23 Kasım 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r Talebe. Öğretmen ve herkes için lüzumlu bir eser Türkçe Terimler Ceb Klavum Astronomi, Biyoloji, Botanik, Coğrafya, Fizîk, Jeoloji. Kimya, Matematik, Zooloji 656 sahife cildli 100 Krş. M^ıarif Vekilliği Yayınevlerinde bulunur. İstanbulda satış yerleri : Maarif Vekülıği Yayınevi Ankara caddesi Üniversite methalinde Üniversite Yayınevi (10230) 18 inci yıl sayı: 6204 umhu İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve tnektub adresı: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 NURULLAH ATAC'ın tercümesi Kumarbaz Dostoyevski'nin en meşhur e s e n ^ ^ P Meraklı ve heyecanlı bir Tanesi 50, cildli 85 Pazar 23 Ikinciteşrin 1941 AHMED HALİD KIHBEVI Buğday unundan pasta ve emsalinin yapılması yasak Ankara 22 (Telefonla) Önümüzdeki pazartesi günü Koordinasyon Heyetınin yeni kararlan intişar edecektır. Bu kararlardan birincisine gore, buğday unundan yapılan ekmek, francala, mekarna, şehriye, bisküi ve siuudden baska dığer raaddeler İmali, saülması ve istlhlâki menedilmektedir. Bundan maksad da pasta, gato, tath vesaıre gibi luks yiyeceklerin imalimn onune geçrnektir. Lokanta ve evlerde yapılacak hamur işleri bu karardan ısüsna edılmiştır. Ticaret Vekâîeti francalanın yalnız hastalara verilmes. İçın yeni tedbirler almıştır. Bu karar'a yapılması mene&ilen maddeleri ımal eden'e.e evvelce veıılmiş olan ımların hukumete saülması lâzım gelecektir. Ellerinde bu gibi un bulunanlar kararın neşrınden itibaren üç gün zarfında mahallî makamlara birer beyanname veıerek ellerindeki un mktarını bl'dıreceklerdır. Yeni kararlar Afrika harbi Kapuzzo kalesini Ingilizler zaptettiler Koşum hayvanlannın yemlikleri îkinci karar da koşum havvanlarına verılen yemllk yulaf ve arpa miktarına aiddir. Evvelce tespit edılen miktarların hakikî ihtyaçtan fazla olduğu görüîdüğünden yeni mahsulün alınmasına kadar büyük baş hayvanlar İçin ayda 45 kılo, koşulmıyan büyük baş hayvanlar için 15 kılo yemlik arpa ve yulaf verilecektir. Küçük baş hayvanlar için arpa ve yulaf miktarı tespit edilmemistir. Uçüncü karar da pamuk ipliğinin ithali ile j alâkadardır. f Büyük taıtk meydan muharebesi devam ediyor Şark cephesinden resimler: Bir kasaba önünde musademeye tutuşan bir Alman zırhlı fırkası Keıııliıııize » Inaııalım uurlu bir himmetle elrafı açıldıkça bcdii mahi>efi alabildiğine canlanan Yenicamiin u.ş duvarları ve janıbaşındaki leferruatı, asıılık ihmallerin üzeılcrine jıgdığı yabaııi ot ve ağaclardan ve hcr türlu piç jamalardan temizlenerek gozleriAlnıan ve Fransız Devlet Beisleri nıizin onunde taşından toprağından oriHitler ve Peten jinal suslerine kadar her zeıresi bizim clan bir san'at abidesi jiikseiiyor. Vali ve Belediye Keisi doktor Lutfi Kırdann gayretile inıarına el atılan istanbul gibi bir tarih mahşerinde mudern yapıcılığın eski eserler onunde hürmelle eğilerek onlara zaten haiz olduklan şcrefli mcvkilerini veren bir imtizac ahengi gostermesindeki isabetj hepimiz vicdanlarımızın derinliklerinden gelen heyecanlarla takdir ediyoruz. Tesekküre lâyık bir mazhariyet olarak Evkaf İdaremiz bilhassa dedelerimizin yarattıklan bü\ük ve çok yıiksek knmetli eserlere karşı hakldle kadir ve kıymet bilir ellerdedir. Maarif Vekâletimiz ve biitün hükiimet milletin farihî bir devam olduğu kanaatine kuvvetle sahibdir. Dünlerin ve evvelki günlerin bize aid meziyetlerini benimsemedikçe millî hüviyetli bugünlere ve yaruılara kavuşamayız. Onun içindir V îimdiki Cumhur Reisimiz Millî Şef Başvekilliği zamanında şurada burada (emelsiz bir imar hesabına eski milli eserlerin gelisigüzel jıkılmasına karşı isjan eden çok kuvvetli bir tamim gönHermiş ve herkesi bu iptidaî kayıdsızAnkara 22 (Radyo gazetesi) Hıtler'in Iıktan şiddetle tahzir eylemişti. yakında Mareşal Peten'le işgal altmda buîunan bir Fransız şehrinde göruşeceğ; Bilhassa İstanbul gibi biijük bir mehaber veriliyor. Amerikan kaynakları deniyetler mecmaının imarı ancak taraf daba ileri giderek, Hitler'in Maıeşal taraf onu dolduran yıiksek değerli eski Pelen'den Fransız donanmasını fctıysceeserleri birer mücevher kıymetile muğini bildirıyorlar. Fransız donanman Lafaza ederektir ki en giizel ve en kutlu hakkında bundan evvel de bu kabil şaşeklinde lahakkuk edebilir. İmar balı yjalar çıkarıldığından bu haberin ihtiyat sinde kuvvetle ileri gotürülecek terakki kaydile telâkki edilmesi lâzım geldiği bamlelerinde tarihi ve milli temeilere şüphesizdir. dayanılarakür ki en doğru olduğu kadar Berlin tekzib ediyor en sağlam jş gorulnıuş olacağında şupBerlin 22 (a.a.) Yabancı basm mühe yoktur. Bu dikkat ve itinanın yalıuz: Islanbula inhisar etmiyerek hergün ar mcssillerinin Mareşal Peten, Amiral tan bir şuurla biıtun memleket olçüsün Darlan ve Alman Maresah Göring arade göstenlmesine ihtiyac vardır. Butıuı sında yapılacak bir görüşme hakkındaki memleket Sclçuk ve Osmanlı garb rivaj'etlere dair sorduklan suale bugün Alman Haricive Nezareti bu şaviaTarın liirkierinin yarattıklan önemli bir ıne; h ebir esasa dayanmadığı yolunda cedenijetin eserlerini binler ve binlerjc vab vermiştir. bile sayılamıyacak bir bollukla hâlâ kucağroda taşıyor. Times'e göre Fransız Afrikasına Istanbulun imar plânında resmî daireAlman hululünün sebebleri lere tahsis olunan Sultanahmed meydaıu Londra 22 (a.a.) Times gazetesî, çevresinde millî tarih icabları lâzimesine Weygand'm azli Almanlann Fransız Aflâyıkile dikkat olunamamış olduğu ora(Arkası sahife 3, sütun 3 te) da yıkılmak istenilen hapisane binasının bir kısmında eski ve muhteşem bir Türk sarayı bulunduğu iddia ve ispatile meydana çıkmıştL Vaktinde çok güıülriilü miinakaşalara mevzu teşkil etıııis olan bu mesele gün geçtikçe daha zivade durulmuştur. Mimar Sedad Çetintaş Ibrahim Pasa Sarayı davasında hak kâ7anmıştır. Hiçbir delile dayannııyan makus şamataların velvelesi içinde saravm bir kısmı yıkılmışsa da hakikî variyetin meydana çıkması üzerine bir adliye binası inşası natnına yalnız lıafa Hifler Peten mülâkatı İki Devlet Reisi yaktnda görik* şeceklermiş Amerikan kaynaklan, Hitler'in Fransız donanmasını istiyeceği iddiasında Kahire 22 (a a.) Ortaçark İngiliz umumî karargâhının teblığı: Dün butün gun merkezi Kaputzzo Gagrale Sıdı Rezeg üçgeni olraak üzere geniş bir bölgede buyuk bir tank meydan muharebesi inkişaf etmiştir, Taktik vazıyetinden tam surette istifade eden General Cunningham, esas 2iı hlı kuvvetlerinı doğudaki esaslı Alrran tank topluluğıle batıdaki daha ufak tank topluluğu arasma yerleştiımiştır. Esas Alman tank kuvvetlerinin batıya doğru bir gedık açmak için yaptığı bir çok teşebjus akim bırakılmıştır. Ikı t a ralın tank kayıblarını tahmin için imkân hasıl olmamıştır. Fakat düşman kayıbîarının gene bizım ksyıblarımızdan Nevyork 22 fa.a.) Japcnya ıle A la7İa olduŞu buinmektedir. merıka arasındakı muzakereler, JaponBu esnada Tobruktaki İngiliz kuv\retya, mıhverden çıkmağa janaşmadığın leri donanma tarafından haftalarca südan bir çıkmaza sapmıştır. Bununla rrn bir müddet zarfında yavaş yavaş beraber göruşmeler esnasmda mahdud karaya çıkanlan muhım tank kuvvetlebir anlaşma imkânlan da goruşulmıiş rinin muzaheretile dün sabah Sidi Retür. Muhabırin dediğine gore, eğer Azeg'i tu^an kuvvetlerle birleşmek makmerika iktısadî tahdidlerinin bir kıssadıle bır çıkış hareketi yapmışlardır. mını kaldınrsa, Japonya da HindiçiniDün öğle üzeri Tobruk müdafaa çemdeki kıt'alarını çekecektir. Fakat böyle berinin 5 kilometre cenub doğusunda bir vazıyette Vaşingtonun nıyetl Hindikuvvetle müdafaa edilen bir düşman çininin idaresini Vişi'ye vermek değilmevkii ile civarda daha ar ehemmiyetli dir. Amerika, Hindiçinide bir mahallî Annam hükumetl kurmak niyetinde bir mevzi zaptedümiş ve güneş batardlr. Bu mahallî hükumet de bir nevi ken Tobruk kuvvetleri şiddetli bir mubeynelmilel kontrol ofisüe işbirligl ya kavemet karsısında daimî terakkiier kaydetmekte bulunmuştur. pacaktır, Vaşingtoıt müzakereleri çıkmazda Amerika ablukayı kaldırırsa Japonya Hindiçiniden çekilecekmiş! İngilfere, Uzakşark donaısmasııt! da fakviye e!fi Tobruk garnizonu I Alman harb da bir çıkış yaparak ' tebliği Italyan mevzilerini işgal ettiler Karihe 22 (a.a.) Öğrenildiğine göıe, Yenizelanda kıt'alan Capuzzo kalesine gırmişlerdir. Asherî vaziyet İngiliz tebliği Moskova cephesi de yarıldı ROSTOVV Rostov'un zaptı ZAPTEDİLDİ Almanlar için hem Volga, hem Kafkasya yollarım açmış bulunuyor Yazan: Emekli General Almanlar doğrudan doğruya Moskova üzerine yürüyorlar Berlin 22 (a.a.) Alman orduları bsjkumandanlığmın tebliği: Hususî teblıgle bıldırildıği veçh.le Gerıeral von Kleist kumandasındakı serı kuvvetlerle silâh altında bulunan hucum kıt'alan şiddetli muharebeierden sonra fîostof şehrini almışlardır. Doğu cephesının dığer kesimlerinde de dermliğine yapılan taarruzlarla muvaffakiyetler elde edılmiştir. Alçaktan uçan tayyareler ve zırhlı arabalarla hırnaye edilen fazla miktarda düşman kuvvetlerinin Len>ngraddan çıkmak için yaptığı te<ebbüsler skim kalmıştır. Bu munasebetle on beş düşman tankı tahrib edilmıştir. 20 sonteşrinde doğu cephesinde vukua ;elen muharebelerin birinde piyade Ger.erali von Briesen maktul düşmüştür. H. Emir Erkilet Dinyester boyundaki muharebeleıle L'man, Kiyef ve Melitopol ihata ve inıha muharebelerinde şiddetli darbeler yiyerek kuvvet. silâh ve teçhizatının yüzde yetmisini kaybetmiş olan !VT3resal Bııdicnni'nin cenub ordulan grupn ba I Sovyet harb tebliği MOSKOVA ÖÜ ÖNÜNDE kiyettüssiıyufunun haftalardanberi müdafaa edebildikleri Rostow şehrinin zaptedildiğine dair pek ehemmiyetli haberi, dün Almanlar hususî bir tebliğle bildirmislerdi. Don ve Donez nehirlerinin Azak denİ7İne döküldüğü yerdeki bizim e«ki Azak kalesinden takriben 30 Km. içeride. büyük bir ticaret limanı ve yarım milyon nüfusa malik büviik bir sanavi şehri olan Rostow'un Almanlann eline duşmesinin iki büyük ehemmiyeti vardır: Birinci ehemmiyet. Leningrad Azak denizi müdafaa hattının sol cenahmm Iinstow'da \anlmasile Almanlara Don nehri boyunca Volga yani Stalinşrad yolunun, a\ni zamanda cenub doğuya doğru simali Kafkas petrol kaynaklannın bulurrlukian Grosnvi istikametin : n açılmıs olmasıdır. Almanlar Rostow dan bu istikametlerde yiirümekle Moskova vc Lenintnad doğulan bolçelerinde bulunan Sovyet ordulannı hem cenubdan ihata ederler ve hem de bunlann Hazar denizi ve Kafkasya petrollarile olan i r tihat ve muvasalalarmı kesmiş olorlar. İkinci ehemmiyet, Rostow'un düsme» sini bütün Donez cephesinin düşmesi ta« kib edeceğinden Sovyetlerin bu suretlo en son kokkömürü ve makine sanayii bölgesini de kaybetmiş olacaklandır. Kafkas petrolları boru yollarile Rostowa CArkası sahife 3, sütun 5 te) Hususî tebliğ Tarihin görrnediği muazzam bir muharebe oluyor Ruslar birçok noktalarda geri çekildiler (Telgraflar 3 üncü sahifede) Japonya şiddel tatbikından vazgeçerse Vaşington 22 (a.a.1 Amerikan aJanslarının \erdiği bir habere gore, Tokyo hukumeti, şiddet tatbikından vazgeçtifi takdırde, Birleşik Amerika(Arkası sahife 3. sütun 2 de) Berlin 22 (a.a.) Alman orduları Hudud bölgesinde Halfaya ile Sidi beşkumandanlığının hususî tebliği: Ömer arasında müdafaa edilen mevzii General von Kleist kumandasndaki tutan Mihver ku\\'etlerini çember alüna seri kuvvetlerle Alman hücum kıt'aları slmağı hedef güden hareketimiz, bütün çıddetli muharebeierden sonra Rostof gün ehemmiyet verici bir tarzda inki şehrini ziptetmişlerdir. şaf etmiştir. (Arkası sahife 3. sütun 3 te) (Arkası sahife 3, sütun 2 de) Bulgaristan Türkiyeye demiryolu ile transit hakkı verecek Sofya 22 fa.a.) Bulgaristanla Türkiye arasında demiryolu münakalâtı yakında baslıyacaktır. Bu, Türkiyeye deniz Avrupası memleketlerile ticaret munasebetlerinin gelişmesinde büyük kolaylıklar verecektır. Bulgaristan, Türkiyeye demiryolu ile transit hakkı verecek ve bu suretle Turkiye ile iyı münasebetlerini idame etmek arzusunun açık bır delılini gösterecektir. ov? o Ulyanivsk °*^ Saransk \ Ryasan *^, Maddalena»ol»f v^ Vaşington müzakerelerini îdare eden Amerika Hariciye Nazırı M. Hull ve Japon murahhası M. Kurusu Bugün 4 üncü sahifede Okyanuslardan Karadeıtizde Cesed kuyudan çıkarıldı batırılan YUNUS NADİ (Arkası sahife 3 sütun 4 te) Rusyaya yardım yolları Rusyaya giden yollar azan Abidin Daver r Cumhuriyet, bugun muhterem okuyucularına şımal kutbu etrafmdaki deniz ve karalan gösteren bir renkli hanta takdım ediyor. Aziz okuyuculanmız bu hantada Atlas denizi ve şımal kutbundan geçerek Rus3*aya gıden yolla Buyuk Okyanus üzerınden Vlâdivostoka ula'an yolu, kuşbakışı takıb edeceklerdır. Eski harblerde, hatta 1914 18 harbinde bıle insanlar, kutub çevrelerinde harb etmeğri duşunmemişler, oralarda <4rkası sahife 2 sütun 4 te). Renkli harita serimiz î ve 1.SM,,£ ( î ) Kapuzzo kalesi Ö 0 5 0 l 0 0 2 0 0 Şark cephesile Şimalî Afrikada son vaayet Yazık değil mi? Herbert Melzig ismindc bir adam, bundan bir müddet ıvvel Atatürk hakkında bir Bibliographie bastırmıs, bir nushasını da matbaaya göndermişti. Enteresan bulduğum bu eseri, burada yazdığım iki küçük yazı ile tenkid değil methetmistim. B : r gün müddeiumumilikten bir kâğıd aldıra ve hayretle öğrendim ki, belki biraz ileri giderek lüzumundan fazla methettiğinı adam, hakkımda hakarct davası açmış. Adamın yüzünU ilk defa mahkeme huzurunda gordünı r e huvijetini orada öğrendim: Bu, memleketini terketmis )ir Alman imis. Milli>etini değistimıek istiyor ve Türk vaandaclıi;ına kabul eaümeğe çalışıyormuş. Hâkime, bu insanı tanımadığımı, yazmida hakaret olmadığını sojledim. Türkçeyi kâfi dcrecede bilmedeğini söyliyen bu vatandaş namzedi, muhakemeyi elinden geldiği kadar işgal edebilmek hususunda takdire değer bir maharet gdsterijordu. Bes, altı celse adliyeye gidip geldik ve muhterem mahkemenin kı>metli vııkitlerinden bir haylisini harcadık. Masraf edildi. ehli \rukuf seçildi ve neticede tam müddeiumumi !)«raelinıi istediği tlakikada Almanhktan çıkıp Türkluğe geçmek istiyen davarı, davasmdan vazgeçti. Bir gün, «ev tezyinatmda münevverlerimiz millî hususiyet aramıyorlar. mevzuu üzerinde gene burada bir >*azun çıkmıstı. Aradan bir müddet geçti, bu sefer Bolu Cumhuriyet Müddeiumumiliğinden bir kâğıd aldım. Orada dava vekilliği \apan bir vatandaş, yazundan Türkluğe hakaret manası eıkarmış ve bir Türk mnnevveri sıfatil» hakkımda hakaret davası açmak istiyormuş. jfc»»"* Şahsının tahkir edildiğini zanneden her vatandaz, bir muharrir aleşhine şüphesiz dava açabilir. Fakat o safa^ın hakikaten tahkir edilip edilmediğini hâkimin yüksek vicdsnina havale ermeden önce, hiç olmazsa, hakaret ıma eden bir takım delilleri >azıda arayıp bulmamalı mıdır? Âmmcy««ai^ suçlara ıse ancak Cumhurijct Müddeiumumiliği kanşabJlir. «Türkluğü tahkir ettin!» diyerek lâalettayin bir ferd nâsıl olur da keyfi istediği dakikada herhangi bir gazete veya muharrir alevhine dava açabilir? Bu gibi lüzumsuz takibata uğrıyan, her halde sade ben olmasam gerek. Esasen muharrirleri son derece titiz jlmıva mecbur tutan Matbuat Kanunu varkeo,. bu gibi dikkatsi.7. hareketlerle hem gazeteeinin vazifesini bir kat duha güçlesfirmek, hem de mahkemelerimizin kıymetli va» Uitlerini boşuboşuna harcamak bilınem ne dereceve kadar doğrudur? N. Birkac söz Katiller, hâkim huzurunda kabahati birbirlerinin üzerine yüklemeğe uğraşıyorlar Türk vapuru Gemiden yalnız iki kişinin kurtulduğu anlaşıldı Karadenizden boş olarak limanımıza dönmekte iken meçhul bir denizaltı tarafından aym 18 İnci günü saat 15.30 da torpillenen Yenice şilebinin batması hâdisesi alâkadar yüksek makamlarca tahkik edilmektedir. Saatlerce yüzdükten sonra iahile çıkabilen Yenice şilebl süvarisi Maksud Şaşmaz ve ıkinci kaptan Hayrullah Denizciden başka bazı tayfalann da kurtulmuş olması iimid edilraektedir. Akıbetlerinden haber ahnamıyan bir çarhçı İle 11 tayfa vardır. Yenicenin karasu Muhtar Hüse> inin katilleri Haydar ve Mehtned dün; hâdise yerinde cesedle karşılaşbrıldıktan sonra Adliyeye gotürülürlerken (Yazısı 3 üncü sahifede) r (Arkası sahife 3, sütun idej,