22 Kasım 1940 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hürrem Sultan M, TURHAN'IR KİTABCroA eseridir. BULUNTJK. HER Fiatı 150 kuruştur. umhuriyet 17 ncî yıl sayı: 5851 İSTAÎ4BUL CAĞALOĞLU Haraçcı Kardeşler İzmir ve Ankarada olduğu gibi İstanbulda da büyük bir M O B İ L Y E azan açülar. Salonlannı bir defa görünüz. Adres: Fincancılar Rızapaşa yokuşu No. 61 İZMİR . ANKARA İSTANBUL Telgraî ve mektub adresi: Cumhuriyet, tstanbul Posta fcutusu: tstanbul Na 246 Teielon: Basnıuharrir: 22366. Tahriı heyeti: 2429a tdare ve matbaa kısnu: 24299 24290 CUfîlcl 2 2 İkİllCİtBSrİn I 9 4 0 ' Dün akşam bütün Türki ışıklar söndUrüldü Tramvay arabalarında lâmbalara boyanmış ampullar takılıyor V. « J Tedbir her yerde intizamla tatbik edilmiş ve halk sükunet içinde vazifesini yapmıştır Bütün ışıklan sondürülen ve maskelenen İstanbuldan ilk karanhk gecenin manzarası Hazırız! ir iki gündenberi hükumetimlz . tarafından alınmakta olan enıniyet tedbirleri, Avrııpa bulıranınıu daha ilk günlerinde Ukibe başladığııuız realist politikanın tabiî ve zarurî bir devamından başka blrşey değildir. Bir sürii ilhaklar ve işgallerle günden güııe ağırlaşan Avnıpa havası, 1939 senesinde, artık önüne geçilmesi imkansız bir fırtınantn kara bulutlarını uzaklan gösterdiği zamaıı, milli enuüyetimizi teıı.inle mükellef bulunan Cunıhuriyet hukunıeti, bugün üzerinde yürünıektc bulunduğumuz doğru yolu seçerek bildiğimiz anlaşmaları imzalamıştı. Hiçbir devleün milli emniyctini hedef tulnuyan bu anlaşmaların meşnı ınahiyetini dünyada takdlr etmiyen bir devlet çıkmadı. HUkumcümizin en salâlıi3 etli şahsiyetleri tarafından mulıtclif vehilclerle izah edilen kinsiz, garazsu ve açık siyasetimiz, diğer milletlerin resmi ağızlanndan bııgüne kadar yalnız tasvib s°slerile mukabele gördü. Türkiye Cumburiyeti, başka diyarlarda gözü olan, komşularile menfaat rekabeti güden bir devlet olmadıçıııa göre bu samimi siyasetin başka turlıi tefsir eriılmesine de imkân yoktu. Biz şeref ve i'tıklâline herşcyden fazla kıymet veren bir milletiz. Bu uğurda en büyük fednkârhklara tarihimizin en müşkül anlarında bile katlanmaktan çekııımeriik. Diinyada şeref ve isüklâl mefhumlarını kuru bir kelimeden ibarct sayanlar varsa. onlar müstesna, bizi anlannyacak kiınse mevcud değildir. Geçen sene, Avrupa semasuıda patlak veren fırtına, aldığımız emniyet tedbiriıı uekadar yerinde olduğunu açığa vurnıuştu. Parolasını .kimseyc saldınnanıak, fakat bize biri saldıracak olursa gafil avlanmamak» şeklinde ifade edebileceğimiz bu emniyet politikası, şüphesiz fırtınanın seyrine göre dikkatle yürüiülecek ve günün icablarına noktası noktasına uydurulacaktır. Ge^en sene patlak veren fırtına, şimdilik büyümek, genişlemek istitladları gösteriyor. Bu fırtınanın şimşekleri bize kadar gelir mi? İçinde bulunduğumuz vaziyette böjle bir suale yer yoktur. Bir gcnıici, ufukta kasırga alâmetleri görürse «bana kadar gelir mi acaba?» diye merak ve düsünceye dalmaz. Oııun vazifesi kasırgayı olacak farzederek, icab edeıı tedbirleri derhal almaktan ibarettir. Çünki böyle yapmadığı takdirde geminiıı ve içindeki yolcuUrın mukaddera0 ancak dalgalann ve rüzgârların lutfü inayeüne bağlı kalır. Tedbirli davranmasım bilen gemicilerdir ki, her vaayctte, kendi iradelerinin kudretile kasırgaya galebe çaldıklarını iddia etmek hakkını kazaı.mış olurlar. İşte, bugün hükumet tarafından alınmakta olan tedbîrlerin raana ve roahiyeti bu şekilde anlasılmalıdır. Biz harbe doğru gitmiyoruz. Çünki biz harb için harb yapmaktan zevk alan bir millet değiüz. Fakat. harb bize kadar gclirse, onu icab ettiği gibi karşılamakta da kıısur etmek istemiyoruz. Hürriyet ağrunda barbi göze alan mületler başka tiirlii hareket edemezler. Ba^ımızdaki Şefin elrafında bir ve be:aberiz. Hazırız! Resmî dairelerde mesai saatleri değiştirildi Ankara 22 (Telefonla) Işık sön dürme ve karartma işlerinin Ankaradaki tatbikatına tamamen başlannuştır. Muayyen saatlerden sonra caddelerdeki bütün ışıklar sondürülmekte, sadece maskelenmiş fenerler yakılmaktadır. Mağaza vitrinlerinde tenivrat yapılmamaktadır. Önümüzdeki pazartesi gü nünden itibaren Ankara mağazalarında şimdiye kadar tatbik edilmekte olan öğle tatili kaldırılacaktır. Alınan haberler göre, bu akşam memleketimizin her yerinde nizamname nuntazam şekilde tatbik edilerek ışıklar söndürülmüştür. Hâdise her yerde tabiî cereyan etmiş ve halk sükunet içinde vazifesini yapmıştır. Haline bakmadanL Italyan ajansı dünyayı tehdide kalktı! i'eni tedbirlere göre maskelenen otomobil fenerleri İaşe teşhiiutt Bu vazifenin de Ticaret Vekâletince ifasına dair bir kanun hazırlandı Ankara 22 (Telefonla) İaşe ve fiat murakabe işlerinin tanzimi için vaziyetin icab ertirdiği teşkilâtın kıırulması yolundaki tetkikler neticelenmiş ve bu işlerin Ticaret Vekâletince ifası esas itibarile takarrür etmiştir. Bu husustaki kanuni hazırlıklar derhal ikmal edilerek hazırlanan lâyiha Büyük Millet Meclisina sevkedilecektir. Hükumeün Meclisten lâyihanın miistaceliyetle müzakeresini taleb etmesi muhtemeldir. Işıksız Istanbul 0, dün akşam gömüldüğîi karanhk içinde daha heybetli bir şehir oldu Bize ve Amerikaya tuhaf ihtarlar! Dörtler paktı artık bir «dünya cephesi» olmuş, ona muhalefet «dünya» ya harb acmak demekmiş! Sen Sebastiyan (Ispanya) 21 (a.a.) Sletani: Siyasi mehafilin kanaatme göre Macaristanın iltihakından sonra Ru manya da dörtler paktına girecektir. Daha sonra başka milletler ayni hatü harektti tutacak ve yalnız İsveçîe İsviçre ya haricde kalacak, yahud da bloka dahil olacaklardır. Portekizin müsaid va ziyeti kaydedılmektedir. Sovyetlerm prensip itibarile muvafakati elde edilmiştir. Yunanistan. Avrupanın müttehid idaresine karşı geldiği için cezasıru çekecek, Türkiye, şeraitin ilcaatile, yeni Avrupa, Akdeniz ve Asya nizarru lehine ve yahud yeni sistem aleyhine vaziyet almak mecburiyetinde kalacaktır. Burada tebarüz ettirildiğine göre, Japonyanın tesanüdü ve Sovyet'er Birliğinin tasvibi, ittihada, bir İnşiüz aleyhtarı tek dünya cephesi mahiyetini vernıektedir. Dünyanın bu sarih iradesi karşısında, Amerika Birleşik Dovletle rinin yardımı ve muhtemel müdahale si, dünyaya karşı harb ilânı manasını haiz bulunacaktır. HARB VAZİYETİ Yunan cephelerindeki harekât büyük neticelere doğru inkişaf ediyor Zifiri karanlıkta geçireceğimiz ilk ge bııldum. Karanlıkla, ansızın gözgöze geKara ve deniz nakil vasıtalanmn ce... Küçük elektrik fenerini, daha sa liş, insana ışıkları söndürülmüş bir odamaskelenmesine şehir dahilindeki bi bahtan itina ile cebime yerleştirdim. da, sevgili ile geçifilen mahrem gecelena, dükkân ve müesseselerin dış İçimde, donanma seyretmeğe hazırianan ri hatırlatıyor. Renkleri belirsiz eden bu tenviratlarının söndürülmesine ve çocukların heyecaru var! Evimin en üst mehtabsız gecede koca Divanyolu, içinde geceleri açık bulunan dükkân katından şehrin kaybolan ışıklarını hayaletlerin dolaştığı bir uzun dehliz ların sokağa nazır kısımlnrının maske seçmeğe çabalıyorum. Boşuna emek1 sanki!.. Önümden geçen karaitıları beylenmesine dün akşamdan itibaren baş Hiçbir şey görünmüyor. Nerede o nur lıude yere teşhise çalışiyorum. Cadde, lanmıştır. Tramvayların içinds yalnız içinde yüzen güzel İstanbul!.. hiç de tenha değil. Hatta mutad gecelerîfci Tâmba maskelen^rek yakı'mıştır. Bakmakla gormek arasındaki farkı;' den belki de daha kaıabakkkat, göz Otomobiller yalnız öndeki ışıklarmı rolünü oynamadıkça kulağın vazifesi fimdi daha iyi anlıyorum. maskelemek ve içeride lâmbs yakma yorım kalıyor. Ayak seslerini işittiğim Biraz sonra, sokakta, kendimi karanlınwk suretile sefer yapmaktadırlar. yolculan, bütün dikkaümi gözlerime Sokak lâmbaları dün akş?m tama ğın bir kadife yumuşakhğile her tarafımı [Arkası sahife 2 sütun 2 de] [ Arkası sahife 3 sütun 4 te] dolduran serin temasile ihata edilmiş Istanbulda Yunan harbi ümumî bir İtalyan hezimeti haline geliyor Yunan ordusu Göricenin şimalinden ve Epirden geniş bir çevirme hareketi yapıyor Merkezdede italyan hattı yarıldı Yeni Münakale Vekili dün vazifeye başladı Dün İngiliz parlamentosunda mühim birer nutuk söyliyen İngiltere Krab Haşmetlu George, Başvekil Churchill. Hariciye Nazırı Lord Halifaks NADÎR NADİ İngiltere Rusya Lord Halifaks, son yapıian teklifiere hâlâ ctvab atınamadığını söyledi Londra 21 (a.a.) Hariciye Nazırı L.ıd Halifaks bugün Lordlar Kamarasında söylediği bir nutukta mühim noktalara temas etmiş ve Hitler'in Fransaya karşı bir taraftan okşama, biı taraftn tehdid siyaseti takib ettiğini anlatmış, daha sonra İngiltere Sovyet Birliği rnünasebetleri hakkmda şu sözleri söylemiştir: < Molotofun Berlin ziyareti esna sında olup bitenler hakkında işarette [Arkası sahife 3 sütun 1 de] Ankara 22 (Telefonla) Sıhhî seAtina 21 (a.a.) Yunanlılar Arnavudbeblerden dolayı Vekâlet vazifesinden lukta doğuda Prespe gölünden Yugoslav Lstifa etmiş olan Afyon meb'usu Ali hududuna ve batıda Adalar denizine Çctinkaja bu sabah on buçukta yeni kadar yayılan 160 kilometre uzımluğunMünakalât Vekili Cevdet Kerim İnceda bir cephenin iki cenahı üzerine İtal" dayı ile birlikte Vekâlet binasına gelmış yanların siyah gömleklilerile musademe vo muamelâtı halefine devir ve teslim Roma 21 (a.a.) Stefani ajansı, kıt'alarını sürmekte olduklarını bildiriMareşal Graziani ordusunun Sidi yorlar. etmiştir. Barrani'de saplanıp kahşını çölün mütAli Çetinkaya, holde topUnmış olan Muhtelif noktalarda Yunan kat'alanmn hiş sıcaklığına ve srosuzluğa atfederek yeni İtalyan başkumandaru General Vekâlet memurlarma sıhhi sebeblerden Londra 21 (a.a.) Krahn nutkuna Londra 21 (a.a.) İngiltere Kralı şa tafsilâtı vermektedir: dolayı istifa etmiş olduğundan, ken Soddu kıt'alarının Arnavudluk içindeki bu gün parlamentonun yeni içtima dev cevab teşkil eden bir takrir verilmesi dilerini yeni ve değerli Vekile emanet Sellumdan SidiBarraniye kadar 120 mukavemet hatlarına vardıkları bildi « resini bizzat okuduğu bir nutukla açtı. üzerine BaiVekU Mister Çörçil kısa ederek aynldığmı bildivmiş ve veda Kahire 21 (a.a.) İngiliz gazeteleri kılometrelik bir yol yapılmıştır. Su rilmektedir. Bu noktalarda İtalyanların Kral, beşeriyetin hürriyeti uğrundaki beyanatta bulunmuştur: etmiştir. Cevdet Kerim İncedayı da bu nin buraya gönderdikleri bir muhabir, meselesi de hallolunmuştur. karmakarışık bir halde ricat etmekte ol « Adedce çok yüksek düşmana karşı mücadeleye sonuna kadar devam edisabahtan itibaren makamına gelerek Suriyedeki İtalyan mütaıeke komisyo Halen ilk İtalyan ve İngiliz hatlan dukları anlaşılıyor. Mısırın ve Süveyş kanalmın müdafaası leceğini söyledikten sonra sivil müdayeni vazifesine başlamıştır. nunun, sahillerde senizaltılara \e Bukaa arasında, 30 kilometre genişliğinde bir Yunan ordusunun sol cenahı, hattı faa kuvvetlerinin fedakârlığmı ve İn var. Bundan daha bir kaç ay evvel bu ovasında, Elcezire. Cebeiidüıuz'un etek nomansland vardır. İtalyan kıtaatını ikiye bölebilecek bir müdaiaa müşkül ve şüpheli gözükebi giliz müdafaasının dost devletlerin haylerindeki Havranda hava üslcri temin Ingilizlerin Mısırda takriben 300 binnoktadan yarnuştır. Yunanlılar bu hafrânlığını mucib olduğunu anlatmış ve lirdi. Fakat bugün, istilâ kuvvetleri üze Kendi kendimizi tenkid: etmek ve halkın muhabbetini kazanmak askeri vardır. İngilizler, Marsa Mat ta başında Kalamas nehri üzennde İtalrimize düşerse vaziiemizi başaracağınuza Amerika İngiltere münasebetlerinden vazifelerini yapamadığını bildirmekte ruh'u muazzam bir müstahkem mevki yanları tardettikten sonra Arnavudluk itimadım vardır.» şu şekilde bahsetmiştir: dir. Komisyan azasımn yarısı İtalyaya haline getirmişlerdir. Bu müstahkem sahilînde yeni bir tazyike tevessül et (Arkası sahife 3 sütıın 2 de) Kahraman Yunanistana her dönmüştür, yarısmın da sessizce avde mevkide mükemmel tesisat ve bir hava mişlerdir. Arnavudluk sahili yakininde tine intizar olunmaktadır. Bu zevat,.İ meydanı vardır ve Mısırla münakaleyi 30 kilometre içeride iki iaşe üssü olan yardımı yapacağız Calatada, yarım milyona mal olmuş gü dolayısile temin eden bir demiryolu hattı mev Ergeri ve Tepedelen şehirleri buradan Çörçil bundan sonra Yunan harbi zel bir Yolcu Salonumuz var. Pazar günü talyan muvaffakiyetsiz'.iklerı Mussoliniyi tenkid otmektedirler. cuddur. Marsa Matruh'a 300 kilo Yunan ileri hareketinin iki hedefini teşhakkında da şu beyanatta buluııdu: bu kervansarcyın önünden geçen bir tranla yapılacak rnütakereter ve metre mesafede, İngiliz ordusunun in kil etmektedir. arkadGşımız, yolun ve oradaki küçük [Arkası sahife 3 sütun 4 te] tngiliz Mısır işbirliği san, malzeme ve mühimmat olarak takBu ileri hareketi muvaffak olduğu incydanın her nevi halkla hıncahmc Kahire 21 (a.a.) ElAhrarn gazete viye edilmiş en iyi fırkaları sıralanmış takdirde Görice müdafilerile Arnavuddolup taştığınt görmiij. Ş\k ve kalan(Arkası sahife 3 sütun 2 de) bulunmaktadır. tor nev'inden, sırtında yorgan, yastık f Arkası sahife 3 sütun 3 te] İtalya Başvekili M. Mussnlini, 15 leşdengile bekleşenlere kadar... Bunları rinisani 1914 tarihli Popolo (iİialya gagöçmen zanneden bisim arkadaşa: «Hnzatesinin baş sütunUrıatla a>neu şu yır, demişler, muhacir değil, vapur yoh cümleleri yazıyordu: cularıdtr. Lâkitı yarım milyonluk asrî salonumuz vıünhasıran «Avrupadan ge«... Almanyunın bu günkü afcsü'dlen veya, Avrupaya gidemı, «fcibar ineli, yann, Belçikayı tahrib ve Franmürteri!» lere mahsus olduğu için sayı imha ederek, yani beşer medcni«Ttirk limanlarından gelip Türk Itmanyetinin seviyesini alçaltmak suretile, larına giden», «Tiirfc» halkı oraya bırıiuzaffer olursa. bu jelâkete mdni olrakılmaz!^ •Mak için jimdi hiç bir şey yapmıı/anîar birer kaçak ve dönek mevkiinde kalaHarbdenberi Avrupaya hangi vapurcnklardır.n> îarın gidip geldiğini somıak be|inci plânda kalır. Fakat yar\m milyonluk, Bir de. gene M. Mussolinlmn son nutpırü pınl sei'giü salonunıuzu halkın kundan aldığımız şu sözünü dinleye sııratına kapatip, Denizyolların\ da, lim: Vaşington 21 (a.a.) Höyter: İyi ha vupurlarını da, limanları ve salonları «... O gün, müthiş hodbinîiği ve moocsı geçmiş ideaîleri Milletler Cemiye ber alan Vaşington mahfilleıine göre, dn fcertdi parosiîe işleten şu halkı, mülti tarafından temsil edilen eski dür.ya İngiltere büyük elçisi Lord Lothian, ted kafileleri gibi perişan bir kalabadökebilmemize tora/tndan, İtalya ile Almanya tarafın Vaşingtona döner dönmez, Amerika Uk halinde sokaklara âan temsil edilen Avrupanın genc ve Birleşik Devletlerinden. hizmet müdde re dersiniz? Türkiyede her âmme müessesesi gibi ihtilâlci kuvvetlerine karfi gcni$ ölçu tini doldurmuş başka torpido muhrib de ilk ve kat'i bir hücum teşebbiisü ierinin ingiltereye veribanesini laleb et Yoîcu Salonu da her $eyden evvel Tiirfc mesi muhtemel bulunmaktadır. Bu me yolcusuna aid olmak Idrıtn geîtr. Kaîdı sele ile alâkadar olarak elli torpido ki, kuruluş maksadları tamamen ticorî Almanya: beşer medeniyctinin se\i muhribi bahis mevzuu edilmektedir. olan umıiTnî hizmet müesseseleri halka yesini alçaltan kuvvet... Lord Lolhian bu hafta sonundan ev iki mUIi hürmet göstermek mecbur'ıyeAlmanya; genc ve ihtilâlci kuvvet... vel Vaşingtona dönecektir. tindedirler de.. Acaba hangisi doğru? Bir fırka halinde Yunan ordusu önünden kaçarak Yugoslavyaya iltica eden İtalyan tanklanndan bir müireze [Arkaa sahife 3 sütun 4 te] İngiliz Kralımn diinkü nutku "Merd Yunanistana yardım artacâk" u Ali Çetinkaya Vekâlete gelerek veda etti Amerikada ise ilk intıba şu: Vaşington 21 (a.a.) Macaristanın mihver ittifakma iltihakı, Vaşingto [Arkası sahife 3 sütun 5 te] Hükümdar, hüriyet M. Çörçil Bu kahra uğrunda sonuna ka man millete imparatorluk kaynakları dar harbedileceğini açıktır,, dedi söyledi Suriyedeki Italyan Graziani ordusu heyeti dönüyor bütün hazırhklarıtıı ikmal ediyormuş! Sidi Barrani'de niçin duraklamışlar? Yunan ordusu, bütün cephede şiddetli bir taarruza geçmistir. Yunan taarruzn cepheuin muhtelif kısımlannda cok memııuniyeti mucib bir tarzda inkaşnf etmek tedir. Taarruz, sevkulceyş bakı • mından fevkalâde iyl neticeler verecek bir şekilde idare edilnıek' tedir. Sağ cenahUki Yunan kuvvetlerinin Görice'yi almaktan liyade, Gö'rice muıtnkasında bu lunduğu ve ikisinin lıemen lıemen dağıldığı bildirilen beş İtalyan tümeninin kaçabileceği istikametleri Atina 21 (a.a.) Yunanlılar elde kapatmaya çalıştığı anlaşılıyor. Böylece Erteka mmtakasuıdaki eUikleri kazancları idame ettırerek, Arkuvvetli İtalyan mevzilerini yara navudluk dağlaruıda yağmur ve sis rak Ermedi Görice yolunu kes içinde darmadağınık bulunan İtalyan mek üzere ilerliycn Yunan mtr kollarına doğru ilerliyorlar. İtalyan rikezi, Göricedeki gnıpun yan ve catinin bir bozguna dönmesi bekleniyor gerilerine düştüğü zaman. burada ve buna mâni olacak hiçbir ^ey görülki İtalyanlar için kaçmak imkârıı nıüyor. Hava şartlan, İngiliz Yunan hava [Arkası sahife 3 sütun 6 da] devTİyeleri ve Arnavudluktaki İtalyan tayyare üslerinin şiddetli bombardımanı, şimdiye kadar Yunan ileri hareketini ağırlaştırmış olan tayyarelerinin muza heretinden İtalyanlan mahrum bırak rrışa benziyor. ttalyan müdafaa hattı ortadan yanldı Arab memleketlerine Basra körfezinde üs verilmesi için İranla müzakere yapılacak Halka hürmet Acaba Hangisi doğru? İngiltereye yeniden verilecek harb gemileri Amerika ile 50 destroyer daha alınmasına dair görüşmeler başlıyor