28 Mart 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

DÜNYANDi EN ¥ÜKSEK SAATİ VACHERON et CONSTANTİN 2. C E N E V B E Türkive mümessıli SAATMAN Sultanhamam .j l O IIICI umhuri ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Sâyi ' 6325 Telgraf ve mektub adresı. Cumhunvet. îstanbul Posta kutusu: tstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrır: 22366. Tahnr hevetı: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 Kur'amkerimm tercüma ve tefsiri B Cumartesi 28 Mart 1942 ÖMER RIZA bu mühim es1 cildli... NRI UĞU ın vücude getirilen cudu a2aldı. Nefis radır. Ahmed Hal&Kitabevi Bulgaristanla yeni ticaret anlaşması îmalî Amerika Birleşik Devletlerinde 1940 Cumhur Reisi seçimi demokrat Mister Fıanklen Ruz\elün karşısuıa rakib namzed olarak cumhurhetçi Mister Wendell \Villkieyi çıkarmıstı. İntihabm esasını biiyük Amerikan Cumhıırivetinin ycni dıin\a harbine karısıp karısmaınası teşkil ednordu. O zaman harbe girmenin aleyhindc, fakat İngiltere\e azamî yardun edilmesi fikrinde olan Willkie, bütün nutuklannda rakihinin memleketi harbe suriıkliyebileceğini ilcri sürüyor, Mister Ruzvelt ise kendi siyase'ini yalnız İngiltereye yardun hududile Ubdid ederek harbe girmekten Uzak kalmağa itina etmek kararında görünüyordu. Hakikaten Mister Ruzvelt icabında Amerikayı harbe kadar goturmek fikrin. de değil miydi? Bunn iddia etmek çok güçtür. Amerikan Cumhur Reisi bu harbde Amerikayı harbe sokmak taraftarlığının ısrarlı ve mahir mümessili olarak taayyün etmistir. Amerikada yeni dünya harbine karışmak ihtimalini düçünen tek adam bulunmadığı zaman larda bile bu ihtimali tekbaşına derpiş cden adam Franklen Ruzvelt olmuştur denebilir. Kendisinin bütün hayatında en önemli işi nihayet Amerikayı harbin içine kadar atnıak için takib ettiği ısrarh ve meharetli siyasette görülmüş Hindistana lan teklifler Willkie Ankarada Hariciye Muhalif! Vekâletinde imzalandı Ankara 27 (a.a.) Bir müddettenberi Ankarada müzakere edilmekte olan Türkiye Bulgaristan ticaret anlaşması bu gün Hariciye Vekâletinde Türkiye Cumhuriyeti namına, Türk heyeti murahhasası reisi, Hariciye Vekâleti Umumî Kâtibliği birinci muavini, birinci sınıf orta elçi, Cevad Açıkalın ve Ticaret Vekâleti müsteşar vekili Cahid Zamangil ile Bulgaristan namına Bulgar maslahatgüzan M. Vançef ve ticaret heyeti reisi Bulgar Millî Bankası Müdürlerinden M. Toşef tarafından imza edilmistir. Harbe i ş t i r a k mukabilinde, Biiyük Britanya derecesinde hürriyet ve istiklâl! Hindliler derhal icra komitesile harb kabinesine girerek askerî ve idarî işleri ellerine alacaklar Berne 24 (a.a.) Ofi: Londradaki Hınd mahfıllerınde dolaşan ve Neue Zurıcher Zeitung gazetesının muhabiri tarafından bildirilen rivayetlere göre, Sir Stafford <31pp?*în Hindistana yanında göturduğü anlaşma plânı şimdıye kadar zannedildiğinden daha liberaldır ve şu beş noktada hulâsa edılebilir: 1 Bütün Hind idare âmirleri son zafere kadar Mihver devletlerine karşı Buyuk Britanya ile blrlikte mücadeleye devamı düşünmelidirler. 2 Büyük Britanya, Hindistana Büyük Britanya İle müttefıklerinden çoğunun sahib oldukları derecede hürriyet ve istiklâl vermeyi hedef tutan bir meşrutî statü bahsedecektir. 3 Büyük Britanya harbden sonra Hindistanda bir Muessisler Meclisi toplantısma müsaade edecektir. 4 Nihayet İcra komıtesinin bütün azalıklan derhal Hindliler tarafından işgal edilecek, bu azalara Hariciye, Malive ve müdafaa işleri tevdi olunacaktır. (Arkası sahife 3 sutun 3 te) Birmanyada Japon nrhh birlikleri harekât sahasma OerUyorlar Askerî vaxiyet Japon harb gemileri Rangonda Pasifikteki iki küçük adaya daha Japonlar asker çıkardılar Rangoon 27 (a.a.) Japon filosu, Rangoon limanı methalini açmak için İrravadi deltasmdaki mayinleri top!amağa başlamıştır. Birçok Japon harb gemileri Ran^oon'a kadar çıkmıslar ve Filburnu» önünde demirlemişlerdir. Cenubi Pasifikte Amerikan donanmasınm bugünkü vaziyeti kurtarıp kurtaramıyacağı etrafında düşünceler Yazan: Emekli General 1 tür. Birleşik Devletlerde ilk günlerden itibaren herkes memleketin Avrupada Şark cepfaesinln merkez keshninde tekrar yazifesine başladığı bildirilen baslıyan harbden uzak kalmasını iste Alman ordnlan grup kumandanı Ma resal Von Bock bir generalle konuşuyor mekte ittifak ettiği için Reis açıktan anğa harb taraftarlığı edemiyerek bütım gayretini yalnız demokrasilere ve bilhassa İngiltereye yardım yapılnıası noktasında toplamakla ise başladı. Bu bile çok znr oldu. Hatırlardadır ki harb başladığı zaman Amerikada mnharibler« amma istisnasız bütün mnharibkre silâh vermeyi meneden bitarafîık kanunu hâkitndi. Bu kanunun bir kıstnını tadil ettirebilmek için Reise aylar ve aylarla mcsai sarfetmek lâzım geldi. Nihayet Kongreden şöyle bir karar çıkabilmisti: Parası pesin verilmek ve kendi vasıtalarile naklnlunmak şartile muhatibler Amerikadan silâh ve malzeme sa»ın alabilirler. Bu, netice itibarile demokrasiler lehine bir karardı ki o zaman açıkça soy'ennıesine bile cesaret olunamıyor Türkiye Şeker Fabrikaları AnonİTi ve bu sekildeki yardımın dolayısile gerŞirketı heyeti umumiyesi dun Ankaraçeklenmesi o vaktin siyasî durumnnda da yapılmıştır. Şlrket heyeti uraumiyekâfi bir muvaffakıyet savılıyordu. Amesinde İdare meclısi reisi Faik Gunday rikadan parası pesin verilerek satın alıidare heyeti raporunu okuyarak dünya nacak silâhları bilhassa kendi vasıtaekonomısmın gittikçe şiddetıni artıran iarile ancak demokrasiler ve bilhassa bir buhrana sürüklendiğini, fevkalâde İnşilizler nakledebilirlerdi. Ayni bitaşartların memlekeümizde de duyulan rafîık kanunu zatcn Amerikan deniz tesirleri içinde bir sene daha geçıriltaşıtlarile Amerika tâbilerinin harb Berlin 27 (a a ) Alman orduları miş bulunduğunu tebarüz ettirdikten mıntakalanna gitmclerini yasak etnıek baskumandanhğının tebliği: sonra şirketin gene vazifelerini fazîate devam edijordu. Bu yasak bin müşKerç yarunadasında' Alman' ve' Rukü'âtla ancak geçen yıl kaldırılabilmis men kıt'alan düşmanın birbiri arka sile yaptığını ve halkm şekersiz kalve o neticelere kadar gitmek için Reis smdan gelen dalgalar hallnde yaptığı maması şirketin gene başlıca gayesi olmakta devam edeceğini llâve etmistir. Buzvelte akla karayı zor seçtiren bin taarruzları geri püskürtmuşler ve 12 Bundan sonra, 1941 de taahhüd edılen bir ihtijatlı çe\inne hareketine baş tank tahrib etmişlerdir. 47,489 hektar . araziden 44,213 hektar vrnnak lâzım gelmistir. Taganrog'un şimali şarkisinde yapılan İste 1940 Cumhur Reisi intihabı harbe tir mukabll taarruz neücesinde muhlm arazi ekilerek 556,190,000 ton pancar elde edildiği ve mahsul veren sahaya pirmek istemijen Amerika ile icabınvyet kuvvetleri ağır zayiatla hare nazaran hektar bsşına 13,474 ton panda Amerikayı harbe kadar götürmek ket mevzilerine kadar geri atılmışlar car alındığı, köylüye 1940 senesinde 7 9 istiyen Mister Ruzveltin bu bitip tüdır. milyon lira pancar bedeli ödenmiş olkenmek bilmiyen mücadelelerinin hep Cephenin merkez ve şimal kesimie duğu halde 1941 senesinde 9,709,373 lıra ravahiri oksıyan manevralan içinde (Arkası sahife 3 sütun 5 te) geçmişti. Birlesik Amerikanın bu yeni rınin blrkaç noktasında muvaffakıyetharb arifesinden başlıyarak nihayet sız taarruzlarım tekrarhyan duşman etese karıstığj 7 ilkkânun 1941 e kadar ağır kayıblara uğratılmıştır. Mevzılleşolan devri çok garib olduğu kadar sü tirilmiş olan Alman taarruzlan yeni rekli bir mücadele devridir. ve onda muvaffakıyetlerle neticelenmiştir. tekbaşına Amerika gibi alabildiğine hür Hava kuvvetlerimiz Kerç yanmadabir memleketi hiç istemediği harbin smda duşman tank topluluklarını daLondra 27 (a a.) Türkiye büyük içine kadar sürüklemiş bir adamın azinı ğıtmışlar ve yalnız cephenin merkez elçısi Rauf Orbay dün Harıciye Nazırı ve iradesi görülür. Bu adam harbe git(Arkası sahife 3 sütun 2 de) M. Edenle görüşmüştür. miyeceği teminatile üçüncü defa Cumhur Reisi intihab olunan Saym Mister Franklen Razvelttir, ki hâdiseleri istediği gibi yürüterek nihayet harbe kadar gitmiş ve götürmüştür. Bu badirede Mister Ruzvelte karsı cumhuriyetçilerin devlet reisi namzcdi Mister Wendell Willkie'nin vaziyeti gayet garib oldu. İntihabda kendisinin en kuvvetli kozu, rakibinin memleketi harbe sürüklemesi ihtimalivdi. ve o buııu açık söyliyerek Mister Ruzveltin değil. kendisinin seçilmesini temine çalısıyordn. Halbuki Mister Ruzvelt de intilıab mücadelesinde ayni tema\ı tutrurmuştu: Harbe gitmek mi, hâ<;â diyordu. Olsa olsa demokrasilere azamî yardım yapdmalıydı. ve zaten Willkie de iste bu fikirdeydi Öyle ki efkân umumiye karsısmda iki adam bu noktada birlesmis oldular. Amerikan efkân yekdicerinden farksız olan bu iki şahsiyetten Ruzvelti tercih etti. ve iste RuzAlman san'atkârları istasyonda karşılanırken velt memleketi harbe götürmiyecekti. Bu neticeden Mister Willkie de emin, Berlin Filârmonik Orkestrasını teş tık. Bugün bu arzumuzu da yerin° gekll eden 27 kişillk bir heyet, dün sa tirmiş oluyoruz. Bundan evvel İtalyamemnun ve mutmain oldu. O kadar ki Mister Willkie ayni si bah saat 6,40 ta trenle şehrimıze gel | nın hemen bütün büyük şehirlerinde yaseti daha büyük muvaffakıvetle ileri miştir. Heyete Profesör Benda rıysset konserler vererek Sicilyaya geldik. Balgotürmek için Mister Ruzveltle isbir etmektedîr. Orkestra şefi gazetecilere j kan payitahtlarım baştan başa dolaşliği yapmağra karar verdi. Reis, kendi demlştlr ki: I tıktan sonra, İşte şimdi de güzel şeh• 21 senedenberi Berlin Filârmonik sine el uzatan rakibini memnuniyctle j linıze gelmiş bulunuyoruz, Yarın akkiıcakladı. Mister Willkie İngiltereye Orkestıasının başında bulunuyorum He I şam Ankarada İlk konserimizi verecegiderek silâh ve malzeme imalâtmda yetımiz bugune kadar muhtelif mem ! ğiz. Aym 31 mci akşamı da gazeteled.'ha verimU neticeler alınmak icin ye leketlerde beş yuze yakm konser ver ! rin yazdığı gibi Saray Smerrasında derinde tetkikler vaptı, ve kendisi istcn miştir. Avrupanın en şımalî noktasınğil Fransız Tiyatrosunda İstanbulun yetişmiş bir adam olduğu cihetle bü dan itibaren, Balkanlar da dahil olmak uzere, hemen zlyaret etmediğimiz yer güzidelerile karşılaşacağız » YUNUS NADt kalmamışür. Yalnız bugüne kadar TürFilârmonik konser heyeti, dün ak H. Emir Erhilet Birleşik Amerika, dört aydan daha az bir müddet içinde, Pearl Harbour'da donanmasınm yüzde altmışile Filipın adalarının çoğunu, Guam ve VVake iislerini kajbelli. Filipinlerin en büvük adası Lüzonda Japonların Bataan yarımadasını henüz zaptedememis olmaları acaba Filipinlerin bir gün kurlanlabılecegini Bırleşık Amerikaya umıd ettirebilir mi? Gene grirüjoruz ki tngilizler ve Holandalılar cenub batı Pasifikte ve Doğu Asyada ada veya kara olarak her neye malik idijseler hepsini Japonlara kaptırdılar. Bunlar arasında HongKong ve Singapur gibi kuvvetli ve şöhretli İngiliz kaleleri, Borneo ve Sumatra gibi arazice Anadoludan büyük veya ona yakm ülkeler ve Cava gibi 40 küsur milyon nüfuslu adalar vardır. Japonların pek az olan dort aya yakın bir müddet zarfında Uzakdoğuda İngıltere, Amerika ve Holandadan aldıklan yerler cidden çok büjük ve çok onemlidir. Bununla beraber haritaya bakarsak, Japonların cenubî Çin denizinin etrafında uç müstemlekeci devletten alciığı yerler, Birleşik Amerikanın Havay. Ingilterenin Avustralya kıt'ası, gene Ingilterenin Hindistanı ve Çin arasında bulunmaktadır. Bu yerler Müttefıklerin elinde bulundukça, yukarıda vazdığımızt gibi Filipinlerin Bataan yanmadası Amerikan Filipin askerî birlikleri tarafından müdafaa edilmekte devam ettikçe ve nihajet meselâ Sumatrada olduğu gibi henüz bazı noktalar etrafında mücadeleler kesilmedikçe Jluttefiklerin buralara tekrar gelerck Japonlan kovmaları ve, Amerikalılann dedikleri gibi, Amerikalı ve Çinli askerlerin Tokyoya ginneleri belki düşünülebilir. Nitekim Müttefikler tarafında. bn yolda bazı tel ve radyo haberkri yajnlmakta olduğu gibi birçok (Arkası sahife 3 sutun 5 te) Şeker fabrikaları 16 nçı Alman geçen sene 37 bin ordusu ton şeker çıkardı M uk a b İ 1 taarruza geçti Andaman adalarının işgali Hindc hücumu kolaylaştıracak Saygon 27 (a.a.) Bazı Amerikan mütehassıslar Andaiıan adaîarının Japonlar tarafından alınmasını Mi'ttefik milletler icin tehlıkeli sonuçlar verebilecek bir hareket gibi saymaktadırlar. Bu haberi veren Amerikan radj'osu, ismi geçen adaların İsgalinİ, Japonların Hindistana karsı geniş ölçüde bir taarruz hazırlamakta olmajarına alâmet telâkki etmektcdir. Andaman adaları Kalküta ve Seylana karşı yapılacak hava akınları İçin mükemmel bir üs olacaktır. (Arkası sahife 3 sütun 4 te) Dün Ankarada toplanan Umumî Heyette okunan rapora göre Şirket? 2180,381 lira safi kâr elde etmistir Rusiar, ilkbahar taarruzunu geciktirmek için Buz denizinden Almanların gerisine asker çıkardılar Birmanyada Çin Japon mııharebesi Çungking'den yeni takviye kıt'aları gönderildi Tungu şehri daimî ateş altında General Mak Arturun Avustralyalılara heyecanh bir hitabesi Bir Ingiliz ajansına göre Rumanya ve Bulgaristanda birçok maruf adamlar tevkif edilmiş Rauf Orbay M. Eden'le goruştu Meşhnr Amerikan albayı Lindberg Albay Lindberg Bir Amerikan firması, sun'î kauçuk yapılmasına dair keşfi Almanlara satmış! Detroıt 27 (a.a.) Pord kumpanyası memurlan, albay Lindberg'ın bomba tayyareleri fabrıkalarından bırinde makine muhendıslıği vazıfesinl kabul ettıgıni perşembe gunü bildırmişlerdir. Albayın sivıl müşa\ırlık vazdfesıle bıılunduğu Harbıye Nezareti mumaileyhin va. zıfesmden çekılmesine musaade etmıştır. Fordun bundan iki sene evvel, Lindberg gibi adamlar tarafından teknik sahada yardım görmek suretıle günde bınlerce tayyare çıkarabılec«k mevkide olöıığunu soyledıği hatırlardadır. Ford fabrikalarında Berlin Filârmonik orkestrası şehrimizde j yeni bomba tayyarelerinin mühendisliğini yapıyor Bern 27 (aa.) Britanova ajansı: Buraya gelen telgraflara göre, Rumanyada ve Bulgaristanda tevkifler ya pılmıştır. Bulgaristanda, tanmmış 20 siyaset adamı suikasd ve ihanet suçlarından :evkif edilmislerdir. Bunlar arasında bir ski Dahiliye Nazırı, Albay Kolef ve General Zaimof da vardır. Rumanyada 95 siyaset adamı tevkif edılmiçtır. Bunlann arasında eski Propaganda Nazırı M. Ticianu vardır. Ankara 27 (Telefonla) İnbnü AnAyni zamanda, General Antoneskosiklopedisi Bürosu önümüzdeki hazinun 1921 sınıfım da silâh altına çağırrandan itibaren ihzarî çalışmalarına dığı kat'î olarak bildiriliyor. başhyacaktır. Büroda yeniden vücude Bulgar Kralı dönüyor getirilecek tesisatla, kütübhane için ve Londra 27 (a.a ) İnanıhr bir kay ayrıca memur ve mütehassıslarm ücnaktan öğrenildiğine gbre Kral Boris. retleri gibi masraflar karsıhğı olapk Hitlerin umumî karnrgâhma yaptığı zi Maarif Vekâleti bütçesinde 40,000 lira yaretten Sofyaya dönmek üzere yola tahsisat teklif edilmistir. çıkmıstır. İnönii Ansiklopedisi faaliyeli başhyor General Mac Arthnr Maymyo 27 (a.a.) Birmanya tebliği: Duşman, Tungu etrafında, bilhassa şimali garbide tazyıkını arttırmaktadır. Onar duşman tayyaresinden murekkeb dalgalar bütün gun bombardımanlar yapmaga devanı etmektedirler. Şehrin şimalinde Japon ileri kolları hâlâ Kyungon'da bulunmaktadırlar. Bir hava keşif kolu bir knıvazörle bir kaç muhrıbden murekkeb küçük biff duşman filosunun Andaman adalan ci» varında faaliyette bulunduğunu bildırmistir. ÇungKing 27 Ca.a.) Röyter ajansınm haber verdlğine göre, Tungu'daki Çin kuvvetlerıne takviye kıfaları gelmektedir. Mac Arthur'ün heyecanh bir nutku Kanberra 27 fa.a.) Dün parlamento zıyafetinde söz alan General Mio Arthur, son zafere olan inanmın sarsılmaz olduğıınu soylemiş ve bu meselede bir uzlaşma sulhu olmıyacağını bildırmiştir. General şövle demiştir: < Ya galib geleceğiz, yahud da ö!eceftiz. Bızeîtne.rnleketimin butün kavnaklannı, bütün Ifedretini. yurddaşlarımm bütün kanıtu' vadediyorum » Bir Amerikan kumpanyası Alman firmalarile münasebette bulunuyormuş Cumhur Reisî, .(Arkası sahife 3 sutun i te) kiyeye gelmek nrsatına nail oianumış şamki, trenle Ankaraya gitmişiir. karareâhında Vaşington 27 (a a) Başmüddeiumumi mııavininin beyanatma gore, New27 (a a ) Avustralyada Jersey Standard Oıl kumpanyası, sun'i bıılunan Anîerıkan kuvvetleri umuml kauçuk ımalınde Almanların kullandığı karargâmnın tebliği usulle elde edılenden daha ucuza ve daha Quezon ile Fıhpın harb kabınesi aza(Arkası sahife 3 sütun 6 da). (Arkası sahife 3, sütnn 3 tef Avuştralyada harekâta hazırlanan Amerikan kıt'alan harb talimleri yapıyorlar