2 Eylül 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

PERDE SAHNE ve Memleketimizîn bu biricik Ti>atro ve Sinema mecmuası bir çok kıymetli yazı ve resimlerle çıktı. MÜVEZZİLERDEN İSTEYİNİZ. 18 . İnCİ VII SâVI ! 6 1 3 0 umhuri ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Curehuriyet, îstanbul Posta kutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 ÎÇKÎSİZ Çiftesaraylar SAZ Bahçesinde ı 3 elyul ÇARŞAMBA günü aksamı Cağaloğlu | MÜNİR NUREDDİN VE ARKADAŞLARI İlâveten: ZENGİN NUMARALAR Meşrnbat dahil her yer J>5 kuruştur. Aynca bahçemizde 5 ey akşamı çok zengin ve Sünnet Düğünü tertib edenler çocuklarını kay Salı 2 Eylul 1941 . HO T 5 Köy Enstitüsünde RUZVELT'İIIıL Cutnhut tsmet * Reisimizin mühim beyanatları j JAPON NUTKU Amerika Cumhur Reisi ameleye mühim bir hitabede bulundu Japonyanın Vaziyeti Rusyaya Amerikan jardımının yapıbnası düsünulen ve bu yüzden Japonya ile Amerika arasında başlıca bir ihtilâf r mevzuu olan V ilâdivostok limanını ve civannı gosterir harita Japonyadaki İngilizler geridönüyor • İRAN BAŞVEKİLİNİN «Öttüntüzdeki büyük vazifede tereddüd edemeyiz 1 » ngiltere ile Amcrikanın Çdrçil R112ıelt mülâkatı neücesinde nesrettıği muşterek bejannameye Almanya ile İtalya Hitlerle Mussolininin Ukrayna Iıaıb sahalarındaki mülâkatları sonunda nesrettikleri tebliğle cevab verdiler. Atlantik mülâkatından çıkan muşterek beyanname başlıca .N'azi tahakkümüne nihayet verinceje kadar harbe devam. fikrini ihtiva e>liyor ve bütün milletlere hürriyet ve istiklâl temin edecek sulh gayeleri arasında da •suçlu ınilletlerin silâhtan tecrid edilmeleri» gayesini istihdaf edijordu. Hitler Mussolini mülâkatı ise nihaî zafere kadar harbetmek kararını ilân ediyor. s BEYANATI Hadise Tokyoda geniş bir tesir tevlid etti Furugi Han meb'usları, umumî endişeyi teskine davet etti Irana bildirilen Sovyet • İngiliz şartları nelerden ibaret ? Nevyoık 1 (a.a.) Ruzvvlt Birleşik Amerikada İş günü münasebetile radyo ile aşağıdaki nutku soylemışıir: < Birleşik Aınerıkanın bu bayram gününde kadın ve erkek işçilcrinin hukukunu tes'id ediyoruz. Bunun için ne yapıyoruz? Spnayiimizin bütün gayretini kendi topraklarımıza henüz hakıkî surette ulaşmamış olan Millî Şefimiz Etimesuddaki lınk li.ua İzmir 1 (a a.) Reisicumhurumuz Ismet İnönü, bugün öğleden sonra Kızılçullu, köy enstitüsünü ziyaret etmişlerdir. Millî Şef. 876 talebenin ve 71 eğitmenın yetiştirmekte olduğu bu enstitüde bütün atölyeleri, talebenin tütün sergisini, kooperatıfi gezmişler, dershanelere girerek dersleri takib etKurumunun tesisaünı tctkik ediyorlar mişler, talebenin işlerini yakından tetkik eyiemişlerdir. Millî Şef, enstitünün hatıra defterini imzaladıktan sonra mektebden ayrılırlarken, kendilerinı teşyı İçin toplanan talebeye Iıitaben şu sözleri söylemişlerdir: (Arkası sahife 3 süttu 4 te Zaten devam etmekte olan harb ,bu mülâkatlar olsa da olmasa da kcndi kendine duracak değildi. Onun için jalni7. neşredilen neticelerine bakılarak yekdiğere meydan okumaktan ibarct Tokyo 1 (a a ) Japonyadaki İngiliz olan iki mülâkatın vuku bulnıuş olmateb?asmın tahlıye edıleceğl hakkında larile olmamalan arasında hiç bir faık Tahran 1 (a a ) Başvekil Furugi Ingıllz radyosu tarafmdan neşredilen yoktur denilebilir: Bilhassa sulha, hathaber, Japon gazetelerıne gore bütün Han dun meb'usan meciisınde beyata uzaktan uzağa bile, imkân verebileTokyo mahfiüermde derin bir tesir natta bulunarak ingiltere ve SovyeHer cek herhangi bir şart veya işaret gosyapmıştır. Bütün gazeteler bu haberi Bırhği ile cumartesi gününe kadar cetermek bakımından. biivük başlıklar altmda nesretmektedir. reyan eden müzakerelerin vaz'veti bir dereceve kadar aydınîatnvş olduğunu Buna rağmen mulâkatların lâf kıtlıGazetelere göre bu tedbir Londradan ğında asmalar budayajım kabiliııden ta Tokvodaki İngiltere büyük elçiliğine ve kat'î neticenln ancak pazartesi veya mamile beyhude olmadıklanna da şüp gonderilen talimat üzerire almmış ve salı gunü belli olabıleceâmi söylemiş ve he yoktur. Bu mülâkatlarda konusulan İngiliz büyuk elçisi Craigıe, «Japon Ha bu neticelerın meclıse derhal bildirılenıevzulann neşrolunaniarı değil, neşıo riciye Nazırı Amiral Toyodayı bu ted cei»inı ılâve etmiştir. hınmıjanları ehemmiyetlidir. Neşrolun birden haberdar etmişur. Başvekıl, bundan sonra meb'usları, mıyan kısımlarınsa iki tarafça da ajni şehirde huküm sürmek'e olan endişeyi Dün yeni bir nutuk irad eden Japonyanın Üçlü Pakta devamı ısrarla idame edilecek harbin scvk ve yatıştırmak için kendisine yardım etM. Ruzvelt lüzumu idaresine taalluk ettiği şüphesizdir. meğe davet eylemiş ve halkın i^şesi harbe devam için tahsls kararında mıTokyo 1 (a a ) Avrupadaki muha temin edilmiş olduğunu bıîdirmi^tir. yız? An'anevî sijaseti icabı olarak İngil(Arkası sahife 3 sütun 2 de) tereye, Avrupa kıt'ası harbindc. Avnı(Mabadi Sa. 3 sütun 4 te) Biz harbci bir millet değilız. Muha ribler mılleti olarak hiç bir zaman çan pa milletlerinden vucude getirebilecejji koalisyon (ittifak) kuv\etleri lâzımdıı, vc şeref peşinde koşmadık. «Diktatorler ve İngiltere son merhalede bu koalisgıbi» tecavüzkâr teşebbüs'.erde menyon kuvvetini So\jetlerde bnlmuştur. faattar değiliz. Dığer herhangi rr.ilBu esasa göre Atlantik mülâkatında (Arkası sahife 3 sütun 7 de &o%>etlcr cephesinin AnçloSakson âlernince alabildiğine tak\ iyesi üzerinde durulmuş olıiasım l'ck tabiî görmek lâzundır. Japonya ile ileri gotürülecek müzakereler neticesinde eğer imkânı \arsa Uzakşarktaki bu büjük devlet faaliyetinin durdurulmasına çalışılmast ve Asya cenubundan Rusya ile ittisal pejda edilmesi Atlantik mülâkatının neşrolunmıyan müzakerelerinden şimdiye kadar malum olabilen kısımlardır. Amerika Japonya ile konuşujor. Cenubdan açılacak yol da açılmış sayılabilir. Japonyanın üçlii pakta devamında ısrar olunuyor Müzakere neticesi bu günlerde belli olacak ÇSovyet harb ' tebliği f Alman harb ' tebliği Dnieper mıntakası müdafaa olunuyor Ruslar elde kalan sınaî merkezlerini şiddetle müdafaa edecekler Hapsal limanı işgal edildi Son muharebelerde 11432 Rus askeri esir alındı Fitılandiyaya sulh şartları mı? (Telgraflar üçüncü sahifededir) Dnieper merkezden geçilmek üzere Alman motörlü kuvvetleri kumandanı General Güderjan İktısad Vekilinin Zonguldaktaki tetkiki Japonya meselesi sadece Vlâdivostoklan Rusyaja geçirilecek Amerikan irsalâtmın emniyetini temine matuf olmaktan ibaret bir mesele değildir. Kendi başına ll z a kşarkta, Asyada ve Pasifıkte büyük emeller beslejen ve biraz da kendisinin yarattığı simdiki fırsatlardan istifade etmeyi düsünen Japonya bu Iıarbde haddizatında bir meseledir. Bu devletin Fransa ile anlasarak HindiçiBİye inmesinin demokrasi devletleri ve bilhassa AngloSakson âlemi için haklı olarak ciddî bir tehlike teşkil etnıiş olduğu malumdur. Tek tüfek patlatmaksızın Hindiçiniye Inraek elbette Japonya için büyük bir kazancdır. Fakat bu büjük kazancın Japonya için bir gaye olmayıp daha ileri gajeler için bir vasıtadan ibaret bulunduğunu bütün dunya biliyor. Japonya ile biz^at Reis Ruzveltin yürüteceği müzakerelerden muslihane neticeler çıkuıası çok zor olduğunu kezalik gene bütün dünya takdir edijor. Sırrı Day, kömür havzamızdaki faaliyetin çok verimli olduğunu söylüyor Zonguldak 1 (a.a.) Kömür havzasın daki tetkiklerini bitirerek Ankaraya donmekte olan İktısad Vekili Srrn Day Anadolu ajansına aşağıdaki beyanatta bulunmuşlardır: « İktısad Vekâletinin mühim iki <•"?'• Tahranda Pehlevî meydanı pİ6 milyonun esrarı çözüldü| Belediyenin mektum kalmış alacağı 900 bin lira imiş! Şehir Meclisi dünkü fevkalâde içtimaında bu meseleyi görüştü ve asker aileleıine yardım için kararlaştırılan varidat membalarım kabul etti Berlin 1 (a a ) Alman ordulan başkumandanlığırun tebliği: Alman kıt'aları 26 ağustostanberi Kiyefin şimalindeki Dinyeper mıntakasında 27 Sovyet monitorü ve gambotu imha etmişlerdir. Estonyadaki terrizleme harekâtı esnasında garb sahilinde bulunan Hapsal limanı zaptedilmiştir. Reval mmtakasmda cereyan e+rr.iş ve 28 ağustosta bitmiş olan muharebelermevzuu olan demir ve kömür istihsallede 11.432 bolşevik askeri esir alrnrmt, rini tetkik etmek üzere 26 ağustostan493 top, 91 tank. 2 zırhlı tren ve çok beri Karabük demir ve çelık fabrikalamiktarda diğer harb maizemesi iğtinam • rında ve Zonguldak komür işletmesınde edilmiştir. tetkıkatta bulundum. İdare ve tekmil Alman deniz birlikleri mayin dökelemanlardan işçilere kadar bütün teşmeğe devam etmişlerdir. 60 tan fazla küâtın yekvücud olarak sarfettikleri düşman gemisinin 6 numaralı mayin gayreti ve temin eyledikleri muvaffakitarlasında alevler içinde olduğu görülyeti görmekle citlden müftehirim. BüLondra 1 (a.a.) Edimburgdaki ame müştür. tün müşahedelerine ve bilhassa arka Moskovaya doğru le sendikaları senelik kongresi reisi Gedaşlarımın şuurlu ve feragatli mesaısi, orge Gibson, kongrede Rusları müttefik Stokholm 1 (a.a.) Şımdi Almanlar, .şletmelerimizin valilerden ve bütün mahallî teşkilâttan gördügii kıymetli yar olarak selâmlamakta olduğunu, fakat bu Moskovaya doğru üç noktadan yani dımlar her yerde olduğu gibi bu böl nun İngilteredeki komünist fırkası rü Vyazma, Veh. Kuelouki ve Gomelden gede de Mılli Şefımize olan sarsılmaz esasma karşı herhangi bir sempati iz ilerlemektedirler. Maamafıh tesadüf etbağlılığm ve Reîık Saydam hükumetine harı manasmı tazammun etmiyeceğıni mekte oldukları Rus mc\zilerı şarktan yeni takviye kıtaatı almaktadırlar. olan inanın meşkur ve feyızli teza söylemiştir: Diğer tarafhuı Mareşal Timoçenko, hürlerindendir. Bu gıbi tetkik seyahatMumaileyh demistir ki: General KonBfin kurmrdası altmda leri her birimizın kuvvetini, cesaretini « Bu insanların ha>Tet uyandıran mukabil bir t^rruz hareketine gii'işmişarttırmakta ve büyük milletimizın sağkararsızlıkları, televvünleri onları In tir. Bu mukabil taarruz A'manlar taralam bir istekle ıleri doğru gittiğme bizi (Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) (Arkası sahife 3 sütun 2 ''> (Arkası sahife 3 sütun 4 te İngiliz hücutn Uç noktadan Moskovaya doğru hareket başladı komünistlerine Amele sendikaları reisi diyor ki : Onlara göre harb 941 de başlamıştır» Vlâdivostok yolile Sovyetlere geçecek Amerikan irsalâtından evvel Japonyamn kendi emelleri itibarile asgarî hadlerde tatmin olunmasına ihtiyac varFevkalâde içtimaa çağırılan İstanbul öır. Japonyaya göre e7cümle Amerika, İngiltere ve Sovyetler hiç olmazsa mil Sehir Meciısi dun öğleden sonra Vali ve liyetçi Çine \ardim eımekten vazgeç Belediye Reisi Lutfi Kırdarm baskanlıineliler ve Hindiçini istilâsile birükte ğmda toolanmıştır. Asker aile'erine yarJaponjanın bu ha\alıde kuracağı yeni dım ve mükellefiyet kanunu bakkmda ııizama simdiden muvafpkat eylemeliler ruznamede iki madde vardj. Bunlarm dit. AngloSaksonlarla Ruslar miHiyetçi biri maii şekle aid teklif, dijeri vergi Çine yardım ettikçe Japonja ile her meinbalarma aid teklifti. Kavanin, mülhansri bir anîasma neticesine varılabil kıye ve bütçe enoümenine havale edilITPSİ cidden imkânsız gbrünür. miştir. Anadolu cıheti Marmara sahilı Imkânsız gorünür de Japonya bugün nâzım plânını İzah eden raporun müden yarına harbe mi kalkısır? Hajır. zakeresi meclisın teşrinisanı ıçtimama Dünyanın gittikce hâd malıiyet alan bırakılmış, Belediyenin 16 mılyon liraşımdiki kargasalığı içinde Japınyanın lık mektum alacağı hakkmda avukat acelesi yoktur. O Asyanın bir ucunda Suad Tahsin ve arkadaslarile mukavele ve Pasifiğin basında mtılhis bir tehdid akdı hakkındaki teklif bütçe ve kavanin olarak en müsaid fırs.ıt 7aman'arını encumerine havale edilmiştir. bokliyecektir. Nitekim iste bekli\nr. JaBundan sonra geçenlerde vefat etmiş ponya sebebijet vermedıkçe kendisi üze c;an şeh;r mechsi ıkinci reisi Necib Serrine yürümeyi goze alacak hiç bir kuvdengeçti İçin ayakta üç dakikalık bir (Arkası sahife 3 sutun 6 da hurmet sükutu yapılmış ve encümenleYUNUS NADİ (Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) Sehir Meclisi dünkü içtimaında müzakere halinde 22 haziranda, Alman ordulan hududu asarak Sovyet Rusyaja hücuma başladtkları zaman, bir kısım askerî mütehassıslar, altı yedi hafta içinde kat'î neticenin alınabileceğini j aznuşlardı. 129 sene evvel, gene 22 haziranda harekete geçen Napolyon 7 eylulde Moskovaya girdiğine göre, motörlü birliklerle is gören Alman ordusunun, bu sefer daha erken davranacağı ileri sürülüyordu. Halbuki bugün onuncu haftayı idrak ettiğimiz balde ortada henüz müspet bir netice gorünmüyor ve 1941 scnesi 7 eylulünde Alman kıt'alannın Moskovada, Kızıl meydanda geçid resmi yapabilecekleri pek tahmin edilmiyor. Bu vaziyetin neden böyle olduğunu askerî mütehassıslann ileride vereceği izahlardan beklerken. gazete sahifelerinde sık sık gözümüze ilismeğe bas Birhac söz Harb ve yağmur lıyan bir mutalca üzerinde biraz durmak istiyorum. « Birkaç güne kadar Rus ovalannda yağmur mevsimi baslıyatak diyorlar. O koca memieket bastan asağı çamura bulanacak, nehirler kabaracak, bataklıklar genisliyecek. Tank'ar ve motörlü vasıtalar bu tabiî engelleri nasıl asar? İşte Alman ordusu için tehlike dakıkası o zaman çalacak. Hareket harbi siper harbine döndüğü gün A'manya hesahına muvaffakiyet ibtimalleri çok a/.almıs demektir.» Buna benzer mütaleaları daha ev%el de dinlediğimizi hatırlanz. Habeş seferi eualaruıda, yalmayak Negüs rine saldıran zırhh İtaljan kuvve'.'eıi hakkında da ayni şevi söylusorlardı'. Yağmur me\simine kadar isi bitiremezlerse kendi isleri bitiktır' 1 eylul 1939 da Poloaji harbi basladığı gun de ayni iddia ileTİ sürülnıijstü: Yağmurlar başlasın^ mctörler çaınura saplanır! yk^ \ Bu idıiiaların tahakEuk«,ermemis olması, jağmura rağn^Mrıilusyada Alman kuvvetlerinin mutldkai^|£aff.\k olacaklarına bir isaret saj*İ'aınâz süphe«iz. Girişilen bir tesebbus |gfcbasan!ır, ya basatılamaz. Fakat, Atmarfer Rus steplerinde bir çıkmaza \ Sanlimıp kalır'arsa, bunu neden mutlçka ^ J n ı u r a hamletmeli? İnsanlar birlsi|rferile mi dövüsüjorlar, yoksa tabiatle mi? N.