17 Eylül 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

MOBİLYA Almak veya görmek istiyenler Salonlarını bir defa gezmekle tatmin edilirler Istanbul, Fincancılar, Rızapaşa vokuşu No. 59/61/63. Telefon: 22060 BOL ÇEŞİD ve YENİ STİL HARAÇÇI KARDEŞLER Limifed Şirkeli I 0 . İnCİ Jfll Sflyi Z 6 1 3 9 umhuri ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, îstanbul . Posta kutusu: tstanbul No 248 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısnu: 24299 24290 Nuri Günfekin ItAk Çarşamba 17 Eylul 1941 AHMED Dün sabah Ankaraya avdet buyurdular Reisicumhurumuz Başvekille Devlet erkâm tarafından istikbal olundu Ankara 16 (a.a.) Reisicumhur îsmet İnönü bugün 11,10 da şehrımize avdet buyurmuşlardır. Mıllî Şef, Gazi istasyonunda Başvekıl Dr. Refık Saydam ve Ankara Garında da Buyuk Mıllet Meclisi Reisi Abdülhalik Renda, Genel Kurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak, Vekiller. Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri ve Umumî İdare Heyeti azaları, Meclis Grupu reis vekılile Parti mustakil grup reisi, meb'uslar, vekâletler erkânı, Vali muavinı, garnizon, merkez komutanları. Emnıyet Direktörü tarafından karşılanmıştır. Parti Grupunda Nühim meseleler muzakere edildi Başvekille Millî Müdafaa, Hariciye ve Ticaret Vekilleri izahat verdiler Ankara 16 (a.a.) Cumhuriyet Halk Partisi Meclis Grupu umumî heyeti bugun saat 15 te reis vekili Seyhan meb'usu Hılmi Uranın reisliğmde toplandı. Celsenın açılmasmı müteakıb söz alan Mıllî Mudafaa Vekili Saffet Arıkan Refah vapunı faciası hakkında cereyan etmekte bulunan adlî tahkikar uzerinde grup umumî heyetini tenvir etmiştir. Milli Müdafaa Veküinin izahaüna nazaran ad!î tahkikat tabiî seyrini takib etmektedir. Mıllî Müdafaa Vekilinin lzahatım müteakıb kürsüye gelen Hariciye Vekili Şükrü Ssracoğlu son haftalar zarfında cereyan etmiş olan dünya siyasî Lâdiseierinden Grup umumî heyetini mufassal ızahatla haberdar etmiş ve bazı hatibler tarafından bu mevzular üzerinde sorulan suallere cevablar vermistir. Haric;ye Vekilinin izahatmdan sonra Grup umumî heyeti, ruznamesinin dığer bir maddesini teşkil eden Manisa meb'usu General Naci Tmazın hükumete tevcih etmiş olduğu sual takririnin müzakeresine geçmiştir. CMabadf Sa. 3 süinn 5 ie> Haricî vaziyet Amerika CÂM. Alman harb tebliği Alnıaııya Imha edilen Atlantiğîn kontrolu kararından tonra karşılıklı vaziyeRus fırkaları tin muhtemel inkişafları merika Bahriye Nazın Albay Knox evvelki gün verdiği beyanatta, 16 ejlulden itibaren İııgiltereye eşya taşıyan gemıleri Aracrikan douanmasının hima\e edeceğini soyledi. Bu suretle Cumhur Keisi Roosevelt'ın birkaç gün evvel haber verdiği bır hâdise, artık filijat sahasuıa geçraiş bulunuyor. Alba>m beyanatuıa göre Amerikan barb gemileri, İzianda ile Birleşik Devletler araMndaki Atlas Ok\anusu parçası uzerinde devriye gezeceker ve rasladıklan Mihver kuvvetlerini zapt veya tahi'ib etnıeğe çalışacaklardır. Amerika Birleşik Devletlerile AlmanJajı, şimuılik birhinnin ensesini okşamakla mesgul iki alaturka pehlivan gıbi karşı kar»ı>a getircn bu yeni vaziyct, Reıs Roosevelt'ın son nutkundanberi tnalbuatın alâkas'nı şiddetle kamçıla•nışlı. A««erî mutehassıslar, iki millet arasındaki münasebetlerin yakında na8il ınkişaf edebilccegini mütalea ederken, nazariye uzerinde kalem oynatan hukukçular ve politikacılar da şu sualin ce\>ıbını bulmağa uğraşıyorlardı: Bu bır harb vaziyeti sayılabilir mi? Son iki senelik sivasî temayülleri gozden geçirecek olursak, Amerika ile Almanya arasında bir tiirlü patlak veremi>en bir düşmanlık hukum surdüğünii gorürüz. Amerikada kapitali ve sanayii elinde tutan zümre Ingiliz taraftarıdır. Bu zümreye göre İngilterenin harbi kazanması için Amerika mümkün olan her fedakârli;»a katlanmalıdır. Çiinkü Birleşik Devlftlerin mcnfaati şimdiki siyasî ni/amın devamına bağlıdır. Fakat ileri sürülen bu iddialara rağmen ,Almanya ile Amerika arasındaki mütemadiyen artan gerginliğin bugune kadar bir türlii pailak verememesi, gene Amerika siyasî bünyesinde göriilen mukabil iddialann kuvvetinden ileri geliyor. Evvelâ, Birleşik Devletler hududlan içinde Cermen kanından on milyon in>>an yasar. Bunlar, iki iiç nesil evvel Yenidünyaya hicret etmis Almanlardır. Kalben ekseriyetle anavatana bağlıdırlar. Sonra. ziraatle mesgul büyük kütle Avrupa işlerine karısılmasını istemez. Ceçen harbin tecrübelerinden acı hatıralar saklıyan ortahalli sınıf arasında müdahale fikrine karşı koyanlar çoktur. Nihayet. kapital ve büyük sanayi zümresile müradele halinde yasıyan isçiler de umumiyetle dış maceralann aleyhindedirler. Liberal memleketlerde siyasî bir tesir vasıiası olan kapitalden mahrum bıılunduğu halde. bu kalabalık kütlenin, müdahale pobtikasına adım adım mukavemet ettigini görüvornz. Birleşik Amerikanın hayafî menfaatlerini ingilterenin zaferinde gören zümre, fevkaiâde mahirane bir siyaset lakib ettiğı halde bııgünkü vaziyeti yaratabilniek içın iki sene geceli gündüzlıi çalışmaya roecbur oldu ve daha da çalısıyor. Geçen gün Beisicumhur Rooseveît bir ültiıratom hissi uyandıran o çok kuvvetli nutkunu söyledikten sonra millî kahraman tavyareci Lindberg'in hemen kendısine cevab vermesi. Amerikan Leningradın müdafaasma iştirak eden Kızıl donanmaya mensub bir denizaltı gemisl Neva nehrinde Leningrad önlerinde seyrederken Askerı vazıyet llmen gölünün cenubunda II, 34 ve 27 nci Rus orduları mağlub edildi ilmenin cenubunda Alman zaferinden sonra. H. Emir Erkilet İranŞehinşahı tahtından feragat etti Yerine Veliahd Şapur Muhammed Rıza getiriliyor Ukraynada Dinyepe Almanların bu mmtakaya hâkim olarak Yeni Hükümdar, kanu rin en mühim nokta Moskovayı şimalden de kavramaları nu esasiye göre harelarında köprü başlan mümkün olabilecektir kuruldu ket edeceğini soyledi Yazan: Emekli General Berhn 16 (a a.) Alman orduları baskumandanhğının tebliği: Ukraynada Alman ordusuna mensub teşekkuller Alman hava kuvvetlerile ışbırîiği yaparak cür'etli hucumlarda bulunmuş ve aşağı Dinyeperın genış mecrası uzerinde en mühim noktalarda köprübaşları kurmuşlardır Gunlerce süren muharebelerde bu köprü başlarınm duşmanın zırhlı teşekkullerınin muzaheretile yaptığı şiddetlı hücumlara mukavemetinden ve genisletılmesinden sonra, Alman tumenleri buyuk bır cephe uzerinde şarka doğru ilerlemeğe devam etmektedir. İlmen gölünün cenubunda bulunan bblgede 11 inci, 34 üncü ve 27 nci Sovyet ordularına mensub mühim kuvvet(Arkası sahife 3 sütun 2 de) Londra 16 (a.a.) Bugün Tahran radyosunun bildirdiğine göre, İran Şehinşahı Rıza Han Pehlevı büyük oğlu Şapur Muhammed Rıza lehine tahttan feragat etmiş ve bu feragatınden millî mecusı haberdar etmiştir. Feragat, sıhhî sebeblerden ileri seldi Londra 16 (a.a ) Tahran radyosunun bildııdığine göre, Şehinşahın oğlu lehme tac ve tahhndan feragati bu sabah içtirra eden İran meb'usan meclisinın fevkslâde celsesi neticesinde ilân edilmiştir. Hıikümdarın feragatinin sıhhî sebeblerden ileri geldığ* öne sürülmektedir. İranm yeni hükümdarı ŞehinşahŞapur Muhammed Rıza bir toren esnasında İran hanedanına aid hazineler hakkında istizahlar Tahran 16 (a.a) JPars Ajana bildiıiyor: ' Parlamentonun 14 eylui tarihli içtimaında meb'uslardan biri hanedana aid elmaslarla banka kaimeleri karşıhğı olarak mahfuz bulunması icap eden altınlar hakk^nda deveran etmekte olan şayiakın Malıye Vezirinden istizan etmiştir.» Maliye Vezirl Golsayan şu cevabı vermiştir: (Mabadî Sa. 3 sütun 4 te) yse/burç 5omıno s^/o/ogde Yeni Şehinşahın ilk beyannamesi Ingiliz • Rus orduları Bugün Tahrana giriyorlar Şehinşah vaktinde cevab vermediği için bütün İran işgal edilecek Londra 16 (a.a.) Londranın sdyas! mahfiller'nde beyan edıldiğine göre Tahran üzerıne yurüyen İngıliz ve Rus kuvvetlerinin hedefı doğrudan doğruya Şehinşahın tahttan inmesile alâUadar değildır. Bu kuv'vetlerin gönderılme'îinden maksad İrandan sürülmeleri ^âzım gelen Almanlar meselesini hallctmck ve İran hükumetinin bütun hüsnürüyitina rağmen mâni olamadığı mihver entrikalarına nihayet vermektir. Ahnan son habprlere göre müttefik ku\vetler Tahrana bir kaç kilometre'ik bir mesafeye kadar gelmişlerdir. ( Sovyet harb 1 tebliği Pf>/pı/5 GÖJu 9olu Londra 15 (Radyo saat 1, sah) Baoasmın yerine geçen yeni Şehinşah, bugün beyanatta bulunarak İran anayasası ahkâmına göre hareket edeceğini Eoylsmiştir. Almanların ihrac hareketi akim kaldı Londraya göre Leningradın bazı mahallelerine Alman askerleri girdi Moskova 18 a a.) Sovyet tebliği: Dun, bütün gun, tekmil cephedc ş'ddetli muharebeler cereyan etmiştır. Cumartesi günü, 15 Alman tayyaresi düşürülmüştür. 10 Sovyet tayyaresi noksandır. Sovyet hava kuvvetlert Rumanya, Kalas. Sulina ve Kostenceyi bombalamışlardır. Alman Rumen kıt'alan Odesa üzerine bir hücuma teşebbüs etmişlerse de. bu hücumlar, karada ve denizde Sovyet kuvvetleri tarafından püskurtülmuştür. Estonyada, Almanlar, cumartesi günu. Oesel adasına bir ;hrac hareketı yapCArkası sahife 3 sürnn 3 te) Vp/tJC/Luk ÛC MOSKOVA Müttefikler Tahrana birlikte girecekler Bütün İran işgal edilecek Tdhran 16 (a a.) Müttefik kuvvetler yarın birlikte Tahrana gireceklerdir. Tahran 16 (a a) Associted Press gazeteslmr» bildirdiğine gore Alman, CArkası sahife 3 sütun 2 de) Sabık Şehinşaha aid bir hatıra: Rıza Şah Pehlevi meshur Tavus tahü uzerinde Htomir o Birkaç söz NADİR NADİ fMabadi Sa. 3 sütun 4 te) Asrî mezarlık NIKOLAYSEV Zincirlikuyudald Asrî Mezarlığı hiç gördünüz mü? Geçenlerde, akrabasından birinin cenaze merasimi için oraya kadar uzanan bir arkadaşun: . Cidden iftihar edilecek bir eser dostum, diyordu, görsen hayretten hayrete düşersin. Birkaç sene evvelki o çıplak tepe şimdi adeta cennetten bir köşe oluvermiş. Munta/anı tarlılar içinde rengârenk çiçekler neş'eli bakışlarla insanı suzujor. BahtKar olüler, rüzgârın hafifçe salladığı yesil \aprakh ağaclardan tatlı bir ninni dinlijor gibi. Mermer lâhidler. insan ruhunun sanki ülmezliğini havkıran birer abide. Bazısmın uzerinde, içindekinin çizgilerini belirten bir "fotograf \eja büst de var. Ortahkta tatlı, ılık bır «ıtmosfer sezilijoı. Asrî hayat nasıl bize hajatı sevdiriyorsa bu Asrî Mezarlık da öylece ölüm korkusunu içimizdeu silip atıjor. Kasvetli bir kenar mahallesinde yaşamaktansa Zincirlikuyuda gomulü yatmayı tercih ederira doğrusu. Ah, nedir o eski mezarlıklann hali? Kendini bilen bir insan orada >atmaya katlanır mı? Elimden gelse hepsini jıktınr, jenı zevke gore modern bir şekilde baştan japtırırdım.» Arkadasımın sözleri üzerine biraz düşündüm. Sahi, neydi o eski mezarlıklar? Çocukluğumda, yakınlanndan geçmeğe bile korkardnn. Gece rüyama gîrecek diye uynyamadığım olurdu Koca kavuklu, çarpık ve kirli taşları yarıkaranlıkta birer hortlak sanırdım. Rüzgârın zorile bep bir yana eğilen kara serviler hcmen belimden ka\Tajıp benı soğuk ve karanhk bır boşluğa fırlatacaklarmış gibi olurdum. Isırganlarm ürediği kabarık toprak kümeleri altında yıtan olüleri yasıjor farzederdim. Onların bir şey duyduklarma, bir şfy ıstediklerine, fakat bir yere kımıldıyamıyarak daracık mezarın içinde dehsetli bir korku ve sonsuz bir azabla kıvrandıklarına inanırdım. Zanıan bizi çocukluktan uzaklaştırdıkça sevinclerimiz gibi korkularımız da hacmini kaybedijor, vasatlaşıyor. Ve biz orta hisler arasında kim bilir belki ölüme yaklaştığınuzdan her şeye karşı daha Iâka\d oluyoruz. Karuraahnıedin birer kara zeblllâpı ariöıran servileri artık geceleri ıüjamıza girmiyor. BaiCranf'»sabahlarının renkli sevnnrile beraber çocukluğunıuzu^nu canlı ve harikulâde korkuları da içimizden silinmiş gitmiş. Jtara servilerin golgelediği. nzerinde ısırganlar yeşejen o çarpık taşlı, esmerleşmiş türnsekleri kirli ve yorgun "ruhjarınız artık yadırçamıyor. Asri Mezarlıkta şifa anyanlara hayret etmez misiniz? N Bir Kadının 24 Saati Meşhur edib ve romancı Yeni tefrikamız: Stefan Zweig'in eseri Cuma günü neşre başhyoruz KARADENIZ Şark cephesinde harekâtın son inkişaflarını gosterir harita Asağı Dinyeperi ne Çernigov'da ve ne de Kremençugda gertiklerini bildirmiyen Almanlar, dun aksam birdenbire llmen golü cenubunda büyük bir zafer haberi verdiler. Buna gbre 11 inci, 27 nci ve manların eline 52 bin esir, 320 tank ve 655 top geçmiştır. Teferruat olarak bildirildiğine gore bu büyük meydan muharebesinde 9 Sovyet taarruzu imha edilmif, 9 fırka da dağılmıştır. 34 üncü Sovyet ordulan bozularak Al (Mabadi Sa. 3 sütun 5 te)