18 Eylül 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Bayanlar AZİMO Kollarda ve Bacaklardaki bütün tüyleri döker. Izmir Sergi Sarayı paviyon 22 18 inci yıl sayı: 6140 u m h u riyet ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adreâ: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 Teleforu Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa fasmı: 24299 . 24290 NURULLAH ATAÇ'ın KUMARBAZ DOSTOYEVSKİ'nin şahese Meraklı ve heyecanlı ro: Tanesi 50, cildh 85 kr. Tercümesi Perşembe 18 Eylul 1941 AHMED HALID KİTA Acele Maarif 3 senelik hükümlerden bir plân hazırladı sakınmalı Maarifin Neclise • * \ Teknik seferberliği Bulgaristan Icra Vekilleri harbe ii Memlekette bir çok san'at ve gırıyor m u : Dün Milli Şefimizin riyasetlerinde bir içtima akdetti ticaret mektebleri açılıyor Almanya, bunun sırası geldiğini İtalyaya bildirmiş Bulgar kralı, Hitlerin karargâhında bulunuyor Karadenizdeki limanların kapatılması emredilmiş Şark cephesindeki harekât hakkında şu veya bu taraf lehine hüküm vermek için henüz pek erkendir. vereceği lâyiha müstaceliyetle müzakere edilecek Ankara 17 (Telefonla) Memleketin muhtac olduğu teknik unsurların yetiştirifmesini istihdaf eden kanun iâyihası hazırlanmış ve bu gün de lâyiha üzerindeki tetkikîere devann edilmiş ve öğrendiğime göre tetkikler sona erdiğinden proje Meclise sevkediîmek üzere hazırıanmi"tır. Üç senelik bir plânla memleketin muhtelif mıntıkalarında bir çok san'at okulları, yapı okulıarı, ticaret liseleri, ticaret okulları, yeni kız enstitüleri, akşam san'at mektebleri vt buna benzer müesseseler açılmasını temin edecek olan bu mühim kanun lâyihasının yarın Meclise verilereği anlaşılmaktadır. Bu lâyiha ile karşılığı Maarif Vekilhniz Hasan Âli Yücel undan üç ay evvel. 1939 harbinin Rusya safhası başiadığı sıralarda, nereden çıktığı beili olmıyan şöyle bir iddia ortaya atılmjştı: Alman ordıısu Avıupanın en kuvvetli ordusudıu. Kusiar ise lıeın malzemenin kalitesi bakunından, hem yuksek kumanda heyeti bakımından Almanlara nazaran çok geridedirler. Binaenaleyh bu harb uzıın süremez. Aitı hafta İçinde mesele halledilecektir. Nereden çıktığı büinmiyen bu hükItıün sakathğı meydanda idi. Rusların maJzeme ve kumanda heyeti bakımından nispoten geri bulunır.ası, neden barbin mutlaka altı haflada sona ermesini icab etürecek bir sebeb olarak ileri sürülüyordu? Bu eksikliklere karsılık Rııslar başka avantajlara maliktilpr. Birmez, tukenmez insan ve ham madde kaynakları vardı. Ucsuz, bucaksız bir arazi uzerinde istedikleri kadar çekilebilir. Almanları hareket üslerindnn uzaklaştırabilirlerdi. Bu unsurlar niçin hesaba katılmıyordu? O sıralarda bu sütunda yazdığım bir yında, ben, malum ve meçhul bütün ihtimalleu toplamağa çalışarak, Rusya seferinin, Alman ordusu başkumandanlığınca hesablanan tnüddet zarfında Bftî1 mesi lâzım geldiğini, eğer bu miiddet rarfında bitirilemezse, artık harb seyrinin Mihver aleyhine olarak inkişaf ettiğine hükrnedilebileceğini yazmıştım. Üç aydanberi bir çok hâdiseler oldu. Almanlar, Rus toprakları uzerinde, geçen sene Fransada zaptettiklcri yerlerden kat kat gcnis sahalar ele geçirdiler. Milyonlarca esirle beraber sanayi kıymeti olan biiyük şehirler de aldılar. Bugün Leningrad, Kief ve Odesa muhasara altındadır. Sovyet Sosyalist Şuralarının devlet merkezi tehlikede bulunuyor. Fakat, Rus mukavemeti henüz kırılmış değildir. Bu vaziyet karşısında. şimdi başka bir iddianın ortaya atüdığını görüyoruz, Deniyor ki: Hani altı haftada bitecekti? Bakınız, on dordüncü hafta tamamlanmak üzere olduğu halde Rus ordusu hâlâ çarpışıyor. Artık şimal meraleketlerine kış geldiği için bundan sonra Almanlar dan ciddt bir muvaffakiyet beklenemez. Onümüzdeki bahara, İngiliz ve Amerikan yardımı yetiştiği zaman Almanyanın İşi bitiktir. Doğrusunu söylemek lâzıtn gelirse. bu hüküm de yukarıda kaydettiğim birinci iddiadaki hüküm kadar acele ve sakattır. Bir defa, Rus seferinin şu kadar haftada bitirileceğini söyleyenler, Alman ordusu namına mütalea yürüten mesul ve salâhiyetli adamlar değildi. Herhangi bir tesebbüse girişen orduların, daima. en fena ihtinıalleri gözönünde bulundurmalan basit bir kaide oldıığiına göre, Rusya gibi muazzam bir devlete karşı sefere çıkan Alman ordusunun da hesabsız hareket edebileceğini düşünmck hnta olur. O iddialı tahmini. sırtında hiç bir mes'uliyet taşımıyan birtakım muharrirler ileri sürmüştü. Şu halde, bugiine kadar Alman ordusu Rus Milli Şefuniz 1nünü Ankara istasyonunda kendilerini karşılıyanlar arasında Ankara 17 a. a. İcra Vekilleri Heyeti, bu gün saat 10 da Başvekâlette Reisicumhur tsmet İnönünün riyasetinde toplanmıştır Alman harb tebliği • \ Leningrad müdafaa yarıldı r (Mabadi Sa. 3 sütun 4 te) Rus kıt'aları Stnolenski çevirmek istiyorlar Sovyet harb tebliği Londrayagöre Bulgar Kralı Boıis Zurich 17 (a.a.) Röyter ajansından: Romadari alınmış olan bir telgrafa göre İtalya hükumeü Alman Hariciye Nezareti tarafından Bulgaristanın Rusya aleyhindeki harbe girmesi anının hulul etmif oldugııadan haberdar edilmiştir. Söylendiğine göre İtalya hükumeti, (Arkası sahife 3 sütun 2 de) Alman Fransız sulhu hazır! 100 bin Fransız esiri şark cephesine ıtakledilecek, Trablusa da 50 bin asker yollanacakmış! ingiliz Sefiri İzmirde bir nutuk söyledi «Turkiye ile siyasetimizin esası Türk tngiliz ittifakıdır ve bundan sonra da öyle olacaktır» Almanlar mühim bir Ladoga gölünde bir noktayı zaptettiler ada geri alındı NADİR NADİ (Mabadi Sa. 3 sütun 4 te) Bir Kadının Şarkta taarruzlarımız büyük mikyas16 eylulde bütün kıt'alarımız cepheta bir hareket yolunda inkişaf etmekte nin heyeti umumiyesiııde düşmanla çarpışmışlardır. dir. Sovyet hava kuvvetleri bütün cepLeningrad tahkimatı yapıldı Berlin 17 (a.a.) Leningradın mü lıe boyunca düşmanm zırhh cüzütamdafaa istihkâmları etrafında cereyan e larına ve piyade kıt'clarma darbeler den muharebeler esnasında bir Alman indirmiş ve tayyare ıneydanlarmda \mpiyade tümeni Sovyet kıt'aları tarafın lunan tayyarelerine hücum etmişlerdir. 14 eylulde hava muharebelerinde ve dan anudane bir surette müdafaa edilen ve kalelerden rnüteşekkil bir nattı tayyare meydanlannda 29 Aiman tsyyarmağa ve oldukça mühim bir nokyaresi tahrib edilmişîir. 18 Sovyet taytayı zaptetmeğe muvaffak olmuşlur. Bu yaresi kayıbdır. Bilâhare tespit ed'ldiğine göre şimal Alman tümeni 91 kale susturmuş ve 800 den fazla esir almış'ır. Alman kıt'aları filosuna mensub gemilerimiz 15 ej'lul bundan başka düşmanın mütpaddid de evvelce bildirildiği gibi iki düşman tanklarını, bir çok topunu ve el silâ nakliye gemisini değil üç nakliye gemisini batırmışlardır. hını iğtinam etmiştir. Almanlarm Osel adasma asker çıkarKırım berzahındski şimendifer mak teşebbüsü esnasında, Sovyet tophattı kesildi çuları, tayyareleri ve harb gemıleri asker Berlin 17 (a.a.) 15 eylülde. Alman taşıyan ve diğer silâhlarla yüklü ceman bombardımanları neticesinde, Kırnı ber28 bin tonilâtoluk 1 nakliye gerr.isi, 1 zahmdan geçen demiryolu bir çok noktorpido, 10 hücumbotu, ve Alman asta uzerinde tahrib ediimiş ve kesılmişkerile dolu bir çok küçük deniz cütir. Ezcümle, mühim bir Sovyet garı, zütamlarını tahrib etmişlerdir. Bir düşbüyük çapta bombalaria hasara uğratılmıştır. Stuka tayyarelerınin hücumu man tayyaresi düşürlilmüştür. ile ayrıca bir seri Rus tahkimatı da ya Ertesi gün. düşman, topladıg! bir çok tahrib edilmiş veya ağır hasara uğra nakliye gemisi, kü?ük denh cüzü^amı ve tayyare ile Ösel adasma denizden tılmıstır. ve havadan yeniden asker çıkarmak Geniş Alman hava faaüyeti tesebbüsünde bulunmuştur. İki gün süBerlin 17 (a.a.) D. N. B. ajansı ren şiddetli mııharebelerden sonra düşnm askerî kaynaklardan öğrendiğine man deniz ve hava kuvvetîerinin en göre, büyük AJman pike 'lyvare te büyük kısmı imha çdilmi=tir. Düfnan CArkası sahife 3 sütun 6 da (Arkası sahife 3 sütun 5 te "Taarruz, büyük mik Leningraddaki mühim Donanma, İngiltereye yasta bir hareket binaların yıkılmakta giden malları himaye yolunda inkişafta,, olduğu tekzib ediliyor için her usulü Berlin 17 (a.a.) Alman umumî kaMoskova 17 (a.a.) Sovyet istihtatbik ediyor rargâhının resmî tebliği: barat dairesinin dün akşamki tebliği: AMERİKA Nartinik adasını işgal edecek «Türk İngiliz ticareti muvakkat değil? daimidir ve üç senede mubayaatımız 2 milyondan 35 milyona çıkmıştır» İzmir 17 (a.a.) Şehrimizde bulun makta olan İngiltere büyük elçisi Sir Hughe Knachbull Hughessen fuar dolayısile Vali, Belediye Reisİ ve diğer mem leket büyükleri şerefine bir akşam ziyafeti vermiş ve bu münasebetle uzun bir nutuk söylemiştir. Nevyork 17 (a.a.) Associated Press ajansına göre, Caraıbe denizinde yapmış olduğu seyahattan rönen cumhuriyetçi meb'us How3İl. Birleşik Amcrikanın yakında Fransız Martinik müstem lekesini işgal edecegini söylemıç ve şu sözleri ilâve etmiştir: • Martınik'in işgali ötedenberi yapılması lâzımgelen bir şeydir. Bu müstemlekenin bugüne kadar işgal edilmeniiş olması. mantığa mjaayirdir.» Amerikan kontrolu nasıl oluyor? Vaşington 17 (a.a.) Bahriye Nazırı Yeni şehinşah iktidarı eline aldı •• Sefir, İzmiri bu sene de ziyaret^ıden dolayı bil>ıassa bahtiyar olduğunu, İngilterenin İzmir fuarına geçen seneki ştirakile bu seneki iştiraki arasında bu sene lehine açık bir fark mevcud bulunduğunu söyliyerek sözünü, İngiltere ile Türkiye arasındaki ticarî münasebata İntikal ettirmiş ve Türk ingiliz TTÜbadelelerinin üç senede on yedi mlsli arttığını söylemiştir. İngilterenin Ankara Büyük Elçisi Sir İngilterenin Türkiyeden mubayaatı Hughe Knachbull Hughessen 1938 deki 2 milyon liraya mukabil 1941 tezayid nispetlerle kuvvetlenecek bir Fransanın Almanya nezdiııdeki de 35 miivona yükselmiştir. siyaset olduğunu Pürkiyenin mubayamümessili Brinon Türk • İngiliz ticareti muvakkat atı için muhtac olduğu ingiliz lirasıru Londra 17 (a.a.) Londranın bitaraf kendisine temin etmek ve ayni zarr.an, . değildir (Arkası sahife 3 sütu/ı 4 te diplomasi mehafi'ine gayet emin kayda Türkiyeyi müstacelen muhtac bulunSefir, Türkiyenin mubayaatmın da tidklardan gelen haberlere göre, Almanduğu ham ve mamııl maddelerih ithaayni nispette çoğaldığına işaret ederek lâtına lüzumlu mik^ardan fazla İftgila ya, harbde. Fransayı mihver devletleriBüyük Britanya imparatorluğunun Türdövizile doldurmamak için iki hükune yardımcı olarak faal bir elbirliğine kiye ile ticarî münasebetlerini inkişaf met arasında tertibat alindığını söylesevketmek üzere, Vişi'yi yeniden tazyTik ettirmekteki kararın;n harb zamanîarımiş, müteâkıben sözlerini harb vaziyeetmektedir1. Almanyanın, bilhassa şu iki na mahsus muvakkat bir siyaset olma(Arkası sahife 3 sütun 2 de) f Arkası sahife 3 sütnn 3 te dığını. bilâkis devamiı ve her sPiıe mü Hükümdar, millete yapılan haksızlıkları tamir edeceğini söylüyor • Farazi bir tetkik seyahatinin neticeleri Münevver tabakadan halka doğru gidildikçe bu farklar Pariste, miinevver bir Fransız ailesini ziyaıet ediniz. Sizi evlerinde üç gün misafir etsinler. Bu müddet zarfında cksilmez, bilâkis çoğalır. Ayni medeniyet zümresinin birer orada birtakım intıbalar edineceksiniz; lâzım olacaktır, ce uzvu olan bu milletlerde hars tamamile millidir. binize koyunuz. Sonra Berline doğru yola çıkınız. MuhaGelgelelim bize. İstanbula vardınız. Maçkada tanıdık rib mjllellerden biıine mensub olmadığımız için, bu farazi bir münevver aileye misafir olunuz. Burada üç gün değil, seyahati hakikatte bile başarınak neden mümkün sayılmasın? üç sene kaisanız bir Türk havası bulamıyacağınızı size teBerlinde, gene münevver sınıftan bir Alman ailesinin min ederim. Bir defa mobilya tamamile renksiz ve husukapjsını çalınız. Sizi evlerinde üç gün alıkoysunlar. Orada siyetsizdir. Evin haounı. konuşurken fransuca cümleler kulda birtakırn intıbalar edineceksiniz; sakın kaybetıniyesiniz, lanır. Küçük bey bu (Bobstil) dir. Arkadaşlarını çağınrileride lâzım olacaktır. Berlinden Peşteye, Peşteden Belgra ktn ikide bir: da, oradan da istediğiniz memlekete gidiniz ve her gıttiğiniz Hello! yerde ileri tabakadan ailelere misafir olarak intıba birikDer. Ağziüda bir pipo taşır. Küçük hanım, yalnız ingitiriniz. lizce kitablar okur. Türk edebiyatı hakkındaki ma'uraaU Ve nihayet seyahatinizi bitirip İstanbula yaklaşırken, sıfıra yakındu. dikkatle sakladığınız intıbaları cebinizden çıkarınız ve düAcaba bu intıba karşısında hayrete düşer ve:şününüz: Gezdiğiniz mcmleketler, hep garb medeniyet züm Böyie şey oln.az. Bu herhalde bir istisnadırt resine mensubdurlar. Hcpsi, bu medeniyetin yaraltığı tekDiyebilir misinız? , '%}•• niği kullanır; hepsi, bu medeniyetin ilmile mücehhezdır \e Öyleyse Şışlide, Ayazpaşada ve Taksimde e l ^ ailenin her yerde bu medeniyetin icab ettirdiği bir yaşayış tarzı kapısını daha çalınız. Vfaktefek farklarla ayni renksizlikle, hüküm süıer. Fakat intıbalaı ınızı şöyle bir gözden geçiri ayni hususiyetsizlikle karşılaşacaksımz. Gcne mi trmnmadıniz, onların birbirinden çok farklı olduğunu derhal göre nız? Kalkınız. Ankarada Yenişehirde ve İzmirde Rarşıyaceksiniz. Her yerde münevver tabakadan ailelerle temas et kada tetkiklerinize devam ediniz. Size şimdiden haber vetiğiniz balde, intıbalannız başka başkadır. Fransız evindeki reyim, bizde, münevver aile yuvalarında milli bir havay» hava, mobilyalarm şeklinden tutunuz da yemeklerin nev rastlamak için bir hayli yorulmamz icab edecektir. O hald* iııe ve insanların zihniyetine varıncaya kadar Alman evin hep beraber bağıralım: deki havadan ayndır. Macar evi Isveç evine, Isveç e\i de Milli kültürümüzün istlkbaü tchlıkedeü! İngiliz evine benzemez. N. Eirkaç söz Saati Yazan: Meşhur edib Başvekil, müttefiklerin İrana hasmane emelleri olmadığı kanaatinde Tahran 17 (a.a.) Pars ajansı bildiriyor: Dün saat 11de İran Parlamentosu fevkaiâde bir toplantı akdetmiş ve İran Başvekili Fürugi, söz alarak şöyle demiştir: • İran meb'uslarına ve milletina mühim beyanatta bulunacağım: Şehinşah Rıza Şah Pehlevi Hazretleri. meşru halefi olan oğlu Veliahd lehine, sıhhî sebeblerden dolayı tahttan feragat etmişlerdir. Veliahd, kanunu esasî mucibince iktidarı eline almışür.» (Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) STEFAN ZWEIG Pek yakında: Cumhuriyet SÜTUNLARINDA okuyacaksımz. İngiJterenin Hindistan orduları başkumandanı General Sir YVavel, lranda Rus kıt'aları kumandanile görüşüyot