23 Mart 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
M. TURHAN TAN'IN Müessesemiz tarafından çıkanlan en son eserleri Hurrem Sultan 150 Kr. Kadın Avcısı Tarihî Musahabeler 100 » 75 » V. CUMHURİYET MATBAASI 17 nci yıl sayı: 5969 umhurivet İSTANBUL = CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısnu: 24299 24290 Dünya muharrirlerinden tercüme serisi: 44 MAKSİM GORKEY BENİM ÜNİVERSİTELERİfll Türkçeye çeviren: HASAN ALİ EDİZ Fiatı 50 kuruş f > Pazar 23 Mart 1941 REMZİ KİTABEVT Türk milleti Şefinin emrini bekliyor! "Ordumuz her tecavüze karşı hazır bulunuyor, kendine güvenen millet yenilemez „ Anhara ve Edirnede iki honferans Bursa 22 (a.a ) Bu günkü Bursa gazetesi, Millî Şefin mış, bunlan dikkat ve hassasiyet ve en geniş manada bir bir işaretini bekliyoruz başlığı altında yazdığı başkamalede cesaretle takib etmektedir. Millî Şef emrettiği zaman onun Balkanlarda hâdis olan son vaajeti tahlil ederek ezcümle emrinde celik bir kale olarak gosterdiği hedefe koşacağız. diyor Jd: Millî Şefin bir işaretini bekliyoruz. O işarettir ki diinyaya < Hâdiseler sür'atie seyrediyor. Bu göz karartıcı hattâ asıl kimin nizam vereceğini gösterecektir. Her zamandan bazau aldatıcı sür'at arasında Türkün uyamk gdzü dört açıl ziyade bugün daha çok hazınz > 1 CArkası sahife 5 sühın 3 te] İngiltere için Amerikada 20bin tayya re yapılıyor Nakliye vapuıiarına harb getnilerinin refakat etmesi de muhtemel Ingiltereye yakında 50 vapur devredilmesi bekleniyor Arnavudluk dağlarında bir Yunan tarassud mahalli ve motörlö vasıtalar için dağlarda yol yapılırken İtalyaıtlarııt verdikleri büyük zayiat Cepheden gelen habeler acıklı taf silât veriyor Pamukipliği Son tahlilde şuna hükmetmek lâzım geliyor ki Balkanlann en karakterli millet ve devleti olarak pek sevdiğimiz Yugoslavyanın simdi iş bafinda olan hükumeti bu nihaî kararda tereddüde düşerek i$i pamuk ipliğine bağlamayı tercih etmiştir. İngiltereye yardım faaliyetini sür'atle genişleten M. Ruzvelt ugoslavyanın üçuzlü pakta Nevyork 22 (a.a.) Vaşingtondan ailtihakı ve yeni nizama iştiiınan telgraflara göre, hükumet erkânı raki etrahnda aylardanberi Mihver tarafından türlü sekillerle taleb Yugoslavyanın topraklanndan asker geçirilmesine müsaade edlhnemek çartile önümüzdeki 18 ay içinde İngiltereye 20 bin muharebe tayyaresi vermeği istih\e Yugoslavya tarafından da münasib Üçlü Pakta girmesini tavsiye eden Sovyetler Birliğinin Belgrad elçisi daf eden bir istihsal plânı hanrlamış suretlerde mukabele olunarak cereyan * Lavrentiyef Basvekil Svetkoviçle beraber ardır. Bu plân mucibince ödünc verme eden faaliyet son günlerde Belgradda kiralama kanununa tevfikan yansı buhranlar yaratarak nihayet Yugoslavağır ve yan ağır bombardıman tayyaresi janın bazı şartlarla Mihver arzularına ılmak üzere 10.700 tayyare ile kanunun ııjnıası neticesinde karar kılacağa benkabulünden evvel ingiltere tarafından zijor. Belgraddaki hummalı faaliyetleri sipariş edilen 9000 tayyare insa edilecekbildiren haberlerden çıkan mana budnr. tir. Mantıkan Yugoslavya üçüzltt pakta f Arlutaı aolıifc 3 stHun 9 ila> iltihak edemezdi. Bu memleketin eo|ıafî vaziyetile pekçe muhkemleştirilmeğe çalışılan millî vahdeti haricin ihtiraslarına maruz bulunuyordu. Arnavudluk meselesinin herkesten ve her yerden önce bir Y'ugoslav meselesi olduğunu Belgradla beraber bütün dünya bilir. Adrijatik sahillerinden dolayı Yugoslavya ile İtalya arasındaki tezadın öyle sudan bir iki dostluk misakile bertaraf edileraijeceğini elbette Belgrad takdir ederdi. Macaristanın ve sabık Avusturya Macaristan teşekkülü makamına kaim olan Cermenliğin Yugoslavya ile göriilecek hesabları yok mudur? Bilâkis bu hesabın ufaktefek teferruat fevkinde bir tanesi vardır ki şöyle ifade olunabilir: Londra 22 (a.a.) İngiliz Hava NeMerkezî Avrupanın cenub mailesinde zaretinin tebliği: ya Yugoslavya eski Avusturyayı istihlâi Dün gece bombardıman tayyarelerieimiş olacakhr, miz üstüste ikinci defa olarak Atlantiğin Yahud eski Avusturyayı da yuhnak lühim limanlarmdan biri ve bir deniz Belgrad 22 (a.a.) Görünüş, mihBelgrad 22 (a.a.) Ofi: istiyen daha büyük bir kuvvet onun maSovyetler Birliğinin Belgrad elçisi verle pakt imzasına karşı muhalefetin ıssü olan Lorient'a hücum etmişlerdir. kamına kaim olarak Drang Nah Ostenve memlekette ruhî vaziyetin gittikçe Hücum bir kaç saat sürmüştür. Havanın sarka doğru siyasetini takib edecektir. Lavrentiev, Moskovadan avdetini müteakıb, Yugoslav Hariciye Nazın Cincar kuvvetlenmekte olduğu merkezindedir. karanlık ve bulutlu olmasuıa rağmen Bu siyasetin yolu Yugoslavyadan geçer, Verilen malumata göre bu sabah Alman lulutsuz yerlerden geçilerek infilâk ve onu tahakkuk ettirmeğe çalısan kuv Markoviç ile uzun bir görüşmede busefareti civarında tâli derecede ehem >ombaları atılmış ve bombaların limanm unmuştur. vetin Yugoslavya üzerinde hakimiyetiİyi haber alan mahfillerdeki kanaate miyeti haiz bazı tezahürat vuku bul muhtelif kısımlarında ve garbında ve ni zarurî kılar ;öre, Lavrentiev, Yugoslavlara, yabancı muşsa da bu tezahürat ciddî bir ma ehirden geçen nehrin garb sahilinde Mihver devletlerince Yugoslavyanın atlachklarc ve şiddetli iki infilâk vuku hiyet kespetmemiştir üçüzlıi pakta iltihakından beklenebile kıt'aların memleketlerinden geçmesine Belgradda çok büyük bir diplomasi lulduğu görülmüştür. müsaade etmemek şartile üçlü pakta cek kolajhklar netice itibarile YugosBaşka bombardıman tayyarelerimîz faaliyeti devam etmektedir. Bugün Halavyanın aleyhine çıkacaktır. Küçük ve iltihakı tavsiye eylemiştir. •stende doklarına hücum etmişlerdir. Diğer taratfan, İngilterenin Belgrad riciye Nezaretine gidenler arasında Yukahraman Yunanistanı arkadan daha iyi iu harekâta iştirak eden tayyarelerivurmak için Yugoslavya içinden asker elçisi Sir Ronald Campbell ile Amerika nanistan elçisi de bulunmakta idi. mizden ikisi üslerine dönmemisierdir. Kabinede ihtilâflar Birleşik devletlerinin Belgrad elçisi, geçirmek istenilecek değil mi? İtalyanın Dün gündüz düşman gemilerine karsı Belgrad 22 (a.a.) Röyter: Naib Arnavudlukta uğradığı bugün için ade dün, Yugoslav Başvekili Tsvetkoviç taCArkası sahife 5 sütun 4 te (Arkası sahife 3 sütun 7 de^j (Arkası sahife 5 sütun 6 da) ta tamir kabul etmez müşkülâtı bertaraf Fabrika haline getirilecek Genel Kurmayımız, Hava kurumunun mesaisinden memnuniy etini bildirdi Ankara 22 (a.a.) Türk Hava Kurumu umumt merkez heyeti son taplantısını bugün yapmış ve tetkiklerini tamamladıktan sonra bütçeyi tasvib et miştir. Etimesuddaki tayyare ve plânör atelyesinin fabrika haline getirilmesi için, ihtiyat paradan beş yüz bin lirasının, ihtiyaç olduğu takdirde, bu maksada sarfına salâhiyet vermistir. Bu toplantıda Genelkurmay delegesi Hava Kurumunun mesaisini takdirle anarak kurumun tayyareci yetiştirmck hususunda da hava ordusuna çok büyük hizmetler ifa ettiğini ve önümüzdeki çalışma yıhnda ayni muvaffakiyetlerin elde edileceğinden emin bulunduğuna tebarüz ettirmis ve Genelkurmayın memnuniyet ve şükranrnı ifade eylemiştir. Umumf merkez heyeti, idare heyetile kurum başkanına muvaffakiyet dile yerek toplanhsma nihayet vermiştir. Etimesuddaki tayyare ve plânör atelyesi Faşist fırkası erkânından Farinaçi de Tepedelen civarında maktul diiştii Atina 22 (a.a.) Yunan resmî sözcüsü, dün akşam harekât hak kında aşağıdaki tafsüâtı vermiştir: Merkez cephesinde şayani kayd bir muvaffakiyetle faaliyette bulunan Yunan topçusu, perşembe günü, Italyan kıt'aları arasında ağır zayiata sebebiyet vermiştir. Malzeme depolarına ve nakliye kollarına da büyük hasar yapılmıştır. Oğleden sonra, düşmanın mühlmmat depoları üzerine tam isabetler kaydedllmLş ve bir çok infüaklar vukua gelmiştir. Ak^am üzerl de ağır topçu bataryaları, bir benzin deposuna tam bir Isabet kaydeylemişlerdlr. Bu depodan çıkan alevler. 40 metreye kadar yükselmiştir. İtalyanların geçen haftaki taarni7İan «snasında e7.ifi fcayıhlar kaydetmlş oldukları hakkında durma Sovyetler Birliği Yugoslav buhranî Üçlü pakta Nukavemet girmeği fikri tavsiye ettil kuvvetleniyor Bir Isviçre gazetesine Kabinede şiddetli ihgöre Yugoslav nazır tilâflar devam ediyor, ları bugün Berline ha dün 6 âyan azası da istifa etti reket edeceklermiş Hava harbi şiddetle devam ediyor Nihayet Fransaya Libyada Carabub erzak veriliyor! vahası da alındı İngiltere, Amerikadan Habeşistanda BerbeFransaya serbestçe ra ve Cicigadan gelen tngiliz kıtalan birleş buğday nakline mek üzere müsaade etti Vaşington 22 (a.a.) Ofi: Amerikan Hariciye Nazır muavini Summer Welles, Amerikan hükunıetirin yaptığı taleb mucibince, iki Fransız icaret genusinin hububatla yüklü olarak Marsilyaya serbestçe gitmeleri için İngiliz müsaadesini almış olduğunu Fransız büyük elçisi Henri Haye'e bildirmiştir. Kahire 22 (a.a.) Ortaşark Ingilİ2 umumî karargâhının tebliği: Libyada: Kayda değer bir şey yoktur. Eritrede: Kerende, İtalyanlar akim kalan bir mukabil hücumları esnasmda yeniden ağır zayiat vermiş ve bir mik Halkın son Noskova elçisi istif asıııı verdi ümidi orduda! Ingiliz ve Alman filoları büyük faaliyet gösteriyorlar etmekle Yugoslavya sadece kendi kuyusunu kaznııs olacaktır. Bulgaristanın Makedonya ihtiraslan yeniden uyanmış. canlanmış ve hatta ayaklanmıstır. Mademki tadilci isühalar kabarıyor, neden dolayı Macaristan millî irredantesinin sevkine tâbi olmasm? Ve nihayet Cermenlik için Prençip'in Bosna Sarayda attığı kursunlann cezasmı vererek taşi gediğine koymak hakkını neden inkâr etmeli? Çorab söküğü gibi süriip gidecek bu şartlann tevalisi ile eğer Yugoslavya Renkli Harita Serimiz Şarkî Akdeniz Haritası Bugün 6 ncı sahifemizde bulacaksınız Muhtemel Nihver ne yaptı, neler taarruzlarm istikameti yapacak ? Yazan: Yazan Serbest mmtaka halkının beklediği 14 bin ton buğday ve unun emniyetle Maktul İtalyan Nazın Farinaçi nakli için lüzumlu formalitelerin, mudan teyidler alınmaktadır. E^irle harib milletlerin umumî muvafakti ile rin bildirdiğine göre, tanklarla ya seri bir surette tamamlanacağı ümid pılarak muvaffakiyetsizlikle netice edümektedir. lenen son İtalyan hücumu esnasmVisi'de kabine toplanhsı da irtibatları kesilen kıt'alar, Ar Vişi 22 (a.a.) D. N. B.: dltti bolüğüne aid bulunuyordu. Bu Dün öğleden sonra Amiral Darlan'm bolük, sahil mmtakalarında aşır riyasetinde bir kabine toplantısı yapılzayiata uğratılmış Siena fırkasına mıştır. Nazırlar heyetinin bugün de mensubdur. oplanması muhtemeldir. Ne gibi meÖğTenildiğine göre, Pinerollo fır ;eleler hakkmda görüşüleceği malum kası ve bilhassa 13 üncü alay o de değildir. rece büyük zayiata uğramıştır ki, Almanlara verilen milyarlar! geriye çektirilmiştlr. Vişi 22 (a.a.) Ofi: CArkası sahife 5 sütun 5 te Resmî gazetede neşredilen bir kanunun hükümlerine göre Alman işşal kuvvetlerinin masraflarını temin için n ransa devlet bankası tarafından hü:umete verilen avanslann miktan 85 milyar franktan 100 milyar franga ibâğ edilmiştir. Libyada şimdi muzaffer İngiliz ordusu. nun harekât yapbğı İtalyanların meshur Fransada komünîst hareketleri «Zafer yolu» ve abidesi Toulouse 22 (a.a.) 1940 ta Tououse'da tevkif edilen 11 komünist dört tar esir bırakmıslardır. Harekât ağu: ydan dört seneye kadar hapisle ceza fakat memnuniyet verici bir surette inandırılmışlardır. Bunlardan bazılarınm kişaf etmektedir. :ezası kabili tecildir Diğer bir komüHabeşistanda: Ricat etmekte olan İıist beraet etmiştir. talyan kuvvetleri üzerine orta ve ceCArkası sahife 5 sütun 2 de) CArkası sahife 5 sütun 3 te YUNUS NADÎ (Arkası sahife 5 sühın 2 de) Yeni tefrikalarımız Edebî rontan: Birinci Jffarehet "Ik* Esire., Ordusu Meşhur Macar Edibi Alemdar Mustafa Paşanm Istanbula Lojos Z ^ ^ ^ ' i girişi ve sonu ^ine facialar kansmıs bir ask ve macare hikâyesi ki nefls üslubu. ve seçme mevzuile muhakkak sizi cezbedecektir. Tercümeleri alâkayla takib edilen F. Zahir Törümküney kalemilc türkçeje çevrilmistir. Dördüncü sa hifemizde okujTinuz. Yakın terihin bu müheyyic faslını arkadasımız Salâhaddin Güngör maruf tarihçilerimizi dinleyerek ve eski mehazlan tetkik ederek yazmıstır. Merakla okuyacağınızı tahmin ettiğimiz tefrikayı bugün ikinci sahifemizde bulacaksınız. Birhac söx Arkadaş Fskiden (Çocuk Dünyası) diye bir mecmua vardı. Biz, ilkmekteblik bir yaşta iken hafta sonunu yalnız tatil yapacağız diye değil, mecmuamıza kavuşacağız diye de iple çekeıdik. Hayata susayan muhayyilemız, büyiiklerin okuduğu şeyleri henüz kavrayamıyordu. Fakat çocuklara mahsus o harikulâde âlemin hududsuz fantezisi içinde çırpman küçücük zekâmız tatmin edilmeğe muhtacdı. (Çucuk Dünyası) nı bunun için seviyor ve okuyorduk. Taze ve örselenmemiş dimağığımıza satırlar arasından çarpan ilk intıbalar, orada şayani hayret bir canlılıkla hâlâ yaşarlar. (Çocuk Dün yası) nda gördüğüm öyle resimler vardır ki, şimdi lejandlarile birlikte size burada aynen tekrarlayabilirim Bu mecmua sahiden bizim dünyamızdı. En aşağı siittpki ve tereyağmdaki kalori kadar muhtac olduğumuz manevî gıdamızı kendi dünyamızdan alırdık, Yeni neşredilmeğe başlanan (Arkadaş) mecmuasınm bir nüshasım gördüğüm zaman, elimde olmıyarak eski (Çocuk Dünyası) nı hatırladım. Çeyfgk asırlık bir mazi, içimde saklı durduğu köşeden çıktı ve bütün tazeliği ile damarlarımda bir müddet dolaşarak bana o zamanki beni hatırlattı. Cemal Nadir gibi kıymetli ve san'atkâr bir meslekdaşımızın da müessislerinden bulunduğu Arkadaş mecmuası, memleketimizde büyük bir boşluğu muvaffakiyetle doldurabilecek bir kuvvettedir. Çocuklanndaki körpe dimağın müspet bir şekilde inkişafım isteyen analar ve babalar onlara (Arkadaş) ı okut* makla her halde aldanmış olmıyacaklardır. N. Ömer Rıza Doğrul I ABİDİN DAVER | Mihver devletlerinin kısa bir harbden ümidi keserek uzun bir harbe dayanmak zaruretile karşılaşmaları Akdenizin vaziyet ve mukadderatını ön saia aldıktan sonra İtalyanın bu denizde Mihver naırnna hiçbir muvaffakiyet kazanmaması Almanyayı Akdenize inmeğe, ve orada yapılacak hareketleri de üzerine almağa mecbur etti. Almanyanm Akdenize inmekten maksadı gayet sarihtir: Fransanın mağlubiyetile Akdenize hâkim olan filolardan biri felce uğramış ve muharib bir kuv(Arkası sahife 5 sütun 1 de) 1941 ilkbaharile yazında, Şarkî Akdenizin en mühim harb cephesi olacağma şüphe yoktur. Evet, bu yaz garbda Atlantik meydan muharebesi, şarkta da Şarkî Akdeniz meydan muharebesi cereyan edecektir. Şerkî Akdeniz derken bu denizin Sicilya adasımn şarkında kalan kısmını kasdediyoruz. Filvaki Akdenizde asıl ehemmiyetli muharebe ve mücadele, Sicilya adasile Şimalî Afrikada, Tunusun Bon bumu arasındaki Sicilya boğazından itibaren şarka doğru uzanan Akdeniz parçasile bu denizin (Arkası sahife 3 sütun 4 te>
