10 Şubat 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

&.GORTA SOSYbTESf Hayat,yanpın, nakliyat, kaza Galata Tel: 44969 40630 17 nci yı! sayı: 5028 umhuri tSTANBUL CAĞALOĞLU TeigraJ ve mektub adresı Çumhunyet lstanbul Posts kutusu: tstanbul No 246 Teleion Başnjuhamr. 22366 Tahru heyeö 2429a Idare ve matbas tusmı. 24299 • 24290 GRİMMİ KARDEŞLER GENCLİK HİKÂYELERİ Aile içinde söylenen meşhıır masallar ve hikâyd Çeviren: Resimlidir. Fiatı 100 Fazartesi 10 Şubat 1941 H İL Mİ K İ T A BE Fransız Dramı Bugünlerin en mühim vaziyeti Fransada tekâsiif etmiş gibidir. Fransa bütün tarihinde bu kadar facia dolu bir vaziyete hiç bir zaman düşmemişti. Bakalım dramın müteakıb perdeleri na. sıl açılacak ve ne jekiller gösterecek! ransız . Alman münasebetlerinde çok gergin safhalar geçmekte olduğunu farzettiren haberler bir taraftan teyid, diğer taraftan tekzib olunmakta bulunduğu için hakiki vaziyeti öğrenmeğe bittabi imkân yoksa da Mareşal Peten'le Laval arasındaki mülâkattan sonra Vişi hukumetinin ç c t i n günler geçirmekte olduğunu gosteren alâmetler eksik değildir. O cümleden olarak işte nihayet Hariciye Nazırı Flanden istifa etti. Laval'in esas itibarile kabineye ahnması kabul edilmiş olduğuna şüphe etmemek lâzını geliyor. Sinesine Laval'i de almış olacak yeni kabine teşekkül edemiyorsa bu, Laval tarafından ileri sürüldüğü anlaşılan şartlann tamamile yerine getirilmesindeki müşkUlâttan ileri geliyor. Vâsi salâhiyetlerle Dahiliye Nezaretini istiyen Laval'in haricî siyaset için de bir tab m şartlar ileri sürmiiş olacağuıı farzetmekte hata bulunmasa gerektir Penebilir ki mağlubiyet k a z a s ı n a Hğranuş ve Laval'in gayretile Bordo'da Viııkavemeti terkederek silâh aşağı et»ıiş olan Fransa bu sıralarda belki bütün tarihinin en buhranlı günlerini yaşıyor. Bordo'da hükumeti mukavemette detamdan ve bu maksadla şimalî Airikaya geçmekten meneden Laval o zaman maksadına ermek için bilhassa Mareşal peten'le General Weygand'ı ileri siirmüş ve bu askerî salâhiyetlerin mütarekeyi zaruri gormekte olduklan esasına istinad eylemişti. Mareşalın Sedan'ı takiben hükumete mütareke ve musalâha tavsiye etmiş olduğu rivayetleri beiki doğru idi. Fakat gerek Mareşalın, gerek Wcygand'ın makul ve mantıkî bir mütareke ve musalâha düşünmüş olduklannda şüphe yoktur. Bordo'da Laval böyle bir mütareke ve musalâhanın mümkiin olduğunu iddia etmekle Mareşal ile Weygand'ı kendi tarafına kazandıktan sonra bu iki şahsiyete dayanarak da hükumeti ilzam ediyordu. Ve nihayet Ahnanya tarafmdan teklif olunan mütareke, ağır şartlarma rağmen aldd ve imza olundu. Bu safhada başrolü oynayan Piyer Laval'in mevkii büyüktü ve ehemmiyetliydi. Bu zatın Almanlarla anlaşma* sı sayesinde peyderpey vaziyeti Fransa için daha tahammül olunur bir iyiliğe götürereği zannolunuyordu, ve nihayet Mareşal galibin iyi bir sulha mukaddeme olacak i n s a f 1 I muamelelerine inanıyordu. Yeni bir Avrupa nizamı içinde Alman Fransız işbirliği fikrinde Mareşalca fena görülecek hiçbir tarat olamazdı. Amma bundan dolayı akdolunan mütareke hükümlerine her iki tarafça da riayet olunması, Mareşalın anlayışında. herhangi derecesinde bir münakaşaya tahammülü olmıyan bir bedahetti. Mütarekenin ilk günlerinde Mareşalm ağzına konulan bazı sözlerle Fransa harbindeki İngiliz iştirakinin azlığı tebarüz ettirilmişti. Mareşal bununla Fransa için harbde devamın imkânsızIığını anlatmak istiyerck Fransız efkârını sabra ve tahammüle davet ediyordu. M. Laval'e gelince o ilk günlerden itibaren Fransayı İngiltere aleyhine t a h r i k etmek istiyen bir zihniyetin salıibi görünüyordu. Başta kendisi olarak onun hizmetindeki bazı matbuat Merselkebirde ve İskenderiyede Fransız bahriyesine tatbik olunan İngiliz hareket tarzlanndan adeta behemehal intikamı alınmak lâzun gelen husumetler gibi bahsediyorlardı. Bu adamlar ellerinden gelse hemen Fransayı İngiltere aleyhinde bir harbe s ü r ü k l e m e k istiyorlar gibiydiler. Mareşalm nazannda maddeten mümkiin olmıyan böyle birseye manen de cevaz yoktu. O. Fransayı daha büyük çıkmazlara götürecek olan oyunun içyüzünü sezdiği zaman Laval'i hükumetten çıkardı. Fakat iş bununla bitmiş olmadı. T^aval'in menkubiyeti Almanyanın da isine gebnivordu. Manevî tazyiklerin tevalisi neticesinde Maresal, Laval'le eörüserek ve anlasarak onu affetti. Kâfl değil Laval tekrar hükıimete pirmeli idi. Devlet nazın unvanile hükumete isrirakine muvafakat ol"ndu. Bunu Laval r«"Metti. Laval hükumete ancak vâsi sal»hivetlerle sîreYUNUS NADÎ TArkası sahife 5. sütnn 2 de] Italyayaagır bir baskın! İngiliz donanması dün sabah Cenovayı bombardıman etti Büyük hasarat yapıldığı anlaşılıyor Bilhassa, Almanların Afrikaya asker geçirmek üzere yapttkları hazırlığı vurmak maksadile Cenovayı şiddetle bombardıman eden fngilterenin Akdeniz donanmasından muhteşem ve heybetli bir cüzütam: Nelson dridnotu Londra 9 (a.a.) Amirallık dairesının tebhği: Deniz kuvvetlerimiz pazar günü şa« fak sokerken İtalyan deniz üssü Cenovayı bombardıman etmişlerdir. Bu hususta henüz tafsilât mevcud olmamakla beraber, ilk raporlardan, bombardımanm büyük bir muvaffakiyetle neticelendiği anlaşılmaktadır. Bombardımana ağır ve hafif gemlier iştirak etmiştir. ingilterenin Akdenizde kat'î , hakimiyeti ' Nevyork 9 (a.a.) NewYork Herald Tribune gazetesine göre, Akdenizde ingilterenin kat'î hakimiyetinin en bariz delili, hasara uğrayan ülustrioua tayyare gemisinin kendi vasıtalarile Maltadan İskenderiyeye gitmiş olmasıdır. İngilterenin şarkî Akdenizde ve İtalyan sularında mütemadiyen artan hakimiyetine mâni olmak için her halde birden çok fazla Alman hava filolanna ihtiyac vardır. Hitler dünyamn bu kısmmda mihveri tehdid eden mütezayid tehlikeye bir nihayet vermek isteyorsa şimdıye kadar yaptığından çok daha büyük bir gayret sarfetmelidir. İki sual varid olmaktadır: Hitler bu gayreti yapabilir mi? Ve yapmamazlık edebilir mi? Çünkü bu muharebede Hitlerin yapacağını demokrasilerin tevekkülle beklemeleri her gün biraz daha azalmaktadır. Acaba ingiltere ne yanacak diye sormak sırası şimdi Hitiere gelmistir. Askerî Liseyi b i t i r e n genclerimiz dün parlak törenle diploma aldılar Maltepede tören Churchill'in diinkü mühim nutku "Hitler harbi kazanmak için bizi yenmeğe mecburdur!,, «Waterloo ruhile çarpışiyoruz ve aynı işi başaracağız!» Mr. ChurchiD Libyada kazanılan büyük zafer Genovada, Afrikaya asker göndermek için yapılan Alman hazırlığına darbe vurulmuşfur Londra 9 (Radyo) İngiltere Başvekili Mister Çörçil bu akşam radyo ile mühim bir nutuk söyledi. Mister Çörçil nutkunda harble alâkadar her mevzua temas etmiş ve her mesele hakkındaki düşüncesini vuzuhla anlatmıştır. Mister Çörçil beş aydaiberi bir çoklarmın ümidi fevkinde mühim işler baparıldığıru anlatarak İngilterenin iki diktatöre karşı tekbaşına gelmeğe devam ettiğini söylemiş ve şu şekilde devam etmiştir: TArkası sahife S <;ürnn 8 dal Harbin seyri EN TEHLÎKELİ SAFHASINDA! Nil ordusu dün Sidre Çörçil diyor ki: körfezine indi! Maltepe lisesinden mezun olan giizide talebelerimiz İstiklâl marşı soylerlerken (yazısı 5 inci sahifemizde) Darlan Hariciye Nazırı oldtı Amiral Başvekil muavinliğini de uhdesine alıyor Resmî tebliğde Flanden'in Mareşalı kurfarmak için çekildigi bildirildi Vişi 9 (a.a.) Havas ajansı bildiriyor: Hariciye Nazırı Flandin, istifasını Mareşal Peten'e vermiştir. Hariciye Nezaretine Amiral Darlan tayin edılmiştir. Bahriye Nezaretini muhafaza etmekte olan Amiral Darlan, Başvekil muavini de olmaktadır. Flandin'in istifasına dair tebliğ Vişi 9 (a.a.) Reuter a^ansmın uğrendiğine göre. Fransa Hariciye Nazırı Flandin'in istifası hakkında aşağıdaki tebliğ neşredilmiştir: Nazik bir anda iş birliği y<>pmak üzere Mareşal Peten'in davetine icabet etmiş olan Flandin, nezareti hükumet reisinin emrine vermeği vazifesı icabı bilmiştir. Bu hareket, Fransanm idaresinden yegâne mes'ul olan Mareşala, bugünkü vaziyetin icab ettirdiği bütün tedbirleri almak serbestliğini vermektedir. [Arkasi sahife 5. sütnn 3 tel İtalyada •• Willkie dün Nevyorka vardı Yardım lâyihasımn Meb'usan Meclisinde kabulünden sonra Willkİ8'nin âyanda yapacağı beyanata büyük bir ehemmiyel veriliyor Vaşington 9 (a.a.) Hükumet, kiralama ve ödünc vermeye müteallik kanun projesinın meb'usan meclisi tarafmdan kabul edilmesinden çok mem nundur. Lâyıhanm neticede esaslı bir değişikık yapılmadan kabul edümis olduğu tebarüz ettirilmektedir. Yegâne ehemmiyetli değişiklik, Birleşik Amerika Devletleri Reısine verilen salâhiyetlerin icabında iki meclisin müşterek kararile refedilebileceğme dair Direksen teklifinin kabul edilmiş o'masından ibarettir. Â yanda bu değişikliğin de tashih edilecegi ümid edilmektedir. Esasen bu noktanın ehemmiyeti siyasî bakımdan sevkulceyşî olmaktan ziyade tabiyevidir. « Naziler belki de Elagelia kasabasıda Bu'garistan işgal edildi üzerine yürüyecek» «Bulgaristanın geçen Esirler arasında on üç harbde yaptığı hatayı generalle 5000 zabil varZ tekrar etmemesini bekliyorum.» II Mrl. Badoglio diktatörlük mü kuracak? Kont Ciano'nun demokrasilerle bir sulha taraftar olduğu söyleniyor HARB VAZİYETİ Bingaziden 270 km. ileri geçen İngiliz ordusu Trablasgarba yakın Mısrata limanına ihrac yapa. rak karaya çıkabilir Libya cephesinde: Londra 9 (a.a.) İtalyan hududunda bulunan hususî bir muhabirin bildirdiğme göre, faşist mahfillerinde İtalyayı bugün karşılaşmakta olduğu zorluklardan kurtarmak için tek çare Mareşal Badogho tarafmdan bir diktatörlük tesis edilmesinden ibaret olduğu kanaati vardır. Bu muhabir şunlan yazmaktadır: Gelen birçok malumata göre, faşist partisi zimamdarlarmm da dahil bulunduğu bir ekseriyet her ne pahasına olursa olsun sulh akdedilmesi taraftarıWillkie Nevyorkta dır. Nevyork 9 (a.a.) İngiltere ve İrlanUmumî kanaate göre Mussolini ikti[Arkası sahife 5, sütun 5 tel dada bir dolaşma yapan Willkie bugun Clipper tayyaresile Nevyorka dönmuştür. Willkie'nin yapacağı beyanat ehemmiyetle bekleniyor Vaşington 9 (a.a.) Cumhuriyetçilerin sabık Reisicumhur namzedi Lan don dün âyan hariciye encümeninde demokrasilere yardım projesi aleyhindeki düşüncelerini izah etmiştir. Lan don kongrenin bu projeyi reddetmesini ve bunun yerine Ingiltereye iki ilâ dört lArkası sahife 5. sürnn 3 tel J Bingaziden çeldlen İtalyan kuvvetlerinin ricat yollarını kesen İngiliz zırhlı kolu, Bingazinin cenubunda Soluk ile Elecdabije arasında, Sırt körfezi kıyısmı tutmushır. Bu son mevki Bingazinin 150 kilometre cenubundadır. Böylece, artık, I Arkası sahife 5 sürun 1 de Londra 9 (Radyo) Başvekil Mister Çorçil bugünku nutkunda, Balkanlara temas eden kısma şöyle başlamıştır: « Harbin en karanlık ve en tehlikeli son safhasma yaklaşıyoruz. Düşman bütün kış hazırlandı. Maksadı nedir? Ve nereyi vurmaktır, bilmiyoruz. Fakat adamız tam manasile bir k.aledir ve düşmanm dünyaya tahakküm etmesine karşı gelen biricik mania odur. Belki hedef Bulgaristana yürümektir Harbin en şiddetli devrine girmek üzere olduğu görülüyor. Gerçi Mu&solini gerilemiştir, fakat naziler Rumanya yolu ile Karadenize kadar uzanmışlardır ve Rumanyada mühim kuvvetleri vardır. Bulgaristan tazyik edilmektedir. Belki de hede. onun üzerine yürümektir. Balkanlılar birlik olurlar ve beraber hareket ederlerse Türkiye ile İngilterenin yardımmdan istifade ederler ve tecavüze karsı gelebilirlerBuradaki milletler, birleşmedikleri takdirde teker teker tecavüze uğ rarlar ve Holanda ile Belçikanın f Arkası sahife 5 sütun 5 te Bingazide esir alman İtalyan Kolorda kumandanı General Bergonzoli Roma 9 (a.a.) «djı.b> İtalyan ordusu umumî karargâhı ikincikânun ayındaki ölü ve yaralı Ustesini neşretmiştır. Bu listeye göre, 2195 ölü, 4712 yarah ve 2639 kayıb vardır. Kahire 9 (a.a.) İngiliz umumî kar Arkası sahife 5 sütun 4 te] Birkac söz Bu nasıl ilmî münakaşadır? Ayni fakülteye mensub bir profesörle bir doçent münakaşa ediyorlar. Mevzu ilmidir: Başkan, Basın, Okul gibi kelimeler türkçe midir, yoksa uydurma mıdır? İki âlimin münakaşası ilkönce husuî profesörler toplantısında hararetleniyor; sonra alevlenerek aleniyete dökülüyor. Talebelerin ve dışarıdan gelen dinleyicilerin karşısında profesör doçente, doçent de profesöre çatarak iddialarınm yanhş olduğunu karşılıklı ispata çahşıyorlar. Hattâ birbirleri aleyhine broşür de basıp öteye beriye dağıtıyorlar. Fakat talebelerin ve yabancıların da hazır bulunduğu bu ilmî (!) münakaşada iki âlim tarafmdan sarfedilen sözlere bakınız: «Ben sizin gibi, okumadığım kitabları okumuş görünmek küçüklüğünü hiç bir zaman irtikâb etmedim ve etmem.» «Ana dilini bilmiyen bir adam nasıl türkçe okutur?», *bu fikri ortaya atmak cehalettir...>">, «Mürteci!..», «Züppe!..», ve böylece.. Düşününüz ki bu sayın zatlar, ayni fakültede devlet tarafmdan kendilerine emanet edilen iki kürsü işgal etmektedirler. Üniversitede küreü işgal eden insanlar, münakaşa âdâb ve erkânına herkesten ziyade malik olmalı değil midirler? .Makikate varmak uğrunda toplu ve şuurlu gayretingjğd temsil eden o mukaddes kürsüde, ilmî ve objektifsahadan aynlıp işi şahsiyata dökmek, üstelik buçu .talebelerin, dinleyicilerin ve bütün milletin huzurunda yapmak bir profesöre ve bir doçente yakışırr mı? Bir de matbuat kavgalarını adi bu^juğumuzu söyleriz! . N. IIIS i h i r b a z Somerset Maughamm Bu çok kuvvetli romamnı r Cenova ateşler içinde! Mutlaka Okumalısıtıız 4 üncü sahifede M. Flanden, Maıeşal Peten ve eski Dahiliye Nazırı M. Marquet (Ön plândaki mahud Laval'dir) V Arkadaşımız Abidin Daverin bu mühim makalesini 3 üncü sahifemizde okuyunuz. Yartn bir sürprix ? ? ^