18 Kasım 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
M. TURHAN TAN'IN Müessesemiz tarafından çıkarılan en son eserleri Hurrem Sultan Kadın Avcısı Tarihî Musahabeler 150 Kr. 100 » 75 » CUMHURİYET MATBAASI 18 inci yıl sayı: 6 1 9 9 umhuriyet tSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresı: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrır: 22366. Tahrir heveti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı 24299 24290 Sinekli Bakkal Üçüncü basımı bitmekg^zeredir. DOBT SEN'EDE Mİ L Lî 300 sahife H Halide Edib Salı 18 Ikircitesrin 1941 AHMED HALimnTABEVI ^1 Basvekil Mersine hareket Millî Şefimiz İnönü Bizzat Gara gelerek Dr. Saydamı uğurladılar Avrnpada Fransa Bizce olan olmu?, Ingıltere ile Amerika Fransayı hemen hemen tamamen kaybetmijlerdir. Onların ihmal ve hatta kasden ızrar ettikleri Fransa Mihverin Avrupada tesisini tasavvur ettiçi Yeni Nizamın bellibaşlı temel tası olacaktır. erede k e bes aya varmak üzere olan şark seferi biraz Fransayı unuttunnuş gibidir. Şark seferile meşgul olmaktan kimsenin Fransaya bakmağa vakti kalmamış Basvekil Dr. Befik Saydamm, Millî Şefimizin huzurlarında alınmış resimlerinden.. tır sanılır İsjral kuvvetlerine karşı ya pılan bir iki suikasdle bunlann davet ettiği cezalar olmasajdı adeta Fransa bütün büliin unutulmuş olacaktı galiba. Halbuki bu memleket mağlub vaziyetine rağıuen Avrupada ve dolayısile dünyada büyük bir mevki işgal etmekten elbctte hâli kalmıyacaktır. Çünkü zalen maddî ve manevî varlıklarile bu mevkii işgal etmeyi çoktan hak etmiş kuvvetli millî bir bütündür. Afrikadaki Fransız müstemleke ünparatorluğunda yaptığı bir teftiş ve tetkik seyahatinden donerken, hatta dönAnkara 17 (a.a.) Basvekil Doktor urr.umî merkez heyeti azaları, Parti müfken Fransada bir uçak kazasına Refik Saydam mezuniyetini geçirmek Meclis grupu ve Müstakil Grup reısı ve kurban gitmiş olan Fransız Harbiye Ü7ere yanmda hususî kalem müdürü ve azaları, eski Millî Mudafaa, Münakalât Kazın General IIuntziger"in cenaze me yaveri olduğu halde bugün saat 18 20 ve İktısad Vekilleri, meb'uslar, Devlet rasimi dolayjsile Vişiye gelen Alraan de hususî bir trenle Mersine gitmijtir. Şurası, Divanı Muhasebat ve Temyiz heyetile Fransız hükumeti arasındaki Başvekilimizi uğurlamak üzere gar mahkemesi reislerıle Temyiz Bjşmüdmüzakerelerin dikkati Alman Fran merasim salonunda İcra Vekılleri Heyeti deıumumisi. Cumhur Reisliği Urrıumî sız ınünasebetleri iızeaine çekeoeğini azalarile, B. M. Meclisi Keis vekjlieri, Kâtibi ve Hususî kalem müdürü, Geneltahmin etnıek yerindedir sanınz. Za C H. Partisi Genel Sekreteri ve Pa<tı (Arkası sahife 3. sütun 5 te) ten General Huntziger'in Afrika seyahati de' aynca mühim bir işti. Uçak kazasuim sakınılamaı bir felâket olduğu anlaşüınca General Huntziger'in evrak çantasını uçaktan atraış olduğunn ve bu çantaıun kaza yerleri civaruıda bulunduğunu bir telgraf haberi bildirmişti. Demek ki generalin bu seyahate memuriyetini icab eden sebebler üzerindeki tetkiklerinin notlan bugün Vişi hükumetinin elinde bulunuyor. Şehrin ekmekHfc unu arttırılacak Dün Valinin riyasetinde mühim bir toplantı yapıldı Kazalara verilen uıtlar yeniden taksime tâbi tutulacak î Almanyamn. işgal altmdaki doğu memleketler nazırlığına tayin ettiği meşhur nasyonal sosyalist nazariyecisi Rosenberg İşgal edilen garbî Rusyada Almanya, mülki idareler tesisine başladı Bir Nazırla, Litvanya, Basvekil hareket ederken, Millet Meclisi Letonya, Beyaz Rusya Reisi ve Mareşalla bütün Devlet ve Ukraynaya Valiler tayin edildi erkânı hazır bulundular Berlin 17 (a.a.) D. N B : Fuhrer, Alman kuvvetlen tarafından işgal edilen ve hahhazırda muharebelerin nıhayet bulduğu dogu topraklannda mülkl idarelerin tesisini emretmıstır. Bu idarelenn esaslı vazifelerinin ba şında umumi asayışin muhafazası ve halkın hayat ihtiyaclannı temın etmek ışi bulunmaktadır. İşgal alundakı topraklarda kurulacak mülki idare bir Alman nazınnın emri altında bulunacaktır. Führer bu maksadla, Alman Devlet Nazırı Alfred Rosenberg'i dfğuda işgal altmdaki topraklar Nazırlığına ve Gauleıter doktor Alfred Meyer'ı de. Alfred Rosenberg in daımi nazır \ ekıllığine tayin etmiştir. İlk olarak Litvanya ve Letonya eski müstakü devletleri arazisinde ve beyaz Rutenyanın bir kısım topraklannda mulki ıdareler ıhdas edılmiştır. B'J topraklar, Alman doğu komiserliğı saha sma dahıldır. Fuhrer. vali reıs HeinrichLhose'ı doğu topraklan Alman ko miserlıği vazifesine tayin etmiştir. Istasyonda tsşyi Furmlar önündekı tehacum, bıraz daha geniş olçude dun de devam etmiştir. Tehacum, ekmek dağıtıldığı zamanlara münhasır bulunmakla beraber bazı fırınlarda, azami haddıni bulmuş, zabıla memurları tevziatı yoluna koymakta güçluk çekmişlerdir. Bazı kimseler, evlere dağıtılmak üzere fişler hazırlanmakta olmasını ekmeğin vesıkaya tâbi tutulacağı yolunda tefsır ederek, ihtıyaclarından çok fazla ekır'ek tedarıki kaygısına duşmektedırler. Izdihamın ve bunun doğurduğu sun î darlığın en başta gelen sebebi budur. Dün, bılhassa Eminönü, Fatih, Beyoğlu ve kısmen Beşıktaş bolgelerındekı fırmlarda izdiham daha fazla hissedilmiştir. Vali ve Belediye Reisi Lutfi Kırdar, dün bütün gun ekmek meselesıle meşgul olmuş ve sabahın erken saatlerinde, fszla kalabalık biriken fırınları teftiş et^ miş ve bu meyanda Üsküdar ve Kadıköy bölgelerini de dolaşmıştır. Lutfi Kırdar, bundan sonra, Toprak Mahsulleri Oüsinde yapılan bir toplantıya riyaset etmiş ve Vilâyete gelerek makamında, Vali muavinleri Ahmed Kınık, Basid Demirtaş, Belediye Reis muavinleri Lutfi Aksoy ve Rifatla bir saat kadar göıüş(Arkası sahife 3, sütun 6 da) Nikolayef tersanelerinde, Almanlar tarafından sapasağlam elde edilen Sovyet harb remilerinden bir nrhh, ( Sovyet harb ı ' tebliği 1 Iş sicilli hazırlanıyor Ithalât ve ihracatçıların muvaffakiyet nisbetleri tesbit edilecek Ticaret Odası garib bir müracaatı da tetkike başladı ( Alman harb I tebliği | 1 Japonyanın talebleri Kalinin bölgesinde Çok s i d d e t l i muharebeler cereyan ediyor Siddetli soğuklardan Yolga nehrinde naküyat durdu Kerç şehri zaptedildi Kırımda şimdiye kadar 100 bin esir alındı Kerç boğazından kaçmak istiyen Ruslar ağır zayiata uğradıSar Vişi hükumetince General Huntziger'in Afrika İmparatorluğunda neleri tetkike memur edilmis olduğu sarahat ve kat'iyetle bittabi bilinemez. Fakat Fransanın anavatan gibi müstemleke imparatorluğunun müdafaası dahi yenı dünya harbinin cereyanı esnasında çok büyük ehemmiyeti haiz bir mesele teşIdl etmekte bulunduğunu pek iyi biliyoruz. Mütareke ile harb haricine çıkmış ve bununla beraber sulha kavuşamamış olan Fransanın hatta hissen ve fikren bile şu veya bu tarafa mütemayil ohnası. veni dünya harbinin muhtemel akıbetleri üzerinde büyük tesiri olacak bir vaziyet teşkil eder. Bu sü Tokyo 17 (a.a ) Basvekil General tunlarda defalarla izah edilmiş olduğu lojo, âyan mechsinde Japon ve Ameveçhile AngloSaksonlar bu vaziyeti rikan munasebetlerı hakkında yaptığı hakkile takdir etmekten uzak kalmış beyanatta, Japonya ile Amerika aralardır. Geçen yıl harbin ve mütareke smda yapılan müzakerelerin neticesini nin kara giinlerinde bin bir mahrumi kcstırmek güç olacağını söylemiş ve yet içinde kıvranan Fransaya Amerika sozJerıne şöyle devam etmiştir: « Vaşingtonla müzakerelere tekrar dan gönderilmekte olan buğdajlar dahi kesilmişti. Amerika Fransanın Ameri başlamakla Japonya şu maksadlan gutkadaki müstemlekelerine ve Martinik müştür: 1 Çin nizamının üçüncü bir devteki altınlarma çullanmak için fırsat bekliyor, ve bu hal bittabi Fransayı let tarafından ihlâl edihnesi teşeobüsAlmanyaya yaklaşmak siyasetinde her leıini bertaraf etmek. gün daha ziyade kuvvetlendiriyor. 2 Yabancı devletlerin Japonyaya karşı giriştikleri meselâ ekonomık abluZaten Fransız mütarekesine Almanya ka gıbi düşmanca hareketlen tasfije île anlaşmak zihnijeti hâkim olmus ol elrr.ek ve normal ekonumik münasebetduğu malumdur. Amma bu anlaşmak len yeniden kurmak. zdhniyeti o zaman bu harbde müessir 3 Avrupa harbinin Uzakşarka yabir rol oynamak düşüncesi haricinde yılmasma her türlü vasıtalarla mâni olYUNUS NADİ mak.» CArkasi sahife 3, siirun 4 te) fArkası sahife 3. sühın 5 te) Çin nizamına karışılnıamak, iktısadî ablukayı kaldırmak ve harbi Uzakşarka getirmemek Basvekil Gnl. Tojo, milleti bu gayeler etrafında toplanmağa davet etti Japonya Hariciye Nazın Amiral Togo Hariciye Nazırı Togo dîyor k i : Bir kısım Ukrayna topraklannda da mulki İdareler kunılmuştur. Führer, bu Moskova 17 (a.a.) Bu gecekı Sovıdarelenn basına Alman komiseri olarak vall . reıs Erıch Koch'ı getırmiştir. yet tebliği: 16 sonteşrinde. çarpışmalar bütün cephe boyunca devam etmiş ve bilhassa Kalinin bölgesinde ve bir cenub bati kesiminde siddetli olmuştur. Moskova 17 (a a ) Moskova radyosu öğle üzeri aşağıdakı Sovyet teblığini neşretmiştir: 16 sonteşrin gecesi kıt'alarımız bütün cephe boyunca düşmanla çarpışmağa devam etmislerdir. Bir Amcrikan gazetesine göre Avrupada « M ü z a k e r e l e r l e Almanya bir beyhude vakit kay konfederasyon betmek favdasızdır» huruyormuş ? "Amerika Âsyadaki Ayın 20 sinde neşrevaziyetimizin za dilecek beyannamede 44 Rusya hezimeti „ ni ruretlerini kabul saklamağa çalışıetmelidir» (Telgraflar 3 üncü sahifede) lacaktnış? Nevyork 17 (a.a ) Mister Raynıond Chapper World Telegram gazetesinde şunları yazıyor: Resmî Amerika mahfillerine gelen ciddî haberlere göre Hıtler geniş bir siyasî taarruz hazırlamaktadır. Hitler'ın yapacağı teşebbüsun, Alman kont.olu altında bir Avrupa konfederasyonu vucude getırmeğı hedef tutacağı sanumaktadır. Bu munasebetle neşredılecek beyannamede Rusya hezimetini saklamak maksadı güdülecektir. Yeni Avrupa niza>nının kurulmasma doğru atılacak ılk adımı, Avrupa kıt'asındaki başka memieketlerin de muhtemel olarak imzalayacağı bir beyanname çıkarmak t^şkıl edecektır Bu birliği temin etmek için sarfedilen gayretlerin devam ettiği anlaşılmaktadır. Eldeki haberlere göre beyannamenin neşri için 20 sonteşrin larihi seçi'mistir. Bej'annamenin Ruz fArkası sahife 3, sütun 3 te) Kalinin bölgesinde A'manların müh'm hazırlığı Londra 17 (a a.) Tass ajansı, bırkaç gün evvel, Almanların Kalinin bölgesinde büyük askerî haarhklar yaptıklarını bildiriyordu. Görünüşe göre, bu bölgede mühim bir taarruz başlamak üzeredir. (Arkası sahife 3. sütun 3 te) Ticaret Odası bir iş sicüli hazırlamağa başlamıştır. Bu sıcilde 1940 senesi başından itıbaren İstanbulda kaç fırBerlin 17 (a.a.) Alman ordulan manın ithalât ve kaç fırmanın ihracat lçin müracaat ettiği ve bunlardan mu başkumandanlığmın tebliği: amelesini tekemmül ettinp kacının ıhAlman ve Rumen kuvvetleri bazı şidraç veya ithal işmde muvaffak olama detli muharebelerden sonra Kerç şehir dığı. bunun sebeblerıni gösterecek malu ve limanım zaptetmişlerdir. Kırım yamat bulunacaktır. rımadasmın doğu kısmı şimdi tamamen Son zamanl?rda bo.zı tıiredi kimseler elimizde bulunTiaktadır. Kırımdaki t a bu şekılde ihracat ve ithalât işleri için kib ve yarma hareketi esnasında abnan mütemadî teşebbusler vaparak hem pi esirler bu arada 100 bin kişıye yükvasavı bozmakta, hem muvaffak ola selmiştir. mamakta ve hem de memleket aleyhine Duşman, kara muharebelerinde uğbır hava yaratmaktadırlar Bunun netiradığı kanlı zayiattan maada, Kerç bocesi ihracatçı ve ithalâtçı firmaların ğazı yolıle kuv\etlerini geriye çekmek daha iyi tanınması ve seçilmesi ola teşebbüsünde de ağır zayiat vermiştir. caktır. Savaş ve avcı tayyarelerimizden m ü Son zamanlarda Ticaret Odasına ba rekkeb ehemmiyetli teşkiller, düşmazı tacirler müracaat ederek bazı memlenın asker topluluklarma, nalUİye kollaketlere ıhracat yapmadıklannın tevsikirına ve bilhassa Moskova ve Vologda ni istemektedirler Bunlann bazı memetrafındaki kesimlerde hava meydanlaeketlerm kara listelerine girmemek rma. demiryollarına siddetli taarruzlar için boyle taleblerde bulunduklan anlayapmışlardır. şılmıştır. Fakat bu şekil teamülden olDün gece Moskova ve Leningrad tekmadığından Tıcaret Odasında bugün yapılacak içtımada bu mesele görüşulüp rar bombardıman edilmiştır. karara bağlanacaktu:. (Arkası sahife 3, sütun 2 de) Birkac söz ve { ***** ***** çetik îmalattmtz Geçen sene 90 bin ton demir işlendi Bu sene yeni şubeler açılacak Ankara 17 (Telefonla') Demir ve çelik ihtiyaclarımızın dahilden temıni lçin alınmakta olan tedbırlerin memnuniyet \erici bir inkişaf halınde olduğu gorülmektedir Karabukte bir yıl içinde İstıhsal olunan 130 bin küsur ton ham dcmirin 90 bin tonu Karabükteki sanayi şubelerinde kıymptlendirilm:stır. Demiryolu insaatmda kullanılacak ray ve travers, pemi saçı ve in?aat demirlerınin imalâtına de\am edılmektedır. Muhtelif kuturdaki su borularının ımalme mahsus şube de açılmak üzeredir Kurulan çelik tel fabrıkası muvaffakıyetle çahşmaktadır. Bir süperfosfat şubesinin tesisi de takarrür etmiştir. Karabükte demir Olen em ekler Makine medeniyetinin damgasını taşıyan seri halındeki mamulât henüz ortada jokken, el emeği, bütün faaliyet sahalarına tekbasına hakim bulunııyordu. Tufek, kılıc, tabanca gibi harb vasıtalarından rurunuz da kullandıçımız musiki aletlerine, okuduğumuz kitablara kadar her şey. gece gündüz çalışarak göz nunı doken bir ustaııın emeğile yaratılıyordu. Makine medenijeti, eser yaratan el en'eğini lamamile öldürdü. Estetik guzelliği karsısında hayran kaldığ'mız kılıc kmlarına. tüfek kabzalarına bııgun sade müzelerde rastlıyoruz. Kapı. ta\an ve duvar tezjinatlarııu görnıek için eski saray ve konaklara gitmekten haska çare yoktur. Çesidlerini ancak Salâhaddin Refiktcn Öfrenebileceğiniz elle işleıınıis sürahiler, finranlar. çesmiljülbüller, kalemlraslar, di\itler, o>malar ve daha bin türlü gÜ7el şejler. bugün artık kıymctine püç paha biçilen birer hatıradan ibarettirler. Canıekânda gördüğümüz bir el yazması kitabın veya bir divitin önünde durarak hajretle soruyoru*: Bir zamanlar hunlarla gündelik elone'tni kazanan insanlar da vardı ha? Ve bu el eıueği eserleri yaratan ustanın san'atkâr rufan unünde hürmetle eğiliyoruz. GeçenJerde Ismail Hami Danişmend anlatıyordu: Henüz matbaaulığın Türki\eye girmediği bir sırada, galiba Onaltıncı asırda, İstanbulda senevî şu kadar yüz bin kitab isrinsah e*dilirmiş. Bir adam, tekbasına yılda şu kadar kitab istinsah edebileceğine göre. Ismail Hami hesab etmis, o asırdu yalni7 istanbulda doksan bin kadar müstensih çalışıyor ve hayatını kazanıyormuş. Makine medeniveti bütün bıınlan sih'p süpürdüiji için "Eyvah, ya7ik oldu» diyecek değilim. Pratik bakım'>rarf o r ' tada yazık olan bir sey de zaten yok. Her «eyi se^ halinde rıkaran makine, şüphcsiz daha geniş kütleleri tahnin edebiliyor. Anca.k medeniyetin bir manası da (rüzellik ve bıcelik olduğuna çore, o tarihe karısan san'atkârlarflaıı sonra, güzellik duygumuzu nasıl doyuracağımızı düsünfbiliriz. Bütün insanlık bunu düşunmelidir. N.
