19 Ekim 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

MOBİLYA Almak veya görmek isüyenler BOL ÇEŞİD ve YESİ STİL HARAÇÇI KARDEŞLER Limifed Şirketi V Salonlarını bir defa gezmekle tatmin edilirler. Istanbul, Fincancılar, Rızapaşa yokuşu No. 59/61/63. Telefon: 22060 Ayın 28 iıtde Başvekilin bir nutkile başhyacak Japonya Ayaklanıyor! Japonya ne yapacak? Bunu bu günden dojrnı olarak kimse bilemez. Muhakkak olan Japonyanın şimdi müsaid sandığı fırsattan ve bilâhare çıkıp gelecek fırsatlann hepsinden istifadeye çalısacağıdır Cumhuriyet Bayramı Yurdda hazırlık 1 8 IfiCI 0 .. umhuriyet '. 6171 tSTANBUL = CAĞALÖĞLU Telgraf ve mektub adresd: Cumhuriyet, îstanbul . Posta kutusu: tstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa tasmı: 24299 • 24290 Okul GABheri EI Yazan: PEY Gramer Komisyon göre hazırlanan Fiatı 25, CUMHUR. İstanbul Ank SAFA iyduğu esaslara eser. veri : ABEVİ lesi No. 101 19 BİrİflCİtGSTİH 1941 Japonya son sözünü s ö ylüy o r Yeni hükumete, milleti harbe veya sulha sevketmek salâhiyeti verildi Başvekil Gnl. Tujo'nun programı: Çin harbini bitirmek, Asyada hayat sahasım kurmak, dahilde harb makinesini kuvvetlendirmek... Tokyo 18 (a.a.) Domei ajansı yenı kabinenin şu suretle teşekkül ettığıni bıldirmektedir: Başvekil, Harbiye ve Dahıliye Nazın, General Hidaki Tujo, Bahrıye Nazırı: Arriral Shiganori, Malıye Nazırı: Okinori Kaya, Ticaret ve Sanayi Nazırı: Shinsuke Dihshi, Demiryollar ve Münakalât Nazın: Visamiral Kenterajima, Diğer nezaretlerde değışiklik olmamıştır. İstihbarat bürosu şefi: Masavuki Tani, Kabine sekreteri: Naaki Kashimo, Teşrıî komisyon direktörü: Eichi Mariyama, Yeni Hariciye Nazın Amiral Togo ayni zamanda Müstemleke Nazırhğını da üzerine almıştır. Viazma ve Biryansk meydan muharebelerini ikmal eden Alman kumandanlarını bir arada gosteren bir fotograf: Hitleria elini sıkbğr zat Hava Mareşali Kesserling'dir, solunda merkez ordular grupu kumandanı Feld Mareşali Von Boclc, ortada Alman kara ordulan başkumajıdanı Feld Mareşal Von Brau chitsch gorünmektedir En büyük bayramımızı kutlamak üzere her yerde hazırlıklar tamamlandı Alman harb tebliği aponyada Prens Konoye kabinesinin istifası ve onun >erine askerî parti mümessili Ctacral Tujonun yeni hükumeti teşkile nıemur edilmebi, ehemmivetçe Almanların şimdi Moskova kapılarına varan jaık seferlerile omuz opuşen bir hâdise tesirile patlak vemişür. Halbuki JaBaşvekilin beyanah ponyadaki son si>asî vaziyet hiç de Tokyo 18 (a.a.) Yenı kabinenin yapbeklenmiyen bir şey değildi. Fransa Ue tığı ilk toplantı sonunda Başvekil Geakdettiği muşteıek müdafaa anlaşması neral Tujo, Japon siyasetinin nâzım eperdesine bürünerek Hindiçinivi isgal saslarını şöyle hulâsa etmiştir: etmiş olan Japonja, Avrupa harbinin Basvekilimizin nutuk söylerken alınmıs resmlerinden « Çin ihtılâfmı muvaffakiyetle bitir»lacağı şekilleri gdzellijerek pusuya mek. (Arkası sahife 3, süttın 7 de) Ankara 18 (Telefonlal Başvekili karada Ulus meydanında yapılacak olan yatmıs ve imkânı varsa Amerika ve Ingiltere ile bir itilâf temin edebilmek miz doktor Refik Saydam bu ayın 28 in tezahürler de radyo ile neşrolunacaktır. ci günü saat 12,50 de radyoda bir nutuk Gelen haberler Cumhuriyet bayramınuı ii7ere müzakerelere girismişti. verecektir. Basvekilimizin bu hitabesile bu sene yurdun her tarafında buyük Ötedenb,eri bu müzakerelerin Japonher yerde Cumhuriyet bayramı merasi ' manasına yakışan tezahürlerle kutlan yaya gbre lemas ettiği maksadları şovle mi açılmış olacaktır. Başvekilimiz mıt ması için yapılan hazırlıkların hemen tahmin etmişük: Hindiçininin Japonya kunda Türk milletine en büyük bayra hemen tamamlanmış olduğunu bildir tarafından isgali uzerine İngiltere ve mını tebrik edecek, nutuktan sonra An mektedir. Amerika Japonjaya askerî ledbirler almağa ehemmiyet vermekle beraber bu memlekete karşı iktısadî zecrî tedbirler de almılar, Hindistandan, Felemek Hindrstsnından, Avustralya Ue Yeni Zelandadan ve Amerikadan en lüzumlu i»üdaî maddelerin Japonvaja gitmesinı yasak etmişlerdi. Prens Konoje hükumeti Amerika ile yaptığı müzakerelerde sadece bu ka>ıdlan kaldırtmak isti>ordu. Amerika ise herşeyden evvel Japonyanm üçlü ittifaktan çıkmasını sart koşaBerlin 18 (a a.) Alman tebliği: rak Çinle de anlaşmasını iltizam ediKuvvetli bir himaye altında şımali Ajcrdu. merikadan İngütereye giden bir dü$Malumdur ki evvelâ Mançuri isgalile man gemı kafıJesi abluka bolgesine dave onu takiben Çin uzerine saldırraakla hıl olan sulara gırdıkten sonra Alman jeni dünya buhranını ilk açan memledenizaltılan tarafından önlenmiştır ket Japonvadır. Japonja jalnız Çinin Günlerce süren bucumlarda Alman de Japonyanın yeni Başvekili, Harbiye ve istilâsım hedef tutmakla kalmıvarak Dahiliye Nazın General Tnjo (Arkası sahife 3, sütıın 4 te) bejaz ırk devletlerinin Uzakşarkla alâkalannı kâmilen kesmek gayesini güdujordu. Bu maksadla Şanghayda, Tivençinde İngilizlere, Fransızlara ve hatta Amerikalılara karşı gayet sert, adeta lıakaret edici muameleler tatbik etmişti. Japonyanın demokrasilere kafa tııtaıı bu hareketleri Almanya ile Italyanro pek hoşlarına gidiyor ve onlan Avrupada tatbik edecekleri plânlarda teşvik ve takviye eylijordu. Denebilir ki ııçüzlü Vaşington 13 (a a.) Okyanusta her iıtifak daha o zamanlardan bilkuvve vü ihtimale karşı hazır bulunduğunu göscud bulmuştu. Nihayet bu ittifak ilân termek istiyormuş gibi Amerıka Bahedildiği zaman onda bütün genis l'zak riye Nezareti Buyük Okyanusta hava çark sahasının Japon yeni nizamına ter üsleri inşaatı programınm pek memnulsedildiği görulmustıir. niyeti mucib bir şekilde ilerledığıni Uzaksarkın Ingilteresi olan Japonja bıldirmektedir. Kezaret bilhassa, Büyük Cumhuriyetin bugün muhterem okuyukendi adalarına sığmıyan bir memleket Okvanusta yeni üsler inşası için hazır cularına takdım ettiği renkli harita, Altir. Kendisi için her yıl bir kaç miljon lanan programm donanmanm kuvvet man Sovyetler harbinin bundan sonartan çok kalabalık nüfusuna çalışnıa ve lendirilmesi için tatbik edilen program ıaki cereyanı bakımından olduğu gıbi, geçinme sahalan lâzımdır. Burası makul kadar sür'atle ilerlediği beyan edılmiş ikinci dünya harbinin müstakbel inkışafı surette hallolunmak lâzun gelen bir tlr. Bu sonuncu program sayesinde A üzerındeki tesıri itıbarıle de ehemmiyet zarurettir. Buna evvelâ Uzaksarkın, son merikan donanması her iki Okyanusta kazanmış olan bir sahayı, gbstermektera Asya kıt'asuıın ve giderek Pasifik da dunyada şimdiye kadar misli go dir. Filvaki, Sovyetler Birhğinin MoskoOk\anusunun cihangir hâkimi olmak rülmemiş bir kuvvet olacaktır. va ile Ural dağları arasındaki merkez isılyen Japon idealini de ilâve ederseniz Gazetelerin umumiyetle izhar ettiği kısmı, birdenbire ön plâna geçmiştir. dünya siyasetinde Japonyanın ne biijiik kanaat Büyuk Okyanusta da harb teh Çunkü bu geniş arazinin harb sahası olbir mesele teskil etmekte olduğunu an likesinın artmış olduğu merkezindedır. ması ihtimali beürdıği gibi, Sovyetlerin larsınız. İngiltere ile Amerika iktısadî Washington Star gazetesi Japonyanın bundan sonraki kuvvet kaynağı da artık secrî tedbirlerle işte bu Japonyayı demir ya şimalde Siberyaya, yahud cenubda bu topraklar olacaktır. bir çember içinde hapsetmek istediler. Felemenk Hindistanına karşı taarruza Orta Rusyadaki Japonya ile Amerika arasındaki mii geçeceğini tahmin etmekte ve Amerıka takerelerde Amerikan tekliflerinin ha» !le Japonya arasında harb vukuunu cumhuriyetler : cumhuriyeti, ve Ak Rusya cumhuriyetigi mevzulara taalluk etmis olduğunu bil muhtemel görmektedir. Yeni kabineyi Sovyetler Birliği birinci sınıf on bir dir. Diğer ıkisi Kafkasyanın cenubunda miyoruz. Kat'iyetle hükmettiğimiz bir teşkil eden zümre şimalde Siberyaya, cumhuriyetten muteşekkıldir. BunUrdan bulunan ve Slavlarla münasebeti ayni cenubda Felemenk Hindistanına hücum üçü Slav ırkına mensub olup bunlar dah dinden olmalanndan ibaret olan YUNUS NADÎ J Odesa haraMoskova , beye döndü Timoçenko etrafında İran yolo da tehlikeye girdi Cenubdaki Rus kuvOdesadaki kıt'alar vetlerinin de mukavedonanmanın himamet imkânı kalmadı 67 piyade, 6 süvari, 7 yesile nakl edildi Berlin 18 (a.a.) Alman ordulan Moskova 18 zırhlı fırka ve 6 zırhlı redılen Sovyet (a a.) Geceyansı neşbaşkumandanlığının tebliği: tebliği: Doğuda taarruz hareketleri plân ımı17 teşrinievvelde butun cephe uzunlulivadan miirekkeb 8 ordu ğunda anudane muharebeler cereyan etcibince devam etmektedir. Alman savaş tayyareleri dün gündüz mıştır. Muharebeler bilhassa garb dan 648,196 esir alındı kametinde şiddetli olmuştur. Buradaisü KıMurmansk liman tesisatıle Moskova ve zılordu duşmanın şiddetli bir kaç hücivarındaki askerî tesisleri bombalamışJ cumunu gerı püskürtmüştür. lardır. Dün gece Moskovaya ve Lenın ^. grad iaşe tesislerine hava hücumları yapılmıştır. Taymîs gazetesiriîn 'v'erdiJEİ çayanı dîkkat malumat Berlin 18 (a a ) D. N. B : Cenevreden gelen malumata göre Times gazetesının askerî muhabirı şdyle demektedir: Almanların başladıklan büyük taarruz dayanılmaz bir sür'atle devam etmektedir. Almanlann butun ihtiyatlanm muharebeye sokmağa ihtiyaçları bıle yoktur. Halbuki Sovyetler şimdiye kadar o kadar darbelere maruz kalmışlardır ki ancak yavas yavaş kendilerine (Arkası sahife 3. sütun 3 te) Fiihrer in umumî karargâhı 18 (a.a.)16 teşrinievvelde 2S duşman uçağı tahAlman ordulan başkumandanlığının rib edılmiştir. 17 Sovyet uçağı kayıb tebliği: (Hususî tebliğ) d Briânsk ve Viazma çifte muharebesi 17 teşrinievvelde Moskova civanril muzafferiyetle neticelenmistir. 14 Alman ucağı duşurulmuştür. Mareşal Kesserling tarafmdan knjnanda edilen hava filolarile sıkı işbirliği yapan Mareşal von Bock kumandasındaki Alman ordulan, 67 piyade, 6 süvari, 7 zırhlı tümen ve 6 zırhlı livadan mürekkeb 8 ordudan ibaret olan Mareşal Timoçenko'nun kumanda ettiği Sovyet ordular grupunu tahrib etmişlerdir. Muharebe sahasının düşmandan tenıİ7lenmesi isi devam etmektedir. Bu muharebelerde şimdiye kadar 648196 esir alınmıs, 1197 tank, muhtelif çapta 5229 top ve sayılması mümkün olmıyan miktarda muazzam harb malzemesi iğtinam veya tahrib olunmustur. Düsmanın kanlı zayiatı vahimdir. Bu harekâtın tahakkukuna Mareşal \on Klufte, General Kolonel Baron von YVeichs, General Kolonel Strauss ordularile General Koloncl Hoth. zirhlı kıt'alar Generali Reinhardt kumandasındaki kuvvetler istirak eylemişlerdir. HUSUSI ALMAN TEBLÎĞÎ Sovyet harb ) tebliği I orduları imha edildi Cehennemî bir muharebe oluyor Amerikada bedbinlik Atlantikte Almanlar, 60 bin tonluk 10 gemi batırdıklarını bildiriyorlar «Uzakşarkta harbin patlanası ihtimalleri kuvvetlidir> Amerikan ticaret gemilerine Japon sularını terketmeleri emri verildi Bugün 4 üncü sahifede Orta Rusya ve büyük ehemmiyeti Yazan: ^ Orta Rusya hariîası f Renkli harita serimiz 50 milyar do'.ar Amerika "zafer programı,, için bu kadar tahsisat ayırdı Vaşington 18 (a.a.) Salâhiyettar mahiıllerde bildirildiğine gore Ruzvelt Harbiye ve Bahriye Nezaretlerine ve istihlâk ofısı direktörlüğüne bir «zafer programı» hazırlamalarmı emretmiştir. Bu program mucibince İngihereye yardım ve Amerikan mıllî müdafaası için 50 mılyar dolardan fazla sarfedılecektir. Bu programm tatbikı için 100 milyar tahmin edilen millî gelirin yarısı sarfedilecek, vergiler geniş mikyasta arta cakür. Moskova müdafaasını idare için sehirdo kaldığı bildirilen Stalin Son sekiz gün içinde Kızılordu kumandanlığmca hazıılanan Sovyet kıt'alarının Odesa'dan tahliyesi işi zamanmda ve büyuk bir intizamla yapıhnıştır. Odesa b&gesinde vazifelerini ifa etmij olan kıt'alarımız donsnma tarafından büvük bir intizamla ve hiç zayiat vermeden cephenm başka kısımlaruıa nakledilmişlerdir. Sovyet kıt'alarının Odesayı tahliy<relmek mecburiyet:nde kaldıklarına dair Alman radyosu tarafından yajnlan şay.alar hiç bir esasa istinad etmemektedir. Hakikatte Odesanm tahliyesi Alman ve (Arkası sahife 3, sütun 2 de) \Abidin Daver\ ridir Kalan altı cumhuriyet Özbekistan, Ti'ukmenistan, Kırgızistan, Kazakistan ve Tacikistanla Kafkasyadır ki Azerbay candır. Haritamızda bu son cumhuriyetlerden çoğu tamamen, ötekiler de kısmen gösterilmiştir. Bunların arazi itibarile en büyüğu Kazakistandır. Mesahası 2 mılyon 744,500 kilometre murabbaıdır. Nufusu 6,140,000 kişidir. Daha sonra Türkrnenistan gelir ki 444.000 kilometre genişliğindedir, nüfusu 1.254,000 kişidir. Bundan sonra Özbekistan gelir ki mesahası 373 000 kilometre murabbaı, nüfusu 6 282 000 dir. Kırgizistanın mesahası 197.000 murab(Arkası sahife 3, sütun 5 te) (Arkası sahife 3, sütun 4 te) (Arkası sahife 3, sütun Z de) Rusya federal cumhuriyeti, Ukrayrn Gürcistan ve Ennenistan cumhurıyetle Birkac söz Yedek Subay okulunda merasim Millî kültürümüz tehlikedeü Geçenlerde beraberce farazî bir tetkik seyahati japmıştık. Kısaca hatırlatayun: Parise, Berline, Londraya girmis, sonra Istanbula donmüstuk. Her gezdiğimiz şehirde bir münevverin evine uğrayarak etrafımıza ibretle bakmak. sejahatimizin gayesini teşkil edivordu. İstanbulu da gördükten sonra vardığımız hüküm su oldn idi: Ayni medeniyet zümresinden bulunduklan halde, farb evlerinde, kuvvetli bir millî hars havası sczüiyordu. Bizde ıse boyle bir hava esmivordu Daha doğrusu Türk evlerınin hususijeti, hususiyetsizlikten ibaretti. Bu farazi tetkik seyahatinden dönüşte, hep bir ağızdan haj kırmıştık: Millî kültürümüz tehUkede!!!' Mademki tehlikede olduğunu kabul ediyoruz, o halde millî kültürümüzü kurtarmak uğrunda didinmeye mecburuz ve mademki didincccjiz, o halde teikiklcrimizi de elbirliğile imkân nispetindc derinlestırmeü>iz. 1 Çocuğu olup da hali vakti yerinde bulunan ailelerin şojle bir gclisi guzel kapılannı çalalım ve (Millî Kültürü F.sirgcme Kurumu) namına onlara soralım: Çocuğunuzu vetistiren dadı hangi millettendir? Muhtelif cevablar alacağız: Alman Schwester, İngiliz Mis, Çekyalı Mamaka, Bum Despina ve Samatjah Hatice kadın. Türk çocuklarını büjuten Türk dadılarının bizim müneıver ailelerde ekalliyette kaldıklaruıı bu tetkik sonunda keşfedeceğimızden korku\orum. 1 Yabancı dil bilen gencleri bir salona toplayahm ve tahsillerini nerede yaptıklarını kendile^indçn soralım. İşte cevablar: Alman mtktebinde, İtalyan mektebinde, Robert Kolejde, Havs skulda! Bu demektir ki Türkijcden aynlmadan muhtelif kiiltür merkezlerinin kucağına gırmek ve Turkten başka kulturlerin menfaatine uygun olarak >etişmek İstanbulda kabıldir. Hali vakti yerinde, fakat sıhhati jerinde olmryan başka vatandaslara soralım: ^ Nerede ameliyat oldun? İste cevablar: Fransız hastanesinde, Alman, Amerikan hastanelerinde! Türkiyede çalışan bu müesseseler burada para da kazanıyorlar. Bir kelime ile bu demektir ki: Millî kültürümüz tehlikedeü! N. Ankarada, Yedek Subay okulunu bitiren genclcıimizin büvuk merasim yaptıklarını ve okulda da kendilerine törenle diploma verildiğini vazmıstık. Pesünlerimij, Medis Beiâ Abdülhalik Renda tnrafındgn diplomalarm tevzüni, ve genc subaylanmızuı and içişini göstermektedir.