12 Ocak 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

N. TURHÂN TAN'IN Müessesemiz tarafından çıkanlan en son eserleri Hurrem Sultan 1Ş0 Kr. Viyana Dönüşü 150 » Kadın Avcısı 100 » Tarihî Musahabeler 75 * Tarihte Türkler için söylenen büyük sözler 25 * CUMHURİYET MATBAASI 17 nci yıl sayı: 5899 umhuriyet ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresl: Cumhuriyet, lstanbul Posta kutusu: tstanbuL Na 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeü: 24298. Idare ve matbaa Inmı: 24299 • 24290 Muhtıralı ve haritalı ceb takvimi TAKVÎMİ RAGIB Tertib eden: Mahmud Kagıb Uluğ 1941 18 ind yüı çıktı. En mükemmel, en doğru takv. maö, herkes için lâzım mütene muhtıra vesaire... Cildli olarak fiatı 40 Pazar 12 ikincikânun 1941 KANAAT KİTA Amerikaıt Nüdahalesinin Mahiyet ve Ehemmiyeti Amerikan müdahalesile hakikaten cihanşiimul bir sekil aL mış olan harbin gene bu müdahale delâlet ve himmetile artık mukadderatı bütün bütiin belü bir istikamete girmiştir denilebilir. Bu istikametin götüreceği netice artık ufukta ayan beyan seçiliyor: Demokrasinin namağlubluğu. imalî Amerika Birleşik Devletleri Buyük Cumhuriyeti Avrupa harbi karşısında niha\et en sarih vaziyetini aldı: Bu, Amerikanın butun kalbile ve bütün kalıbile demokrasi cephesine iltihakıdır. Eğcr Şimalî Amerika, totaliter cepheye karşı filen harb ilân etsejdi onun demokrasi manzumesine temin ettiği fajda belki bu kadar müessir olmazdı. Amerika şimdi yalnız sözde harb haricidir. Hakikatte ise Yenidiinyanın bu büyük cumhuriyeti bütün mevcudiyetile İngilterenin yanıbaşındadır. Maamafih bu gidişin bir gun Amerikamn filen de muharib vaziyete geçmesine mâni hiç bir tarafı yoktur. Cumhur Reisi Ruzvelt kongre huzurundaki son nutkunda, üçüncü defa olarak mukadderatına ri>asct ettiği büyuk vatanının demokrasi cephesine hemen hemen kayıdsız şartsız yardundan ibaret siyasetini müdafaa ederken bu vaziyeti en zeki olduğu kadar en kat'î ifadelerile şöyle izah etmiştir: Biz demokrasi cephesine kudretitnizin taalluk edebildiğinin azami haddile yardun edeceğiz. Acaba bu siyaset bizi harbe sürüklemez mi diye herhangi derecesinde bir tereddüde düşmeğe mafaal yoktur. Çunkü totaliter devletler bize harb ilân etmek ve binnetice bizi de harbe sürüklemek isteseler bunun scbebini onlar kolay bulurlar ve öyle de yaparlar. Eğer onlar bize harb ilân etmemişler ve etmiyeceklerse kendi hesablarına bunu goze alamadıkları ve alamıyacakları için böyle yapmışlar ve yapacaklardır demek. Eğer onlar bize harb ilân ederlerse bizi ancak tecavüze uğrayan âli menfaatlerimizin ve hatta varlıgımızın müdafaasına aid vazifemizi ifaya davet ve tahrik etmiş olurlar. Formülün beynelmilel siyaset tarihinde dahiyane sayılacak kadar kuvvctli elâstikî bir salâbet taşıdığı meydandadır. Harbe asla karışmaksızın demokrasi cephesine bedelinin nasıl ödenilecegi bile düsünülmeksizin alabildiğine yardım edilmesi bütün Amerikan efkârı unıumiyesinin bugün üzerinde ittifak ettiği bir noktadır. Hatıra haniya Amerika harbe karışmıyacaktı ya? diye bir sual gelebilir. Amerika böyle yaparak gene filen harbe karışmıyor, ve harbe filen karışma şıkkını yalnız totaliter cepheden kendisine tevcih edilecek bir taarruza talik ediyor. Böyle bir taarruza ise şimdiki halde ihtimal verilmemektedir. Filhakika bu taarruzu kim yapacak? Olsa olsa Japonya değil mi? Üç senedir Çin harbilc uğrasmalarını hâlâ kendi emeline uygun bir neticeye götürmekten cok uzak olan Japonya sırtındaki kambura bir de Amerikan harbi ilâve etmekten elbette çekinecektir. Ve anlaşılıyor ki Japonyayı totaliter cepheye bağlajan üçüzlü paktın dahi bu pakt oıüttefiklerinden herhangi birini ve önü»ıüzdeki meseleye nazaran tahsisan fanonyayı Amerikaya karşı kolay kolay nuharib vaziyete sokmıyacak bir elâsikiyette tanzim edilmesine bilhassa •iklcat olunmuştur. Üçüzlü pakt kısmen îusyaya müteveccih olduğu ve fakat Şehrimize döndüler Millî Şef YÜZLERCE İNGİLÎZ TAYYARESİ Almaıt üslerine muazzatn bir gündüz taarruzu yaptılar Napoli, Palermo ve Mesina'da, Italyan donanmasına ve üs lerine yeni hücumlar Fransız sahillerindeki istilâ limanları gece gündüz bombalanıyor tjtanbul (a.a.) Reisicumhurumuz ve Millî Şefimiz, Trakyada seylâb mıntakasını ve askerî garnizonları teftijten »onra şehrimize avdet etmijtFi. Millî Şefimiz, Dolmabahçe sarayındaki dairelerinde meşgul olmaktadırlar. *** Birinci Inönii zaferinin yıldönümü 10 ikincikânun 1941, Birinci İnönü zaferünizin 20 nci yıldönumüydü. Bu zaferin TUrk kurtulus cidalitarihinde müstesna hususiyetini; henüz tesekkül halinde olan. pek çok kadro ve malzeme eksiğı bulıınan ve b unlara rağmen Çerkes Ethemler gibi asilerle boğuşmağa merbur kalan Türk ordusunun, birdenbire taarruza geçen müstevli düşmana ilk daıbeyi indirerek püskürtmesi tcşkil eder. [Arkası sahife 5. sütun 4 te] Izmir ve havalisinde şiddetli zelzele Sarsmtı şiddetli ve devamlı oldu, hasar azdır, nüfus kayıbı da bir kisiden ibarettir İzmir 11 (Telefonla) Perşembe cuma gecesi saat 21.15 te İzmır ve mulhakatında hissedilen çok şiddetli bir zeizeleyi muteakıb muhtelif merkezlerde ayrı ayrı saat ve dakikalar üzerinde, ertesi gimü öğleye kadar deyam eden zelzele'er olmuştur. Sarsıntı bilhassa İzmirle Torbalı arasında Değirmendere ve Cuma ovası taraflarında kendisini hisseltirmiştir. Bu sahada zelzele diger yerlere nispetle daha sık, daha tesirli [eçmistir. Küçük, büyük bazı binaların duvarIpn çatlamış, tamamen çöken damlar olmuş, bazı evler kısmen yıkılmıstır. Gelen haberlere gore Sancaklı köyünde 6 ev ağır hasara uğramıştır. Bulgurcada 40 b&ca yıkılmış, 2 dam ve bir evin duvarları çokmüş. otel ve mekteb binasile 40 evin muhtelif yerleri çatlamıştır. Kuşadasınm Selçuk nahiyesi posta dairesi hasara uğramıştır. Vali bu mıntakayı gezmiş, açıkta kalanlarm iskânları için 50 çadır gönderilmesini alâkadarlara bildirmiş, diğer tedbirler de alınmıştır. Bütün sarsıntı esnasında tek bir kiş' ölmüstür. Nüfusça başka zayiat yoktur. Londra 11 (a.a.) Ingiliz bombar1 dıman tayyarelennin yüzden fazla av tayyaresinin refakatinde gündüz ılk de I fa olarak kesif bir akın yaparak dun Fransanm şimalindeki hava meydanla I rını hiçbir ziyaa uğramadan muvaffakiyetle bombardıman etmeleri ve donüşte üç Alman avcı tayyaresini dü | şürmeleri alâkadar mahfıllerde yeni bir taarruz, İngiliz stratejisinin başlangıcına işaret olabilecek son derece mühim I bir hâdıse olarak telâkki edilmektedir. Bu akında bombardıman tayyareleri | ne ilk defa olarak refakat edilmiştir. Fransanın şimaline böyle mühim bir kuvvet gdnderilmiş olması İngiliz haval kuvvetlerinin şimdi işgal altında buluf nan topraklarda düşmana açıkça taarruz edebilecek derecede kuvvetlenmiş | Akdenizde taın hâkimîyet fesîs ederek Itniyanin Afıika ile muvası»Tnsını kesen î^giliz donanmasına l Arkası sahife 5, sütun 3 te] sıkıştırdıkları düşman tahtelbanirlerini su bombalaıile avlıyorlar mensub gemiler, ROOSEVELT PROJESİ Kongrede geniş tasvib arzusile karşılandı Yunan ordusu Küsura'yı aldıktan sotıra Tepedelen'in müdafaası çok güçleşti îtalyanlar Berat yoluna atıldılar Şimal cephesinde büyük bir muharebeye intîzar ediliyor Atina 10 (a a.) Klisuranin zaptedildiği bugun resmen tebhğ edilmiştir. Arnavudluk, Libya ve Habeşistan harb sahalaıını gösterir harita Tobruk etrafııt da muhasara çemberi daraldı Ingiltereye lüzumlu) maddeler en seri şekilde temin edilecek Rumen gidişi SovyetJer Almanya Derne Bingazi yolu kontrol altında Tobruğun bütün münakale yolları kesildi İtalyan üsleri mütemadiyen bombardıman ediliyor Kahire 11 (a.a ) Bıldınldığine göre, Tobruk mıntakasında İngihzler hazırlıklanna devam etmekle beraber bazı İngiliz mufrezeleri Tobrukun gar binde harekât yapmaktadır. Zırhlı kıtalar Derne Bingazi sahil yolunda devriye gezmektedır. İngilızler Tobrukun 65 kilometre garbınde bulunan Gazam^ya varmışlardır. Yeni projenin hazırlanmasında ve tatbikatuıda mühim roller oynayan Amerika Maliye Nazıh Morgentav Vaşington 11 (a.a.) Âyan ve mümessiller meclislerindeki hükumet liderleri demokrasilere yardım edilmesine dair bir kanun lâyihası tevdi etmişlerdir. Bu lâyihada bilhassa aşağıdaki hususa< derpiş edilmektedir: 1 Amerika Cumhur Reisi, milli müdafaa menfaatleri icabından olduğu na kanaat getirdiği takdirde, hükumet veya müdafaası Reisicumhurca Amerikamn müdafaası için hayatî bir ehemmiyet olduğuna hükmedilen bir memleket için her türlü müdafaa malzemes;ni fabrikalarda, tezgâblarda imal ettirmek vesair suretle tedarik etmek salâhiyetini haizdir. 2 Reisicumhur böyle bir memleket lehinde her hangi bir müdafaa malzemesini satmak, devretmek. mübadelo etmek, kiraya vermek, ödünc vermek veya her hanai bir şekilde vermek hakkma maliktir. (Arkası sahife 4 sütun 2 de) GeJ. Antonesko Yeni $ atılaşma imzalandı diyor ki: Rumanyanm siya Rusya, makine museti, istiklâli ve kabilînde buğday ve ümidleri A!m*n petrol sevkiyatını çoğaltacak yaya bağlı! Bükreş 11 (a a.) Bador ajansı bildıriyor: General Antonesko. Berline geri çağınlan Almanyamn bukreş elçısı Falericius ile refıkası şerefine bir öğle ziyafeti vermiş ve söyledıği nutukta, Alır.an Rumen münasebetlerinin inki şafında doktor Flericius'un gayretlerinl yadetmiş ve ezcumle demiştir ki: « Bugün Rumanyanın teşkilâtı, derin surette Alman nasyonal sosyalist inkılâbına mütemayil bir millî dev lettir. Rumanya, yarınki Avrupada ve [Arkası sahife 5, sütun 3 tel Ahnan esirler YUNUS NADİ [Arkası sahife 5. sütun 1 del YARIN ^ Türkiyede Bergsonizm Yazan: Ziyaeddin Fahri Atina 11 (a.a.) Dun akşam neşredilcn Yunan resmî tebliginde, Klisuranin zaptı esnasında 600 esir alındığı, bunların arasında 20 subay buıunduğu büdirilmektedir. Yunanhlar dort topla tank ve otomatik silâhlar ele geçirmişBerlin 11 (a.a.) «D.N.B.» Geçen se lerdir. ne ilkteşrin sonlarında Moskovada başŞehir yanıyor layan Alman Sovyet ticaret müzakeYunanlılar Kasuraya girdıkleri zaman releri 10 ikincikânunda geniş mikyasta şehır bombaş ve alevler içinde idi. bir iktısadî anlaşmanın imzalanmasiie Tebliğde, Yunan tayyarelerinin birçok neticelenmiştir. Anlaşma, Almanya naİtalyan askerî hedeflerini bombardıman mına Hariciye Nezareti erkânından orla ettikleri ve bütün tayyarelerin salielçi Sehnurre, Sovyetler Birliği namına men üslerine döndükleri ilâve edilmekda haricî ticaret Halk Komiserı Mikotedir. yan tarafından ımza edilmiştir. Tepedelen müdafaası zorlaş;yor Bu yeni anlaşma, 1940 şubatında akAtina 11 (a.a.) Cepheden gelen son dedilen Alman Sovyet ticaret mukahaberlere göre. Klisuranin Yunanlılar velesı esasları dahilinde yapılmış olup r Arkası sahife 5 sütun 1 del [Arkası sahife 5, sütun 2 del ingiliz kıt'aları Habeşistana da girdiler! Naırobi 11 (a.a.) Burada neşredılen bon resmî tebliğ, Habeşistanın cenub hududunda harekette bulunan ingiliz ımparatorluk kıt'alarının perşembe günü Bııns ve Turbiye girdiklerini, Turbi civarındaki tepeleri işgal ettiğini, fakst düşmanla temas olunamadığmı bıldir mektedir. Tobrukla münakala yolar kesildi HARB VAZİYETİ Klisura sukut ettikten sonra ttalyanların Tepedelenden çekilmeleri muhtemeldir Libyada yeni tngiliz ta. arruzu hazırlamyor Yunanlılar evvelki gun Klisura kasabasını süngü hücumile zapteylemişlerdir. Bu suretle Klisuraya istinad eden İtalyan müstahkem müdafaa hattı da yarılmış ve bu mıntakanın hâkim zirveleri olan Trebişini dağının mühim bir kısmı Yunanlıların eline geçmiştir. Bu şerait altında, Arnavudluğun en mühim sevkülceyş noktalanndan birini teşkil Kahire 11 (a a) İtimada lâyık kaynakalardan ahnan malumata göre, İngiliz kıt'aları Tobruk'la garb ara Londra 11 (a a.) Cenub Afrıkası sındaki münakale hatlannı kesmeye ve Altm sahılı kıt'alarının İtalyan Somuvaffak olmuşlardır. malisindeki Elvak karakolunu İşgal etİngiliz tahşidatı devam ediyor tikleri resmen tebliğ edilmiştir. Kahire 11 (a.a) Ortaşark İngiliz Tass'ın bir tekzibi kuvvetlen umumi karargâhı tarafından Moskova 11 (a.a.) Tass ajansı bil bu gun neşredılen resmi tebliğde Tobruk mıntakasında İnşiliz tahşidatına dirıyor: devam edıldığı bıldirilmektedir. Ünited Press Amerika ajansı 9 SovTopçu düellosu yet harb gemisınin Sulina cıvarında Rumen kara sularma kaylaştıgı hak Kahire 11 (a.a) Son haberlere kmda Bukreşteki muhabirinın bir tel göre. Brıtanya İmparatorluk kuvvet grafını neşretmiştir. lennm çemberi. Tobruk etrafmda gıtTass ajansı bu haberin tamamen tikçe darlasmaktadır. Cephedeki müuvciurma olduğunu beyana mezundur. [Arkası sahife 5. sütun 4 tel Somalide de bir karakol alındı Birkac söx I93S ilkbaharında Almanya ile İtalya, adına çelik pakt denilen bir anlaşma imzalamışlardı. Bu anlaşmaya göre, herhangi bir tehlike veya tecavüz karşısında iki devlet birlikte hareket edeceklerdi. Bir tanesi, canı çeker de başka bir devlete taarruza kalkarsa, ötekisi, derhal bütün kuvvetlerile arkadaşının saflarında yer alacaktı. Velhasıl Almanya ile İtalyanın içtikleri su ayrı gitmiyecekti. Pakt imzalandıktan bir müddet sonra harb başladı. Evvelce kararlaştırılan maddelerin hemen tatbikına geçileceğini bekliyenler çoktu. O kadar ki, Almanya Varsova önlerinde meşgulken, demokrasilerin. karadan ve denizden İtalya üzerine çullanarak mihveri sakatlaması lüzumu bile ileri sürülüyordu. Fa .1 Zavallı Fıansa. bir yandan çok kuvvetli bir dusmanla çarpışırken bir yandan da ne olur ne olmaz diye cenub hududunda İtaljaya karşı bir milyonluk muhim bir kuvvet bulunduruyordu. jtâJja Bıarbft kanstığı zaman artık bu filî •nrtttlahaleye lünım da kalmamıstı. Şimdi faşist ordulan, biıH^^nL takib eden muvaffakiyetsizliklere s«|rarken adına çelik dediğimiz o acayibt>aktı hatırlamamak mümkün olmuy<^.Alman gazetelerine bakarsak talthsizfikler sırf İtalyaya aiddir. Bunların Almanya^a hiç bir zararı dokunmıyacaktır^t^, Haniva içtikleri su ayrı tPjpji'ecek" ti? N^' Rü/?âra mana ve mahiyet değiştiren bn pakhn ismi gibi istikbalini de beğennıiyorum. N. Haniya? kat faşist hükumeti uzun zaman harbe gırmedı. Hatta bir arahk bitarafmış gib. tavırlar takındığı, iki taraia aid muharebe havadislerini birşey katmaksızın aynen verdiği de görüldü. Nihayet, geyen haziranın sonlarına doğru harbe girerken Fransız ordusunun kat'î mağlubiyetine rağmen adeta adımlarını sürüklercesine yürüdü. Hükumetin ve matbuatın bütün gayretleri halktaki bu isteksizliği gizliyemiyordu. İtalya, Almanyaya en büyük yardıını harbe girmediği sıralarda yapmıstı. Şiddetli muharebelere sahne olan Arnavudlukta Drina nehri üzerinde meşhur Şirvan köprüsu > [Arjası sahife 5, sütun 2 de]