19 Eylül 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Resimli Romanlar Serisinin altıncı sayısı çıkfı 3 RESİMLİ ROMAN BİB ARADA: 1 Zıpzıp Hasan avcı. 2 Yetkinin intikamı. 3 Nasreddin Hoca ile Zıpzıp Hasan. Ayrıca: Şehid Ahmed Arkadaşlık kahramanlık hıkâyeleri, eğlenceli. resimli bulmaca vesaire fevkalâde üç renkli kapak. Satış yeri: İstanbul Ankara caddesi Xo. 59 J 18 inci yıl sayı: 6141 u m h u r iyet İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf re mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyetü 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 7 C I Ç C GOZLU " " * * * * her numa: Vekâletinin ruhsatını haiz fı Fevzi To Ticarethanesinde bulur Beçeteler azamî dikkat ve itina i İst. Ankara Cad. KÖSEBAS: Cuma 19 Eylul 1941 KÜVVETLI BIR HAMLE MiIIî Şefimizin san'at okullarında ve fabrikalardaki tetkik ve müşahedeleri Memleketimizin hayatında ve maarif âlemimizde inkılâb yapacak yeni bir hamleye müntehi olmaktadır Saıt'at ve meslek mektebleri En kısa zamanda tahakkuku temin edilecek bir plân dairesinde çoğaltdacaktır Bu mekteblerin memleket hayıatı için lüzum ve ehemmiyetlerini takdir şerefi ötedenberi realist ve basarıcı bir devlet adamı olan seveili Millî Şefimize aiddir. Yeniden tahsisat ayrılması kararlaştı Kanada Başvekili M. Makenzi King Milll Müdafaa içif25 milyoıt liralık daha tasarruf bonosu çıkarılıyor Makenzi King vaziyeti nasıl görtiyor? Ankara 18 (Telefonla) Millî müdafaa ihtiyaclarımız için jeniden tahsisat verilmesine dair bir kanun lâyihası hazırlanınıstır. Bun "^ dan baska. satılacak otomobiller hakkında da gene Millî Müdafaa Vekâletince bir kanun lâyihası hazırlanmışfır. Bu lâ\ihada seferden menedilmiş olan otomobillerin sahibleri tarafından ne sekilde muhafaza edilecekleri veya ne suretle satılacaklan hakkında hükumler bulunmaktadır. Diğer tarafj tan. millî müdafaa ihtiyaclarını karşılamak üzere yeniden 25 milyon liralık tasarruf bonosu ihracına dair lâyihanın da yaruı Meclise verileceği anlasıbnaktadır. «Ne İngiltere. ne de Sovyet harb ı f Amerika. yalnızbaş 1 tebliği ' larına Almanyajn yenemezler» • f Alman harb ] ' tebliği * Ankara: 18 eylul ükumette hummalı bir faaliyet, Mecliste candan alâkalı bir beklejiş: Meralekette her şubeden muhendis ve sanatkâr jetiştirilmesine geniş olçüde hız verilmesi için Bİınan havırlı karar, vakit geçirilmeden tatbık mevkiine konulmak istenilijor. Hükumette son hazırlıkları ikraal edilmek üzere olan lâyihalar bugün yarın Meclisin ve pek az bir zamanda da kanun şeklini almış olarak memleketin nıalı olacaklır. Bu jeni hareket dahi Cumhur Reisimiz Millî Şefin nurlu irşadlarından ilham ve işaret almıştır. ]>Iillî Şefimizin ötedenberi memleket ha>atında müspet llimlerle ciddî surette mücehhez valandaşların mümkün olduğu kadar çoğaloıasına büyük bir ehemnüyet atfettikleri mal'ımdur. l'eni dünya harbinin muha*ib ve gajrimuharib bütün memleketlerdeki muhtelif tecellileri bu goruşteki jüksek isabeti bütün an'anesile ortaya koymuştur. Artık açıkça herkes tarafından görülüyor ki modern hayat, yalnız cephelerde değil, cephe gerileri için de teknik bir manztıme olmuştur, ve hayatm bu sekline intıbak etmek artık önünden kaçınılamaz bir zarurettir. Daha evvel Yüksek Muhendis mektebîni yakından tetkik buyuran Millî Şefimiz bu yüksek muessesemizin verimini artıracak kıymetli direktiflerini vermişlerdi. Son zamanlarda muhtelif san'at okullarımızı ve bazı fabrikalarımızı alâka ile ziyaretlerinden bu sahada yeni tekâmüllpre aid güzel arzulann beşaretini almıshk. İşte bütün bu tetkik ve müşahedrler, memleketimizin bayatında ve maarif âlemimizde inkılâb yapacak yeni bir hamleye müntehi olmakta bulunuyor. San'at mektebleri ve diğer meslek mektebleri en kısa zamanda tahakkuku temin edilecek bir plân dairesinde çoğaltılacak ve en mühimmi numleketimizde ilk defa olarak muhtelif subelere genc Türk mühendisleri yetistiren bir yüksek teknik okıılu kurulacak'ır. Şimali Atlantikte kontrol vazifesine baslayan Amerikan torpitoları bir gece karakolu esnasında Askerî vaziyet Kanada Başvekili, İngiltere hesabına Rusyanın zaferini fahmin elmenin Tayyareler Alman çok tehlikeli olduğunu kıt'alarını bombardısöyliiyor man ediyorlar Ottawa 18 (a.a.) Kanada Başveküi Mackenzie King, Inşdtereden avdetmden sonra irad etmış olduğu ilk nutkunda şoyle demiştir: € İki senedir devam eden harbden sonra Ingilterenin, bu mahsur adanın (Arkası sahife 3 sütun 3 te Cephelerde anudane muharebeler Leningrad etrafındaki tf mücadele Sovyet Rusya Harici>e Komiseri M. Molotof Atlantikte Amerikan kontrolunun tesirleri Bu müdahalenin Ingiltereye yardımı çok büyüktür, kat'î neticesini ise ancak zaman gösterecektir Yazan: Emekli General Londraya göre, Almanlar Krıma hücum etmeğe başladılar Londra 18 (a a ) Moskova radyosu tarafından dün geceyansı neşredilen Sovyet tebliği: 17 eylul günü kıt'alar.mız bütun cephe imtidadınca duşmnla anudane muharebelere devam etmışlerdır. 15 eylulde duşmamn 78 tayyaresı tahrib ve tarafımızdan 25 tayyare kaybedilmiştir. Moskova 18 (a.a.) Bugün neşredilen teblığ: 17 eylul gecesi kıt'alarımız cephenin bütün genişliğinde muharebeye devam etmislerdir. Tayyarelerimiz düşman kıt'alaru'a darbeler indırmişler ve düşman hsva meydanlarında tayyarelere taarruz eimişlerdir. Moskova 18 (a a ) Bugün öğleüzeri Sovyet tebhğine zeyil olarak neşredilen bir tebliğde şöyle den:lmektedir: Leningrad önünde 15 ağır tank ve yirmi kamyon tahrib edilmiştir. Dniepepetrovsk mın+akasında asker ve cephane taşıyan bir Alman treni tayyarelerimizin bombalarile tahrib edilmiştir. (Arkası sahife 3 sütun 6 da MOLOTOF Bulgaristanı itham ediyor Bulgaristan Odesa, Kırım ve Kafkasyaya müteveccih Mihver taarruzlarını kolaylaşhrmaktadır Altnanlar 110 istihkâm daha zaptettiler Karadenizde on bin tonluk bir Rus gemisi batırıldı Berlin 18 (a.a.) Alman ordusu başkumanda'ilığı tebliği: Leningrad ıstihkâralarmın zaptı için yapılraakta r>lan muh^ırebelerde buyuk muvaffakıvetler elde edilmiştir. Tek bir piyade tumenine merbut müfrezeler hucumla 110 ısühkâm ele geçirmişlerdir. Alman hava kuvvetleri Kırım sularmda, Ozel adası açıklarmda, Ladoga golunde, Volşof nehrınin ağzında ve Beyaz denızde ceman 3000 tonilâtoluk üç vapuru batırmıslar ve 16 vapuru da o kadar hasa^'a uğratmışlardır ki bunlardan buyük bir kısmının batmış olması muhtemeidir. Bundan başka Sovyetlerîn bir torpido muhrıbi. iki denizaltısı ve dört hucumbotu batırı'rrustır. İTALYAN DONANMÂSI H. Emir Erhilet Birleşik Amerika Bahriye Nazın AIbay Knoks, 15 ejlulde, Amerikan birligiııin içtunaında beyanatta bulunarak Amerikan donanmasının 16 evlulden itibarcn • Amerika kıt'asile İzlanda adası suları arasındaki denizi geçen ve icar \e iare kdnunu mucibince sevkedilen lıamuleleri taşıyan gemileri himaje edeceğini ve tesadüf edeceği denizüstü ve demzalti korsanlarını zapt veya tahrib edeceğini» söyle<fi. Birleşik Amerika Bahriye Nazırının bu sözleri, Cumhur Reısi Ruzvelfin 12 ejlul nutkile Alman \e İtalyan harb gemilerinin. himayesi Bir asrı biraz geçen bir zamanılanoeri Amcrikanın müdafaası için elzem oîan Türkiyemüde kabul edilen maarif ha sulara girdikleri takdirde, batırılmaları yatının beyhudc olduğunu kimse iddia için Amerika donanmasına verdiğirci edemez. Herkes bilir ki Türkiyede ma l/ildirdiği emrin tatbikatma resmen ve arif devlete bilgili memur jetistiımek filen baslandığını göstermektedir. ihtiyacından doğmustur. Devlet isi memfiuzvelt'in bu seferki nutku Almanjaleketin ilk safta gelen en büvük isidir. ja karşı u kadar sert olmuştu ki, bunu Aradan geçen zamanın nisbî uzunluğıınrancak harb halinde bulunan devletler rağmen hâlâ bu ihtiyacdan kurtutmus ve biribirine soyliyebilirlerdi. Almanya ve hatta hiçbir zaman kurtulacak değiliz. Birleşik Amerika biribirinin cski raEütün irfan müesseselerimiz bu ıh'.ivacs kibidirler. Geçen Büyük Harbin dorcevab vermelkte devam edeceklerdir. düncü yıhnda Birleşik Amerika AlınanAhcak ilerilijen zamamn insan'an ve yanın mağlubiyetini temin için kırka memleketleri karsısında bulundurduçu \ekın türaeni Fransaya naklederck haryeni icab ve ihtiyaclara göre biz de ma be fifen müdahale etmişti. Bugün Bır'earif sistemimizi üzerinde yürüdü<ü biraz şik Amerika ile Almanya arasmda rcs kliseleşmis eski çercevede bırakamazdık. men ilân edilmiş bir harb hali yoktvır Mevcud san'at mekteblerine kız san'at Fakat harbin ilân edilmesi Almanya ile ve yapı mektebleri ilâve etmek, kıiy Birleşik Amerika arasında şimdi Atlaneııstitüleri açmak gibi yeniliklerle bu tikte mevcud vaziyeti herhalde pek fazia çerçeveyi hayata sür'atle adam verecek değistirenıiyecektir. şekillerde tadil ve tevsie zaten baslamısAlmanya ile Birleşik Amerika ara lık. Memlfkete san'at ve teknik clemansmdaki münasebetlerin birdenbire gerları hem çabuk hem bol, hem en ileri {Tİnlesmesine sebeb olan hâdise görünüsYUNUS NADİ te, Ruzvelt'in nutkunda beyan ettiği gi(Arkası sahife 3 sütun 4 te bi, «İzlandaya aid Amerikan postasını nakleden» Greer adlı Birleşik Amerika ıııuhribinin «güpegündüz izlandaya doğru yol alırken ve Groenlandın cenub dogıısunda bir mıntakaya varmısken. bir Alman denizaltısının taarruzuna uğramasıdır. Bu münasebetle daha diğeı Amerika \e Panama harb ve yük gemilerinin, muhtelif zaman ve yerlerde Alnıanlar tarafından tecavüze uğradıklarını Ruzvelt sojlemistir. Kendine ve lıimayesindeki bir memlekete aid harb teya ticaret gemilerinin mükerrer surette tcavüze uğradıklarını gdren her devietin ofkelenerek hatta harbi bile gdze alan en siddetli tedbirlere tevessüJ etmesi pek tabiidir \e Amerika da bdjk yapmıstır Su kadar var ki, eğer Birle sik Amerika harbe sevirci ve bitaral kalmak isteseydi. şüphesiz bitarafık kaidelerinden ayrılmıyarak Almanya ilt kendi arasmda bir hâdise çıkmasına me>»lan vermezdi. Fakat mesele çok daha derindir ve Amerikayı bugun en müthiş kararlan alnıağa kadar vardıran asıl saik Ingilizlerin Atlantikte fazlasile sıkışarak hurada Almanlara kat'î surette mağlub olmaları ihtimalidir Birleşik Amerika hükumeti bu ihtimalden o kadar ürküyor ki önüne geçmek için icab ederse harbi bile goze alacaktır. Çünkü İngiltere mağlub nlursa, Almanyaya karsı harhs devam edebilmek için Amerika cn ehemmiyefli bir istinaddan mahrıım olacaktır. Gerçi İngilterenin mağlub oiması B!rlesik Amerikamn derhal mağlub oln\a«ı demek değildir. Bununla beraber Birlcşik Amerika. bu harbin neticesinde (Arkası sahife 2 sütun 2 de) Bulgar bayrağile Karadenize geçirümek isteniyormuş! Ingiltere, böylebir teşebbüsün Türk muhalefetile karşılaşacağma emin.. Londra 18 (a.a.) Ingüiz hukumetı, Bulgaristanın italyan gemilerinin Bulgar bayrağı altında Boğazlardan gsçmek musaadesini ıs*ıyeceğı hakkındakı haberler bahsinde hiç bir teyıde malık değildır. Röyter'ın diplomatik muhabiri, bu hususta Ingıliz noktai nazarının çok sarıh olduğunu soylemektedır. Bu noktai nazar şudur kı bu mahıyctte herhangı bir teşebbüs, Montreux mukavelenamesi hukumlerinden kaçamas suretıle kuıtulmağa matuf bir tabiye olacaktır İngOtere, Bulgaristanla harb halinde buîunmamakla beraber, mıhver, Montreux mukavelenamesinin gayrimuharibhk hükumlerini ileri sürfnıyecektir. Çünkü Bulgaristan, halen, Ingilterenin en ez ıki muttefıki ile, yani Yugoslavya ve Yunanistanla harb halinde bulunmaktadjr. Bu şeraıt altmda. mihverin bu tarz(Arkası sahife 3 sütun 7 de Moskova 18 (a.a.) Moskova radyosunun büdirdığıne gore; Sovyet Haricıye Komiseri Molotof, Bulgaııstaıan Moskova elçisine, Scvyetlerin aiııren yaptıklan ıhtara kar^ılık olarak Bul Leningradın bir kısım bataryalan susturuldu gar hukumetı tarafından verılen cevabın Sovyet hükumetınce memnunıyetı Helsirki 18 (a a ) Keşif tayyaremucib telâkki edilmed'ğini bildirmiştır. leri. Alman bataryilannın Kronştada Sovyet hukumetı. Bulgaristanı. Odesa. karşı yapmakta oldukları endahtların (Arkası sahife 3 sütun 6 da f Arkası sahife 3 sütnn 5 te Roma'nın da bombardıman edilmesi muhlemel Londra 18 (a a ) B B C : Kahira hava meydamna yapıhn bava taarruzu münasebetıle bu şehrin iudsî mezar ve âbidelerle dolu olduğu ve bu hâdisenin ciddî neticeler doğuracağı beyan edıliyor. Associated Press ajansı, Kahireye hava taarruzu yapıhrsa Romamn borabardıman edileceğı hakkmdaki söAnkara 18 (Te'efonla) Hal ve iszün yerıne getirilmesini pek muhte tikbali duşunerek mesleki ve teknik samel gorüyor. hada ceztî tedbirkr almayı derpış eden hukumetimızin yurdun her tarafında bır Bir Mısır gazetesînin neşriyatı Kahire 18 (a a ) Geçen salı sabahı çok san'at ve tıcaret mektebleri açmaerkenden Kahire mıntakasının Mihver ğa karar verdiğini ve bu husustaki pıâkuvvetleri tarafından bombalandığından nın tatbikını temin edecek olan lâyiha(Arkası sahife 3 sütun 6 da nın son çeklini aldığım bıldirmis*ım Maarif Vekâletinde yeni bir müsteşarlık Programm tatbikaüna derhal geçileceğinden Maarif Vekâleti merkez teşkilâtmın da buna mütenazır olarak genişletilmesi icab etmiş. bu hususta da bir kanun lâyibası hazırlanarak bu akşam Meclise verilmışür Bu lâyiha ile Maarif Vekâletinde «Meslekî ve Teknik öğ(Arkası sahife 3 sütun 2 de) Meslekî ve Öğretim Müsteşari; teknik öğretim işlerini tedvir ve murakabe edecek Birhac sbz Bir Kadının Biraz daha yerimizde sayarsak... Dünyada. bizi de yakmdan alâkadar eden çok ciddî. çok hayatî davalar milyonlarca insanı, boğaz boğaza gelecek derecede sarmış olduğu bir sırada, bizde. ön plânda gelen bazı muharrirlerin hâlâ bitip tükenmez imlâ meselelerile uğraşmalarmdaki garabete geçen gün burada işaret etmistim. Yazımdaki samimî feryad, beklediğim kuvvetli aksi sadayı yalnız Pejami Safanın kaleminde buldu. Feryadımı isiten arkadasım, fıkrasmda: Ah, diyor, o>le bir >arama ve öjle bir yaramıza dokunmuş ki parmağmı biraz daha bashrsaydı, bizi, hiç değilse beni bayıltacak kadar ıstırab verebilirdi! Tatlı bir ümid rüzgârı halinde içimi okşavan bu aksi sadadan gajri, yazımın uyandırdığı alâka daha ziyade nıenfidir. Arkada^laruı bir kısmı isi demagoji mevzuu yapmak istiynr: Efendim, netlir yani, diyorlar, imlâ meselesi, dil nıeselesi demektir. Dil ise bir milletin en mühim müessesesi değil mi? Alımed'in ne şekilde yazılacağını kararlastırmadan, yani düimize çeki düzen vermeden baska mevzularla nasıl uğrasabiliriz? Ve beni bırakarak birbirlerile kapışıyorlar. Refik Halid: Kanun menetmedikçe ismimi «d» ile yazmaktan kat iyyen i az geçmij eceğim. Derken. Hatemi Senih, nereden aldığım bilmediğim bir salâhijetle hajkırıyor: Rim ne derse desin, Hâmid kelimesini bir Arab gibi «d» ile bitirerek telâffuz etmiyoruz ve etmijeceğiz. Fakat bir Türk gibi sonunu «t. ile telâffuz ederiz ve edeceğiz! ' Senelerdenberi hiç bir netice vermiyen ve bu şekilde^ sürduğu müddetçe daha asırlarca da \eremi>ecek olan bu münakasalara karşı soğukkanlılığımızı kaybetmij'erek ayni tonla vazifemizi basarmaja devam edelim: Arkadaşlar, dil meselesi şüphesiz bir milletin hayatfr" unsurlarından biridir. Onsuz hiç bir fikir hamlesi yâmlamaz. Esasen bu maksadla değil midir ki, Bu>uk Ataturtf, jüz senedenlıeri bunyemizi kemiren bu hastalığı bir barf ameliyatile kokünden tedavije ko>ulmustu. O harikulâde bir operatdrdü. Uıu mu\ affakiyetle kesip attı. Biz.ona nazaran birer asistan veya birer hastabakıcıjız. Bize^u^o alınan yara>ı temizlemek gibi basit bir iş kaldı. Fakat dikkat ediniz, on senedenberi hâlâ «d. ile <t» dikişleri üzerinde oynuyoruz. Biraz daha jerimizde sayarsak sonra yazık olur!. N. Saati Yazan: Meşhur edib STEFAN ZWE1G Arkadaşımız Hamdi Varoğlunun muvaffak kalemile türkçeye tercüme edilen bu nefis eserı Bugün 3 üncü sahifemizde zevkle okuyacaksınız Şark cephesinden resimler: Alman motörlü kıt'alan ormanlar arasında üerliyor