT Kundura Mağazası Pek "\ yakmda, mevsimin yepyeni ve zengüı çeşidlerile Bahçekapı Orozdibak karşısında A ç 111 y o r . 18 inci yılsayı: 6345 umhuriyet ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresa: Cumhuriyet. İstanbul Posta kutusu: îstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 PORTAfit Y A Z Gelmiştir. İstanbul Ankara caddesi No l A Fİ T AB ^ MAKİNELERİMJÖ Cuma 17 Nisan 1942 SUİKÂSD DAVASI Bulgar Siyasetinde Açıkhk ulgaristan Kralı Maceste Boris'in Alman umumî karargâhında Führer'le mulâkatı zaten başlıbaşına bujuk ebemmiyetli siyasî bir hâdise idi. Bulgaristan milli emellerinin elde edilmesile birlikte ihtimal ki kendi hesabına daba geniş goreıı ve duşunen bir siyasetle .de Mihver catniasına katıldıktan sonra Balkanlarda malunı olaıı hareketler vuku buldu. Ancak bu kadarile iş bitmis olmujoıdu Bulgaristanın da bir tarafına iliştiği harb de\ara etmekte olduğundan. Balkanlardaki olajlara rağmen. henuz ortada kal'i mahiyotli hiçbir şey yoktu bile dcnilcbilir. Kat'î neticeler alabilmek için aMİ harbin bitmesini b;klemek ve onun muvaifakıyetle bitirilmesine yardım etmek lâzımdı. İste Alman umumî karargâhmdaki mulâkat konuşmalarınm tahmiıı ohınan ana çizgileri. Bu mülakatlaki konusmaların vaıabileceği kararlar üzerinde pek fazla tereddüd olunamazdı. Kralın seyahatinden evvel ve sonra Sofya hükumetinin bazan sekiz, on saat siiren uzun müzakereler yaptığından haber alıyorduk. Bu miinakaşaları uzatan sebebteri de tahmin etmek giıç olmamakla beraber Bulgaristanın kendi mukadderatını Mihver nizamına bağladıktan sonra artık duramıyacak, hele donemijecek vazi>ette bulunduğu çok me\danda bir keyfiyetti. Hem şimdiki Cermen İslav çarpışmasında Bulgaristanın hakiki menfaatinin tarihi ve an"anevî yollarda yürümesinde olup olmadığı bile ehemmiyetle üzerinde durulacak çok ciddî yepyeni bir mesele olmuşhı. Kral seyahatinden döndiikten sonra Bulgaristanda Filof kabinesi istifa ederek yeni kabine) i gene Filof teskil etti, ve boylelikle Kralın seyahati mantıki ne ticesine \ararak Bulgar si\aseti acıklık kazanmış olujordu. Şimdi az çok tereddüdlıi eski devre kat'iyyen nihayet bularak Bulgar hükumeti kendisini bütün şiimul \£ sanümi} etile Alman Bulgaı isbirliğine vermiş bulunuyor. Bu zarurî siyasete nazaran az çok tereddüdlü şahsijetler kabineden çıkmışlar, yeni hükumette bunların yerini açık siyasetin samitnî taraftarlan almışlardır. Bo>Ielikle Hariciye Nazırı Popof ve Harbiye Nazırı General Daskalof. diğer üç arkadaşile beraber, hükumct dışında kalmış oluyorlar. Hariciye ve Dahiliye Nezaretlerini bizzat Başvekil Filof deruhde etmiş, Harbiye Nazırlığına da General Mişof getirilmiştir. Profesor Filof yeni hükumetin beyannamesini radjo ile memleketine ve dunyaya vcrdi. Bu beyannamede dahilî siyasetinde dahi Mihver usul ve esasatını tamamile benimsijen bir hukumet görüyoruz. Zaten çalışkan bir memleket olan Bulgaristanda sây ve amele büyük kıjmet verilmekte, nasjonalist bir millî sijaset üzerinde ehemmiyetle durulmakta ve konıünistliğe karşı amansız bir mücadclenin kat'î kararı ilân olunmaktadır. Bu programla açık görulüyor ki Bulgar sijaseti nihayet en mantıkî mahiyetini alarak ona ciddiyetle de sanlmıştır. Zaten son günlerdeki Bulgar neşrijatı da dahilî ve haricî bütün Bulgar siyasetinin bu yeni mecrasındaki azim ve kaıan bildiriyor. Daha fazla tafsilâta giıişmeksizin Bulgaristanda Türk Bulgar dostluğuna atfolunan ehemmiyetin bu cürnlcden olduğunu zikiıle iktifa edeceğiz. Umumî heyeti itibarile Bulgar siyasetinin siındiki şeklindeki ciddijetf Bulgar Alman işbirliğile müejyed olduğu gibi Bulgaristanın Türk dostluğuna verdiği ehemmiyeti de gene bu umumî Bulgar siy. asetinden bir cüz olarak ciddî ve sanıimî telâkki etmemeğe sebeb yoktur. Bulgaristanla aramızda ötedenberi karsılıkh dostluğu bozacak hiç bir mesele mevrud olmadığı halde Turk Bulgar dostluğu elbet Alman Bulgar münasebetlerinin yeni şekillerinden de ayrıca kuvvet almıs bulunuyor. (Arkası sahife 3 sütun 4 te) Dünkü celseler şahidlerin Saytn Refik Saydamın hitabesinden sonra Vekiller dahili ve haricî dinlenmesine tahsis edildi vaxiyetimixi ixah ettiter Polonyah mühendis Romanski, şayanı dikkat Iaşe vaziyeti de görüşüldü ifadelerile hâdisenin karanlık kalan bazı safhalarmı aydınlattı. Mahkeme, maznunlarm tahliye taleblerini ittifakla reddetti Başvekil ve Vekiller dün gazetecilerle görüştüler Laval Darlan Kabinesi! Amerika tebeasım geri çekiyor, iaşe sevkiyatını durduruyor Londra 16 (a.a.) Paris radyosunun bildırdığine göre, M. Laval, teşkil ettıği kabinenin listesüıi şimdıden Mareşal Petene vermiştir. Radyo spikeri, Amiral Darlanın deniz, hava ve kara müsellâh ku\vetleri başkumandanı olacağmı teyıd etmektedir. Amiral Darlan faal vazifede ölünciye kadar kalacak Vişi 16 (a.a.) 12 nisan tarihinde neşredüen bir karamame, yaş haddi olmaksızın, fılo Amiralı Darlanı faal vazifede ve fılo amiral unvan ve salâhiyetlerile deniz yüksek subaylan kadrosunun bınnci kısmında alıkoymak'adır. Dün gazetecilerle samimî hasbıhallerde bulunan sayin Başvekilimiz Dr. Refik Saydamla dahilî ve haricî siyasetlerimizi izah eden Vekillerimiz vekil Dr. Refik Saydam tekrar beyanatta bulunarak çok samimî ve veçla bir ifadeyle bilhassa dahilî siyaset hakkmda izahat vermiş ve memleketi ü gilendiren bir çok meselelerde bazan görülen duraklamaların ne gibi sebeblere bağh olduğunu müdellel bir surette göstermiştir. Toplantıdan sonra davetliler Başvekil tarafmdan Ankarapalasta verilen bir oğle yemeğinde bulunarak 13,30 dan 16 ya kadar hükumet erkânıle samimî musahabelerde bulunmuşlardır. Kabine Almanyanın tasvibine arzedilecek! Ankara muhabırımiz tarafmdan dün tayyare ile gönderileş resimlerden Sovyet tebaası maznunlardan Pavlof, dünkü muhakeme esnasında resmikabul Bu celsede Istanbuldaki şahidler Sefirimiz ve memlekelimiz dinlenecek için doslane tezahürler Nuhakeme 29 Rauf Orbay nisan çarşamba gününe kaldı Londrada bir Londra sefırtrıız Ingıliz Haberler Nazırı Rauj Orbay Bracken Londra 16 (a.a.) İngiltere Haberler Nazırı Bracken. Türkiye büyuk elçısı Rauf Orbayı kabul etmiştir. Elçilık erkânının da bulunduğu öğle yemeğinden sonra sinema salonuna geçilmiş ve Türkiyeye aid filimlerle İngıliz harb gay retlerını ve ordu ve donanma manevralarmı ve tayyarecılerle maden işçılerınin çalışmalannı tespıt eden filımler gosterıltniştır. Isveçte dört casus Stokholm 16 (a a.) Ofi: Dün casusluk suçu ıle burada tevkif edilen dört yabancmın hepsmin Çek oldukları İsveç basınında bugün lfşa edilmektedır. tan e\^el yeşıl şapkab. bir şahsı Semih Bunlardan biri olan Vlâdmir Vanek İsapartımanına 20 metre mesafede gordüveçteki eski Çekoslovak orta elçiliğinin ğünu, fakat arkasmdan gördüğu için YUNUS NADt müşaviri idi. elinde bir şey taşıyıp taşımadığının farkma varmadığın, Von Papen'le parçalanan şahsın o cıvarda karşılaşmaları lâam geldiğini, hâdisenin ertesi günü Von Papen'in, kendisini elçilığe çağırarak malumatını sorduğunu, kendisinin de şimdiki ifadesini aynen orada söylediğini ve hâdiseden evvel Fin. İsveç ve Amerikan sefaretlermden birine aid olması lâzım gelen bir otomobilin yukarı Berlin 16 (a a ) doğru çıktığını hatırladığın, işi icabı büKrupp fabrıkaları tun sefaretleri tamdığını ilâveten ıfade müdurü Böhlen, Ber etü. line gelen Turk deBomba, Von Papenin önünde mi, mır ve demıryollan arkasında mı patladı? reısi şerefine KayReis, şahidden şu noktanın tavzıhıni zerhof otelinde bir istedi: öğle yemeği vermış Diğer şahidler ve Von Papen bom tir. Dün sabah Berbamn arkada patladığım soyluyorlar. Siz line gelen buyük elçi bu bombanın buyük elçinin önünde pat Eusrev Geredenin ladığım anlattınız. Bunu kat'î surette de hazır bulunduğu aydınlat! bu ziyafette Von Ziyajette haztr Böhlen. ıki memle bulunan Berlin Şahid Adli ifadesmde ısrar etti: elçimiz ' Bomba Von Papen'ın 20 metre ka ketın an'anevî dost büyük dar önünde patlamıştır, dedi. Çünkü ben, luğuna işaret ederek Hüsrev Gerede Güzide san atkâr Cerrahpasa hastanesinde dünkü konserini verirken parçalanmış vücudden ayrılan bacağm Türkiye ıle eskıdenTanınmış 'es san'atkârlarımızdan Müzeyyen Senar, Vilâyet makamının ten yanından ve bombanın çıkardığı duma beri buyük işler yapan Krupp'un, harb sibile kararlaîtırdığı meccanî konserlerinden birincisini, dün oğleden sonra Cer nın arasmdan geçtım. Vak'anın bir şa halinin istlsnaî zorluklarma rağmen rahpaşa hastanesinde vermiştir. Müzeyyen Senar, ayakta dolaşabilecek hastaların fcidi de Matmazel Rozadır. Bu, Von Pa Türkiyenin istediği malzemeyi yollamak ' için azamî gayret gosrereceklerini vadetbastanbaşa doldurduğu büyük salonda, en güzel şarkılarından seçilmiş parçaları penin kâtıbesidır.» mış ve Türk heyetı reısi de bunu teşekBayan Tokgözle muvacehe okumuştur Bu beklemedikleri musiki ziyafetinden pek mutehassis olan hastalar, Reis, bu kat'î ıfade üzerine salonda, kürle Jsarşüamıştır. san'atkârı dakıkalarca alkışlamişlardır. Nevyork 16 (a.a.) Nevyork Times gazetesinin Beıne muhabırine gore, Vişi hükumeti bugüh, Berlin saatile Dinlenen şÂıidlerden soför Dün şahid Adlî Kanmaz ile müvacehesi öğle vaktme kadar, yeni kabinenin teşFaİri Uçar yapılan Bayan Tokgöz kihni Almanların tasvibine arzetmeğe muhakemeyi takij etmekte ve dünkü ve yahud ıreydana gelecek âkıbetleri celsede dınlenilmış olan şahldlerden kabule mecbur bulunmaktadır. Bigum TokgSzü aavet ederek Adli ile Başka bir Berne haberine göre de, Hariciye Vekili Şükrü Saracoğlu, hayuzleştirdi. Bayan Tokgöz, kendisinin, Mareşal Runstedt işgal ordusu komu ricî siyasetin son zamanlardaki inkişafınfllâk zamanında Semih apartımamnın tanlığını deruhte etmek üzere Parise larını çok etraflı bir surette tahlil etyukarısına doğru gittıği sırada Von Pa [elmiştir. tikten sonra sözü Numan Menemencioğpenle refıkasının aşağı doğru geldıkleri Amerika Fransız Afrikasına iaşe luna bırakmış ve Hariciye Umumî kâtibi esnada infilâkm Von Papen'ın arkasında de bilhassa önümüzde vuku bulacak insevkiyatını durduruyor vukua geldığini kat'î surette gorüp muklsaflar esnasında hükumetin ve gazeteVaşıngton 16 (a.a.) Vaşıngtonun iyı lerin yakından takib ve tatbik etmelerini şahedesı bu yolda olduğunu ve hâdıseden evvel şahid Adli Kanmazın o ma haber alan mahfülerinde Vişi'deki Blr lüzumlu gördüğü esaslı hatları beUrt halden motosikletle geçip geçmedlğınin leşik Amerika # buyük elçısi Amiral miştir. farkmda değilse de Infllâktan sonra Leahy'nin gerek istişare için çağınlması Nihayet söz alan Ticaret Vekili MümMareşalın otomobıline bindiğı zaman ve gerek Fransadakı gehşmeler bakı motosiklet sesini işitmiş bulunduğunu mmdan ıki memleket arasındaki muna taz Okmen, umumî İaşe vaziyeti, İthave bu sesin otomobil sesi olmayıp moto sebetlerin kesılmesini düşunmenin mev lât, ekmek ve yağ meselesi ve mahruAnkara 16 (Telefonla) Almanya siklet sesı olduğunu anladığmı ve fakat sıms'z olduğu belirtilmektedir. Maama kat gibi her biri ayrı ayrı umumî efBuyuk Elçısı Von Papen'e tevcıh olunan şahid Adliyi ne infılâktan evvel ve ne fih bu her iki tedbırın de İmkânsız olma kârı isgal eden meseleler hakkında hüsuıkasd hâdisesi dolayısüe açılan davaya de sonra gormemiş olduğunu beyan etti. dığı ayrıca kaydolunmaktadır. Birleşik kumetin hareket tarzını ve takib ettıği Amerika hükumeti yalnız şu muspet gayeleri etraflıca aydınlatmıstır. Ankara Ağırceza mahkemesınde bugun Adli Kanmazdan bu cıhet soruldu: de devam edıldi. Celse sabah saat 10 da Gazeteciler tarafmdan vuku bulan « Bayan Çankaya istıkametınde joı nokta üzerinde durmaktadır: Vaziyet açıldı. karı gittiği için bombanın Von Papen'ın aydınlanıncıya kadar Fransız şimal Af bazı suallere İcab eden cevablar veİlk şahid: Adli Kanmaz bnünde veya arkasında patladığınm far rikasına yapılan iaşe sevkiyatı durdu killer tarafmdan verildikten sonra Başrulacaktır. Şimdiye kadar Amiral LeaHarıcıje Vekâletı mo'.orlu muvezzile kında değüdir.» dedi. hy Vişi'deki kabine değişmeleri hak,Tekrar şahid Tokgözden soruldu: rinden Adli Kanmaz çağırıldı. Usulen Arkasında diyorum, dlyerek ifade kında raporunu verememiştir. Birleşik huviyetı tespıt edilen şahıde soruldu: Amerika hükumeti, Laval'ın takib niyesinde ısrar etti. Ne bılıyorsunuz. Bunlar Von Patinde olduğu poliüka hakkmda tamapen'e suıkasd tertıb etmekle suçludurlar. Şahid Adhnin Tokgözle müvacehesi mile malumattar olduktan sonra şüpheye Anlatınız. neticesi, Pavlofa ve Komilofa anlatıldı. mahal bırakmıyacak şekilde kendi duBerlin 16 (a a.) Ofi: «12 Uhrblatt» Şahid Adli Kanmaz hâdise sabahı Butun stıçlular, bir diyecekleri olmadıgazetesinin yazdıgına göre, Birleşik Arumunu bildirecektü, Kavakhdere yolunda gıderken bırdenbı ğmı söylediler. merıkanın 380 petrol gemisinden şimdire İnfılâk olduğunu, yere duştuğunü, Amerikalılar Fransadan ye kadar 88 i batınlmıştır. İkinci şahid: Toros oteli kâtibi kalkınca Ahnan Buyuk E.çısıle MadamıBerlin 16 (a.a.) Alman orduları ayrılacaklar Seyfeddin Sanoğlu nın yerden doğrulmağa çalıştıklarını Bu gaaete, Amerika deniz tezgâhları Başkumandanlığının tebliği: Vaşington 16 (a.a.) Bugünkü basın nın muaz2a,m siparışler aldıklarını, faMüteakıben Toros otelinde kâtib Seygorerek kendılerıne yardımda bulunduŞarkta, düşman bir kaç noktada tağunu, o sırada ataşemıliterm otomobllle feddin Sanoğlu şahid olarak çağırıldı. toplantısında Amerika tebaasmın Fran kat, deniz inşaat plânlarının ancak arruz etmiştir. Bu taarnızlar geri püsgeldığini, Von Papen ve refikasmın bu Seyfeddin, bomba hâdisesinden sonra sadaki işgal edilmemiş bolgeyi terketme gayrikâfi imkânlar nispetınde yapıla kürtülmüş ve düşman ağır kayıblara otomobile bındıklerini ve kendisınden (Arkası sahife 2 stitun ^ de) Seri için verilen emir hakkmda kendisin bileceğini kaydetmektedır. 1941 yüında uğramıştrr. den istenilen izahata Welles cevab ve Amerika deniz tezgâhlarmdan 664 bin zabıtaya haber vermesini istedıklerini ve Cephenin merkez kesiminde üssile rerek bu emrin Avrupadaki Amerikan tonılâtoluk inşaat çıkmışsa da Alman fakat Emnıyet mudürıle zabıta memurirtibatı kesilen Sovyet kuvvetlerinden konsoloslanna verilmiş daimî bir emir denizaltılan bü ay zarfmda bu tutann larının da sur'atle vak'a mahallıne gelmürekkeb bir grup, e\rvelce yaptığı yarolduğunu ve Amerikalılara en münasib daha fazlasmı batırmışlardrr. miş olduklarını, bu esnada parçalanmış (Arkası sahife 3, sütun 3 te)'. zamanda hareket etmeleri tavsiyesinde bir vücudün ayağmı gordüğünu, aynca bulunulduğunu söylemiştir. Welles cBu iki bayamn da Macar sefaretine doğru münasib zaman hulul etmiştir.» demiştir. kaçtıklarını bunlardan birinin ayağı yaHariciye Nazırlığı mahfillerine göre rah olduğunu, Çankayadan doğru gelmekte olan Mareşalın otoraobüıle oraAmerikan tebaasına yapılan tavsiye ile dan goturüldükîerini soyledi. Vişi kabinesindeki değişiklik arasında münasebet yoktur. Adli sözlerine devam ederek infilâk Ankara 16 (a.a.) Başvekil Dr. Refik Saydam, bu sabah Halkevinde Ankara, İstanbul, Adana, Izmir ve Balıkesir gazetecılerini kabul ederek kendılerile umumî vaziyet hakkmda hasbıhalde bulunmuştur. Başvekil, kısa bir hitabe ile toplantının sebebmi anlattıktan ve hükumetin takib etmekte olduğu siyaseti geniş hatalarıyla çizdikten sonra toplantıda hazır bulunan Dahiliye Vekili, Cum huriyet hükumetinin dahilî sıyasetini izah etmiş ve bilhassa bu siyasetin takib ve tatbikı hususunda hükumetle gazetecilerin muvazi bir yoldan gittiklerine büyük bir memnunlukla işaret etmiştir. Üslerindetı ayrılan bir Rus kuvveti Merkez cephesinde Almanlar tarafmdan imha edildi 380 petrol gemısinden Sovyet lebüği, cephelerde 88 i batırıldı hiç bir değişiklik olmadığını büdiriyor Berline gideıt Türk heyeti Yeni 1 ve ŞO UraUhlar ~) Krupp fabrikası müdiirü. heyetimiz şerefine bir ziyafet verdi Harb halinin zorluğuna Müzeyyen Senarın hastalara konseri rağmen Almanya Tiirkiyenin istediği malzemeyi verecek Ergani isUkraz tahvilleri Dünkü k e ş i d e d e 186979 numarah tahvil 30 bin lira kazandı Ankara 16 (a a.) İkramiyeli ve ^ 5 aızli 1933 Ergani istikraza tah\illerinin bugün yapılan keşidesmde şu numaraara ikramiyeler isabet etmiştir: 186979 (30 bın lira), 138501 (15 bin lira), 11576, 109561, 165680 (3 er bin lira), 24321, 28530, 58334. 60645, 77279, 156658 909 ar lira) kazanmışlardır. Sırbistan Yahııdilerı Budapeşte 16 (a.a ) Haber alındığına gore, Sırbistanda Yahudilere aid butün menkul ve gayrimenkul mallar, idareleri Yahudi olmıyan ellere tevdı edılmış olsa bile derhal bir beyanname ıle hukumete bıldırilecektır. Ayni tedbır Çıngeneler için de caridır. Son zamanlarda bastırılan banknot lardan bazı kıymetlerin kazaya uğrıyarak tedavüle çıkarılmamasından dolayı tedavulde bulunan banknotlarımızm küçuk ve bü\uk kıymetleri arasındaki nispetsızüğı gıdennek maksadıle yenıden 1 ve 50 lirahk kâğıd paralanmızın tedavule çıkarıîacağını yazmıştık. Ayın 25 inci günunden ıtibaren yapüacak tadi yatta tedavul edecek olan yeni 1 ve 50 lıralıklarımızın birer resmını koyuyoruz. Yeni banknotlarımızdan elli liralık ların büyüklüğü 17.5X8 santimetredir. Banknotun ön yıızünde ince çıçekli sudan yapümış eflâtun bir çerçeve vardır. Bu çerçevenm dört koşesıne birer madalyon konulmuştur. Madalyonlarda 50 rakaını okunmaktadır.