5 Mayıs 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

ihtiyar Dost Yazan : Halid Ziya Uşaklıgil Fiatı 50 kuruştur. Satış yeri : Cumhuriyet matbaasıdır 17 nci yıl sayı: 6012 u m h u ri tSTANBUL CAĞALOGLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul Posta fcutusu: İstanbu] No. 246 Telefon: Başjnuharrir: 22366. Tahrir hçyeti: 24298. İdare ve Matbaa fasmn 24299 . 24290 MOBİLYA AJmak veya görmek istiyenler BOL ÇEŞİD ve YENİ STİL HARAÇÇI KARDEŞLEftff Limited Şirkeli Salonlarau bir defa gezmekle tatmın edilir İstanbul, Fîncancılar, Rızapaşa yoku No. 59/61/63. Telefon: 22060 Pazartesi 5 Mayıs 1941 Yurda dağılacak çocuklara iş vermemiz lâzımdır Memlekette yardımcı kollara, hududları bekliyen askerlerin yerini doldurmafa ihtiyac var M. Hitlerin nntuk söylerken *tnnwıy resfanlerinden TATİLDEN SONRA V Kanh bir fecr açacak belki bu dağlarda yine; Seni, gazi tepeler söyliyecek birbirine! Yine dağ taş çakacak süngülerinden şim^ek; Yıldınmlar, kanad açmı? gazabından düşecek! Çekilip nallann altmdan ezilmiş vâha, Yedi kat gökte başın yükselecek Allaha! «ölüriim, yurdumu vennenı!» diye ettin mi yemin, Koşacak Niğboludan ruhu mübarek dedemin! Yeni bir vahye kavuştun mu o baçbuğlardan, Uçacak bir zafer ürpermesi ak tuğlardan! Silkinip bir bir o tarihe giren maziler, Inönünden bakacak toprak olan gaziler! Gerecek göğsünü dağdan dağa binlerce be'den, Yeni bir Dumlupınar yükselecek her tepeden! Yine bir gövdede bir ruh olacak milyonlar; Geleceklerse... Muhakkak görecektir onlar! Sür'atle şapılırsa Bu sayede cephe gerisi faaliyetlerinin bir kaç yüz bin genc kol kazanmış olacağını bilhassa tebarüz ettiririz İngilizlerin hâkimiyetine geçen Basra liraanından bir manzara ektebler bu yıl erken tatil olunuyor. Galiba bellibaşlı sebebi dunya buhranının gitükçe daha hâd safhalara. intikal ederek devam eyleyip gitmesidir. Biitun dikkatlerimizi milli mıidafaa vazifeleri Uzerinde toplamak hususunda daha serbest bulunmak istiyoruz. Genc nesiller bizzarure biraz kısa kesilmiş bir tahsil devrcsine mukabil enikonu kendi emnij e t şartlarmamalik kılınılırlarkenmemleket müdafaasında türlü roller oynayabilecek kuvvetli kollar emnKet ve selâmetimiz işleriude daha rahat vazife görebileceklerdir. Bu sahada kadın erkek ber güeü yetene yapaeak iş vardır. Rayiştag toplandı M. Hitler bir nutukla Balkan harekâtını izah etti Incrilizler tâlebimiz yoktu ,v Alman Devlet Şefi yeni Türkiyeyi ve siyasetini uzun uzadıya medhüsena etti Berlin 4 (Radyo) Her Hitler bugün Rayştagta söylediği nutukta bilhassa Balkan harbinden ve bu harbin neücelerinden bahsetmiştır. Her Hitler, Balkanlar arazisile hodperestane bir tarzda kat'iyyen alâkadar olmadığını söyledikten sonra: «AHah bilir ki, Balkanlarda ancak sulhun devamını iste dim> demiş, daha sonra Alman ordusuun Balkanlarda deruhde ettiği vazıfein güçlüklerınden bahsederek bu 7oruklann ancak Macaristan ve Rumanya tarafmdan jf"^ >cr ilfn. kf>İTİ'm sayeinde bertaraf edildığini sbylemiştjr. Hitler nutkunda bilhassa Yunan askerlerini medhetmiş ve Yunan ordusuun ancak tamamiie yaprandıktan son• a silâhlanm terkettiğini anlatrmşür. Balkan harblerlnde bilhassa iki moörize fırka ile bir süvari fırkasmın ve Hitler fırkasının en büyük yararlıkları österdiğini anlatan Hitler, büHin Balan harekâtında Almanvanın 11,000 maktul, 4000 mecruh ve 400 kaytb verığıni, buna mukabil Yugos'avya ve İTunanistanda 500,000 esir aldığını bilirmiştir. Her Hitler Yugoslavyadan bah=ederen, Yugoslavyanın «Türkiye gibi isklâl ve bitaraflığım muhafeza etmek kiyasetini» gösteremedîgini kaydetrniş e daha sonra şitnal! Afrikadan bahse[erek, «İtalyanın uğradığı mağlubiyet•rin tank ve silâh kifayetsizliği yüzün1 en» ileri geldiğlni ve İtalyaya ânm oan silâhlarrn kendisine verilmîş olduğunu söylemiştir. Hiter, Balkan harekâtına dair sözleini şöyle bitirmiştir: < Çorçil, burada bu harbin en bü "Balkanlarda hiç bir arazi Dün Basrayı zaptettiler Filistine yeni takviye kıtaatı çıkarıldı "Amerika harbe hazırdır!,, Ruzvelt dün şiddetli bir nutuk söyledi Londra 4 (Badyo) Mister Ruzvelt bugun eski Cumhur Reisı Mister Wilson'un dogum yüdonümü munasebetıle söylediğl nutukta bılhassa şu sözleri söylemıştir: < Amerika, demokrasi ugrunda eskiden harbettigi gibi tekTar harbetmeğe hazırdır ve muhak kak olan bir şey varsa, demo&rasinin bu hailevl mücadeleden de muzaffer olarak çıkacagıdır. Çünku kılıca davanan her şey, daima kılıcla mahvolur. Beşeriyet, ancak beşerî kıymetler sayesinde Uenlemıştir. Ve onun başka turlü ılerilemesıne imk&n yoktur. Mister Wılson'un bıze ögrettıgi bir hakikat, demokrasinin t«cerrüd içinde yaşayamıyacagıdır. Bız de bu hak.katin ilerüeraekte oldugıınu gormekteyız • İngiliz Bahriye N a z ı n d a A m e rikanın miidahalesine ihtimal veriyor Londra 4 (a a.) Bahnye Nazırı Aleksandre bugün bir nutuk söyliyerek demiştir ki: < Yunanistan harekfttından evvel Dunkerque hâdisesi karşısında tarihin en büyük tahliye hareketi oldugu neticesıne vanlmıştı. Fakat Yunanistanda yapjlan tahliye harekâtı esnasında donanma, pike bombardıman tayyarelerine karşı hemen hemen himayesiz bulunan 45 bin kişilik b}r kuvveti kurtarmıştır Yunanisfandaki kwvetler tahUye edilirken yalnız iki torpito muhribi kaybetmiş olmaklığımızı bir mucize tel&kki ederim. f Arkası sahife 5 sütun 4 te Yutaf Ziya ORTAÇ Ağır hava taarruzları Kolonyaya binlerce bomba atıldı, Almanlar da Liverpoln şiddetle bombaladılar Londra 4 (»*^»* AknanlariB dün gece Ingiltereye yaptıkları akınlar esnasında 16 duşman tayyaresi duşürülmuş olduğu halde İngiliz tayyareleri Kolonya, Brest, Norveç ve diğer yerlere yaptıkları akınlardan kâmılen donmüşlerdir. Bomba tayyarelerimiz Kolonya endüstri merkezıne binlerce ton bomba atmışlardır. Bu bombalann arasında binlerce yangın ve en kuvvetli infilâk bombaları da vardı. Halen Brestte bulunmakta olan Alman Scharnhorst ve Gneisenau zırhlılarına ağır bombalar atıîmış ve Brest tersanesınde büyük yangınlar çıkarılmıştır. İngiliz bomba tayyareleri Boulogne ve Cherbourg doklarına, Touquet tasyare meydanına, Rotterdam petrol hazınelerine ve keza cenubî Norveçteki petrol hazineleri ile bir tayyare meydanına da taarruzlarda bulunmuşlardır. İngiliz bomba tayyareleri Essen ve Dusseldorf üzerine de daha küçük akınlar yapmışlardır. Bunların hepsi iyi. Tek noksanı şudur: Mektebleri erken tatil olunan çocuklanmızın şimdiki dunya şartlan içinde vakitsiz istirahate seı kohınmaktan duyacaklan ve herhangi suretle telâfisinden memnun olacaklan ruh boşhığu. Çn• cwXUınn Mytik b i r kısım düayaırro geçinnekte olduğu derin ve genif buhraaı pekâlâ göruyor ve biliyorlar. Mekteblerinin erken tatil edHmesindeki memleket endişeleri de onlann meçhulü değildir. Bu yıl ntcktebin erken tatili bir millî mttdafaa tedbiri ise ondan btifadeye davet olunan her genc Tiirk, yaftna başına bakmaksızrn kalbinin derinlerinLondra 4 (a a.) Harbiye Nezaretiden müphem ve knvvetli bir hissin ytikseldiğini duyuyor. Bu hissi zorlayarak nin tebliği: 2 mayısta, Irakta Habbaniyede muİfade şekline sokmak istersek karşımıza hasamat başladıktan sonra kuvvetleriçıkan hakikat şn olacaktır: miz Basrada doklar mıntakasını, deniz Ufukta tehlike karalülan sezfliyor hava üssünu ve elektrik santrahnı işgal da mekteb erken tatil olunuyor. Peki. etmişlerdir. Irak kuvvetlerinin oralarFakat bundan dolayı ben Tiirk çocuğu dan çekılişi daha evvelden muayyen mutlak bir atalete mi terkolunmalıyım? bir muhlet verilerek istenilmiş ve yukVatanın herkesten emek istediği bu eş sek rütbeli bir Irak subayı buna musiz surette müstesna zamanlarda kendi vafaktt eylemişti. Fakat mezkur mühhalime gore benim de görebileceğim bir let bittıği halde Irak kuvvetleri çekiliş yok mu? Biz çocuklar ayak bağı bir mek için hiç bir tedbir almadıklanngaile olmıyalım diye mektebimizin er dan kuvvetlerimiz onlan oradan tayken tatil olunmasına haydi bir şey de yare ve topçu bombardımanları ile tarmiyelim. Fakat herkesin bir iş görmeğe detmişlerdir. koşruğu bir devrede ben nasıl boş ve atil Habbanivede iki sahayı kıt'alarımız kalabileyün? Ortalığı büyük ölçüde en kulîanmaktadır Cumartesi sabahı İndişeler kaplamışken ben nasıl olur da giliz bomba tavyareleri Iraklılan durhissiz bir ataletle kendimi oyuna. istira durmuştur. Iraklılarm topçu ateşi fahate, tenezzühe ve seyrana verebilirim? sılalı oimuştur. Bunun imkânı yokhır. Elbette benim de Basra alındı görebileceğim bazı işler olmalıdır. BuLondra 4 (a.a.) Resmen bildirilgiinlerde ben de vatana o yollarda elim diğıne gore İnaıliz kıt'alan Irak kuvden gelebilecek çalışmalarla faydalı ol vetlerini Basradan tardetmişlerdir. tnalıyım... Derslerin bu yıl erken tatil edilmesi hâdisesi önünde çocuklarunızın kalblerinde kabaran müphem hislere yukanki satularla mütebeUir bir şekil verebilmiş olduğumuzu sanınz, ve memlekette hakikaten çocuklanmızm iş görme çağına ginniş olanlannın muhakkak surette Habbaniye ile diğer mmtakalarda Iraklilar mukavemet ediyorlar Portekiz Başvekili M. Sahzar İngiliz Başkumandanı General Wavel Londraya göre Tobruk'ta Almanya, Portekiz ve Suriyeyi almak istiyor Lizbon hükumeti İspanya hududuna 50 bin asker yığdı Almanlarm son taarruzu akim kaldı Sollum'da İngiliz zırhlı fırkaları geniş akınlar yapıyor Kahire 4 (a.a.) Resmen bildirildiğine göre, düşmanın Tobruka yaptığı taarruz durduruhnuş ve duşman tankları çekilmiştir. 1 Alman tebliği Berlin 4 (a.a.) Alman ordulan başkumandanlığuun tebliği: Yüzlerce savaş tayyaresl dün gece Liverpool limanını saatlerce ve tahrıbkâr bir tesirle bombardıman etmislerdir. Jersey'in şark sahilindeki tesisatta, doklarda, hububat ve yük antrepolarında ve diğer askerî hedeflerde uzaklardan gözüken birçok geniş yangmlar çıktığı bildirilmektedlr. Merkezl İngilterenin garb sahilinde diğer nühim bir limana da en ağır çapta bomba larla taarruz edilmiştir. Ingilterenin şark sahilinde Middlesborough liman mıntakasile endüstri tesisatına ve Ingilterenin cenubunda bir silâh fabrikasile bir gece tayyare meydanına da dığer müessir akınlar yapılmıştır. Maltada savaş ve stuka teşekküllerı Valetta limanına hütrum ederek devlet (Arkası sahife 5 sütun 4 te Şiddetli musademeler Londra 4 (a.a.) Bu sabah erken saatlerde öğrenildığine göre, Britanya ve Irak kuvvetleri arasında çarpışmalar ohnuş ve Irak kuvvetleri, Brıtanyalıların bombardımanı ve topçu ateşi ile geri püskürtulmuştur. Hindli askerlerin Irak kuvvetlerine YUNUS NADİ teslim olduklan hakkında Alman rad(Arkası sahife 5 sütun 5 te) fArkası sahife S sütnn 3 te Yunanistan harbinin tasfiyesi 2 bin kadar İngiliz e Anzak askerinin akıbetkıden endişe ediliyor Londra 4 (a.a.) «Ofi» Gazeteler, Portekizın vaziyeü hakkında mutaleaCArkası sahife 5 sütnn 2 de) lar neşreylemektedır. Bazı gazeteler, Ibenk yarımadasından alman bir muhabır telgrafına ıstınaden, Hitler'in Salazara bir garanti tekhfinde bulunmuş olduğunu ifşa etmektedir. Bu garanti teklifine göre, Almanya, Portekiz hava ve deniz üslerfaıden serbestce istifade etmek mukabilinde, Portekizin istiklâlini ve mülkî tamamiyetini koruyacaktır Portekızde yalnız 6 hava meydam vardır ve bunlardan bir kaçı da askerî faaliyete gayrisalih bulunmaktadır. Fakat bunlar, Atlantik muharebesi için Hitler'e faydalı olabilecektir. Herhalde Salazar, bu ana kadar Hitler'in teklifini müzakereye hiç bir temayül göstermemiştir (Arkası sahife 5 sfitun 3 te tngiliz resmî tebliği Kahire 4 (a a ) İngiliz Ortaşark kuvvetleri umumî karargâhınm tetrhği: Tobruğun harid müdafaalarına karşı duşman hücumunun tekrar etmesi muhtemel olmakla beraber dün öğleden sonra duşman tanklarınm topçumuzun şiddetli ateşi karşısında geri çekilmesi üzerine hücum kat'î surette önlenmiştir. Sollum mıntakasında motörlü kuvvetlerimiz muvaüakiyetle tetevvüc eden yeni bir akın yapmış, düşmana kayıblar kaydettirmiş ve esirler almıştır. Habeşistanda AmbaAlagi üzerine ! lerleyen kıt'alarımız diğer mühim bir (Arkası sahife 5 sütnn 4 te Sidney 4 (a.a.) Avustralya Harbiye azırı Spender, General Blamey'den altğı mesajları tetkıkten sonra, Yunanisan seferıni müteakıb takrıben 12 bin :adar İngiliz, Avustralyalı ve Yeni Zendalınm akıbetlerınin meçhul kaldığııı tahmin ettiğini bildirmiştir. Spender, funan sahılinde kalan üç bin kişinin :kseriyet iübarile gayrimuharibleri teşAdam adama benzemediği gibi, büyük adam da sü ettığmi de ilâve eylemiştir. büvük adama benzemiyor. Öyleleri vardır ki, her Birkac söx Yaşayan ve ölen büyük adamlar Yunan halkının metaneti ve soğukkanlılığı Hanya 4 (a.a.) Ege ajansı bildiri Salâhiyettar mahfıller, Yunan ordusu e halkı ile İngiliz orduları arasında, :ıt'a yunanistanında çarpışmaların soluna kadar hüküm süren samimî tesanüd ve işbirliği zihniyetini tebarüz ettirmektedır. Elen ve İngiliz erleri arasında silâh arkadaşlığının heyecan veİd bir çok misalleri zikredilmektedır. iğer taraftan, Yunan halkı, Alman haı kuvvetlerinin şiddetli bombardımananna ve Yunan şehirlerinin tahribine •ağmen, hükumetin ve mahallî makamann talimaüna riayet ederek mutlak ioğukkanlılıklarım muhafaza eyletniş ve ünakale yollannı tıkamaktan tevakki le İngilizlerin tahliyesini bu suretle koaylaştırmıştır. Dün ^ehrimizde Ş«hirlerarası atletizm müsabakalan ve güreş müsabakalan, Ankara ve Izmirde de milli küme maçlan yapılmıştır. Yukanki resim, Şehirlerarası atletizm müsaba kalanna iştirak eden atletleri gostermektedir. Dimkü cpor hareketlerinia tafsilâtı 4 üncfi sahifemizdedir. Dedim kendi kendime. Halbuki meselâ Ziya Gökalpta böyle düşünmezaman yanna hitab eder, daima gencdir. Gene öy miştim. Evet o da hayata ebediyyen gözlerini kalelermi biliriz ki hep «geri» ile konuşur, oldum ola panaştı. Fakat onun istediği, özlediği ve yazılarile sna <dün» e aiddir. içimize aksettirmeğe çalıştığı fikirler ne kadar canBu hakikati (büyük adam) ların ölümünde da lıydı, ne kadar yanna aiddi. O fikir belki hiç bir ha açık olarak görebiliyoruz. Nasıl yaşarken ölüden zaman elle tutulurcasına hakikatleşemiyecek. Ve belfarkrdilmiyen alelâde adamlar varsa, çokUn öldü ki asıl bunun için Ziya Gökalp daima yannın adamı ğünü ancak ölümlerinde hatırladığımız büyük adam olarak kalacak. lar da var. Marcel Prevost'nun ölümünü bildiren gazeteyi Edebiyatımızdaki hakikî kıymetini inkâr kasdi okuduğum zaman yukanya yazdıklanmı düşündüm. ni asltı taşımaksızın aöylüyorum, büyük Hâmid öl 1900 senelerinin yıldızı sayılan bu Fransız romandüğii zaman ben bu hissi içimde çok canlı olarak cısı da san'atkâr olarak Hâmidden daha az kıymetli duymuştum. Sivri kır sakalile, kordonlu tek göz olmakla beraber, gene o neviden bir büyük adamlüğün arkasında gülümseyen bakışlarile, temiz ve dı. Göçen bir devre mensubdu, hiç bir zaman geri geçen asırdan kalma kıyafetile Hâmid, aramızda na gelmiyecek olan bir muhiti tahlil ediyor, bize bensılsa unutulmu; bir başka devir adamıymış meğer. zemiy^n insanlann ihtiraslanndan bahsediyordu. Bunu ancak öldüğü gün iyice farkedebildim: Onunla beraber koca bir devir de gömüldü gitti Dâhii âzamm temsil ettiği dünya demek sa artık! hiden göçtü gitti artık! N. I İ