16 Ekim 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 3

16 Birinoiteşrîn 1941 CUMHURİYET Von Papenin Nutku Almanya ile ticarı «Moskova tehlikede» k r U oskovajı tehlikede görenV e R u s y a n m ^^â™ sayüan bu hükumet mer mübadelenin esası lezinin müthiş bır imtihanla karşılaştığını söyliyenier, Ruslann kendileridir. Sebebi, Alıoan oıdulannın Sovyet Busjanın hükumel merkezini istihdaf eden askerî harekatı muvaffakiyetle başarnıalan ve gün getjükçe Moskovaya yaklaşmalarıdır. Artık Alman ordularınm, Moskovayı diğer hedeflere tercih ederek biitün kuvvetlerile oraya yüklendikleri ve oraya dogru ileriledikleri talıakkuk etmektedir, Almanların Moskovayı diğer hedeflere tercih etmelerinin tnaddi ve manevî bir çok sebebleri vardır. Morko.ranın bütiin Sovyet Rusyaya hâkim hir vazij ette bulunması, Rusyanın biitün eczasile ırtibatı ona bü>ük bir kıymet veriıiıiesine saik olduğu gibi onun Sovyet rejimini temsil etmesi de bu kıyıneti attırmaktadır. Alman orduları başkumaudanbjh, Moskovanın maddî ve manevi kı>metini Ukdir ederek Sovyet haıbni kiba kesmek için bunlardan istifadcyî kaıar vermiş ve Hitler'in son nutkunda başladığını bildirdiği büyük taaruzu bu maksadla açmıştır. Bu taarruzun şimdiye kadar veıdiği neticelerin en mühimmi, Alman ordularım Moskovaya }aklaştırması ve Sovyet ordulannı şicldetli sarsıntılara ve ınühim zajiata uğratmasıdır. Sovyetlerın bugün Moskovayı tehlikede görnıel»ri ve Moskovayı müdafaa için büyük hazır.ıklara başlaraalan, Almanların lıeleflerine yaklaştıklannı açıkça gösteriyor. Fakat hedeîe yaklaşmak başka, hedefi tahakkuk etti'tnek gene başkadır. Çünkü Rııslaı n Moskovayı müdafaa ve Alman taarruv.unun Moskova önünde kırılrnası için ellerinden gelen her gayreti gosterecekieri. ve bu yüzdeo lıurada iki tsraf arasında son derece çetın muharebeier vuku bulacağı *e<rc Kadar şüpbe götüımez. Çünkü Moskovanın sükuiu, Sovyet Rusya için bir iznıihlâl baslar.pcı «eşkil edebilir. Sovyetler bu vazUeîe düşmemek için hükuıtıet nıerkeadni rnudafaaya en büyük eheroDıiyeti vernıek mecburiyetindedirler. Elhasıl Euya, Moskova için vuku Jıulan muharebe ile tarihinin en büyük bııhramnı gcrîrmckledir. Gerçi Moskova 1812 de dc buna benzer bir felâket ge(irmiştir. Borodıno harbinden sonra Huslar Moskovayı tahliye etmişler, Transızlar Moskovaya girmişlerdir. Bu hâdiseyi Moskovanın yanması takib etmis, Moskovanın yanması, Rus çiftçileıinin Fransızlıra karşı uımımî kıyavnını intac etmiş, Fıansızlar kazaklann *e riftçilerin mülcmsdı akınlanna maruz kalan hirab Moskovada barınaraadıklan icin çekümislerdi. Fakat bu drfaki harb. büsbütün ayn ve fevkalâde şartlar içinde vııku buhnakta ve bu sartlar bambaska neticeler hazırlamaktadır. Moskovadan yükselen «Moskova tehlikede!. fer.vidınuı ifade ettiei rıana Anlaşma mer'iyete girdi ( Baş tarafı 1 Lnci sahifede ) kanunî rnfcraami gene tabiî seyrım takıb etmek ve kat'î meriyet Mec isin tasdikından itibaren vukua gelmek üzere anlaştna'arı tathika başlamıştır. İki esas Size imza edılen mukavelelerin bir şsmasını yapayım. Lvvelâ hâkim iki pıensipi söyliyeceğim: 1 Mübadeler.in filî olması, 2 Turk A'man mallarının gerek nakdî kıyrnetle, gerek her iki memioket için haiz oidukJarı iktısadî kıymetlerle mütemadi bir teadüj ve tevazün dairesinde rpübadele edilmesi. Bu iki esasiı nokta bütün mukavclenin nânm prensipleri addciunabüir. İzah edeyim: Klering usulünde fi:vaki mübadeleler, gene soyliyeceğim veçnile, filidir. Fakat bu bütün bir de\re mübadelelerinin sonunda ve tasfiyesinüe tahakkuk eder. TurkAlman an;sşnıas'nda ise her iki taraf bugünkü şartlari". daha pratik bir usulü istilzam ettiği.e kanaat getirmiş olduklarından mallarm zaman ve mekân iti barile her an fiiî olmBsmı kabul edeıck besablan Türkiyeye Alman maüarınm i;hali ve Tiirkiyede Türk mallarının ıhracı esaslarma istınad ettirmişlerdir. muhtelif maddeler (halı, sigala yağı ve nebatî boyalr.r, lüleıaşı, çöven, yaş meyvalar, balmumu, postlar ve mutabık kalınacak !>air maddeler.) Buna mukabii s:acağımız Aimhn mallan gene iktısadî kıymetlerinde bizımkilere bir teadül 3ö«teren mallar olacaktır. Serbest mübadelede bunun nasü temin edileceğıni me:ak edersenvz söyliyeyün ki bu 41 mıljonun yarısı biz/jı içjı birinci derecede eiıemmiyed haiz oJan Alman mallarında, >ani devUt üaire'eruun rüçhan hakkını haiz olduğu listec'e münderic ve harb malzemesıİ2 b ? k r mamulâtı haric diğer Ajnan nı&lla.ırd?n terekküb edecckcir. Burada birinci derecede zikre sayan olanlar demir, çelik, makine ve hırdavatçılık, cinsleriııe dahil olan mallardır. Geri kalan yuzde elii Türkiyeye ithali Demnun olnuyen alelumum Alman maliarından müteşekkil olacaktır. ( Başmakaleden devam ) kıycye geluıiştir. İki yıl ve bir kaç aydan ibaret ni.soetle çok kısa bir zaman. Bu müddet zarfında dünyayı kasıp kavuran harbin o kadar şiddetli hâdise ve safhaiannı geçirdik ki galiba bunlaıın tesiri altında biz büyük elcinin daha uzun bir zamandanberi aranıızda Iıulunduğu hislcrine tâbi olmus olduğumuzu hayretle müsahede etmekten kendimizi alamadık. Türkiyeye iyi hizmetler görınek ciddî ııiyetile geldiğıni söyliyen Büyük Elçi, bu kısa müddet zarfında Türk hükumeti erkânmm dahi yardımile mütevazı neticeler elde etmiş olmaktan memnun ve bahtiyardır. Bizim bitaraf ve samiınî rnüsahedelennize göre ahnan neticelerc"e iki devletin şetlerinden başlayarak iki taraf hükumetleri erkâmnın ve mütekabilen yekdiğeri nezdinde bulunan ıcümessillennin gayret ve himmetlerinin derece derece hisseleri vardır. Umumî Harbe şahsan ve filen iştirak etmiş olduğunu bazı vesilelerde açıkça söylediğini gurdügümüz Alman Deviet Reisi gibi Büyük Elçi von Papen dahi iki milletin geçen harbdeki silâiı arkadaşlığma büybk kı>Tnet vermeği Türîdyeye karşı siyasetlerinin mesnedi ittihaz etmişlerdir. Husus'le Büyük Elçi gcren Umumî Haıbde asker olarak Türkiyede bulunmuş ve bizimle dirsek dirseğe atese girmiş bir adaın olmanın hatırasmı oîanca canTıl ğile muhafaza etmektedir. Eilhassa bu hatıralara istinad ederek yürüyen mesaisinin samimiyeti bizi de pıütehassis kı.'maktan elbette hâli kaIamaz. Hele Adolf Hitier'in Ebedî Şefîmiz Atatürkle Türk Kurruluş ve İstiklâl Sava«ında kendiine rehber ve misal bulmu? olmak yoiundaki samimî sözleri milletimiz ara<ında daima memnunivet1er doğuran derin ve devamh bir makes bulmus oldusunu bir daha tasrih etmeği zevkli bir vazifc biliriz. CUNHURIYET Askerî muharriri Emekli General: ddfseler/Jrasmdt Hasretin kâr etti artık canıma u mısra makanunı şimdi derhatır edemediğim bir şarkının, gaiiba nakaratıdır. Bu nakaratı şimdi. penceremin yekpare camına ahıımı dayanıış, ellerim cebimde so ğuktan titrerken tekrarhyorum ve bunu soğuğun ruhum üzerinde yaptığı bir nevi musiki depreşmesi sebebile değil de, vaktile kafesü kapağından içeride çıtırdayan odunlarm sesini ve hafif parlamalarını seyrettiğim bir çini soba hayali gözümün önüne geldiği için tekrar ladun. Hususî ikametgâhlarında İngilizler, hâlâ ocak \ akarlarmış. Hatta bazı otellerde kalorifer yokmuş. Nekadar hakfa bir hareket. Ateş muhabbeti, ate? zevkı. ocak asaletı için başka çare var mıdır? Guya biz de modern konforu olan bir apartımanda oturujoruz. Öylesine heves ettik. Sıcak su, kalorifer, asansör. Biri gelip bana sorsa: Hemşeri! Sen babanın evinde kaloriferli odalarda mı doğup büyüdün? Cevab veremiyeceğim. Sanmayınız ki konforun aleyhinde bulunuyorum. Hâşâ! Lâkin itiraf etmeliyiA ki (merkezden ısıtma) adını verdikleri bu kalorifer, böyle yazdan kışa veya kıştan yaza geçerken rahatımızı bozan bir icaddır. Hiç bir mal sahibi, hiç bir müessese bu seneki gibi, saygısızhk edip vaktinden ev\el hatta rumî eylul henüz bitmeden, ensenize çöken turfanda soğuklarda kalorifer yakmaz. Yakmayınca da bizler titreriz efendim. Halbuki, böyle olacağına babamızdan gördüğümüz gibi ocak veya bir çini sobamız olsa havalar soğudu mu, atarsm odunu, biraz hararet, biraz ılıklık, ne güzel bir köşecik \apar. Adama yuvasını sevdirir. İşte aile ocağı budur. Şimdi bu ocağı koydunsa bul! Köroğlu tüfekten şikâyet için demiş ki: • Delikli demir çıkalı kabadayılık kalmadı.» Ben de onun gibi, kalorifer çıkalı kışıo tadı kalmadı diyeceğim. Çünkü kalorifer bize menşei meçhulümüz bir hararet vermektedir. Onda ateşin ocakta ve çini sobadaki asaletini göremiyoruz; hasret olduk mubarek şeye! İşte hep bu mülâhazalarladır ki; alnımı ve burnumu penceremin yekpare camına dayajıp küskün. yaş ve loş dışarıya bakarken çıtırdayan bir çini soba gözlcrimîn önüne geliyor: «Hasretin kâr etti artık canuna» Nakaratını tekrar ediyorum ve buna ey bütün kaloriferzedeler sizler namına da tekrarlıyoıum! Aklınız varsa siz de benim gibi titreyin ve bu nakaratı tek Şark cephesinde (Baştarafı 1 inci sahifedt) cek askerî mtıb^larla dönebilmem ihtımalleri b<;ni sevındiriyor. Biz tabiî, cephenin yalnız Alman tarannı ziyaret edeceğiz. Ayni zamanda öbür tarafı da gezmek şüpVcsiz pek enteresan olurdu. Lâkin, maalesef tatbikatta bu mümkün değildir. Korgeneral Ali Fuad Erdemle ilk merhale olarak Sofyaya gidiyoruz, oradan Eukreşe geçeceğiz. Programın teferruetını orada öğreneceğiz. Tahmüı edevim k; evvelâ cenub cephesini ziyarete imkân bu^acagjz. Ondan sonra da sırasile şark cephesi harekât sahalannın dolaşıiması muHlemeldir Elhasıl, görülmesi mümkün herşeyi görmeği istiyeceğiz. bunların nekadar süreceğmi sımdiden kestiramemdkle beraber seyehatin üç veya döıt halta sürmesi muhtemeJdir.. « Görünüşe nazaran Sovvet orduiarının Moskova garbında artık ehemmiyetli bır rc!ü kalmamışür. Bence bu ordulardan elde kalmışsa bunları geri Çtkmek ve Moskovanın garbmda ancak onların ricatlenni temm edecek bir müdafaa sıstemi bırakmak muvafık olurdu.» H. Emir Erhilet «Harb uzayacaktır» Ihracahn tanzimi Son askerî durum İki esasa göre de mübadele edeceğimiz e»ya Ikinci prensıpi izah etmek için mukavelenin e^as mekanizmasına gireceğim. MübadeJelerimiz evvelâ kıymetleri yekun itibarüe bırbirine tekabül eden karşılıkh iki liste dahilinde ve saniyen muayjen kıymclıeki Türk mallarınm gene iyni kıymtf.e, fskat kısmen gayrimuayyen oİ3n ALiıan mallarile karşı'aşması sure'ıle seıbest ticatet namına verdiğim bir usulde cereyan edecekür. Bitinci sskü lesplt eden listeler ih»ac edılecek merrieket içir ehemmiyeti Dİr>nci dereced2 o'an ırallara hasredıim;ştir. Burada Tüıkiyeyr ithal edilecek Alman mallarında devlet daireleri ve müesseselerine rüchan hakkı tanımnjştır. Demek ki bu niüesieselerin iştira hakkı ön safta bulunmakİT ve onlardan kalacak kısımlar bu Lste dahilinde piyasaya bıra kılmakfa^ır. Serbest ticaret dediğim ikinci çeki'de ıse devlet dairelerinin tüçhan haldcı yoktur. Onlar da icab ederse piyasa ahcısı gibi bu şekildeki rıübadeleden istıfade edebilsceklerdir Eöyle atiı^vacağnız veçhile bu ikinci şekil, piyasaya doğrudan doğruya mübadele imk^nım vermektedir. Şirndi, bkaz ev\rel söyleHif,im kıymetler araEmdaki taidül ve tevazün prens'oine t'elerek her iki usulde bunun nasıl +a'.b;k câıleceği.ıi tnla'^yım. Birinci şekilde un umî yekun 55 rci'yon liradır ve lis'eIerin ıhtiva ettiğ: maddeler şunlardır: Karb nıa1z9mesi, demır ve çelikler, makineler, naîril ve cer vasıtaları, bakır rr^ımulled, tıbbî ecza, kâğıd ve sellü^z. pancar tohu»nu. Türk listesi ise aşağıdaki malları İhtıva etmektedir: Maden nevherleri ve madenler, zeytiayağı, tiftik ve ssir keçi kılları, pamuk, >Dğlı tane'er. k\'.tpe, palamut ve sumak ve palamut hu'âsası, afyon, deri, keten, hendir va doki'nlulen, pamuk ve ipek doküntüiü, fasulye, bakla, nohud, dan, kepek, paçavra, süt tozu. Görüyür£unu7 kı ithal edeceğimiz Alman maliarını bizim için evvelâ iktısadî kıymet'e ödiyeceğiz. Türk mallarının Alman va için olan iktısadî kıymctı arasında bugünkü icablara uygun bir teadül va wu\azer.e vardır. Fakat bu kadarla kaiuun'yoı, umumî yekunlir bırbirine müsavi oldağu gibi, mukavelen;n tatbikı müddetince hemen her zanan hususî yekunlar da birbirinin ayııi ciacak ve b: ha.sa DU hsteye dahil Turk emtiası arasuda hıc birisini fazla ihrac etmek İmkînmı b'rakmıyacak bir *aksim ve tevzi usuıü takib edılecektir. İkinci şek ; e dahil mübadelelerin umumî yekunu 11 milyon liradır. Türk lıste&lmn ihtiva ettiŞi ınalla* sunlardır: Balık, lütün, kitre, kunı üzum. incir ve hurda. fmdık, sa'r kunı verrlşler, kuşyemi, me yan kökü ve hvlâsi"1! yumurta, şarab ve ksnyak. simser. bartak. anason. mnzı. İthal ve ıhrac malları arasındaki ahînge gelince; meselâ bizim için kuru yemşıeı gibi mallar, ihı?cı bakımıudan çok ehemmiyetli ve tütün ise bizim İcüı ehemmiyetli olmak'a beraber satm ahnması Almanya için de o derece mühiridir. Mübadelelerin yalmz rüçhan'a listeye inhisar etmesi ve bu mallarm ilurac edilememesi ihtimali iyi bir usulle önlennuştir zannederim. Bu usul de şudut: Mukavelenin bütün tatblkı esnasjnda ynr.i Türkiye bakımından iki ihracat me\s:mine tekabül eden bır buçuk sene.ik bır müddet zarfında her zaman bu serbert ticaret hacmi rüçhanlı listedeki m'ibatele hacminin yüzie 75 inden aşağıya düşmiyecektir. Demek ki Almanlar kendileri için birinci derece ehemmiyeti haiz olan Türk maliarını ihrac etmek hakkına ancak bizim için ihrac bakımından ehemmiyetli olan bu malları yuzde 75 derecesinde satm almakla malik olabileceklerdir. Şunu da ilâve edeyim ki, satm alma ve ihrac etme keyfiyeti bu ikinci usulde de bır veya bir kaç cinse daha fazla rağbet gostermek, yapılamamak ve gene bu Türk listesinin de muhtelif cinsleri üzerinde taksim ve tevzi esası makbul bulunmak anlaşmanm hükümleri iktizasındandır ve bu da ihracat bakımından olan endişemizi izale edecek anasırı takviye etmektedir. General Eıkılete, son askerî durum hakkmd^ki fikrini sorduk, dedi ki: Harbin akıbetine dair kanaatleriniz uedir? Harbin çok uzayacagı, karalarda bitse bile denızlerde ve havalarda daha vıllarca devam edeceği kanaatindeyim. Fakat ben, harb sahalarını gezmek ütere merr.ipkeümderi ayrılırken, kalbimin, hükumetimizin çok realist, hsk : mane siyasetine derir. bir güvenle dolu olduğunu hissediyorum. Ahidlerine ve iostluklarına bilerek sadakat gösteren Türkiye, siya&l, in«anî ve nihayet lüzufnvmda askerî vazifelerini ancak kendi «iyasetinden ve menfaatlerinden mülhem oıarik yapacaktu~.> Alman harb\ [So Sovyet harb j ' tebliği 1 tebliği Moskova 15 (a.a.) Sovyet geceyarısı tebliği: 14 ilkteşrin günü kuvvetlerimiz bütün cephe boyunca düşmanla çarpışmışlardır. Muharebeler bühassa Viazma, Briansk ve Kalinin istikametlerinde çok şiddetli olmuştur. Şiddetli muharebelerden sonra kıt'alarımız Marıopol'u tahliye etmişlerdir. Moskova 15 (a.a.) Sovyet geceyarısı tebliğinin zeyli: Salı günü cephenin batı istikametinde yapılan muharebeler neticesinde 13 binden eksik olmamak üzere Ahnan asker ve subayı ölmüş veya yaralanmıştır. Kıt'alarımız ilerlemekte olan düşmana anudane mukavemet etmekte devam ediyor. 14 ilkteşrin günü cephenin bazı kesimlerinde, Almanlar verdikleri zayiata bakmaksızm müdafaa hatlarımızı zorlamak için müteaddid taarruzlar yapmışlardır. Binlerce Alman askerinin cesedlerile tahrib edilen düşman savaş arabaları, kamyonları, motosikletleri, tank tuzaklan içinde ve müdafaa hatlarımızın kenaruıda bütün sahayı işgal etmektedir. Düşman cephenin bir kesiminde hatlarımızda bır delik açmak içm muharebeye 28 tank, 200 motosiklet ve bir piyade alayı sürmüştür. Kıt'alarımız, bu hücuma tank muhribi, obüs toplarının ve ağır mitralyözlerin ateşüe mukabele etmiştir. Daha siperlerimize yaklaşmadan evvel düşmamn dokuz tankı tahrib edilmiştir, diğerleri üzerlerine el bombaları ve benzin şişeleri atılmak sureüle imha olunmuştur. Bütün bu harekât esnasında tayyarelerimiz kara kuvvetlerimizi faahyetle hünaye etmiştir. Diğer taraftan avcı ve bombardıman tayyarelerimiz düşmamn takviye kıt'alarına ve mühimmat depolarma muvaffakiyetle taarruz etmişlerdir. Avcı tayyarelerimiz, düşmamn zırhlı ve topçu kuvvetlerine müessir endahtlar yapmışlardır. Hububat ihrac etmiyeceğiz Türk ihrac maliarını biraz evvel size saydım. Hububat yoktur ve Türkiye hububat ihrac cdebilecek vaziyette değildir Mübadeleler iki mevsimde yapılacak Ne 96 milyon liralık Alman malı, ne de o kıymetteki Türk malı bir ihrac senesi zarfında mübadele edilemez. Esas prensipe göre, mübadeleler filî olacaktır ve binaenaleyh, ithal ve ihrac imkânları mütekabilen gözönünde tutulmuştur. Bizim piyasamız iki me'vsimi gözönünde tutmaya mecburdur ve bu suretle de ihracat piyasasmm sıkısmasına ve bir takım gayritabiî neticeîer tevlid etmesine imkân bırakılmamıştır. budur. ömer Rıra DOĞRUL Çekyada 12 kişi idam edildi Prag 15 (a.a.) D.N.B.: Frag harb divanı, iktısıdî bozğunculuk suçundan altı kişiyi idama mahkum etmiştir. Brno harb divanı da iktısadî bozğunculuk veya yasak silâh taşımak suçlanndan altı kişiyi İdama mahkum etmiştir. Bu hükümler 14 ilkteşrinde infaz edilmiştir. Pariste de 7 idam Paris 15 (a.a ) Fransadaki Alman makamlan aşağıdaki ilânı neşretmişlerdir: «Düşmanla işbirliği ve lşgal ordusuna karşı komünıst tahrikatı yaptığından dolayı 7 ilkteşrinde idama mahkum edilen Leon Albert Lionst bugün kurşuna dizilmiştir.> Hitler, Efgan Kralını tebrik etti Berlin 15 (a.a.) D.N B.: Führer, yıldönümü münasebetile Efganistan Kralına samimî temenniyatını bildiren bir telgraf göndermıştır. Muğlada gene zelzele oldu Muğla 15 (a.a.) 24 te burada iki yer tur. Hasar yoktur. Dün gece saat sarsıntısı olmuş Müstakbel Holanda, Alman federasyonu içine girecek Alman hududu 15 (a.a.) Holandada Mussert hareketlnin siyasi hedefleri meydana çıkmıştır. Mussert. Rus cephesine giden Holandalı gönüllülere bir hitabede bulunarak, harb bittiği zaman Holandanın yeni Avrupada teşekkül halinde bulunan Cermen dev letler federasyonu içinde yaşamaya hak kazanmış olacağmı söylemiştir. Bu sozleri, titreyerek tekrar etti ve sesi, kilısenin derin boşiuğu içinde, vuzulılu akısler bıraktı. Sonra, bır anlık bir sükut oidu, oyle büyük bır sukut ki, yaprakları arasından rüzgâr geçen dışandaki ağaclaruı hafif hışırtısı ışıtiliyordu. Delikanlı, birdenbüe, bir ç:lekeş gibi yere kapandı ve ilk defa olarak göruuğum bır vecıdle, hızlı hızlı, ulama, bir takım Leh'çe sozler söylemeğe başiadı. Manasını anlamıyordum, fakat her halde bu, huşuıu bır dua, Dİr tovoe ve lstiğfar duası o'acakü. Çünkü bu fırünalı günah ıtırafı, delikanlınm başını, huşu ile, mutemadiyen, dua rahlesinin arkalığından aşağı doğru eğıyordu. O garib sada AT, gıtgıae daha aıesli yukselîyor vs gitg ie daha hararetle, hep ayni söz, tarife sığııaz br huşula dudak.arından dbkülü/ordu. Ondan evvel ve o zamandanberi, dünyanm hiçbir kıl.sesmde, bu şek'Jde bir dua ışitmedim, Elleri, tahta rahleyı sinirü sinirli kavrayordu. Bü*ün vücucü, deruni bir kasırga iıe sarsılıyor ve bu kasırga onu kâh bırcienbire ayağa kaldırıyor, kâh derin bir is fcğraka gömüyordu. Artık, hiçbir çty gürmüyor, huçbir şey hissetmiyordu. Butün varlığı bir başka âleme, ruhu temizley.ci bir manevî dünyaya intikal etmiş, yahud daha kutsî bır diyara doğru ş.tab halinde gibiyai. Nihayet, v?vaş yavaş kalktı, tekrar :stavroz çıkardı ve zahmetle döndü; dizleri titriyoıdu: yüzü, bitab bir insan gibi solmuştu. Fakat beni görünce gozıeri parladı, yere bakan yüzünü, saf ve cidden dindarane bir tebessüm aydınlattı, b^na yaklaçtı, Slav usulünde, yerlere kadar iğildi, iki eiımi yakaladı, dudaklarının ucile, hürmetkârane öptü. Beni size Allah gönderdi. Kendisine Döviz fiatları Ankara 15 (Telefonla) İkinciteşrinin başmdan 30 uncu gunü akşamına kadar ıtibara aiınması lâzım gelen dovizlerin vasatî fiatlan tespit edildi. Buna göre bir sterlin 5 lira 22 kuruş 25 santim, yuz dolar 130 lira, 77 kuruş 24 santim. yuz İsviçre frangı 30 lira, yüz pezeta 12 lira 89 kuruş 75 santim. yüz İsveç kronu 30 lira 85 kuruş 50 santimdır. (Baştarafj 1 ind sahifede) kıt'alarmm hullî kuvveti başka harekâta devam için şimdiden serbest kalmış bulunuyorlar. Alman kuvvetleri şimdiye kadar 560 bin esir almışlardrr. 888 tank ve 4133 top ya tahrib edilmiş veya iğtinam olunSon ticaret nnlasmasına da temas eden muştur. Alman büjük elçisi Abnanya ile TürLeningrad bölgesinde Almanlar kiye arasındaki iktısadî münasebetlerin mühim bir mevki aldılar iki memleketin hakikî ihtiyaclanna teHelsinki 15 (a.a.) Saint Petersbourg kabül ettiğine ve böylelikle daha bükesiminde AJmanlar. şiddetli muharebeyük inkisaflar vadeden devamh mahilerden sonra Urizk kasabasının cenub yetine işaret eylemiştir. Hakikaten 18 batısmda en ehemmiyetli müstahkem haziran muahedesi gibi son ticaret iti mevzllerden birini işgal etmişlerdir. Bu lâfı dahi her iki memleket halklan aramuharebelerde Sovyet kuvvetleri kanlı sında siyasî ve iktısadî derin manalar zayiata uğramışlardır. Urizk kasabası tebarüz ettiren büyük memnuniyetlerlc şehrin bir cüzü olmakla beraber Saint karsılanmışbr. Petersbourgun müdafaa mevzilerinin en Sözlerimizi bitirmek için büyük elçi kuvvetlilerınden biridir. Alman kuvnin dünya felâketi içinde gıpta ile an vetleri, bu kesimde şimdiye kadar müslattığı Tiıvk sıyaselinden bahsederken tahkem hatlardan üçünü delmiş bulukullandığı bir cümleji alacağız: , nuyorlar. « Atatürkün muhteşem eserini elin Ruslar Odesayı tahliye ediyorlar de tutan Ün!ü Asker ve ender görulür Bükreş 15 (a.a.) Stefani: Bükreşe kabiliyetteki Devlet adamı memleketini gelen haberlere göre, Sovyet kıt'alan zi, eminim ki, her türlü uçurumların üs Odesanm tahliyesine başlamışlardır. Bu tünden aşırarak saadetli ve refahlı bir kıt'aların denizden muvasala hususunda istikbale götürecektir.» henüz bazı kolaylıklara sahib oldukBütün dünya biliyor ki Türkiye uçu ları ve Ruraen kuvvetlerinin tazyikı rumlara düşmemek için sadece sergü karşısında Karadenizin başka limanlazeştlerden uzak kalmağa itina etmek rma doğru gitmeğe muvaffak oldukları siyasetini eütmüşfür, ve hâlâ da olanca söy^nmektedir. Rus mağlubiyetini intac eden ciddiyetile o siyaseti takib etmekte bulunuyor. Niteldm eski silâh arkadaşhğı amiller haüralarile mesbu Türk Ahnan dostSovyet hududu 15 (a.a.) Telemrnluğunun ajni samimiyetle devam kabi dial: Alınan esirlerin ifadelerine göre liyetini bulması dahi bizim o siyaseti/et kuvvetlerinin mağlubiyetini inmiz sayesinde miimkün olmuştur. tac eden kat'î amiller Viazma kesiminBu siyasctin isabeti bugün mücadele deki Alman topçusile Stuka tayyareleri halinde bulunan taraflann her ikisince olmuştur. Bu bölgede bulundurulan ade takdir edildiğini görmekten elbet pek zim miktarda top müessir bir bombardıman imkânını vermiş ve yüzlerce topun çok memmınnz bazan cepheye üç kilometreden daha az YUNUS NADİ mesafedeki araziyi dövmesi itibarile bu borr.bardıman daha korkunc olmuştur. Bulgar Kralı Dr. Clodius'ü Alman topçusu ve Stuka tayyareleri Briansk kesimini dövmekte ve bu bölkabul etti gede Alman birlikleri Harkof sanayi Sofya 15 (a.a.) Stefani: Kral Boris şehrini gitgide daha fazla sıkıştırmakAlman Hariciye Nezaretinin iktısadi tadır. Bu şehrin vaziyeti Kiyef ile mukısmı şefı doktor Clodius'ü kabul et kayese edilebilir. miştir. Karadenizde bir fener zaptedildi Berlin 15 (a.a.) D.N.B.nin salâDoktor Clodius bugün Sofyadan Berhiyetli bir kaynaktan öğrendiğüıe göre, line hareket edecektir. Alman Bulgar ticaret muahedesi Alman deniz muharebe kuvvetlerine mensub kıt'alar, Sovyetler tarafmdin de imzalanıyor fevkalâde tahkim edilmiş olan KaraSofya 15 (a.a.) Almanya namına deniz sahilinin zorlukla varılabilen deldoktor Landwehr ve Bulgarıstan na talarmdan birinin münferid bir noktamına Ticaret Nazırı Zagorof ve haricî smda kâin bir deniz fenerini cür'etkâticaret direktörü Tozonef tarafmdan rane bir hareketle zaptetmişlerdir. idare edilen Alman Bulgar ticaret Fransız gönüllüleri müzakereleri dün akşam sona ermiştir. Paris 15 (a.a.) Dördüncü Fransız Yeni Alman Bulgar iktısadî anlaş gönüllü kafilesi şark cephesine gitmek masının bugün imza edilmesi muhte üzere bu sabah Versaydan hareket etrrnştir. melrîir. rarlayın! B. FELEK ACI BIR KAYIB Zonguldak kereste tüccarlanndan Kemal Gürelin oğlu Zekâi Gürel, Azmî Gürel ve Suad Gürel'in kardesi; Müderrisoğlu İzzet Gürel ile madenci Ali Barlınm torunu: SUleyman Sırn Barlı, Mustafa Barlı ile avukat Mehmed Gürel ve Zonculdak C. H. P. reisi Ahmed Gürelin yeğeni Galatasaray Lisesi mezunlarından İstanbul Üniversitesi Fen Fakülteşj talebesinden: Kalinin şehri önlerinde müthiş bir muhareeb oluyor Moskova 15 (a.a.) Röyter: Kızılordunun organı olan «Kızıl Yıldız» gazetesi, Kalinm şehri önünde son derecede şiddetli muharebeler cereyan ettiğini ve düşmanm ilerlemek için korkunc darbeler indirdiğıni yazmaktadır. Almanlar tanklar ve zırhh otomobilier kullanmaktadırlar. Kızılordu kuvvetü bir mukavemet göstermekte ve birçok tâli kesimlerde Alman taarruzlarını durdurmağa muvaffak olmaktadır. Indbrilen paraşütçüler imha edilmişlerdir. Birkaç düşman müfrezesi Sovyet istihkâmlarına girmeğe muvaffak ohnuştur. Göbbelsin bir nutku Moskova harbi şiddetle devam ediyor Londra 15 (a.a.) B.B.C.: Moskovadan alınan son haberlere göre, Moskova harbi şehrin garbında büyük bir şiddetle devam etmektedir. SUÂVI GUREL Kısa bir rahatsızhğı müteakib 14/10/941 salı eünü vefat etmiştir. Cenazesi 16/ 10/941 persembe günü saat 11 de Taksim Şehidmuhtar caddesi Mete apartımanından kaldırılacak ve namazı Ağa camiinde kılmarak saat 17 de Karadeniz vapurile Zoneuldağa nakledilecektir. • .•••••••( Edebî tefrika: 22 > i Bir kadının 24 saati Yazan: Stefan Zveig J< Tercüme eden: Hamdi bundan dcl&yı hamdettim. Ne diyecsgımi bilmi>oıJum. Fakat, eıganunun, uzerinde durduğu küçuk sahneden, bırdenbıre çalmağa başlamasını gönlum ırtiyDrdu. Çunkü, tamamcn muvaffak olduğunıu hissediyordum. Bu adamı, ebedıyen kurtarmıştım. Kiiiseden çıitık ve o mayıs gününuıı, şen ve akıcı ayouılıgına avdet ettık. Dünya, higbı* zarnan bana o kadar s>uzcl görünmefr:;şti. Ker dönemeçte gözler önüne yeni bir güzellik seren manzaralı yolda, araba ile dağın tepesine kadar, alıeste ahesta iki saat daha ilerledık. F?kat, artı.v lıiç konuşmadık. O his ccşkunluğundan sonra, her türlü söz, zayıf ve boş görünüyordu. Tesadüfen göz göze geldiğürtiz zaman. utanarak, başımı öteye çeviımeğe mecbur oluyordum. Kendi mueizemi kendim görmek bana çok fazla heyecan veren bir şeydi. Akşamın beşine doğru Monte Karloys. döndük. O saatte, akrabalarımla bir randevum vyrdı ki, tehur edemezdım Doğrusunıı sıiylemek lâzım gelirse, hislerimin o şkldetlı galeyanından sonra, dmlenmek, sükuna kavuşmak ihtivacını da kuvvet'e duyııyordum. Çünkü. çok fazla mes'uddum. Hayatunda hig bilme Varoğla dığim bu vecıJ halinden, bu müfrit CÜŞkunluktan sonra, bıraz değişiklığs iliti yacım olduğunu hissediyordum. Binaenaleyh, de'ik'nlıya, benimle berabsr, yalnız bir dakika için otele kadar gelmesini rica ettim. Orada, odamda, kendisine, yo1 jiarssını. ve mücevheri rehinden kurtarnıası için lâzım olan paıayi verdim. Een randevuma giderken, onun da, şimend fcr bi'etini almasmı kararlaştırdık. Sonra, akşamüstü, saat yedide, onun'a, Cenova yolile memleketine cötürecek o'&.ı trenin hareketinden varım saat evvel, garın methalınde buluşacaktık. Beş tane banknotu kendisine uzatmak isteJiğim zaman, dudakları garib şekilde foldu Titriyen parmakiarı asabiyet ve heyecanla geri geri çekilirken, dişletmin arasından: Hayır... Para istemem... Rica ederim, para ıstemem! Diyordu. Sonra maddeten korku ve tiksinti d'jy^r gibi, bir kere daha tokrarladı: Para iste'nem .. Para istemem... Parayı gormaje tahsmmül edemiyorum Fakat, tunun, ödünc verilmiş bir para oiduğunu, eğer sıkıhrsa, bana bir makbuz vermesi kâfi geldiğini söyliyerek, vesvesesıni ızaıe ettim, Gözlerini öteye ^evırerek: Evet, evet... Bir makbuz... Diye mır:ldandı Banknotları, parmakLarını kir'eLCi, yapışkan bir şey gioi buruşturdu, bakmadan cebine koydıı ve bir kâgıd parçasiı^a, acele acele birksç kelime kartıltidı. Başmı kaldırdığı zaınan, aîrunda ter ız.eri vardı. Varlığından fırkmak istiyen bir;cy, şiddetle mücadele ediyor gibiydi; o kâğıd parçasmı, asabî eJlerile bana verir vermez bütün vücudü titremtğo başiadı ve birden'oire dız çoktü, eteğırrın kenar dikişini öptü. Bu tarife sığıraz hareket karşısında gayvıihtiyarî ürktüm ve geriledim. Bu misli görülmemiş Jteşin hareket, vücudümü baştanbaşa saıstı. Garib bir ürperti geçirdım, şaşaladım ve yalnız şu sozleri kekeliyebi'dim: Bu derece minnettarlığınızdan dolayı teşekkür ederim; fakat, rica edenm, artık glJ'niz. Bu akşam, saat yedide, garın methalinde biribirimize veda ederiz. Yüzüme taktı. Gözlerinde bir hüzün ıslakhğı vardı bırsey soylemek istiyor z<nnettim; bır an bana yaklaşmak ister gibi oldu. Fakat sonra, birdenbire. yeılere, tâ ypr'ere kadar tekrar iğildi ve odadan çıktı. *#* Mrs. C..., hıkyesjne tekrar fasıla verdi. Yerinden kalkmış, pencereye gitnr.işti; dışarıya baktı ve uzun müddet, kımıldamadan ayakta durdu. Sırtmda, hafif bir titreme göıür gibi oluyordum. Birdenbire, azimle geri döndü; o ana kadar sakin ve lâkayd duran elleri, bır şey yırtmak istiyormuş gibi şıddeiü bir hareket. kesip atan bir hareket yaptı Berlin 15 (a a.) Stefani: Propaganda Nazırı Göbbels Nazi idare adamlannın yaptıkları bir toplantıda: «Harb henüz bitmemiş olmakla beraber artık Sovyet Rusyanın akıbeti taayyün etmiştü» demiştir. Nazır, Sovyet Rusyakarşı karsnılan zaferin Almanyaya İptidaî maddeler bakımından hasmma karsı sarih bir üstünlük temin ettiğini ilâve eylemiştir. «Almanlar Moskovayı hic bir zaman işgal edemiyecekler» Londra 15 (a.a.) B.B.C: Moskovada Sovyet resmî sözcüsü Lozovski, dün gece verdiği beyanatta vaziyetin düzeleceği kanaatini izhar etmiştir. Mumaleyh, Almanların hiç bir zaman Moskovayı işgal edemiyeceklerini, her geçen günün onlarm kuvvetlerini azaltmakta olduğunu, daha fazla zayiat verdiklerini, halbuki Rus mukavemetüün gittikçe arttığını beyan etmiştü. Mevlid 23/10/940 tarıhin *" de Gureba hastanesinde kısa bir hastalığı müteakib vefat eden oğlum ve ağabeyimiz Emniyet memuru Halis Süleryenin ruhuna ithaf edilmek üzere 19'10'941 pazar günü öğle namazm dan sonra ErenkSy istasyonunda Zihnipaşa camiinde Mevlıdi Şerif okutulacağından merhumu seven ve bulunmak arzu eden arkadaşlarmm teşrıfleri rica olunur. Validesi: Müzeyyen Sülerye, hemşireleri Cavide Büran, Aliye Sülerya Üsküdar Askerlık şubesinden: Şubece avakıbı meçhul kalmış olan 328 841 sıcil numaralı yedek piyade yüzbaşı Ahraed Zahid oğlu Necibm İstanbulda ise derhal, taşrada ise 24 saat zarfında nerede bulundugunu şubemize bildirmesi lüzumu ilân olunur. Alman orduları Moskovanın önüne vardılar (Baştarafı 1 inci sahifede) göre, Ruslar Moskovanın batısında sıkı duruyorlar. Fak?t Almanlar, Kalinin böigesinde, silinlir gibi hamlelerınde arazi kazanıj orlar. Almanlar a>Tii zamanda Harkof Moskova demirvclu üzerinde de ilerliyorlar. Helc^lerı htrhalde Moskovanın doğusu istıkamcünde ilerlemek, orada, şımalde harekâtta bulunan kuvvetlerle temas tesis etmek ve bu suretle Mosko\Min münSv'e hstlannı kesmektir. Londradaki askeri mütehassıslar, hatta şu kanaah izhara kadar vanyorlar ki rğer Alman ileri hareketinin muvaffak o'ması ihtimaü fazlalaşırsa, Rusların, seçme kuvvet'erini feda etmekten^e Moskovad?n ceki1meleri basiretli bir hareket olacaktır. r. Askerî m\i*phassıslar, Rus kayıblarıt.ı, esirler de d a hil olmak üzere üç milyon, Alman kayıb'arını ise iki milyon tahmin "iivorlnr. Tahminlere gore. bu defa yapılan *aairuzda, H'.tıer, 10,000 tank kullanmak Almanlar Rus esirlerine işkence yapıyormuş Moskova 15 (a.a.) Kızıl Yıldız gazetesi yazıyor: Son günlerde, Sovyet kıt'alarımn eline geçen vesikalardan anlaşıldığına göre, Alman ordusu Kızılorduya mensub harb esirlerine karşı hususî bir emir mucibince işkence ve bunları katlet mektedir. Gene mütareke şayialan Ruslarla Almanlar arasında bir mütarekeden bahsedümeğe başlanmıştır. cNewYork Times» gazetesi böyie bır mütareke olsa ble İngilterenin tekbaşına mücadeleye devam edeceğini yazıyor. (Ankara Radyo Gazetosi) Leninin na'şı Moskovadan Urala nakledildi Vişi 15 (a.a.) Ofi'den: Gelen haberlere göre, Leninin Moskovadaki na'şı Ural dağlarında biryere nakledılmiştir. Şehir Tiyatrosu temsilleri Teoebaşı Dram Kısmmda Bu aksam saat 20.30 da H A M L E * 5 perde İstiklâl caddesınde Komedi kısmmda Bu akşam saat 20.30 da K İ B A R L I K B U D A L A S I 5 perde İranın Berlin elçisi geliyor Edirne 15 (a.a.) İranın Berlin büyük elçisi refikasile birlikte İstanbula gitmek üzere buradan geçmiştir. (Arkası var) tadır.