6 Ekim 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r İhtiyarDost Y a z a n : Halid Ziya Uşaklıgil Fiatı 50 kuruştur. Satış yeri : Cumhuriyet Matbaasıdır 18 İI1Cİ Vll u m h ur iyet VI : 6 1 5 8 İSTANBUL CAĞALOĞLU ^ ^ Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, Istanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 P&Z&rtBSİ 6 BİTlnClteSrİII 1 9 4 1 Telefon: Başmuharrir: 22366. TaJbrir heyetü 24298. İdare ve Matbaa kisrr.ı: 24299 24290 ' YENI ILK COĞRÂFYA Son tadılâtla ve fevkalâde bir nefasetie neşrolunan Abdülkadır Sadının bu eseri, Maarif Vekâleti tarafından ilk ğt 5 inci sınıflarına kabul olu 25, 5 inci 36 kuruş. Toptan yapılır. SEMİH LÛTFİ KİT Iki \ıılka Dair evlet adamlannın nutuklarına bakarak yanna dair hükümler çıkarmak oldukça güçtıir. Çünkü milyonlarca insanın mukadderatmı sırtında taşıyan bir şef, vazifesine devam ettiği muddetçe, herşeyden önce, büyük kütlelerin ruhî bir çoküntüye uğramamasına dikkat eder. Sozlerinde istikbali daima aydınlık ve parlak gostermeğe çalışır. Bu itibarla, nutuklardan hakikî durumu bşıenmek istiyenler, daha ziyade umumî havayı sezmeğe mecburdurlar. Bir devlet adamı konuştuğu zaman. iki virgül arasma sıkışan yanm cümleler, kat'î gibi gorüuen tok veja cilâlı sozlerden daha manalıdır. Parantez içine alınmış, veya iki virgül arasma sıkıstınimış o j a n n ciımleleri birbirine iyi ekleyebilirsek. bize hitab eden adamın kafasmdaki hakikî düsüncelere doğru belki bir yol bulunabilir. Aksi takdirde biitün tahlil'er, mıtkun tekrarından ibaret kalmıva mahkumdur. Bu hafta içinde hem Churchill. hem de Hitler arka arka\a birer nutıık so>lediler. Hitler'in nutku Churchill'e bir cevab değildi. Bd>Ie olmakla bcraber, iki devlet adamınm sozlerinde hâdiselere uygun düsen ve yakın istikbali görrnemİ7e yardım eden nokialar bulraak kabildir. Churchill. İneilterenin bnpünkri a*kerl vaziyetini aksettirmek istiyormnscasına müdafaacı bir dille konustu. U/ak istikbale dair hiç korkusu olmadıijını, fakat önümüzdeki aylar zarfinda İngillerenin çok zor günler geçirmcsi ihtimalini saklamıyacağını söyledi. Chnrchill'in nutkunda bilhas«a şark eephesine aid kısımlar. Hitler'i de dinlediktcn sonra daha biivük bir ehemmiyet kazanıyor. Sayın İngiliz Basvekili, Sovyet Rusyaya elden gelen yardırnın yapılacagını açıkça ilân ettikten sonra Alman ordusunun bugün karada yenüme' bir kudret olduğunn anlath ve Britanya kuvvetlerinin herseyden önce ndayı müdafaa mecburiyetinde bulunduklarını uzun unın izah etti: Çünkü dedi. Rusvadan sonra Alnıanyanın ne yapacağını bihniyoruz. Bir kısım askerlerini orada bırakarak asıl knvvetlerile Hindistana mı sarkarak? Yakınsarka ve Akdenize mi inın*k Istiyecek? Doğrudan doğruya adaınıza mı hücum edecek? Yoksa bunlann hepsînl birclen'mi basarmağa çaiışacak? Churchill'e göre Alman ordusnnıın bugünkü kudreti, bütün bu ihtimalleri haüra getirecek kadar yüksektir. Ve İngiltere, önümüzdeki aylar zarfında daima her tehlikeye karşı hazır ve dikkatli durmalıdrr. İngiliz Basvekili, takdire lâyık bir soğukkanlılıkla bu ihtimalleri parlamentonun gözü önüne sererken, ayni zamanda başka bir ihtimali de hesaba katmıs oluyor: Rus mukavemetinin şiddetini kaybetmesi ihtimali. Hakikaten, eğer Almanyanut önümüzdeki aylar zarfında yukanda bahsi geçen teşebbüslerden birine vey3 birkaçma girişebileceğini muhtemel görürsek, daha evvel Rus ordulannın mağlub olacağını, yahud hiç değilse mukavemet kvdretlerini kaybedeceğini de muhtemel gormüs olmalıyız. Sovyet Rusyada bugünkü çetin müdafaa devam ettiği müddetçe, harb makinesi nekadar mükemmel olursa olsun Almanya şuphesiz ne Hindistana, ne de Yakınsarka veya Akdenize karşı yeni ve esash teşebbüslere girisemez. İngiliz Basvekilinin sözleri, evvelki giin Hitler tarafından söylenen nutukla büsbütün mühimleşiyor. Her zaman yapüğı gibi sert ve tok bir sesle sö/e başlıyan Alman Devlet Reisi. daha nutkunun ilk cümlelerinde, kırk sekiz saattenberi sark cephesinde yeni bir hamleye girişildiğini ve bundan kati neticeler beklendiğini bütün dünyaya ilân etti. İstanbMİun Bayramı Güzel şehrimiz 18 sene evvel oduıt işini gene tetkik edecek bugün kurtarılmıştı Yeni narktan şikâyeti yapan, odunu en fahiş fiatla satan bir şirketmişî Fiat Murakabe komisyonunun, perşembe gunku celsesinde resmî makamları ığfal ederek butun İstanbul halkınm maddî ve manevi zararuıa sebebıyet verraekle suçlu olarak Cumhurıyet müddeiumumiliğine verılmelerıne karar verilen odun tacirlerl henüz Adliyeye sevkedılmemışlerdir. Muddeiumumıliğe verıleceklerin ısimlerini ihtiva eden vesaık muhürlu bir zarf içinde Fiat murakabe bürosunda mahfuz tutulmaktadır. Fiat Murakabe komisyonu, bugünkü iç timaında odun fiatlarını yeniden tetkik edecektır. Bu içtimaa gene Vali ve Belediye Reisinin riyaset edeceği anlaşılmaktadır. Alâkadar makamlardan beyan olunduğuna gore vilâyet makamına gelerek kendılerıne esasen evvelce konulan azamî fiaün idare etmediğini söyl^erek bu işin yeniden tetkıkini istiyenler, haklarında Fiat Murakabe bürosunca en ziyade itham edici vesikalar toplanmış olan bir mahrukat şirketidir. Şimdiye kadar yapılan tetkikat; bu çirketin İstanbul halkına odunu fahiş fiatla satmak suretile büyük kâr temin ettiği ne İstanbul depolarmdan birinde eoklere bas vennis odun yığınlan.» Bugün toplaniPak Murakabe Komisyogp : tstanbulun kurtarılifindan canlı bir hatıra: lstanbula giren kahraman Türk ordusunun Snca ktfcActrt Eminonü meydanmdan geçerlerken... Foto Namtk Görgiiçün Ttolelcsîyonundan IRAK KABİNESİ ÇEKİLDİ Yeni hükumeti Nuri Said Paşa huracah ticesini vermiştir. Bu itibarla yaptıklan müracaat alâkalı makamlarda bile hayretle karşılanmaktadır. Japon Harieiyesinin gazelesi Âmerikanın Güzel Istanbulumuz, bugün, düşman ifgralinden Icurhılufunun 18 inci yıldönürnünü kutluyor. Daha 1918 de İngiliz donanmasının tehdidi altına giren şehrimiz, 1920 de Büyük Harbin galibleri tarafından filen i?gal edilerek yıllarca haksız ve namerd istilânın ıstırabIarmı çekti. Nihayet Ansdoluda ayaklanıp müstevliyi vatanın harimi ismetinde boğan millî kudret, bu beş asırhk Türk şehrini de düşman çizmesinden ve bu sefer ebediyen kurtardı. Bu mec'ud gününde büyük Türk milletini kutlarken, Ebedî Ba^buğ Atatürkün ve mübarek çehidlerimizin manevî huzurlannda minnetle eğilir ve başlannda sıra zaferler Itahramanı aziz Millî Şefimiz Inönü olmak üzere şanh ordumuza sükranlanmızı sunanz. (Bugünkü bayrama dair program ikinci sahifemizdedir.) Sulha taavssut etmesini istiyor fSovyet harb | I tebliği 1 Asherî vaziyet CAI Alman harb Ruslara göre Alman zayiatı üç milyon Almanların bir alayı ve bir tümeni bozguna uğratıldı Asıl büyük harekât Moskovanın garb ve cenubundaki merkezî kuvvetleri imha etrnek maksadile yapılmakta olması muhtemeldir Ukraynada 12,000 esir daha alındı 34 zırhh araba, 179 top, 472 mitralyöz iğtinam olundu Kahire 5 (a a.) Röyter: Beyruttan gelen bir habere göre, Irak Basvekili Cemıl Mıdfaı ıstıfa etmışur. Bağdada çağırılan Irakın Kahire elçisı Führerin umumî karargâhı 5 (a a ) Nuri Said Paşa, bugün tayyare ile buAlman orduları başkumandanlığının radan hareket edecektir. tebhğı: Cemil Mıdafı, 3 majısta, yani Reşid Taarruz hareketi muvaffakiyetle de Âliye karşı vapılan İngiliz seferi esnavam etmiştir. Cenubî Ukraynada şıd sında Başvekil olmuştur. (Arkası sahife 3, sütun 2 de) tebliği Amerika hem harbi durdurmalı, hem de yeni nizamın kurulmasını temin etmeli imiş ! Tokyo 5 (a a.) Ünited Press: Japon Hariciye Nezaretinin organı olan tRevue Diplomatıque» mecrmıası şoyle yazıyor: 4 «Amerika hakikaten adaletin veinsaniyetin mudafıi ise, A\iupa harbine ni* hayet vermek için mudahale etmelidir. Amerika Bırleşik Devletleri. vakıt çols geçmeden bu vazlfeyi başarabiîecek yegâne tnemlekettır. Amerikan şerefi bunu icab ettirmektedir. Amerika harbe girerse, harb, beşeriyetin ıstırablarını arttıran ve bütun dunyayı saran bir savaş mahiyetıni alacaktır. Mıhver devletleri Avrupa ve Şarkî As\rada yeni bir nizam tesisme çaüşıyorlar. Amerika bu gayretler karşısında sıkı bir bitaraflık takıb ve hattâ Ameıikalılan tehdid etmiyen ve kendilerine faydalar temin edecek olan yeni nizamın, (Arkası sahife 3, sütun 4 te) Murmansk cephesinde Ruslar bir zafer kazaıtdı H. Emir Erhilet Dünkü Alman radyosa, sark cephesinde askeri harekâtın musaid surette cerejan ettiğini haber verdikten sonra Kırım jarımadasının berzahındaki Prekop mevziinin zaptedildiğini bildiımistir. Almanlar burada bilhassa kuvvetli bir surette insa edilmis bulunan Sovjet mevziinin inadla müdafaa edildiğini söylediler. Sovyetler bir gün evvel berzahın gerilerine inmek istiyen Alman Yazan: Emekli General \ Moskova 5 (a a.) Sovyet haberler Demek ki, ajans haberlerinîn de sonradan bildirdiği gibi bu saürlan yazdı burosunun dün geceki tebliği: ğımız su dakikada. şarkta, muazzam bir 4 ilkteşrin gunü, kıt'alarımız bütün cephe üzerinde, iki dev ordu, bu harbin cephe boyunca düşmanla çarpışmışlarre tarihin en mühim boğusmalanndan dır. 2 ilkteşrinde hava muharebelerinde 51 NADİR NADİ (Arfcasi sahife 3, sütun l d e ) (Arkası sahife 3, sütun 3 te) plânörcürlerinin öldürüldüklerinden bah settiler ve diğer yabancı kaynaklardan da Kırım berzahında şiddetli muharebeler olduğu hakkuıda haberler gelijordu. Bütün bunlar Almanlann Kınma artık ciddi bir taarruzda bulunduklarını göstermişti. Prekop mevziinin alınması bütün bcrzahın zaptı demek değilse de bu hususta bü\ük bir adım atılmış sayılır. Taarruz kıt'alan, Kınmın açık ve genis sahalarına inebibnek için Prekoptan (Arkası sahife 3, sütım 4 te) İaşe nakliyatı, demiryolları tahrib olunuyor Nuri Said Pasa Atlantihte 8 inci Amerikan vapuru da batırıldı N. Hull diyor ki; 44 « Bu, insanları Atlantikten kovmak hareketile alâkadar bir tethiş teşebbüsüdür,, i Lik maçlarına dün Fenerbahçe ve Şeref sahalarında de\am edilmiştir. Yukarıki resim Vefa Taksim Genclik maçından hevecanh bir enstantanedir. Dünku maçlann yazısı 3 üncü sahifemizdedir. Vaşington 5 (a a.) 27 eylulde cenub Atlantığınde bir denızaltısı tara fından batırılan «Ic^hıte. petrol gemısi, harbm başmdanberı batan AmerArkası sahife 3, sütun 7 de) Şark cephesınden tesimler: Alman siivari kıt'alan. dort nalla, cayır cayır yanmakta olıu» bir Bus sehrine giriyorUr