19 Kasım 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

YENİ NİLLÎ BİR NÜESSESE Karaköyde, Bebek Tramvay durağmda yeni açılan Saray lokantasmın güzide davetliler huzurunda resmi küşadı yapılmış ve temiz mutfağile Saray aşçıları tarafından yapılan nefıs yemekleri takdir olunmuştur. Başanlar temenni ve müessisini tebrik ederiz. ıa 10 umhuri . conn ISTANBUL CAGALOGLU Telgraf ve mektub adresı: Cumhurivet. İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 £4290 1941 HAFTANIN EN GU MECMUASIDIR. YA OLAN FEVKALÂDE NEF Şimdiden bayilerinize Millf Korunma Kanununda tadilât rnadde olmadığmdan toplantıya son verilmiştir. Alman Valisi Parti Grupu, bir komisyon seçilmesi Inquartdiyorki: Holanda tam istiklâline kavuşmıyacakl için İdare Heyetine salâhiyet verdi Part! Umumî tdare Heyetinde intihablar Ankara 18 fp.a.) C. H. P. Meclis Grupu Umumi Heyeti bugun 18 11 1941 saat 15 te reis vekili Trabzon meb'usu Hasan Sakanm reis'iğıne toplandı: Celsenin açılmasını mütedkıb geçen toplantıya aid zabıt hulâsası okımarak tasvib edllmiş ve Mıllî Korunma Kanununda yapılacak değişiklikleri müzakere etmek üzere Partice teskil olunacak komisyona seçılecek aza içın Grup İdare Heyetine salâhiyet verilmesi hususunda riyasetin tekîifi kabul edi'miş ve ruzjıaraede ba.şka Ankara 18 (Telefonla) Parti L'mumî İdare Heyetinde açık bulunan üyelığe Gem 1 Başkanhk dıvamnca Afyon meb'usu Şevket Raşid Hatiboğlu seçılmiş ve işe bdşlamıştır. Açık bulunan Seyhan bolgesi müfettişhğine de Mardin meb'usu Halid Onaranın tayinleri de Genel Başkanhk divannca knrarlaşfırılmı^tır. "Arzumuz Holandalı ların, ırkdaş sıfatile Alman bölgesine ilhakıdjr,, Sovyet sahra topçusu, Alman mevzilerine ateş açıyor f Ayni karar Norveçede tatbik edüecekmiş üzakşark eıkınazı AngloSaksonlarla Japonya arasında tahaddüs edecek bir harb, Avrupa harbini gölgede bırakacak muazzam bir hâdise teşkil edecektir. apon Anıerikan münascbetlerinin eğer imkânı varsa düzeltılmcsi için Vaşingtondaki bujuk Japon elçisi Gencral Nanıura'\a jardımcı olarak gönderilen fevkalâde murahhas Kurusu'nun Vaşingtona vararak temaslanna başladığı şu sırada Üzakşark vazijeti birdenbire biıinci plâna geçmiştir. Şimdi bütiin diinya bu Vd7İyetin muhterael açılış şckillerile meşgul olmaktadır. Binnefis Japnn>ada meclisler toplanarak hükumetin nutuk üzerine nutuk irad etmek suretile Japnn ve diinya efkânnı tenvire çalıştığı gorülüyor. Japonyanın Amerika ile ve dolayısile İngiltere ile anlaşmak islediğinde şüphe yoktur. Anglo Saksonların dahi böyle bir anlaşmadan mcmnun olacakları kezalik şüphesizdir. Fakat lıer Iki tarafa göre anlasmanın tevakkuf ettiği sartlar çok çetindir. L'zakşarkın nibayet bir çıkmaz arifesinde bulunduğu hissi galibdir. Ruzvelt yeni kanunu < imzaladı •• ( Sıvastopol limamnda batan gemiler Kalinin bölgesindeki mevzilerde bir gedik açıldı Havalar düzeldiği için Doneç havzasında da ileri harekât başladı Alman harb tebliği Askerî vaziyet Don bagladıktan sonra Almanların Rostof ve aşağı Volga bölgelerinde ilerlemeleri ve Moskovaya yüklenmeleri muhtemeldir J Ingiltereye gidecek gemilcr bu hafta silâhlandırılıyor • Ankara 18 (Radyo Gazetesi) M. Ruzvelt, bitaraflık kanununu tadil eden iki maddelik kanunu imzalamıŞtır.' Kanun artık tatbik mevkiine girdiğinden, silâhlı Amerikan ticaret ge Almanyanın Holanda Umumî Valisi Seyss İnquart mileri muharebe sahalarına. bu meyanStokholm 18 (a.a.) Royter: Yeni da Akdeniz limanlarma kadar gelebinızamın harbden sonra Avrupada Alieceklerdir. Gemiler hemen sflâhlandınlıyor man tahakkumunden başka şey .olmıVasin^ton 18 (a.a.') Bahriye Nazırı yacağını gösteren dığer yeni bır emare Albay Krox, Şimalî A\Tupa, İngiltere de, Holandanm Alman umumi valisi (Arkası sahife 3, siitim 2de) M. Seyss İnquart'ın Kolonyada söyledıgl nutukta görulmektedir. M. Se>ss İntıuart, Alman zaferinin tahakkuku ihtimali takdınnde Holandarun tam istiklâline kıfıyyen kavuşa(Arkası sahife 3, sütıın 3 de) H. Entir Erhilet Yazaıt: Emekli General I ^ Millî Çin kuvvetleri Başkumandanı Mareşal Çan Kay . Şek Çin Mareşalı ÇanKayŞek Demokrasilerin derhal Japonyaya çullanmalarını tavsiye ediyor! "Beklemek imkânsız dır, bahara kadar göz yumulursa Japonya taarruza geçecektir,, Şanghay 13 (a.a.) Halk siyasî meclisınin ikinci toplantısının açılış celsesinde söz söyleyen Mareşal Çan Kay Şek, şu beyanatta bulunmuştur: « Japonyanın tecavüz ve taarruz siyasetine son vermek zamanı gelmiştir. Daha üç. dort ay beklemek imkânsızdır. Eğer demokrat memleketler, J a ponyaya ilkbahara kadar bu siyasetine ve hazırlıklsrına devama goz yımarlar.sa, Almanva ile sıkı bır anlasma hallnde hareket eden Japonya, Rusyava taarruz edecek ve bundpn sonra cenuba doğru harekete geçecektir. Ruzvelt ve Çörçil bu vaziyeti tamamen bıldıklerinden hareket anmı ge riktirmiveceklerdir. Japonya tecavüz siyasetinden ebediyyen vazgeçmeli ve şu teminatı vermelidir: 1 Çinden ve Hindiçiniden askerlerini çekmek, 2 Mihveri terketmek. (Arkası sahife 3, sütun 3 te) MrL Peten'in Hindiçiniye Japon askerleri çıkarıldıktan sonra Japonyaya karşı ingiltere ve Amerika ile birlikte Holanda Hındistauı tarafından ahnan zecri iktısadî tedbirler Japonjayı maddî olduğu kadar nıanevî bakımdan da pck fazla sıkmaktadır. Japonj anın dahilî buhranlatının baş kaynağı buradadır. AngloSaksoıılann bu tazyik yolu ile Japoıı>anın Uzakşarkta elini kolunu bağlamak istedikleri aşikârdır. Eğer bu iktısadî zecıî tedbirler olmasaydı Uzakşarkta Japon rlurumu belki daha uzun miiddet inli/ar vaziyetini muhafaza ederdi. Şimd: yalnız bu tedbirlerin kaldırılmasınm vazıyeti ıslaha kifayet edemiyeceği anlaşılıyor. Çiinkü iki taraf da sağlam bir anlasma için en esash meseleltr üzerinde en ileıi Ve en ciddî isteklerde bulunuyoılar. Beis Ruzvelt iki ay kadar once Japonya ile anlasmanın kendisıne gore tevakkuf etliği şartı şöyle anlatmıstı: Bo>le bir anlaşma husule gelebilmek için herseyden evvel Japon>anın Mibver politikasından ve üçlü poktian Bynlması lâzımdır. Japonya buna muvafakat ederse tabiî geniş Uzakşarkta yeni nizam kıırmak tasavvurlarma da veda etmeği ve bu meyanda Çin muharebesinden vazgeçnıeği de kabul etmiş olacaktı. Halimki Japonyanın Çin üzcrirde kurmak istediği hegemonya fikrinden gönül nz\si!e vazgeçebileceğini tasavvur etmek bile abe=tir Nitekim Japon Başvekili General Tojo ve Hariciye Nazın Amiral ToRo'nun son nutuklan Japon emellerinde itilâf kabul etmez bir kat'iyet ifade ediyordu. Amerika ile ve dolayısile InfriUere ile bir anlasma neticesine varab'imek icin Japonyanın ileri sürdüğü şarflar şunlardır: 1 Çin isîne karısmamalı, 2 Ekonomik zecrî tedbirleri kaldırDiah. Buna üçüncü bir madde olarak .kKnen Avrupa harbinin Uzakşarka kadav yayıliraması temennisi, muhalif mefhumu ile bilâkis Japonya tarafından AngloSaküdnlara karşı saklanmasına lüzum grirülmiyen bir tebdidi tazammun ednor. yani Japonya eğer ikı sart yerine getiıilmezse Avrupa harbinin l'znksaıka kadar yayılmasının önüne çeçilerniveccğini anlatıyor. Ne zaman? Bunıın ehemnüjeti yokrur. Belki yann. helki yarından sonra gelecek günlerin birinde. Uzakşarkta AngloSaksonlarla J?ponya arasında tahaddüs edecek bir harb Avrupa harbini gölgede bırakacak nıua/zam bk hâdise teşkil edecekrir: İki taraf için de büyiik zorluklarla dolu nıu877am bir hâdise. Pasifik denizi çok geniş bir sahadır. Garbî Amerika ile Uzakçark arası 9000 tnillik bır mesafe ile aynlmıstır. Amerikadan kalkacak her gemi bu mesafeyi almak irin otuz giin yüriımeğe mecburdur. Otuz da döruiş için knnursa her geminin seyahat müddeti iki aya vanr. İşte bir Uzaksark harbi için Amerikan sevldyahnm iktiîamına mecYUNUS NADt (Arkası sahife 3, sütıın 4 te) Fransızlara hazin bir bevannamesi Talebe Yurdu Aclık. sefalet ve ıstırab kîa .«maktadır kuruluyor «Daha aç olanları doyurmak, daha fazla üşüyenleri giydirmek için neyiniz varsa veriniz!» V.chy 18 (a a.) Mareşal Peten, ıkınci kış mevsımi mıllî yardım faalıyetinın açılışı munasebetıle Fransızlara hitaben şu beyannameyi neşretmiştir: « Fransızlar, felâketin ne olduğunu oğrendmız. Vucudunuz açlıktan ve soğuktan, kalbleriniz ayrılıklardan ve matemlerden mustarıb. Yakınlarımzın akıbeti ve bütün Fransanın akıbeti, ruhlannıza eza veriyor. Istırab yaklaşmaktadır. Yaşamak için mücadele ediniz. Fakat soğuğa ve açhğa karşı yalnız başma mücadele edemiyenlerin sefaletini, felâketzedelerin, mültecilerin, ihtiyarlann, (Arkası sahife 3. röhın 4 te) Maarif Vekilüe Parti U. sekreteri bu iş için Istanbula geliyorlar Fırsat düşkünleri resAnkara 18 (Telefonla) Ma mî dairelerin kapanarif Vekili Hasan Âli Yiicel ile masını bekliyorlar Parti Genel Sekreteri doktor Fikri Tiizer. istanbul Talebe Yurdu işlerile yakından meseul olm?k üzere bu aksam Istanbula hareket ettiler. Zavallı Yunanistan • Bcrlin 18 (a.a.) Alman ordu^arı başkumandanlığınm tebliği: Kırımda savaş tayyareleri ve S'ükaar Sıvastopol istihkâmlarma ve liman esislerıne imha edicı darbeler indırmışer, buyuk bır nakliye gemısini batırmışlar, bır torpido muhribıle bir licaret gemisini hasara uğratmıslardır. Havalar iyileştiğı ve yollar da düzeidiği için Donetz havzasındaki hırtkâ'a devam edilmiştir. Düşman, kısmen şiddetle müdafaa edilen sahra mevzi'erınden atılmış ve püskürtulmüstür. Sımî botgede jıeni topraklar işgal edi'mişir. Anî bir baskın taarruzu neticesinJe hareket halinde bulunan müteaddid Alman kıt'alan tarafından muhasara edilen Sıvastopol ve etrafındaki marşandiz katarlan elimize geçmişlir. muharebe vazijetini gbsterir harita Ccphenin en şimal kısmında, savaş 15 birinciteşrin tarihli Cumhuıijet'in >ac vardı. Bu suretle uzunluğuna 60 ili ayyareleri, Kandalakcha körfezi bntı Hem Nahna Hcm Mıhına sütununda sa70 iyi yoldan baska daha bir çok arzant (Arkası sahife 3, sütun 3 te) vm üstad Abidin Daver «General camur. vollar da lâzımdı. Fakat bu cephede Mareşal don» başlıklı kıymetli yazısında mevcud yollar bu rakamm üçte biri kaKusjadaki yolların hal ve vaziyetini dar bile değildir. Bu yıl yağmur erkfn muhtasaran tas\ir ettikten sonra Al>Arkas» sahife 3 sütıın 5 te) manların general çamuru yenecek olan mareşal donu beklediklerini haber verijordu. Bu düsünce hakh ve isabetlidir. Üstadın, Almanlann geçen harbde yaptıklan muvaffakiyetli kış*muharebelerine ve elde ettikleri müteaddid kıs zaferlerine dair grizel bir tetkik mahsu'ü olarak daha e\"\el yazdığı makaleyi de hahrlryorum. Ben de Almanlann Rusyanın çamuılu fena jollan dolayısile kış gelmeden Muskovayı alarak hiç olmazsa Volgaya kadar ilerlemekte gecikmeleri üzerine jazdığım müteaddid tetkiklerde harbin kışın dahi devam edeceğini ve kışm. ondan istifadesini daha iyi bilen, daha giydirilmiş ve terhiz edilmis yük^ek vafiflı orduların askerî hareketlerine nıâni dcjıl. bilâkis fayda teşkil edeceği fikrini ileri sürmüstüm. Piyasada döıten şüpheli işler ( Sovyet harb ı ' tebliği 1 Fial Murakabe teskilâtı iki ekip halinde çalışmazsa muhtekîrler Kalininde siddetli muharebeler Tula bölgesinde Ruslar vaziyeti ıslah ettiler yaka'anamıyacak Alman meslekdaşlar Matbuat Umum Müdürümüz dün akşam misafir basın heyeti şerefine bir ziyafet verdi Ankara 18 (a.a.) Alman ba«ın he yeti ba=kanı orta elci doktor Schm'dt, yanında Alman büyük elçiliâ;i mü=te<=arı orta elçi Kroll ve ba'îin atasesi Seiler olduğu halde. Matbuat Umum müdürü Selim Sarperi makamında ziyaret et mistir. Matbuat ÎJmıım müdürü, doktor Schmidt'in bu zıyaretini Ankarapplasta iade evlemi'tir. Dost memlekette açlık feci bir hadde yükseldi Öliim vak'aları endişe verecek bir artıyor Sofya 18 (a.a.) Ofı: Yunanistanda vazıyet son derece vahametini muhafaza etmektedir. İaşe maddelen noksanı gitgıde daha fazla hissedıliyor. Haber alındığına göre. Başvekil Çolakoğlu, Atina halkma hitaben bır beyan name neşrederek. fakirlere yardım edilmesini ısrarla istemiş, Yunan mılletini kurtarmanm yegâne yolu, şahsî fedakârlıklardan çekinmeden birbirine yardım etmek olduğunu sövlemistır Hükumet vaziyete çare bnlmağa çalışmaktadır. Ziraat Nazın, gıda maddeleri alımını muzakere etmek üzere Selânığe gıtmiştir. Halk, feci bir gıdasızhk içindedir ve olüm vak'alan endişe verici bir nispet dahilinde artmaktadır, Yıman hekımler birliği, cesedleri yakmak üzere Sensinod'dan müsaade istemiştir. Umumi sıhhati korumak için alınması zarurî olan bu tedbirin diğer bir sebebi de tabutluk tahta bultınmamasıdır. Istanbul Fiat Murakabe şefliği, bugünkü şerait ve mevcud kadro ile İstanbulda fiat murakabe ve ihtikârla mücadele islerini ba=prmaga imkân olmadığını Ticaret Vekâletine bildırmiştir. Yapılan tetkikatm verdiği neticeye göre. Fiat Murakabe bürosunun akşamları saat on yedide ve cumartesi günleri on ücte ise nihayet verdiğini gören fırsat düşkünleri bütün süpheli is^rini bu saatten sonra yapmaea baslamış lardır. Artık piva^ada buyük partilerin devri, pazar'ık. mal teclimi gibi işlerin (Arkası sahife 3, sütun 1 de) Bu defa şark cephesinin cenub kısmını gördukten ve diğer semtlerdeki yol vazi>etinin ajnen cenubda olduğu gibi ve belki daha beter halini öğrendikten sonra Rusyada siddetli kış mevsîminin A'nıanlara. mazarrat vermek değil. bilâkis çamıırlan donduracağı ve yollarda arazıji katılastıracağı cihetle yenirten siıratli hareket imkânlannı temine vesile oîacağına dair olan kanaatim kuvvetlenMoskova 18 (a.a.) Sovyet gecevarısı misrir. :ebliği: 1" sonteşrinde, kıfalanmız, bütün Fin körfezinden Karadenize kadarki muazzam cephede garbdan sarka doğıu cepheler boyunca düşmanla çarpışîmş. hiç olmazsa bu cephedeki Alm^n kolnr 'ardır. dulan savısınra ivi ve katı voilira ; h*i(Arkası sahife 3, sütun 2 de) 'ikraynada çete muharebeleri aritı, Almaülara zaviat verdiriüyor Birhac söz Yarının müstakil türkçesi Meşhur bir romancımız bir gün bana: Eğer iki bin sene sonra artık yazılarımı kimsenin okumayacağına ve ismimin ebediyyen unutulacağına inanabilse^dim, şimdi kaleruimi kırar \e kendimi de denize atardım. Demisti. Belki biraz miibalâğah konusuyordu, fakat romancımız. muharrir psiko'ojisinin cok hassas bir noktasını aydınlatıyordu. Sdzlerinin özünde hakh idi. Yazi yazmayı meslek edinen her adamın içinde. kücük veya büvük. bir aslan >atar. Kafasından gecen binbir duygu ve düsünce ile bos kâğıdları karalarken az çok her muharrir, o satırlanıı (ebedijete intikal edecegine) inanır. Bu gün zevkle oloınuyorsa, hep böyle zevkle oknnup gideceğini zanneder. Fikir pi>asasınt)a sa?.!am turunaiTmmıssa. muhitin henüz kendisini anlıyacak bir se^jeye yükselenıed'ğine, kâfi derecede olgunlasamadığına hıiknıeder. Hele mesleğine canla basla bağlı ise, bütün nıhunu harcavarak doldnrduju o sahifelerin. bir eün ?elin canlılıemı kaybpdebileceğini, her canlı şey gibi ölebileceğini havsalasına sığdıramaz. Fakat bugünkü Türk muharririnin bu zihniyetten uzak durması icab ediyor. Dilimiz, Türk tarihinin en kaynayıcı, en kendi kendinl ara\ıtı bir devrine varmıştır. Bir mukayese lâzımsa, diyebiliriz ki. bugünkü türkçe. Onlıirinci Louis de\Tİnin fransızcası. yahud Luther'den hemen onceki doırin almancası gibi bir pisme buhranının verimli. müsbet sıcaklığı ile sarılıdu Belki virmi beş, belki de elli sene sonra, duygu ve düsünce kadromuz. yani dilimiz, kendı kendinl bulacak, özlediîTİnıiz isrikrara kavusacaktır. ~~ jgŞfc Fakat. bugünkü Türk muharrirleri, bu büyük millî davanın iâimsiz birer kahramanından baska birsey değildirler. Yirmı sene ev\elki vazılar bugünkü tfl zevkimizi oksamıvor. Bueiınkıiler de virmi sene icinde ihtiyarlıvacak, artık Idmse onları okumaz olacak Eskiven kelimeler, satırlar arasuıdan çenesı dü«ük bir korakarı gibi^sırîtacak! " Ne kadar modası geçmiş bir türkçe! Diyecekler. Iki bin sene sonra okıınamıvacairına inqnmak istemiyen romancımız inansın İki bin sene değil, elli sene sonra ar» tık okıınmnaraktır! (akat kalemini kırmasın ve sakm âpnhe atlamasın. Bu srünün mü«takil Türkiyesi nasıl Meçhıı] Mehmedciğin kanile yoeuruldu ise. varının müstakil türkçesi de öyle'.e pıeçhul muharrirlerimİ7İn emeğile yoğurnlacak. N. Matbuat Umum müdürünün ziyafeti Ankara 18 (a a ) Matbuat Umum müdürü Sehm Sarper tarafından Alman matbuat heyeti reisi orta elçi Schmidt ile refakadndeki zatlar şerefine Ankarapalasta bir akşam yemeği verilmi«*ir. Yemekte Alman büyük elcisi Von Papen ile refikaları. Alman buyük elcıliği erkânı, Haneive Umumî Kâtıbi bıiyük tlci Nııman Menemencioğlu, Hariciye Vekâletı erkânı, Aians Umum müdürü Muvaffak Menemenci ve sair birçok davetliler hazır bulunmuşlardır. Yemek geç vakte kadar devam etmistir Yunan Veliahdi «Yunanistan hâlâ dayanıyor» diyor Londra 18 (a.a ) Bugün Londradr. bir nutuk irad eden Yunan Veliahdi Paul şoyle demiştri; c Yunanistan hâlâ dayanıyor. 15 İtalyan tümeni ile 70,000 Alman, Yuııanistanda intizamı muhafaza etmek boş gayretlerile harelcetsiz kalmış bulunmaktadjrj Hejet reisi ve Alman Haricijesi JMatbuat Şefi Dr. Schmidt