10 Ekim 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Sayın m ü ş t e r i l e r i m , Cumhurivet Bavrarm vaklaşıyor. B A Y R A K L A R I N I Z I Muessesemızden tedarik edebilirsiniz. Galata. Mahmudıve Cad. No. 106 F E Y Z U L L A H Tttrk Alman ticaret itilâfı imzalandı uahedenin esasları Tediye anlaşması da yapıldı J J 18 inci yıl sayı: 6162 umhuri ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: îstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısnu: 24299 24290 YENI ILK COGRAFYA Cuma 10 Birincitesrin 1941 Son tadılâtla^ nesrolunan arif Vekâleti 5 inci sınıflarına Btabu 25, 5 inci 36 vapılır. lâde bır nefasetle in bu eseri, Mamekteblerin 4 ve lunmuştur. 4 üncü n alanlara tenzilât SEMİH KİTABEVİ Türkiye ve Almanya, iki sene zarfında 200 milyon liralık eşya mübadele edecekler İmzalanan muahede il< Dünyayı yakıp kavuran harb ateşleri içinde kuvvetli, kıymetli ve ileri manalı bir suıh eserine viicud verilmiçtir. Ticaret ve tediye itilâflarının hükümleri Ankara 9 (a.a ) Son haftalar zarfında Ankarada cereyan etmiş olan Türk Alman iktısadî müzakerelerı bazı anlaşmaların imzalanmasuıa müncer olmuştıjr. İki iiıemleket arasındaki ticari mübadelelerin tanzimine daır olan bu uzun vadeli anlaşma ile iktısadî münasebetler 31 mart 1934 tarihine kadar tanzim edılmiş bulunmaktadır. Bu müddet için her iki taraftan .akrıben 100,000,000 ar liralık ihracat tespit edilmiştır. Bu hid dahilinde Almanya tarafından Turkiyeye bu memieketi bilhassa alâkadar eden smaî mamulât ve betahsis demır sanayii ve harb levazımı da dahil olmak üzere demıri işleyen sanayi mamulâtı verıîecektir. Türkiye de Alman yaya bu memltkete müteveccih ihracatının daima kısmı mühimmini teşkil etmiş olan mevaddı iptidaiye ile zahireleri ve tercihar. pamuk, tütün, zeytinyağı ve m^denler verecektir. Ayni zamarda imzalanan tediye anlaşması ile de Türkiye iie Almanya arasında ticarî mubadelelere daır anlaşmadan mütevellid butün tediyat ile iki memleket arasındaki diğer her türlü münasebattan müteveilıd tediyat çok geruş bir esas dahilinde tanzim edilmLf bulunmaktadır. Müzakerat her iki tarafça Türkiye ile Almanya arasındaki ananevî münasebatı tavsif eden tam dostluk havası içinde idare edılmıştır İki hükumet mem'.ekttleri arasındaki iktısadî mübade'elerın esasını uzun bir zaman için tespit etmek suretıle iktısadî sahada Türkiye ile Almanya arasında daima mevcud bulunmuş olîn sıkı münasebatı en geniş mikyasta nazarı itıbara almağa gdyret etmişlerdir. Mübadelelerden müîeveliid tediye şekilleri Geniş esaslar dahilinde ve muahede haricindeki tediyelere de şamil olarak tanzim edildi ıirk Alman münasebetlerinin dostane mahivetini tebariiz ellirmek üzere iki taraf hükumetlerinn tam mutabakatile evvel ki gün nesrolunan müsterek tebliği, dün Ankarada ımzalan&n Türk Alman ticaret muahedcsi takib etti. Bir müddettenberi iki memleket ticaret münasebetlerini tanzim edecek müzakcrelerc Ankarada dev.ıtn olunnıakta ve ciddi olduğu kadar dostane bir hava içinde cerej a n eden bu konuşmalarm nıüspet bir neticeye varacağı bilinmekte idi. Işte bu mes'ud netice tahakkuk ederek dün Ankarada muahede pek samimi merasimle imzalanmış ve bu yeni hâdUe iki Almanya Ankara büyük elçisi memleket arasındald an'anevî dostluk Von Papen münasebetlerinin en yeni ve kuvvetli bir delilinı daha teskil eylenmtir. Nispetle uzunca bir müddete şamil olan yeni ticaret muahedesinin sulh alâmet ve hatta teminatı olmaktaki mahiveti iki taraf nıemleketlerini memnıın ettiği kadar şüphesiz biitün dünyada ehemmiyetle takdir olunacaktır. Harb haricinde bulunan Türkiye nuılıarib, gaynmuharib diğer tnemleketlerle içinde yaşanılan müşkül hallerin ve şartların imkânlan dairesinde ticarî münasebetler idamesine çalışmaktan geri durmamaktadır. Harb. gayrimuharib memleketlerin iktısadî hayatlan üzerinde de müessir olmaktan hâli kalmadığı cihetle bu kanlı hailenin istihsal ve mübadelede husule getirdiği miiskiilât sul!îun ne biiyiik bir nimet oidnğunu, yalnız muhariblere değil, gayrimuharibiere d»hi hergün yeni yeni delillerile ispat ediyor. Bu bakımdan dün Ankarada im«alanan Alman Türk ticaret muahedesinin alelâde zamanlara nispetle pek büyük bir kıymeti haiz olduçu bilhassa kabul ve teslim edilmek lâzım gelir. Bir kere mnahedenin taailuk ettiği mübadele hacmi iki taraf için de yürer milyon liralık olmak üzere biiyüktür. Taraflardan biri, yani Almar.ya harbin bütıin ağırlıklarına tahammül edip çiden bir memleket, diğeri. yani Türkiye ne cisa ayni narbin tesirlerile kendi A W Berlin 9 (a a.) Alman ordulan minde kendıne göre zorluklara maıuz başkumandankğının tebliği: diğer bir jıemleket olduklan ha'.ds bir Dun hususî bır teblığle de bildırilmiş hanılede bu kadar bü>ük hacimii bir olduğu üzere bır Alman zırhlı ordusu mübadeleyi velevki iki sene zarfında ic İtal>an, Macar ve Slovak teşekkullerıle ra edebilmek ga>ret ve aztnini gbster takvıye edılmış olarak Dnıeperpet mişler ve karşılıkh olarak bu büyük rovsk'un şark kesıminden hareket etmiktan dolduracak eşyayı da tajin ve mış ve Azak denizıne inerek Melıtopol tespit eyliyebılmişlerdir. Bu her iki ta yakınlarında mağlub edılen 9 uncu rafm hayatiyetleri kadar husnünijetle Sovyet ordusunun ric'atini kesmiştir. rinin de açık ve pariak bir delıli sayılAyni zamanda Alman teşekkülleri domalıdır. ğuya doğru İleri yüruyüşlenne devam Filhakika eşsiz bir harbin yaratagel etmişlerdir. Bu takı besnasmda muhadiği büyük zorluklar içinde velevki iki (Arkası sahife 3, sütun 3 te) jil zarfında ikmal olunacak bu kadar büyük hacimii bir muahede akdohınabilmesi için iktiham edibniş olaa müskülâtın azameti düsünülmef,e değer. Mübadele haddi zatında nekadar zarurî ve hayırlı bir iş olursa olsun geçirilen zamanın fevkalâdeliği içinde mütekabilen verilebilecek mallar üzerinde anlaşmak büyük bir mesele idi. Sonra da bu eşyanın laymetlerini karşılastıracak tedive jeldllerinin tayini de onun kadar mühinı diğer bir mesele ıle Alman basmurahhası Doktor Clodius'un riyasetindeki Alman heyetile Türk murahhaslan iste bu müşkül meseleleri halletmeğe muvaffak olnıuslardır. Bu neticeye vanlmak hueusunda her iki tarafın gayret ve hüsnü niyetlerile birlikte iki memleke( nıünasebetlerinin ötedenberi müesses ve cari. tabiî ve an'anevî dostane seki'lerine fe. büvük bir hisse ayırmak lâzını geldiğine şiiphe yoktur T Hitlerin son gündeük emri «Bu senenin kat'î meydan muharebesi başlamıştır» I Askerı vaztyet r Hariciye Vekilimb! Şukru Saracoğlu Alman harb tebliği f1 Sovyet Üç Sovyet ordusu daha imha ediliyor Kıt'alarımız Orel şehrini tahliye etti Alman ticaret heyeti reisi orta elçi Dr. Clodius Ankara 9 (Telefonla) Memleketimizle Almanva ara^mda yeni bir ticaret muahedesi İmzalamak üzere Ankaraya gelmiş olan orta elçi doktor Clodius un riyasetindeki Alman heyetile bir kaç haftadır mjzakereler yapılmakta idi. Esas itıbarıle böyıe bir yeni akdin yapılmasmda ve iki taraf ihtiyaclarile ted:ye şartlaruıı imkân nispetinde müsaid karşılayabilecek bir şekle varılmasında prensip mutabakatı olmakla beraber, daha ziyade teferruat üzerinde konusuluyordu. Müzakereler nihayet kat'î hal Moskova 9 (a.a.) Sovyet istihbsrat şekline varmış ve muahede bugün çeh bürosu tarnfından dün gece yarısı neşrimizde imza'.anmıştır. redilen tebbğ: Anlaşmaları Alnıanya namma büvük 8 tesrinievvel günü kıt'alarımız bütün elçi von Papen, Alman muraKhas cephede düsmanla muharebe etmişlerdir. heyeti reisi orta elçi Doktor Clodius Bu muharebeler Viyasma, Briansk ve ve Türkiye namma da Hariciye VekLİi Melitopol istikametlerinde çok şiddetli miz Şükrü Saracoğlu, Türk rmırahhas olmustur. hfyeti reisi büyük elçi Numan MeneAnudane muharebelerden sonra kıtmencioğlu ve Ticaret Vekâleti Müste^rı alarımız Orel'i tahliye etmişlerdir. Halid Naznıi Kesmir imza etmişlerdir. 6 tesrinievvelde hava muhsrebelerinBu itilâfa göre Türkiye ve Almanya de 19 düşman tayyaresi düşürülmüştür. iki sene zarfında, karşılıkh ihracatlan 12 tayyare kaybettik. 7 teşrinie'/velde (Arkası sahife 3, sütun 6 da) (Arkası sahife 3, siitua 2 de) harb tebliği «Düsmana ve bu harbîn • Almanlarca böyle addedilen harekât Sovbüyük mes'uiü olan In yetler Birliği ordularının tamamen gilfereye alfından kalka. ortadan kaldırıîmasını istihdaf etmektedir mıyacağı darbe Yazan: Emekli General Alman Rus harbinin son taarruzları H. Emir Erhilet • I indirilecektir^ «Mareşal Timuçenko son ordularını da feda etmiştir» Londra. Moskovanm akıbetini vahim görmeğe başladı Bir habere göre. Almanlar Mcskovaya 100 kilontetre yaklaştılar Almanlar iki müyon asker ve beş bin fankla hücum ediyorlar Berlin 9 (a.a.) Hıtler Rus cephesindekı askeı lerıne aşağıdaki günde'ik emri gondermiştir: « Doğu cephesi askerleri, Mılletimlzin varıiğı ve istikbali endişesile duşmanın son andaki tehdıd edici taarruzunu onlemek üzere 22 hazi r anda sizlere müracaate karar verdım. Kremlin'dekilerin fikrı yalnız Almanyayı değll, ayni zamanda Avrupayı da imha etmek oldiığur.u bugün biliyoruz. Arkadaşlar, Bu aradi iki şey görmüşsünüzdür: 1 Bu düşman en buyuk korku'anmızı bile aşacak derecede fevkîlâie silâhlanmıştı. 2 Eğer bu barbar düşman on binlerce tankını bızden evvel hsrekete getirebilmiş olsaydı bizim milletimiz de, bü*ün meieniyet âlemi de mahvolacaktı. Köylü ve İşçi cennetini kendi gözlerinizle gdrd'.inüz. Bütün dünyavı be^ :yecek derecede geniş ve bereketli bir (Arkası sahife 3. sütun 6 da) Vıborçfc"*Ş« 1 | ¥ W • \ ^ I t V ^rf ^ d l ' ^ * fc W Novgorodo Bo^ABorovitç, J Zırhlı ve motorlu halmde Sovyef \J kuvvetlen 1 7S Tumen 9 3 ordü • Taknben AO*5 Tumtn 2lordu" 2O2S ı km ©MOSKOVA Sofya elçimiz Şevki Berkeri kaybettik Merhumun cenazesi yakmda Edirne yolu ile memlekete getirilecek Mıcurınsk/ A Se &V ( O / Romanovka ^ ^ KURSK Lebedm oMıropolye\ Murakabe Komisyonu hakh kararmda ısrar etti Meşhur odun raporunu hazırîayan oduncularla murakıb Süreyya nihayet Müddeîumumiliğe tevdi oîunuyor Fiat Murakabe komisyonu dün Valı ve Beledıje reisi Dr. Lutfi Kırdann riyaseti altmda sprt 14 30 dan 20,30 a kadar tam altı saat suren çok munakaşalı uzun bir içtima yaparak müzminleşen odun mesetesı hakkındaki kat'i kararını vermıştir. İçtımadan evvel ve toplantı arasmda Valı, sehri:nızde bulunan Ticaret Vekıli Mumtaz Ökmenle görusmuş ve içtımada Ticaret Vekâletini temsılen Vekâletın F.at Murakabe müduru Mahmud Sevda hazır bulunmuştur. Dunkü içtimaa ticarî işler ve bilhassa odun işlermde ıhtisası bulunin Şehir Meclisi azasından Ferıd Hamal Parti Vilâyet heveti azasından Aziz Ak ve daha bazı eksperlerin dinlenılmesılc baslanmıştır. Bundan sonra komisyorı odun işinin evveliyatı^'ian baslnarak bugüne kadar gecirdığı ssfhaları, veri(Arkası sahife 3, sütun 4 te) Çerkasi Kremençug Xramatorsk ©MAKYAVEVKA SSTAÜNO LO VGRAD Kerson/MeiİÎopoM ^ Kropotkın KRASNOOAR NOVOR.OSISK 0 Maikop Şark cephesinin merkez ve cenub cephelerinde veni harekâtm inkisaf istikametlerini gdsterir harita Almanların doğu cephesind»;, ve bilhassa merkez bol^esinde, 2 ilkteşrinden itibaren başladıkları büyük yarnıa ve sarma harb hareketlerinden maksad kıştan evvel Rus. muharebe cephesini \ıkmak olduğu muhakkaktır. Bu ıııakst.d, Alman askeri kuvv etlerinin başbuğu sıfatile Hitler tarafından 2 ilkteşrin günu Alman askerlerine tebliğ ve fakat matbuata ancak sınıdi tevdi olunau be.vannamede açıkça söylenmiştir jarma ve ihata hareketleri ncticesinde \Viyasma civarında müteaddid Sovyet ordularının ihata edilerek esir ve imha edilmeğe basIaBdıklarını dün yazmıştık. Her nekadar Anadolu Ajansı müteaddid kolordulardaa bahsettiv se de Alman tebliği Wiyasma'da "çevrilenlerin müteaddid Sovyet ordulan olduklannı tasrih etmisti. Ondan sonra Briyansk'da aynca 3 Sovyet ordusunun çevrildiği tebliğ olunmuştur. Rusİar Orel mevkiini tahliye ettiklerini bildirdiklerine göre bahis mev7UU olan imha muhaıebesinin şümulü p»k büvüktür Berlin askerî mahfi'l'n Briyansk ve Wiyasma*da çevrilmiş oİBn iki bü\ük Sovyet çrupunun knvvetini 6070 tümen yani 56 ordıı tahmin edi» vorlar. Timuçenko ordulan 2 5 avdan» l.eri takvive edildikleri halde. mııharebelerle fazla jıpranmamis oldukiaıınılin buradaki kıt'alar dolffiın mevcııdlu farz (Arkası sahife 3, sütun 5 te) Filhakika beynelmilel mühadeie isltnnde Türk Alman iktısadî rnünasebotleri b'tedenberi karşılıkh emııiyef vc incizabm tabiî kolaylıklan ÜP cerevan etmek şiarın' kazanmıstır. Türld.ve ihraeatının çogıı Almanyaya gider. ve bıınıın tabiî nericesi olarak da ith»i3tımı»ın çoğn Almaiyadan yaoılır. Mütekabil vaT, etleri ötedenberi bovle mües«e« nlan ftn dost memleketin diin Ankarada im7nlanan b'ivük hacimii ticaret muahe«'pnamesi üzerinde anlastnalan isto bilr"ssa bu an'anevî münasebetlerden doİpn kolay olmustur, diyebiliriz. Tediye anlasmnsının da biitün kolaylık imkânıııı gene ild tarafın yekdiğeri uzun tecriibelerle pek iyi tanıyıp bilmis olmalarında bnlunduğunda şiiphe yoktur. Merhum Sofva elçinıiz Sevki Bcrker YUNUS NADİ (Arkası sahife 3, sütuıı 4 te) Odun tacirlerinden birisi Murakabe Komisyonunda taleblerini izah ederken Edirne 9 (Telefonla) Sofya elçimiz Filvaki dün nesrolunan fevkalâdo ve Şevki Berker vefat etmiştir. Haber a alelâde Alman ve hatta Sovyet tebliğlındığına göre, merhumun cenazesi bır lerinden anlijoruz ki İlmen golıı cekaç gune kadar Svılingrad Edirne nubundan \zak denizine kadar uzanan yolile memleketimıze getırilecektir. Sovyet muharebe cephesi merkezde tamamile ve derin bir sıırette yarılmıs. Vefatıra teessürle haber verdiğimiz ve diğer kısımlarda bozularak umumi Sevki Berker dıplomasimızin en mümbir Sovyet ricaü başlamıştır. Mnskovataz simalarmdan biri idi. Galatasaray nın tahliye edilmeğe baslandığı da veHsesinden mezun olan merhum. Haririlen haberler cümlesindendir. ciyeve intisab ederek uzun müddet HuAlman şimal ordular grupunun 2 ilksusi Kalem müdurlupunde ve Haricı' Arkası sahife 3, sütun 5 te) teşrinden itibaren yaptığı seri ve şiddetli