14 Ekim 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

KEMALİZM PRENSİPLERİ * Cumhuriyet Matbasıdır 1 VE İKİNCİ CİLDLER Fiatı : 1 inci cild 100 2 nci » 75 kuruştur. Satış yeri : Yazan: Saffet Engin 18 inci yıl sayı: 6166 umhuriyet İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: Istanbul No 246 Telefon: Başmuharrır: 22356. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa tasmı: 24299 24290 Bugiin ikinci sahifemizde Salı 14 Birinciteşrin 1941 Mühendis mektebinde 59 uncu ders yılına başlanması dün merasimle kutlandı Alman harb\ tebliği ' Çevrilen Rus kit'alannın imhası bitiyor Viyazma bölgesinde alman esirlerin yekunu 350 bini aştı Çember içindeki Rus kuvvetlerinin çıkış teşebbüsleri kanh zayiatla tardedildi Berlin 13 (a a ) Alman orduları başkumandanhğının tebhği: Doğu cephesınde hareketler evvelce tesbit edildiği üzere devam etmektedir. Azak demzi meydan muharebesinden kaçmağa muvaffak olan düşman bakiyelerinin takibi sırasında bir Sovyet teşekkuiü yakalanmış ve iraha edılmaştir. 1100 esirle 33 top aldık. Dinr'rıe'in doğu kismndakı muharebede bir Hırvat alayı da ilk defa olarak ateşe girmiştir. Viazma yakınında çevrilmiş olan Sovyet kuvvetlerinin imhası hemen hemen bitmiştir. Leningrad Snündeki çemberi yarmak için düşmanın yaptığı teşebbüsler tolşevikler için pek büyük zayiatla püskürtülmüştür. Savaş tayyarelerimiz dün gece Moskovada askerî ehemrniyeti haız olan tesisleri bombalamışlardır. Şark ctphesinde oere\an eden amansız muharebelerin dehşetini gosterir bir levha: Vitebsk şehri duştuğıı zaman bn halde idi ' Askerî vaziyet Sovyet harb ^ tebtiği 1 Dünkü toplantıdan bir intıba Moskovaya taarruz Anlaşıldığına göre? Viyazma ve Bir janskta Rus ordularını çeviren 60 70 Alman fırkası Sivil Kurmay! Tedrisatta yenilik Bu seneden itibaren mekteb tayyare mühendisi de yetiştirmeğe başlıyor Kıt'alarımız Briansk'ı tahliye etti Almanlar 14 bin tankla Moskova üzerine yüriiyorlar Londra; ric'atleri kesîlen Rus kııvvetlerinin Almanlar tarafından inıha edümekte o!duğunu bildiriyor Moskova 13 (aa,l Sovyet haberler burosunun dun akşamkı tebliği: 12 ilkteşrnde, ku'alarımız butün cephe boyunca çarpış.mışlardır. Muharebe, bilhassa Viazma ve Brıansk istikamet'erınde şiddetli olmuştur. Gunlerce devam eden çetin muhare belerden sonra kıt alarımız Brıansk şeh« rini boşaltmış'ardır. 10 ilkteşrinde 27 Alman tayyaresi tahrib edılmıştir. 14 Sovyet tayyaresi kayıbdır. Moskova civarında evvelisi gün 4 düşman tayyaresi, dun de 12 tayyare duşurülmüstur. Cephenin batı istikametinde muhare(Arkası sahife 3, sütun 2 de) önigsberg'de şark fuarının açılışı münasebetile Alman İktısad Nazırı Doktor Fuukun Irad ettiği nutku okuduğumuz zaman Yüksek Mühendis Mektebinin 59 uncu dilimizin ucuna kendiliğinden bu yazıj a ders yılı dun açılmış ve bu münasebetle başlık yaptığımız terkib geldi. Almanja gibi en küçuğunden en büyuğune kadar mektebde bır merasim yapılmıştır. Meherşey için programlı tertiblerle haıeket rasımde Maarif Vekılı Hasan Âli Yucel de hazır bulunmuştur. Mektebin bu sene eden bir teşkilat memleketinde asker içinde vefat eden resim muallımi Reşid için kurmay ve genelkunnay olduğu gibi Tura Ue idrolik doçenti Cemal Kutmaiktısadiyat için de pekâlâ aynı mahijetnın hatıraları taziz edilmiş ve müdür te nâzım kuvvetlerin mevcudiyeti asla Tevfik tarafından bır nutuk soylenmişçok gorülemez. Şark seferhıe aid olarak tir. Bu nutukta mektebin kuruluşundan Her Hitler'in Spor Palas nutku iie habugüne kadar geçirdiği tekâmül safahaber verilen son umumi taarruzun bütün tına ışaret olunarak fcılhassa son senedünyaya akseder mahiyetteki buyuk lerde eriştiği yüksek seviye gösterilmışgurültülü inkişafları içinde bir Doktor tir. Bu vazıyetten şükranla bahseden Funk çıkar da şarkta Almanlarca mu mekteb müdurü, ezcürale şunları söylehakkak sayılan zaferlerin açtığı muaz nuştır: zam iktısadi ufuklan tahlile başlarsa • Mektebin henüz noksan olan şubeaskerî hareketlerin arkasından faaliyete geçmeğe hazır ve hatta şimdiden geçmiş leri peyderpey açılmaktadır. Tayyare ayni kuvvette sivil bir teşekkulun son (Arkası sahife 3, sütun 4 te) halkasına kadar her noktası taınam mükemmel teşkilâtı ister istemez gozler onünde canlanmış olur. Gerçi şark seferi henuz bitmiş değildir, hatta Her Hitler'in kat'î mahijetli gündelik emrinde nihaî dediği son umumî taarruz bile henüz neticelenmemiştir. Dün gazetelerde görduk, Londradaki Sovyetler büyük elçisile Rusyaya yardım işlerini takib için orada bulunan Sovyetler heyeti azası İngiliz gazetelerinin Rus vaziyetine aid bedbin ve umudsuz neşriyatını İngiliz Başvekili nezdinde protesto etmislerdir. Ruslara göre umııraî ve çok şiddetli son Alman taarmzu kıştan evvel yapılan son bir tecrübedir ki bununla Rusyamn isi bitirilmiş olamaz. Vaziyetin ağır ve tehlikeli olduğu Ruslarca da kabul ve teslim olunmaktadır. Onlar: Ağır ve tehlikeli, fakat asla uıntıdsuz değil! Diyorlar, ve bunun için mahsur oldukları halde hâlâ dajanan Lenıngraddan, Odesadan ve Kırundan başka ftloskova Rostof umumi hattı üzerinde şiddetle çarpışan Rus kuvvetlerinden ve en fena ihtimallere karşı daha gerüerde kurulabilecek cephelerden bahsediyorlar. Filhakika Ural ile ötesinde hâlâ bitip tükenmez geniş arazi sahaları vardır, ve eğer oralarda da ceplıeler kurup buyük kuvvetler hazırlamağa imkân bıılunsa son umumî taarruzun muvaffakiyetle neticelenmesi takdirinde dahi Almanya için şark seferi bitmiş olnıaz. Ancak Her Hitler'in askerî mü'âhazalanndan sonra bizim sivil kurnıay dediğimiz ikinci plândaki Alman heyetinin başlarından biri olan Doktor Funk"un mütalealarından da oğreniyoruz ki Almanların düşünceleri başka türlüdür. Bu dusünceler şojle hulâsa oluuabilir: Geniş So\jetler diyarının nüfusu en kesif, arazi itibarilc en verimli ve endustri bakımmdan en teçhizatlı bolgeleri şimdi büj ük kısmında Alman isgali altına girmis ve iıst tarafı da girnıek iizere bulunan sahalardır. Umumî olarak bu sahalar Ural Hazer umumî hattının garbıdır. Bir kere Rus küllî kuvvetlerinin imhası suretile bütün bu havali isgal olunduktan sonra Almanya için saık cephesi askerlik bakımından bir mesele o'mak mahiyet ve kuvvetini kaybetmiş olır. Ve iste burada Doktor Funk'un şahsmda Alman sivil kurmayının ilerli\erek «rtaya çıktığını ve isgal olunan bütün bn zengin ha\alinin nasıl tan7İm nlıınarak ne islere yaravacağuıı anlatmağa b?«'adığını görü\oruz. Zaten Her Hitler'in nutkıından bütün Rus şimendiferlerinin Avnıpa simentlilerleri eb'adına indirilmrkfe olması gi'ıi Hususi Alman tebliği Berlin 13 (a a ) Alman orduları (Arkası sahife 3, sütun 3 te) serbestledikten sonra başhyacaktır Yazan: Emekli General N H. Entir Erhilet mcı ki bile almışlardır. Mahsur kuvvetlerin, beklendiği gibi esir ve imha edilmesi tahakkuk ettikten sonra Vi>azma ve Birjansk mıntakılannda serbest kalacak olan en az altmıs Alman tümcni Moskovaya şimal ve ccVijazma'da mahsur Sovyet orduları(Arkası sahife 3, sütun 5 te) nın çıkmak ve kurtulmak için bilhassa geceleyin ve topça hazırlığı ohnaksızın müteaddid pi\ade dalgaları halindc garbdan şarka yaptıkları taarruzlar tamamile kuılmış ve muhasara çemberi çok daraltılmıstır. Bu muharebeler ncticesinde Almanlar simdiye kadar burada 800 küsur bin esir almıslarmıs . Bıır«daki Sovyet ordularının imha \e esir cdilmesi İM bu suretle sona ermek üzerc bulunu;oı muş. Birjansk civarında mahsur Sovyet orduları da müteaddid çıkış teşebbüslerinde bulunmuslardır. Hatta bunlardan son bir tanesi gecelevin ve topçu hazırlıksu 15 pijade hücum dalgası halinde yapılmıs imis. Fakat Almanlar da bilhassa şark cihetindeki muhasara hatlarını bir kaç kat olarak takviye ettiklerinden nıahsur Sovyet ordularının kurtulabilmeleri imkânsız bir hale konmus imiş. Polonya Başvekili ve Başkumandanı Bununla beraber Almanlar için bir hafGeneral Sikorski tadanberi merkezde ehemmijetli olan cihet, Viyazma ve Birjanskta mahsur oldukları bildirilen 6070 Rus hrkaşunn biran evvel esaretlerinin tamam edilmesidir. Çünkü ancak bu suretle Alman kuvvetleri Moskovava ve daha ilerilere ciddî hareket için serbest olabileceklerdir. Son iki günde Almanlann resmen bildirdiklerine gore Viyazma, Birjansk şehırleri, civarlarında kapatılan Sov>et ordularile birlikte artık Moskovaya ilerliyen Alman ordularının gcrilerinde kslmış bulunu} orlar. • 300 îngiliz uçağı Almanyaya hiicum etti, bir çok hedeflerle Nürnberg bombalandı • Hava harbi gene kızıştı Bulgaristan Umumî seferberlik haberini tekzib etti Dahilîye Nazırı «Bulgaristan, yeni Avrupanın zaferine yardım için fedakârlıklara hazırdır» dedi Akdenizde yeniden 2 İtalyan gemisi batırıldı Londra 13 (a.a.) Hava Nezareti bı1diriyor: «İngiliz bombardıman servisi dün gece Almanyaya 300 den fazla bombardıman tayyaresi göndermiştır. Başhca hedetlerinden biri nazilerin kalesi olan Nurnberg teşkil etmıştır Bu şehirde muh.m harb endüstrileri vardır. Taarruz müsaid bir havada yapılmıştır. Amerika Haricive Nazırı Coıdell Hııll AMERİKADA MÜCADELE Hull ve Stimson bitaraf lık kanununa şiddetle hücum ettüer Lâkin kanunun tamamen tadili ancak iki ayda mümkün olabilecek Grl. Sikorski Noskovanın müdafaası Şehrin etrafındaki tahkimat, askerlik san'atının en modern icablarına göre hazırlanmıştır Berne 13 (a.a) Burada intişar etmekte olan Bund gazetesi, onamuzdekl gunlerın Moskovanın müdafaa sısteınının AUnan ordusunun taarruzlanna mukavemet edebılecek halde olup o l . madığını gösterecektir. Moskova Sovyetı, Kızıllar payitahtım dunyanm en modern ve en ıyi mudafaa edılen şehirleruıden biri halıne getirmeğe 1935 senesinde karar vermiştır. Ayni gazete, Napolyonun Moskovayı zaptı esnasmda şehrin tahkimatmın (Arkası sahife 3. sütun 5 te) Almanyanın şimali garbî ve garb bölgelehnde hava o kadar müsaid olmamasma rağmen kuvvetli teşekkuller bir çok hedeflere ve bılhassa Bremen kales)ne taarruz etmislerdir. Bu harekâttan bir bombardıman taySofya 13 (a.a) Bulgar radyosu, yaremiz üssüne donmemiştir.» Bulgarıstanda umumî seferberlik ılân Akdenizde batınlan ttalyan edıldığine dair bır ecnebi ıneınbaından verilen haberi kat'ıyetle tekzib etgemileri mektedir. Londra 13 (a.a.) Resmî tebliğ: Vaşıngton 13 (a.a.) Hull, meb'uslar Akdemzde rruteaddid muvaffakıyet'.er Bulgar Dahiliye Nazınnın nutku meclısı Harıciye encümeni huzurunda Sofya 13 (a.a.) D.N.B.: Bulgar Da elde edılmiştır. İkı gemi batınlmış, ü soz alarak, tuccar gemılerinin sılâhlanhiliye Nazırı Gabrovski Makedonyanm çuncüsü hasara uğratılmıştır. Diğer bir dırılmasını yasak eden bitaraflık kanur merkezi olan Üskübde söyleöüği bir nu çok gemile e isabetler vaki olmuştur. nu hukdmUrının i'gası teklifinden bahŞimalî Afrikada Bingazi limanı 9 bitukta Bulgaristanın açıktan açığa yeni sctmışfir. Hull, bitaraflık kanununun Avrupanm ve bu Avrupayı yaratanla rinciteşrin gecesi bombardıman edilmıs sur'atle tadı'inı ıleri sürerek demıstır ki rın yanıbaşında yer aldığını bildirdik tir. Limanda yangınlar çıkmış'ır. Baıka « Cihanı fethetmek için naziler tave Benna tayvare meydanlarına da talen sonra şöyle demiştir: rafından yapılan harbin mütemadıyen ı Yeni Avrupanın, doğrunun ve a arruz yapılmıştır. Ayni limanlar ve artan tehlikesine, Bırleşik Amerika 3r(Arkası sahife 3, sütun 1 de) (Arkası sahife 3, sütun 6 da) (Arkası sahife 3, sütun 5 te) Almanlar Viyazma ve Birjansk'ta, bil dirildiği üzere, Timocenko'nun 56 ordusunu sarmak için elbette mahsur kuvvetler derecesınde, belki daha fazla, bir kuvvet istimalme mecbur olmuslardır. O halde Almanlann Moskova ü>erine yürümek için ellerinde fazla kalan kuvvetler ancak pek mahdud olabilir. Bu kuvvetler, hakikatte mahsur ordıılarını kurtarmak maksadüe umumiyetle Moskova ve civarından garba doğru yapılabilecek kurtarma tesebbüslerine karşı koymak için ancak kifajct edebiürler. Dununla beraber Sovjet tebliğleıinden de anlasıhyor ki Almanlar, Viyazma ve Birjanskta Sovyetleri kapattıktan jonra dahi Moskovaya doğru muhteh'f istikametlerden hayli mesafeler katetmisler ve hatta Orel'în simalinde ehemmi\etli bir İngilizlerin Avrupa karasma asker çıkarmağa teşebbüs etmelerini istiyor " Fakat bunun için bir hazırlığa başlanmamıştır.. „ Stokholm 13 (a.a.) Stefani: Lon dradan bildiriliyor: General Sikorski harbi kazanmak unkânlannı elde etmek için İngilizlerin Avrupa kıt'asma asker çıkarmağa teşebbüs etmeleri lânm geldığini söylemişfr.r. (Arkası sahife 3. sütun 3 te) Birkac söz Değişen tezler karşısında Sade dünyanın manzarası değil, harbe sebeb olan büyuk davaların temelleri bile şu iki, sene içinde ne kadar değisn. 1939 ejlulunde .Mmama, haksızlıkların tamiri için çalıştığını ilan ederken, Ingiltere, mazlum milletlerin hakkını korumak endişesile silâha sarıldığını ileri sürüyordu. Bugün, davalar a\ni şiddetle hâlâ çarpıstıkları halde, O'ilara temel olan esas iddialar ortadan kalkmışa benziyor. Almanyanın hiç olmazsa kendi hesabına tamir edeceği hiç bir haksızlık kalmamıştır. Esasen Ren kıyılarında simdi yahıız veni nizamdan bahsedilivor. Güdülen fikir sııdur: Avrupa, taskın nüfusile, ileri sanayiile ve dünyaya yol gosteren ileri kulturile bugünkü (daha doğrusu dunku) kohne siyasî ve iktısadî sistem altında yasayamaz. İddiaya gore dunja nimetleri daha ziyade Avrupa dısı (extrakontinantal) birkaç devletin elinde kalamaz. Bunlar icab ederse ccbren ahnacak ve kıt'a, o kesif nüfusile, kendi ekonomik bünyesine ııygun bir disipline kavusturulacaktır. Mulıtelif cephelerde Alman mu\ affakiyetleri çoğaldıkça ıer defasıııda daha yüksek bir sesle ortaya çıkan bu iddia karşısında, Ingiltere, Çorçilin son nutkunda da gorduğumuz garfc çephesinden rtstoleri Alm»o hav» fitoları taraiından tahrib edilea Şoyyet ava uçaklan gibi, otckı milletlerden ziyade gittikçe kendi müdafaasına ehemmijet veriyor gorünüyor. Ya mazlum millptlerin hakkı? İki senedenberi üstüste yığlian hâdiseler, muharibleri saran can kaygusunun da zorile bu. tezi modadan düşürecek gibi: "'*" Harhin daha baslangıcuıda, Ahnanya, hakikaten birçok verleri çiğnemiş ve>a isgal etmiştı. fakat bundan üç buçuk av evse! ecne Almanya. vaktile çl^nediği veya işgal ettiği milletlerin çoğuııu pesine takarak JKus> aya karsı bir Avrjpa harbi açtı. İki sene evver'Cnfezlum milletler) hukukundau koliUıkla bahsedebilen dfrçrokrasiler bu vaziyet karşısında aynı tezi ayni enerji ile hajkıramıjorlar artık. Ünelik onlar da kendılcıince haklı bazı strateji endiselerile hareket ederek birtakım yerleri isgal etmediler mi? Evct. harb günden güne inkısaf ederken. milletleri ruluşturan davaların zahirî temelleri de yıkılıyor. Haksulık vok. mazlum millet \ok. sadece karşılıklı çarpısan kuvvetler var. N. YUNUS NADt . (Aıkası sahife 3, sütun 4 te)