24 Şubat 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

M. TURHAN TANTN IHiessesemis tarafmdaa en son eserlerl Hurrem Sultan Kadm Aveta Tarihl Musahabeler Tarihte Türkler için söylenen büjük sözler CÜMHURİYET MATBAAS1 1Ş0 Kr. 100 • J5 • ••J I 7 I1Cİ Yll SaVI I 5 9 4 2 ^J ^M umhuri m^ FRANSIZCA GRAMER Pazartesi 24 Şubat 1941 REMZMITABEVI Törkce Izahb Telafon: Bagmuhazrir: 22366. Tahrir heyetl: 24298. İdar* va matbaa iasau: 24299 24290 > ^ ^ A tSTANBUL CAÛALOÛLU . *iî Cumhuriyet, lstanbol Pttta kurara IstanbuL ,,„, 248„ Telgraf <n mektub adresl: Cmıburtyct, utanbol Pocta k u . Na „ . ~ ^» .^.^ A . Halkeylerinin dokuzuncu yıldönümü kutlulandı Bütün memlekette merasim Başvekilin radyo nutkile açıldı Türk siyasetinde bir şey değişmemiştir Hariciye Vekilimizin mühim beyanatı u IttifakIarımıza sadıkız,, Türkiye bütün devletlerle, bahusus komşularile iyi geçinmek kararındadır. Türkiye kendi emniyet sahasında yapılacak yabancı faaliyetlere asla lâkayd kalamaz. Türkiye toprak bütünlüğüne veya istiklâline yapılacak her taarruza silâhla mukabele edecektir Merasimi aean Bagvekil Dr. Refik Saydam ve Eminönü Halkevinde Basvekilimirin nutku dinlenirkea Beyoğlu Halkevinde konser veriliyor Ankara 23 (a.a.) Türk • Bulgar beyannamesi hakkında yann çıkacak olan <Vlus> gazetesi aşağıdaki mülâkatı ııeşretmektedir: Bu ayın 17 sinde Bulgaristanla Türkiye arasında imza olunan deklârasyon etrafındaki muhtelif mütalea ve tefsirieri, bir kaç gündenberi, ajans haberi olarak neşrediyoruz. Bu mütalea ve tefsirlerden bir kısmı, bu sulh, dostluk ve ttimad vesikasınm mana ve maksadına bazan tamamen zıd mahiyette olmuş^ tur. «L'lus. bu münasebetle Türk efkânnı ve belki tereddüde düsen bütün alâkadarlan tenvir etmeği faydalı bulnıuş ve buuun için doğrudan doğnrya muhterem Hariciye Vekili Şükrü Saracoğluna müraraat ederek kendisinden gazcterrize bir mülâkat vermek ricasında bulun Hariciye Veldtimiz muştur> Şükrü Saracoğln •Ulus» muharririnin Hariciye Vekilimlze sorduğu sual şu İdi: den tunuz da, «Bulgaristan Türkiyeji ı Bulgar Türk deklârasyonu etrafındalri neşriyatı takib buyurdunuz. Bu ınihver polinkasma sevketmistir» e kanesriyat arasında: «Türkiye Bulgaristanı dar, birbirine aykın fikir ve mütalealar İngiliz poHtikasma doğru götürmüştüf» i ürfitülmüştür. Acaba bu sırada Türk politikasmı tavzih eden bir kaç so^ (öylemeği münasib bulmaı mısımz? Mnharririmizi nezaketle kabul eden Bariciye Vekdlimiz, kendine hâs ifadtf vuznh ve samhniyetile, »u cevabı ver« nuştir: « Türkiye politikaaında değiş* rnis bir jey yoktur. Türkiye ittw faklanna sadıktır. Türkiye bütün devletlerle, bahusus komşularile iyî geçinmek kararındadır. Türkiye kendi emniyet sahasuıda yapılacak yabancı faaliyetlere ve hareketlere asla lâkayd kalamaz. Türkiye toprak bütünlüğüne veya istiklâline ya« pılacak her taarruza silâhla muka* bele edecektir. «Türkiye Bulgaristan n, hiç bir yerde hiç bir taarruz e» meli olmadığım söyleyen ve sulhlerini korumak gayesini güden ik! komju devletin samimiyetle el sı* kışması ve apzlesmesidir. Türkiye bu tarzda ve bu manada uzanacak' her eli sıkmaya daima amadedir.» İtalyan BaşveMli Mussolini Fili ablnka Görülen vaziyet sudur: İngiliz adalannın haricl* muvasalalannın bilkülliye 4**6İlm«i ve tngiliz donanmasının tahrtbi birer umuddur, fili lngiliz ablukası önünde Avrupa kıt'asuıın korkunc bir yoksulluğa doğru yürüdiiğii ise bir hakfkattir. Ya o umudlar filiyata çıkanlacak, ya bu hakikat Avrupayı kara sefal«tin batağmda yerlere serecektir. arbde abluka mesrudur, {îleo tatbik olunabilmek sartilc. Y'\len tatbik olunamıyacak ablukalar gayrimüessir olduklan kadar gayrimuteberdirler de. Abluka, denizlerde icra kılınan az çok geniş sahah bir ınuhasaradır. Hakikî abluka için detıiı hakiıniyeti kendiliğinden sart gibidir. İngilterer Ahnanya ve İtalyaya karşı bizzarure hemen bütün Avrupa kıt'asıoa şamil bir abluka tatbik etmektrdir. Buna mukabil Almanya İngiliz adalarının mahsur olduğunu iiân etmiştir. Deniz hakimiyeüne istinad etmı>en bu ionuncu ablukanın hukuki kıymeti çok münakaşa götürür bir mevııı teşkil eder. Şimdiki halde muharibler dünyanın en kuvvetli devletlerinden ibaret olduklan için bir husustaki ihtilâfm hosabı ancak harbin neticesinde göıütebilirse de deniz hakimiyetinc istinad etmiyen ablukalann gayrimuhanb miltetlere verdiği zararlardan mütevellid oldukça mühim bir tnesele mevcud bukındıığu hiç şüphesiz şimdiden müstakil bir sahifeye dikkatle kaydolunmaktadır.* Son günlerde İtalya orta Akdenizin baz: aksamını gemilerin seyahaüne tehlikeli mıntaka ilân etmışü. İngiltere hükumeti bu denizin o tasmında adetm earbî ve cenubî bütün İtalyayı içine alan daha çok geniş bir sabayı tehlikeli mıntaka olarak tespit ve nezreylemiştir. Aynı tnevzu üzerindeki bu ikd muameleden Udncisinin daha müessir, çünkü filî tatbika müstenid bulunduğu nıeydandadır. Meselenin nazari taran böyleca kaydolunduktan sonra bu harbin karşılıkta ablukalarmın kıymet ve eheınmiyetlerini bir kere daha gözden geçirmek faydasız değildir. Abnanyanın İngiliz adalannı hava ve denizaltı silâhlarile tecride çalışması, oraya gidiş gclis gemi seferlerini günün birinde muhal bir hal» koyarak İngiltereyi açlıktan ve yoksulluktan teslimiyete icbar etınek oıaksadını takib ediyor. Buna mukabil İngilterenin fili ve mnhakkak bir &eniyet olan deniz hakimiyeti Almanya ve İtalya ile birlikte Avrupanın mühim bir kısmını çoktanberi dünyamn diğer kıt'a ve memleketlerile münasebette bulunmaktan mahrum bir variye«e koyımı'ş bulunuyor. Bu filî ve şamil ablukaıtm çok müessir bir silâh olduğtmda şüphe } ol tur. Va7İ>etin ciddiyetini anlamak için Fınnsada neredeyse çok tahribkâr bir ktlık başlamak üzere olduğıınu eticmmiyetle tebarüz ettiren haberleri gözöoüne alraak kâfidir. Son yıllaıda Franranın hububat ziraati kendi ıhtiyacmâ yetecek ve hatta bazan bu haddi bile geçecek derecelere vannışken ikinci yıbnı jasamakta olduğumuz Iıarb esna«ında bu kısıtn rekolte adeta yan yarıya azalmıştır. Bu memlekette sığır nev'i yarıya inmiş olduğu için yağ ve et ihtiyaclannın kar^ılanmaM da gittikçe kesafet peyda eden 7orluk'ara doğru dev adımlarile yürüyor. Kömür yoksulluğu neticesi' olarak hastanelerdeki hastalardan bu kifin soğuktaıı ö Refik Saydam dediki: "Yalnız Halkevlerinin değil, bütün Türk milletinin, aziz Millî Şefimiz etrafında imanla birleşmiş olmasının göğüs kabartan manzarasına dikkat edelim ! „ Duçenîn tek ümidi artık Almanyada! Dünkü nutuk "Taranto'danberi harb bizim aleyhimizde,, Libyada verilen muazzam kayıbların listesi ttalyan askerlerinin Arnavudlukta muhteşem surette yazdıkları efsanevî sahifeler «Kartaca yıkılacaktır!» Başvekilin nutku Ankara 23 (a.a.) Başvekil Dr. Refik Saydam, halkevlerinin kuruluşunun dokuzuncu yıldönümü münasebetile bugün yurd içinde yapılmış olan kutlama törenmi ve yeniden 4 halkevi ile 57 halkodasını Ankara Halkevinde [Arfcan sahife 5, sütun 1 de] Istanbul Haihevierinde Sofyadaki İngiliz tebaası eelivor mu? Teeyyüd etmiyen haberler çoğaldı Bulgar payitahtında Alman zabitleri bulunduğu ve tedbirler alındığı söyleniyor Eritreye Fransız kıtaatı da ihrac edildi Monzies'nin İngiliz Gördeste heyelân Halkevlerinin dokuzuncu kuruluş yıldönümü, dün memleketimizın her tarafında olduğu gibi şehrimizdoki Halkevlerinde de samimî surette kutlulannuştır. Bu münasebetle Başvekibmizin Roma 23 (a.a.) Stefani bildiriyor: Ankara radyosunda irad ettiği nutuk Duçe, bugün saat 17 de, faşist hücum [Arkası sahife S sütun 2 dei kıfalannın Adriano tiyatrosunda :ertib ettiği bir tezahür toplantısı esnasında bir nutuk söylemiştir. Avastralya her Libyada İtalyanın askerî fedakârlığa hazırdır rin kazanılmasına hasredilmiştir „ Şehirde korkunc çöküntüter oldu Merkez mahallesinde, yenideh birçok evler boşaltılıyor Mussolini ezcumle demiştir ki: < Ben buraya faşistlerin hararet derecesini hissetmek ve bilhassa harb zamanda çok sevdiğim sükutu bozarak söz söylemeğe geldim. I Arkası sahife 5 sürun 7 dei Harb bir hesaba, 1922 de başlamış! " Can, mal, ve neye vaziyeii her tiirlü tehlikeden nzakmış! malik isek hepsi zafe Ingilizlerin cevabı! İtalyan sularında, 8 İtalyan vapuru batırıldı! , Wilhelmshavene ağır bir hava taarruzu yapıldı, Kiel kanalına mayin döküldü Londra 23 (a.a.) «B. B. C.» Haber verildiğine göre hür Fransız ordusuna mansub bir kıt'a orta Afrika müstemlekesinden gelerek Eritre sahilinde bir noktaya çıkmıştır. Hür Pransızlar, İtalyanlara karşı burada yapılmakta olan muharebelere iştirak edeceklerdir. Sudan cephesinde Hartum 23 (a.a.) Buraya gelen son haberlere göre düşman Soma mıntakasında cereyan eden şiddetli bit muharebede 150 ölü verdikten sonra çekilmiştir. Bu muharebe İngilizler ve Habeş vatanperverlerinden mürekkeb bir devriye kolu ile bunlara hücum e den adetçe çok üstün düşman askeri arasında cereyan etmiştir. İngiliz zayiatı hafiftir. Gallabat mıntakasmda İngiliz kıtV ları hâlâ mayn tarlalannı temizlemekle meşçuldürler. Eritre ve Murmak cephelerinde kayda değer bir şey olmamıştrr. Bulgar BaşvekiH M. Filof Gördesten İzmir 23 (a.a.) Anadolu gazetesinin verdiği bir habere göre, Gördestpki heyelân bütün dehşetı ile brüyük bir hızla artmaktadır. Yağmurların devamından ve fasılasız yağmasından dolayı esasen mevcud kaynaklar tesir sahasım genişleterek yeniden evlerde. sokaklarda büyük yarıntılar ve çökünlenlerin adedi hiç de az olmamış olduğu anlaşılraıştır. Fransaya aid haberler arasında dikkate lâyık bir nokta şudur: Hayvan »emi bakımından olan darlık geıiye kalan hayvanlardan birçoğunun daha kesilmesini zarurî' kılacaktır. Halkın hayvanlan yemsizlikten ölmeçe terketnıektense kesip ete tahvil etmcyi terrih eylemeleri tabüdir. Bu mucburiyetin yann için doğuracağı kapkara sefalet ddden korkuncdur. Fransa misalini Alman isgali altında bulunan diğer ntemleketlerin derece derece hemen hepsine tatbik ctmek mümkündür. Süt ve müstahsalâtile yumurtacılık, h»)Vinm baflıca moişet meş manzara tüler husule getirmiştir. Bir kısim mıntaklar, yeraltı ve yerüstü sularınrn tehacümünden adeta göl halini almıştır. Şehrin merkez ve batısmı teşkil edsn mahallelerin evleri, caddeleri çok korkunc bir manzara arzetmektedir. Belediye evvelkilere ilâveten bir çok evlerin tahliyesini istemiştir. galesini teşkil eden Danimarkada hakikî vazivetin neden ibaret bulunduğuna aid elimizde kafî malumat olnıaınakla beraber gerek burada, gerek Holandada hayvan yemlerinin ötedenberi yarıdan fazla bir nisbetle haricden tedarii edilmekte olduğunu bildiğimiz için bu memleketlerin hayvancılık bakımından ne balde bulunacaklarım kolaylıkla tahmin edebiliyoruz. Belçikaya gelince gıda maddelerinin büyük kısmını dışarıdan getiren bu memleketin bugünden içindc bulunacağı vaziyeti sadece feci saymakta hata yoktur. Hükumetinin basiretli dikkatıle birYUNUS NADİ [Arkaa sahiie S cütun 3 te] Bcrne 23 (a.a.) Sofyadan gelen bir telgrafa göre, bu şehirde bulunan ingiliz tebaası kadınlar yann Bulgaı Londra 23 (a.a.) Amirallık daire payitahtuu terkedeceklerdir.. sinin bu gün öğleden sonra neçrettiği [Arkası sahife 5 sütun 3 te] tebliğ: Akdenizde denizaltdanmiZ, İtalyanın derıizaşırı ordularile münakalâtına karşı herekâtına devam etmektedir. Denizalhlarımız, son günlerde birçok muvaffakiyetier kazanmıştır. Upholder denizaltısı, iki düşman iaşe gemisini batırmıştır. Bunlardan biri takriben 8 bin tonilâto, diğeri takriben 5 bin tonilâto hacminde idi. Tover denizaltısı, bir İtalyan petrol Dün 9 uncu kuruluş yıldönümünü kutlulaJığısarnıç gemisini batırmıştır. mız Halkevleri, Cumhuriyet Halk Partisi tarahndan Regent denizaltısı, 2472 tonilâtoluk Citta di Messina olduğu muhakkak ad yorulmak bilmez bir gayretle memlekete serpilen dedilen bir İtalyan iase gemisini ba fikir ışığınm canlı birer »embolüdürler. Millî yükselişin ancak kültürle mümkün olabileceğini büyük Ataürmıştır. Utmost denizaltısı, himaye alünda türk yüksek sesle ve ısrarla ilân ettiği sıralarda, büsevreden bir kafileye hücum etmiş ve tün Türkiyede, 14 kadar Halkevi sayıhyo'rdu. 770 sekiz bin tonilâtoluk bir iase gemisini bin kilometre murabbaını içeriden aydınlatmak va(Arkası sahife % sütun 6 da) zifesile işe başlayan bu kültür projektörlerini, arada geçen kısa zaman zarfında elimizden geldiği kadar çoğalttık. Isteyorduk ki sevgili Türkiyemizde duyşu ve düşünce ışığile nurlanmıyan tek kasaba, tek köylü, tek kulübe kalmasın. Millî birliğin temeli olan Büyük fair Fazıl Ahmed kültür beraberliğini en iyi bir şekilde kurmak için bu gayeyihedef tutmaktan başka çare yoktu. Bugün 770 Avkaç'ın nefis bir şiiri bin kilometre murabbaımız üzerinde artık 14 değil fakat 495 kültür projektörü parlayor. Bunların gece gündüz dağıtmaya çalıştıkları irfan ışığı, 9 sene ön Hava harekâb Kahire 23 (a.a.) Ortasark İngiliz hava kuvvetleri umumi karargâhının tebliği: Cenubî Afrika Birliği hava kuvvetleTArkası sahife 5 sütun S tel Avustralya Başvekili M. Monzies (Toztn 5 tnci sahifede) Birhaç söz cesine göre şimdi, yurdumuzun çok daha derin köşelerine kadar uzanabiliyor, ve biz kültür birliği yolunda bir haylı ilerlemiş bulunuyoruz. Dünkü merasimi mütevazı olduğu kadar veciz bir nutukla açan Sayın Başvekil Dr. Refik Saydamın işaret ettiği gibi yıldönümünü kutlulamakta olduğumuz bu gün yalnız Halkevlerinin ve Halk odalarınm değil, bütün Türk camiasmı bağrmda toplayan Cumhuriyet Halk Partisinin de kültür ve devrim bayramıdır. . Gene Saym Saydamın tabirile söyleyelim, eğer bugün memleketimizde «nizamlı bir hürriyet havası» teneffüs edebiliyorsak bunu, şüphesiz her şeyden önce Millî Şefimizin etrattnda yaratmağa mavaffak olduğumuz politik ve sosyal birliğimize borcluyuz. Bu birlikle beraberlik, inanalım ki bütün millî muvaffakiyetlerimizin anahtarı olacaktır. N. Halkevlerinin yıldönümü Bugün > 2 nci sahifede okuyunuz. Radyo Dinlerken