18 Haziran 1940 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 3

18 Hazîran 1940 CUMHURİYET O P M Hâdlseler arasında Sovyetlerin muhtırası Estonya ve Letonya hükumetleri Moskova'nın yeni taleblerini kabul ettiler Moskova 17 (a.a.) Burada resmen bildirildiğine göre, Sovyetler Birüği, Estonya ve Letonyadaki Sovyet garnizoularının takviye edilmesi ve Sovyetler birliğile akdedilen karşılıklı yardım paktını namuskâr bir tarzda tatbika muktedir ve hazır birer hükumet kurulması için Estonya ve Letonyadan taleblerde bulunmuştur. Estonya ve Letonya hü kumetleri, Sovyetler Birliğinin bu taleblerini kabul etmişierdir. rette tatbikını temin etmeğe amade bulunan bir hükumetin teşkili. 2 • Letonyanın en mühim merkez lerinde bulunmak ve Leton Sovyet mütekabil yardım paktının tatbik imkânlarını temin etmek ve Letonyada Sovyet garnizonlarına karşı vaki o'abilecek tahrikât hareketlerine karşı koyabilecck miktarlarda, Sovyet kı taatının Letonyadan derhal serbestçe mürurunun temini. Sovyet Rusya bu metalibatının kııvvei filiyeye geçmesini, Sovyet, Leton mütekabil yardım paktına dürüst ve namuskârone bir riayetin iptidaî şartı olarak telâkki etmektedir. Kocins, Sovyet hükumetinin bu şeraitini kabul eden Letonya hükumetinin cevabını aynı günde bildirmişür. 16 haziranda Sovyetler Halk Kcmiserler heyeti reisi Molotof, Estonya hükumetine verilmek üzere elçi Lei'ye I^etonya hükumetine verilmiş olan muhtıranın aynını tevdi etmiştir. Lei, Sovyet hükumetinin bu şerciüni kabul eden Estonya hükumetinin cevabını aynı günde bildirmiştir. Fransa iinkü gazetelerimizde Fransanın niçin bu günkü hale düştüğünü izah eden başmakaleler ve fıkralar vardı. Bu yazılann çoğu yalnız askerî ihmalleri sıralamakla kalmışlar ve bu ihmallerin sebeblerini araştırmamışlardır. Münilı anlaşıtıasından çok evvel, 1936 senesinden harbin başladığı eylul 1939 ayına kadar, bu sayfada üç seneden fazla, büyük demokrasilerin sosyal, ekonomik, demografik, sijasî. felsefî, mctafi/ik hataları ve zaafları üstünde yüzlerce yazım çıktı. Askerî ihmaller. demokrasilerin biinyelerindcn »elon bu derin sarsıntıların neticesidir. Yüzlerce yazımla anlatmaja calıstım ki. mihver devletlerinin her biri. taazznv etmiş yekpare bir millî bütün halinde saldırırken. demokrasiler, ardı arkası kesilmiyen frevlerile. kabine buhranlarile. parti kavfalarile bizantinizmin en hâd devTesi içinde bocalıyorlardı. Bir ya/ımda: «Almanya tereyaîjmdan vazgeçip barııt jnğarken. Fransa bitip tiikenmiyen srrevlerile düşnıanının yağsız kalan ekmeğine tereyağ siirüyor! demiştim. ^fıhver devletleri senede 2.4S1.000 doğum kazanırken. ütekiier 1.333.000 rakamını aşamıyorlavdı. Fransada Halk Ophesinin nasıl bir biinye fesadından doğdııpıınu, nicin iflâsa nıahkum olduğunu. Rus Alman an!a«masındaki zanıreti. Sovyetlerin demokraMİerden ayrılarak totaliterlere katılmasmdaki hikmeti izaha çalışan yazılarımın hepsinde. bütüncü ve parçaci. vitalist ve mekaııist diinva göıüsleri arasmdaki (arkın ehemmivetini anlarmasa da ıığrastım. Büyük sermaye sisteminin ve liberal ekonominîn öniine çıkan vartayı izaha calıstım. 29 ikincitesrin 1938 tarihli Cumhıiriyefte cıkan «Fransanın gidişi. ve daha sonra «Zavallı Fransa!. iiâh... yarılanmda Ha bu dost memleketi kovalayan müthiş tehlikeyi, bütün sebeblerile ve apaçık yazdım. Fransanın en salâhiyetli fakat iş başmda olmıyan adamları da bu hali gorüyorlardı. Versaillcs sıılhunun kahramanlarından biri. Andre Tardieu, harbden altı ay evvel. Gringoire gazetesinin 6 nisan 1939 laribli sayisında ve tam bir sayfa ttıtan makalesinde Almanyanın Balkanlarda ve bilhassa Rumanyada iaşesini nasıl temin etti»ini. iktısadî vaziyetini nasıl miikemnıelleştirdİKİni yazıyor ve ilâve ediyordu: «Almanya artık ne ticarî miivazenesinin açığından, ne de dövîz kıÜığından endise cdiyor. Garbdaki fetiblerini yapmak icin sarkta iaşcsini emniyet altına almıştır. İktısadî esareti artık mazidir. Abluka ölmüstür.. Ben Tardieu'nün bu yazısını da o zaman bir fıkrama almıs. eski tesbislerimi tekrarlamıstım. Ayni Fransız «razetesinin, ayni tarihli sayısının ikinci sayfasında da, Hava Nazırı Pierre Cot'ıın Fransayı naiıl tayyaresir bıraktığı isiatistiklerile oriaya konmıışlu. Fransız nasyonalistlerinin coğıı memleketin bu piinkü halini harb başlamadan evvel gördüler ve yazdılar. Ittifaktan ih tilâfa.. Hitler, iki cephede birden zahmetli ve uzun bir harbe girişmekten nasıl korkuyor idiyse, Stalin de aynı korkunun tesiri altında kalmıştı. Hitler, bir yandan İngiliz Fransız ittifakına, bir yandan da müttefik Polonya ile Rusyaya karşı harbe girmekten izharı aczettiği gibi, Stalin de, Rusyanın Avrupa cephesinde Almanya ile ve Uzakşarkta Japonya ile oynı zamanda harbe tutuşmaktan korkuyordu. Bu nahoş vaziyetten, her ikisi de, şüpheli ve gayrimantıkî görünen bir siyasî «yüzgeri» hareketile sıyrıldılar. Eminim ki, Hitler Almanyasile Sovyet Rusya arasında, hâlâ için için devam eden bir ihtilâf mevcuddur. Bu iki memleket arasmdaki anlaşmazlık, esashdır ve sadece rejimlerle ideolojilerin tezadından değil, aynı zamanda siyasî ve iktısadî menfaatlerin aykırılığından mütevelliddir. Bu gün ve yarm]= Yfl7aiV F E L I X NALINA IHEM MIHINA Majino hattı nbes haziran tarihli bir Alman resmî harb tebliği Majino hattının yanldığuu bildirdi; aynı günkü Fransız harb tebliğinde ise, böyla bir harekerten bahis bile yoktur. Bu satırların yazıldığı saatte, (pazar günii öğleye kadar) henüz Fransız'.ar, Majino'nun jarıldığmı kabul ve teyid ermemişlerdi. Siz, bu satırları okurken belki Aluıanların verdiği haber teeyyüd etmiş ve Majino hattı Sarbrukcnde hakikaten yanlmış olacaktır. Belld de, bu kelimenin tam nıanasile cebrî bir hücumla elde edilmiş bir yarma değildir de Fransular tarafından askerî vaziyetin aldığı şekil icabl mecburi bir tahliyedir. Filvaki, son günlerde Majino hattınm şimal kısmının terkedilmesi zarurî olmuştu. Çünkü denizden itibâren şarka doğru Fransız ceplıesi, Parisi de terkederek cenuba doğru çekilmiş ve Majino'nun şimal kısmını rutmanın bir {aydası ve kıymeti kalmadıktan başka, bilâkis tehlikeli bir vaziyet hıısule gelmişti. Gerek buradaki kuvvetier gerekse Fransanın şimaü şarki köşcsindeki birlikler, bir müddet daLa geri ahnmazsa, bunlann, Alman ordusunu sol cenahının şarka doğru yürümesi üzerine ihata edilip esir düşmeleri gibi bir vaziyet hasıl olacakü. Fransıziarın. artık vazifcsi bitmiş olan Majino hattı parçasını terkederek kurvetlerini geri çekmeleri. Rcvkülrevsi bir raruretin yeııne getirilmiş olması dcmektir. •Vazifesi bitmiş olan Majino hattı par» çası sozü üzerinde biraz durmak lâzun» dır. Bu hat Almanların Fransaya şarktan ve şimali şarkiden girmelerini menetnıek için inşa edilmi? müstahkcm bir hattı. Bu hat vazifesini yaptı ve Almanlan bu istikamctlerden Fransaya girmekten menetti; fakat Almanlar, Fransaya Majino battının bittiği Montmedi'nin şimalinıien yani Belçikadan girdiler. Böylece, Majino hattının, Fransız Belçika hududunu takdben mümkün olduğu kadar, denize doğru uzatılmamış olması yüzünden milyonlar ve milyonlar sarfile yapılan buhat, Fransayı istilâdan koruyamamıştır. Mutearrız şarktan ve şimali şarkiden olmazsa, şimalden ve şimali garbiden olsun diyerek Belçikadan taarruz etmijtir. 1914 te Almanlar, o zamanki VerdunToul Epinal Belfort kaleleri yüzünden Fransaya Almanyadan değil, Belçikadan taarruz etmişlerdi. Bu defa, o kalelerdcn daha mükemmel ve daha modern bir müdafaa hattı vücude getuilinca Almanlann, gene 1914 teki taarruz ve istilâ yolunu takib edecekleri yüzde yüz muhakkaktı; o halde Fransanın miHI müdafasından mcs'ul olanlann Majino hattını, şimdiki münteha noktası olan Montmedi'den itibâren denize doğıu mümkün olduğu kadar uzatmalan icab ederdi. Haftın tamamile denize dayanmasına imkân bulunamasa bile düşmaıuıı cirebileceği saha, nekadar mümkünse o kadar daraltılmış olurdu. Fran&ızlar gerçi buralarda da tahkimat yapmışlardl amma, bu tahkimatın, bir istilâyı durduracak kadar sağlam olmadığı, bunların, Sedan ile Moböj arasında Almanlar tarafından indirilen bir tek darbe ile yanlmasından anlaşüıyor. Bu vaziyette, Fransız hududlaıının müdafaası şöyle bir teşbihe müsaiddir: Iransa, evini çeviren bahçenin bir tarafını yüksek bir duvarla çevirmiş; fakat diğer tarafını sade bir çitle muhafaza altına almıştır. Yüksek duvan sşanuyanlar, çitten atlayarak bahçeye girmişlerdir. Fazla olarak çitin arkasında oradan kimse geçmemesine nezarete memur olan bekçiler işittikleri ferj'adlar üzerine komşunun imdadına koşmuşlar, çiti tvoj bırakmışlardır. Fransa bütün gayrerini sarfederek Majino hattını, her gün biraz daha uzatmadıği için, taarruz başladıktan bir ay beş gün sonra, müstahkem hattın bir kısmı artık işe yaramaz bir hale gelmiştir. İşte bu sebebledir ki Majino harhnın bu kısmı için. vazifesini bitirmiştir. dedik. Yanm tedbir, milyonlann heba olmasına sebebiyet verdiği gibi. memleketi istilâdan da kurtaramanuştır. CIELENS ariciye Nazırt Muhtıranın metni Moskova 17 (a.a.) Sovyet Letonya ve Sovyet Estonya münase betleri hakkında, Tass ajansı aşağıdaki beyanatı neşretmiştir: Halk Komiserîeri heyeti reisi Molo tof, 16 haziranda, Letonya hükumetine verilmek üzere, Letonya elçisi Kocius'a Bşağıdaki muhtırayı vermiştir: Sovyet hükumetinin malumattar buhınduğu vekayie, ve son zamanlarda Moskova'da Halk Komiserîeri heyeü reisi Molotofla Letonya nazırlar heyeti reisi Merkys arasında vaki olan noktai nazar teatisi neticesine ntfen, Sovyet hükumeti, şu ciheti vaki bir şey olarak görmektedir: Letonya hükumeti, Sovyet Leton mukabil yard;m paktından evvel Estonya ile akdetmiş olduğu ve Sovyetlere karşı müteveccih bulunan askerî ittifakı tasfiye etmediği gibi. Litvanyayı da ithal etmek suretile bu ittifakı genişletmiş ve Fin landiyayı buna celbetmeğe çahşmıştır. Esas itibarile evvelce imzalanan Sovyet ~ Leton ademitecavüz paktma muhalif olmasına rağmen 1939 sonbaha rmda imzalanan Sovyet Leton mütekabil yardım paktının akdinden evvel, Sovyet hükumeti, böyle bir as kerî ittifaka daha göz yumabilirdi. Fakat Sovyet Leton mütekabil yardım paktının akdinden sonra, Letonya, Estonya ve Litvanya arasında Sovyet Rusyaya karşı müteveccih bir askeri ittifakın mevcudiyeti, Sovyet lıüku tneti tarafından yalnız gayrikabili tabammül ve kabul olarak telâkki edil mez, ve fakat Sovyet devleti hududları için son derece tehdidkâr ve tehlikeli olarak telâkki edilmektedir. mevcud beynelmilel vaziyetüı tazyikı altında, ancak dişlerini sıkarak buna rıza gösterdi. Almanya, Ruslarm Baltıktaki yeni kazanclarını kat'î mahiyette görmüyor. Yoksa kat'iyyen buna razı olamazdı ve asla olmıyacakür. Hitler'in kanaaüne göre Baltığm bugünkü vaziyeti kısa sürecek ve İngilizFransız ittifakına karşı kazanacağım umduğu zafere kadar devam edecek, muvakkat bir zaman içindir. Daha ileri giderek, İngiltereye ve Fransaya karşı yapılan harb bir gaye değil,, siyasî bir vasıtadır. Almanyanın, ingiltereye ve Franiaya karşı nisbî bir zafer kazandığını, nazarî olarak kabul etsek bile, Almanyanm bundan istifadesi ne olacaktır? AfrikaAlmanya, Rusyaya, Baltık mıntakasını da İngfiliz ve Fransız müstemlekeleri ve Baltık denizini terketmiştir, fakat, mi? Fakat, Üçüncü Reich bu Afrika müstemlekelerini zaptetse bile, bu ka | zanc, Alman emperyalizminin iktısadi meselelerini halletmiş olamaz. Avusturyanın ve Çekoslovakyarun da iltihaküe daha fazla büyümüş olan Almanyanın sınai isühsalâu satışını temine, Afrika kıt'ası kâfi değildir. Bu devirde, iktısadi bakımdan kuvvetle inkişafa namzed ve sanayileşmiş imparatorlukiarın ihtiyaclarını karşılamağa | müstaid yegâne kıt'a Asyadır. Sanayici büyük milletler arasmdaki mücadelecin hakikî mevzuu Asyadır. Almanya | iitikbali ele geçirmek isüyor, İngiltere haü müdafaa ediyor. Almanya, Asyaya nereden ulaşabilir? Büyük Britanyanın Asyadaki mevzilerine nereden tecavüz edebilir? Hitler'in, denizlerden, ne tahtelbahirlerle, ne miknaüslı mayinlerle bir şey yapabilmesüıe imkân yoktur. Hava kuvvetleri berLaıai, Almanyanın askerî kuv^eti yalnız karadadır. Bu kuvveün de Asya kıt'asma geçmek üzere istifade edebileceği yegâne yollar, bir taraf\an cenubi Rusyadan ve Kafkasyadan, diğer taraftan Baikanlaıdan ve Anadoludan geçer. Fakat, BağdadBasraBasra körfezi ve Irak petrolüne giden İstanbul geçıdi, Alman emperyalizmine karşı, bizzat Türkiye tarafından kapanmıştır. Türkiye; emperyalist Almanyanın, artık ikusadî ve siyasi kölesi olmak istemiyor. Zira, evvelce bu tecrübeyi çok pahahya odemiştir. Esasen, Bağdaddan geçerek Asyaya giden yol, Britanya donanması ve ordusu tarafından, tam Basra körlezine çıkan noktada, iyi bir muhafaza altında tutulmaktadır. Bu bakımdan, İngilterenin Küveyt bahri ve askeri üssü laydali bir vazife görmektedir. Keza Büyük Britanya ile Fransanın, petrol bakımından çok mühim olan bu anayolu ve bu mıntakayı müdafaa edebilmek üzere Mısırda, Maverayi Erdünde ve Suriyede bir takım kuvvetler buiundurdukları tahmin edilebilir. Kajzer emperyalizminin açmak istediği mahud Hamburg İstanbul Bağdad yolu, bugün Hitler emperyalizmi için artık mevcud değildir. Binaenaleyh, modern Almanya, Asyaya ulaşmak üzere, çaresiz bir başka yol arayacaktır. Bu başka yol, cenubî Rusyadan, Ukraynsdan ve Kafkasyadan geçer. Ve bugün, Alman emperyalizminin, Asya kıt'asına el uzatmak için Rusya tarikından başka kullanacak yolu yoktur. Sovyet ordusu Estonyaya girdi Hitlerin beyanatı Alman Devlet Reisi, Amerikalı bir gazeteciye neler söyledi? Berlin 17 (a.a.) cD.N.B» Führer'in meshur Amerikan gazetecisi Karl von Wigand'a muvafakat ettiği mülâkatın tam metninin tercümesidir. Bu mülâkatta Alman devlet reisi, Amerikan gazetecisinin sorduğu on suale cevab vermiş ve bu cevablarında, son günlerde, siyasî vaziyetin inkişafından tevellüd eden günün bütün meselelerine temas etmiştir. 1 Almanya, Amerika işlerine hiç karışmamış olan adedi az devletler arasındadır. Ne şimdi, ne de evvelce, Almanyanm bu kıt'a üzerinde en ufak arazi veya siyasî menfaatleri olmamıştır. Aksini iddia eden, her hangi bir sebebden dolayı yalancıdır. Binaenaleyh Amerika kıt'asının, hayatını tanzim etmek istediği şekille hiç bir veçhile alâkamız yoktur. Bu hal şimalî Amerikaya tatbik edileceği kadar cenubî Amerikaya da tatbik edilir. Fakat fikrimce, Monroe'nün ilân ettiği gibi bir taraflı ademi müdahale mecburiyeti doktrini tefsir edilemez. Çünkü Monroe doktrini yalnız Avrupa devletlerinin Amerika işlerine müdahale etmemesini istihdaf etmekle kalmayıp Amerikada büyük arazi ve siyasî menfaatleri olan İngiltere buna hiç riayet etmediği parantez içinde söylenmelidir. Aynı zamanda Amerika devletlerinin de Avnıpa işlerine müdahalelerine mâni olmaktadır. 2 Bu suretle ikinci suale aynı zamanda cevab vermiş oldugumu zannediyorum. Her iki cevabı da §u cümle ile hülâsa etmek isterim: Amerika, Amerikalılara; Avrupa, Avrupalılara. 3 Beşinci kola gelince, bu kol yalnız bazı fantezi sahiblerinin dimağında mevcud olduğu için sarih bir fikir edınemiyorum. Milletlerini e\n.xlâ harbe sürükleyen. sonra da seülâne yıkılan iktidarsız hükumetlerin mücrimi kendi zaaflarından başka her yerde aramaları anlaşılmıyacak bir |ey değildir. Bu düsturun büyük sebebi, bütün bu memleketlerde, şüphesiz, mevcud olan dahilî muhalefet için yaratılmış müşterek bir paroladır: Bu muhalefet, merdud bir şuursuzlukla ve hükumetlerinin kazanc ruhile harbe sürüklenmiş olan devletlerde daha tehlikelidir. Bu muhalefete Almanya bir şey yapamaz. Bilâkis, bu muhalefet ya radikal sosyalistlerdir, yahud da beynelmilel komünistlerdir. Bunlar arasmdaki müşterek olan şey, ihtimal, bu harbin bazı maliyeciler zümresinin ve mahdud kafalı siyasilerin aptallığından doğan bir cürüm olduğu kanaatidir. Mademki bu mahdud politikacılar muha.Iefeti açıkça önlemeğe muvaffak olamıyorlar, beşinci kol korkunc düsturile onu hiyanetle itham etmektedirler. Bu suretle mühalefetin gayrimeşru imhasını bilhassa ahlâk bakımından kaydi vicdanî ile bağlı olmıyan bir zümrenin, bozuk bir insanivete vatanî bir zaruret gibi göstermesidir. Düsmanlarımız bu harbi kaybedeceklerdir. Bu da beşinci kolları olduğu için değil, fakat ahlâkı bozuk, vicdansız, zeki olmıyan politikacıları olduğu için ola caktır. Kaybedeceklerdir, çünkü askçrî teşkilâtlan, fena yüksek kumanda heyetleri bazan hadden aşağıdır. Nihayet kaybedeceklerdir. Çünkü gayesi, teçhizat sanayii için çok seri anlaşıhr, fakat kendi öz milletleri için anlaşılmaz bir harbe pirmişlerdir. Alman milleti muzaffer olacaktır. Çünkü bu harbin bu baylar tarafından tahmil edilmiş olduğunu iyice anlamışür. Çünkü stratejimiz iyidir. 4 Bu suale cevab vermek için gene Monroe doktrinine döneceğim. Amerika Birleşik Devletlerinin teçhizat programını münakaşa etmek istemiyorum. Bu da beni alâkadar etmez. Kendimi mem leketimi teçhiz etmek için çalışmak mecburiyetinde görüyorum. Tatbikatm hakikî imkânlarile, hayalî gevezelikleri çok iyi bilirim. Bu suretle bu mevzua mütealük münakaşalar bana biraz gülünc görünürler. 5 Büyük miktarda tayyare ve harb malzemesi ve birlik hususundaki Amerikan müdnhalesi bu harbin sonunu değiştiremez. Sebeblerini söylemeğe Hizum yoktur. Vakıalar sizi ikna edecektir. 6 Britanya İmparatorluğunu izmihlâle sürüklemek Almanyanın tasav vuru değildi. Bilâkis, İngiltere ve Fransa tarafından sebebiyet verilmiş olan bu harb patlak vermeden, İngiliz hükumetine teklifler yaptım. Bunlarda, Büyük Britanya İmparatorluğunun mevcudiyetini temin için Reich'in yardımını bile leklif ettim. Harbin başlangıcından İn gilterede hiç kimse Britanya İmparatorluğunun bir ölüm tehlikesinden kurtulması lâzun olduğunu iddiaya cesaret etmemisti. Fakat, İngiliz hükumetinin nefret ettiği nasyonal sosyalistliği Almanyada imha etmek için bu harbin istenildiği açıkça söyleniyordu. Ancak, bu işin tahskkuku imkânsız gözükmeğe başladığı Alman milletinin, dahili işlerine ve hürriyetine yapılmak istenilen bu müdalıale tyeşebbüsüne bütün kuvvetlerile ve vasıtarile mukavemet etmek karaında olduğu anlaşıldığı, yani harb malum inkişafını aldığı zamandır ki, birdenbire Londra sızlanmaya ve Amerika göz ederek Briıanya İmparatorluğunun Almanya tarafından tehdid edildiği söylenmeğe başlanmıştır. Bu harbde bazı şeylerin imha, edileceği doğrudur. Kirli şahsî menfaatleri için milyonlarca insanı kurl>an etmeğe hazır kapitalist zümre, bu zümre ve siyasî peykleri imha ediieceklerdir. Fikrimce bu imha biz Almanlar tarafından değil, kendi öz milletleri tarafından yapılacaktır. 7 Bermudes veya Bahaman adalarmın Amerikaya ilhakıru münakaşa edemem. Bu mesele Aİmanyayı hiç alâkadar etmez. Bana da lâkayıd kalır. Alacaklarını nasıl ödetecekleri hakkındaki karar da yalnız Birleşik devletlere aiddir. Her halde bu adalar kurtulamıyacaklardır. Bir az beklenilsin, olabilir ki bu harb esnasında alacakları daha fazlalaşabilir. Bu suretle bir gün bütün bu şeylsr baska bir şekilde gözükebilirler. 8 Denizlerin serbestisini istediğimiz zaman, kayıdsız ve kontrolsuz olarak bahrî yolların gayrimuharibler tarafından serbestçe kullanılması hakkını kasdediyoruz. Bütün insaniyete böyle kontrolü bir beynelmilel hak gibi tahmil etmek gururu derin bir surette kaniim tarihî ve kat'î sonunu bulacaktır. Tallin 17 (a.a.) Sovyet kıtaatı, Es tonyaya girmiştir. Hükumet istifa et mi?tir Letonya kabinesı ıçtıma halinde Riga 17 (a.a.) Letonya nazırlar meclisi, alınacak tedbirleri müzakere etmek için daimî içtima halindedir. • • ı J Litvanyaya giren Sovyet kuvvetleri Kaunas 17 (a.a.) Sovyet kıt'alan ve biiyük miktarda Sovyet tayyaresi, buraya gelmekte devam ediyor. Yeni hükumetin teşkili hakkındaki müzakerelerde bazı güçlüklerle karsılandığı söylenmektedir. • Merkys, dahilî işler bakımından hiçbir değişiklik vukua gelmiyeceği hakkmda Litvanya halkına teminat vermiş ve yeni Sovyet kıt'alarının gelmesinin müşterek müdafaa için lüzumlu bulunduğunu ilâve etmiştir. Sovyet kıt'alarının işgal ettiği şehirler Sovyet Leton mütekabil yardım paktının akdinden sonra, Sovyet hü kumeti zannediyordu ki, Letonya, diğer Baltık memleketlerile askerî itti fakı terkederek, bu ittifakı münfe^ih kılacaktı. Böyle olacağı yerde, Letonya, diğer Baltık devletlerile yukanda balısedilen ittifakı tevsi etmeğe ve can landırmağa başladı. Buna delil olarak da su vekayi zikredilebilir: Estonya ve Litvanya ile genişleülmiş olan askerî ittifakın tevsi irübatlarımn takviyesi için, ikincikânun 1939 ve mart 1940 tarihlerinde iki gizli konferansm akdi, şubat 1940 da Ba'Aık askerî itilâfmın hususî bir naşiri efkârı olan ve ingi lizce, fransızca ve almanca lisanlaıile Tallin'de intişar eden risalenin vücude getirilmesi, ve saire gibi vekayi. Bütün bu vekayi her iki tarafa «herhangi bir ittifak muahedesi akdini, veya âkid iki taraf aleyhine matuf itti faklara girmeği> meneden Sovyet Leton mütekabil yardım paktının, Letonya hükumeti tarafından bariz ihlâlini göstermektedir. Muahedenin dördüncü maddesi Sovyet Leton mütekabil yardım paktının, Letonya hükumeti tavafındsn bu suretle bariz bir surette ilılâli de, tam Sovyetlerin net olarak Letonya lehine istisnaî surette hüsnü teveccüh kâr bir politika takib ettikleri ve etmekte olduklan, ve Sovyet Letonya mütekabil yardım paktının tasrihatına harfiyen riayet eyledikleri bir zamanMoskovadaki Alman sefiri, Diyebilirdi, demedi. da vaki olmuştur. Sovyet Rurya hü MolotoFla görüştü Kimsenin haksız bulmaya cesakumeti, şunları kat'iyyen lâzım ve Moskova 17 (a.a.) Almanyanm Mos ret edemiyeceği bu hareketi Mamüstacel görmektedir: kova büyük elçisi von Schulenburg Sov1 Letonyada, Sovyet Leton mü yet Başvekili ve Hariciye Komheri Mo reşal Petain yapabilirdi, yapmadı. O, dünkü teklifi yapmak vazitekabÜ yardım paktının dürüst bir su lotof'la bu akşam görüşmüştür. Stokholm 17 (a.a.) Afton Bladet gazetesinin Tallin muhabirine göre, Sovyet k;taah Tallin'i. Tartu'yu ve Letonya ile Kstonyadaki diğer yerleri işgal etmiştir. Mezkur muhabire göre Litvanyanm eski Reisicumhuru Smetana, Königsberg'de enterne edilmiştir. Buan sebeb olarak Almanya için vizesi olmadığı gösterili yor. Litvanyaya geri gönderilmek üzere olduğu söyleniliyor. Letonya Reisicumhuru Ulmanis ve Sovyet aleyhtarı diğer nazırlar, Smetonanın enterne edildiğini haber alınca Fransa yalnız askerî ihmallerinden deAlmanyaya kaçmak için yaptıkları ha gil, nüfu<îsıi7İuktan. adamsızlıktan. ıniliî te«aniiHsiİ7İiiktpn. siyasî hatalarmdan ve zırhklardan vazgeçmişlerdir. Litvanya ricali Almanyay» kaçtı l>ütiin ntıniarı Hoğuran lıiinvosinin te«ekMoskova 17 (a.a.) Alman membala küiiine aid daha derin tnvibî, snsyal ve rından öğrenildiğine göre, Litvanya Re ekonomik âmillcrin toT>!snma«îir>ı1an yeisicumhuru Smetona ve sabık hükumetin nildi. Buna mahkumdu. F<lâkrtiııin tfsraüteaddid szası, dün akşam, Alman hu h^ini kovmakta \e sifa l>iıİTiak*a fecikdudunu geçmişler ve enterne edilmişler mivecektir: riinkii bu te^hisi harbden evvel koyan hiiviik Fransı^ar arasmrta dir. Tarrfioıı'den baska Vıir çok Uimler savıSovyetlerin bir tekzibi Moskova 17 (a.a.) Tass ajansı bil labilir. Sosy«l davalarda SH«T. "famn ilk sartıdır ve Fr^n^a. Tesmî d«>^1 samimî diriyor: İngiliz Daily Mail gazetesi, Almanya Fransa. bu suurdan bir an mahnım kalve İtalyanın şarka doğru genişlemesine mamıştır. PFVAMt karşı koymak üzere. Sov>etler Birliğinin idaresinde, Rumanya, Yugoslavya ve Türkiye arasında daha müessir bir ademi tecavüz paktı akdedilmesi için tedbirler alınmış olduğunu yazmaktadır. Tass ajansı, Daily Mail'in bu habefBaşmakalcden devaml rinin hakikate kat'iyyen tetabuk etme diğini ve tamamile yalan olduğunu bil mıyan hatalar yüzünden ayaklar dirmeğe mezundur. altında çiğnetemem! Fransanın Sulh teklifi Millet Meclisinde dinki Mizakereler Bazı kanun lâyihaları görüşüldü ve kabul edildi Ankara 17 (a.a.) B. M. Meclisi bu gün Eefet Canıtez'in başkanlığında toplanarak Türkiye Suriye dostluk ve iyi komşuluk mukavelesi ve merbutu anlaşmanın bazı hükümlerinin tadili için teati olunan notaların tasdiklerine ve devlet memurları aylıklarının tevhid vs teadülüne dair kanunun bir numaralı cetvelinde değişiklikler yapılması hak kındaki kanun lâyihalanmn ikinci roüzakereleri yapılmış ve kabul olunmuştur. Ruznamede bulunan ve sark menatıkı dahilinde muhtac zürraa tevzi edilecek araziye dair kanunun şümul sahasının tayinine aid mazbata ile ordu subayları heyetine mah?us terfi kanummun dördüncü maddesinin tadiline dair kanun lâyihası üzerinde geçen müzakerelerden sonra encümenlere geri verilmiştir. Mecl;= çarsErnba günii tophnaraktır. îş mttkellefiyeti Korunma kanununa göre iş mükellef iyeti tesis edildi Ankara 17 (Telefonla) Nafıa Vekâletinin yol, köprü, meydan ve iskele inşaatİErına kâfi miktarda işçi, teknisyen ve sair müstahdemlerin tedarikini temin için Millî Korunma kanununun 9 uncu maddesine müsteniden ücretli iş mükellefiyeti tesis edildi. Bu iş mükellefiyetine şu vatand3çlar tâbidir: A) Yukarıda bildirdiğim işlerde çalışmakta bulunanlardan esas meşgaîesi ziraat olmıyanlar, B) İstanbul belediye hududları dahilinde oturanlar müstesna olmak üzere inşaat işlerinde çalışabilir işsiz kimseler, C) Zirai iş vaziyetleri yerlerinden a>Tilma1arına müsaid olan ziraatlo meşgul kimseler. İş mükellefiyeti bir sene zarfında beş aydan ibarettir, fakat mükellef isterse daha fazla çahşabilecektir. Mükellefler, Nafıa Vekâletince tespit olunan normal ücretleri alacaklardır. Mükellefler tavzif edildikleri iş yerlsrini. alâkalı âmirlerinin müsaadesini almadan terkedemezler. fesini üzerine alırken, bütün vatandaşlarından daha vatanperver, bütün arkadaşlanndan daha üstün bir adam olduğunu ispat ediyordu. Mütareke teklifini onun yerine başka bir Fransız yapsaydı izzetinefsinden mühim bir fedakârlıkta bulunmuş olmazdı. Petain, Alman devlet reisine müracaat ederken, yirmi iki sene evvel bizzat kazandığı bir zaferi, gene kendi ellerile toprağa gömmüş oluyor. Fransız gencliğinin kanını beyhude yere akıtmamak gayesile, kendisi için şüphesiz hayattan çok aziz olan bir şerefi feda etmekten çekinmiyor. Teklifin neticesi ne olursa olsun bu adam büyük adamdır ve böyle adamlar yetiştiren bir millet büyük millettir. NADİR NADİ Tataresko istifa etmedi Bükreş, 17 (Telefonla) Başvekil Tataresko'nun istifa ettiğine dair son günlerde ecnebi mehafilde dolaşraakta olan rivayetler resmen teeyyüd etmiş değildir. Bu rivayetlerin hansri membalardan çıktığı malum olmamakla beraber yarın sabah (bu sabab) saat on buçukta kabinenin yapacağı fevkalâdc bir toplantıya hiiviik ehemmiyet verilmektedir. Burada bazı mühim kararların verilmesi mi'htemcldir. Sabah servisî Ankara Radyosu yeni bir | servis kuruyor Ankara 17 (Telefonla) İstanbul radyosımun yakında çalı4ırılacağı anlaşuıyor. Bundan başka radyomuzda bir temmuzdan itibâren sabah servislenne de başlanacaktır. Sabah servislerinin programı hazırlanmıştır. Bu bir saatlik serviste hafif mijzik ve günün ilk alman a;ans haberleri neşrolunacaktır. Başvekâlet Matbuat umum müdürlü£üne bağlanan radyo idaresinde esash ulahat ve yenilikler yapılmaktadır. Gaıb ve halk musikisi namlarile ayn ayrı kollar halinde bulunan musiki kısmı birle.ştirilmiş, bu şubenin şefliğine Mes'ud Cemil tayin edilmiştir. Radyo müdürlü^ine, program ve neşriyat içlerini teessüsündenberi muvaffakiyetle idare eden Fuad Münir getirilmiştir. Aynı işler gece Fuad Münirin uhdesindedir. V * Vekiller Heyeti toplandı Norveç Kralının tebaasma hitabesi Londra, 1 (a.a.) Norveç Kralı HaaAnkara, 17 (a.a.) İcra Vekilleri Heyeti, bııgün saat 11 de, Başvekâlette. kon, dün akşam. Londradan radyo ile Başvekil Doktor Refik Saydamm riya Norveçe hitaben bir nutuk söylemiş ve gerek kendisinin, gerek müttefik kuvsetinde toplanmıştır. vetlerin Norvecten çekilmelerinin ne giAmerikalılar Izmirden tütün bi şerait altında %ukua geldiğini anlatmıştır. Kral Haakon, demiştir ki: alıyorlar < Norveçin hâlâ hür bulunan müİzmir. 17 (a.a.) Dün limanımıza bir him kıpmına, yani Nor\'eç ticaret donanAmerikan vapuru gehniştir. Vapur Ame nıasına nezaret edeceğiz. Bu suretle milrika için mühim miktarda tütün ve di letim ve memleketim için çalışabilmek, benim i ' vyük bir tesellidir.» ğer b a a maddeler • Almanya, Asyayı zaptedebilmek için, jEİnız Büyük Britanyayı değil, Rusyayı da mağiub etmek mecburiyetindedir. Zira, Sovyetler Çumhuriyetleri hükumeti, Britanya İmparatorluğundan ve Japon imparatorluğundan sonra, Asyanın üçüncü büyük devietidir ve Avrupa ve Asyaj daki arazisi, Alman emperyalizminin Asyaya doğru yürürken geçeceği yoliar üzerindedir. Hitler'in en büyük manevrası, düşmanlaruu teker teker vurmaktır. Bugün, Büyük Britanyayı, Rusyanın yardırnile mağiub etmek istiyor, yarın da Rusyayı, Japonyamn, ve mümkün olursa faşLst İtalyanın muavenetile mağlub fctmeğe çahşacaktır. Şimdilik, beynelmilel vaziyet dolayısiie, Hitler, Rusyayı köleleştirmek üzere zaptedemez. Böyle oldukça, ileride 9 Akdenizde, Almanyanın ne arazi istifade etmek üzere, bugün onu kazanve ne de siyasî emelleri vardır. Esasen. mağa çaiışıyor. Alman millet ve hükumeti her hangi bir Rus Alman ortakhğında, Sovyetler şeye kanşmış veya her hangi bir yere Biriiğini tehdid eden teblike budur. müdahale etmekle ne muvazzaftırlar, ne Alman Rus iktısadî elbirliği, Rusde böyle bir hakka maliktirler. yayı, bir Alman nüfuz mmtakası haline Çihanın her kıt'asında, tarihî, siyasi getirmek tehdidi taşımaktadır. Almanya, ve iktısadî bakımlardan hayatî sahası is Rusyayı, ham sanayi maddeleri ve ziraî mi verilebilecek olan muayyen toprak maddeler membaı olarak istismar etmek üzerinde münakaşa götürmez haklan o emelindedir. Avrupanuı ve bütün dünlan devletler vardır. Bazı milletler baş yanın mukadderatı mevzuu bahsolan larında İngiltere ve Fransa olmak üze garbdaki kat'î meydan muharebesinin re bütün cihanda hususî menfaatleri devamı esnasmda, Moskovanın Hitler'e olduğunu beyan ederlerse bu zamanla yaptığı, veîev mahdud, iktısadî yardım, gene milletler için tahammül edilemez Sovyet Rusya için müthiş bir muhatara bir cihan imparatorluğu iddiasıdır. Böy saklamaktadır. le bir iddia, bütün siyasî ve bilhassa arz Eğer Hitler, İngiliz Fransız irtifaktnı üzerindeki askerî vakıalann bunamış mağiub etmeğe muvaffak olursa, o takanlaşamamazhğına istinad eder. Meselâ dirde, Rusları Balüktan ve Karpatlardan, Almanya, hayatî sahasına başka bir dev bclşevistleri de Kermlin'den atabilmek letin müdahalesine müsaade etmiyecek kudretini kazar.acak, peyklerini Kiyefe, tir. Buna mukabil, ayni Almanya, haya Bitlise ve bilhassa, petrol denizi olan tî menfaatleri haricindeki ve daha çok Bakuya yerleştirecektir. Fakat, bizzat başka milletleri alâkadar eden şeylerle dosiu Stalin'e karşı bile hiç bir merhameşgul olamaz. İngiliz hududunun Rhin nıet duymıyacaktır. de başladığını iddia eden bir İngiliz naHitler'in nazarında, bugünkü halinde zırının hali bize tahammül edliemez bir Eusya, Hitler Stalin dostluğuna rağmağıur ve ahmak gözükür. Bu. Alman mtn. hep Asyadan bir kısım, sarı ve hududunun mtselâ Amazona.da Misissis sarımtrak derili insanlardan müteşekkil pi'de veya Sarı nehirde olduğunu söyle aşağı uklarla meskun bir memlekettir. yen bir Alman beyanatı kadar tahamHitler'in garb cephesinde kazanabilemül edilemez tarzda mağrur ve ahmak ceği zafer Rusyaya da, ve hassaten Rustır. Rhenane hııdudu meselesine gelin yaya, Alman boyunduruğu geçirecektir. ce, onu şimdi İngiliz nazırlarınm bile Ve bu boyunduruk, Sovyetler Birliği bundan sonra böyle coğrafya hatasma için, onüçüncü ve ondördüncü asırlardadüşmiyecekleri bir tarzda kat'î olarak ki boyunduruktan daha ağır ve çıkarıp halledeceğiz. atması daha müşkül olacaktır. 10 r Sıılhun hedefi, sulhun yeniden Bu tehlikeler karşısında, Sovyet tesisinden başka bir şey değildir. Çünkü Rusya, Hitler Almanyasile olan filî elbirİngiltere ve Fransaya harb ilân eden uğini ebediyen idame edebilir mi? Almanya değildir. Fakat İngiltere ve Hitler Almanyasile Sovyet Rusya araFransa gülünc bahanelerle Almanya a sındaki menfaatlerin aykırılığına dair leyhine bu harbi tahrik etmişlerdir. Bu yukandaki söylediklerimiz, bu suale cenunla beraber bu sulh, büyük milletle vab teşkil eder. rin hayatî menfaatlerine ehemmiyet veAlman Rus menafîi arasmdaki tezad, rilmediği takdirde sulh halinin hiçbir za İsveç meselesmde aşikâr surette görülman idame edilemiyeceği mülâhazasma mektedir. Rusya, Almanyanın, İsveçe istinad edecektir. yerieşmesini istememiştir. Bu hal, BalVersailles muahedesinden şiddetli bir kanlarda da kendini göstermektedir. muahedenin Versailles'dan iyi olabileRus Finlandiya sulhunun imzası taceğini ancak bir koyun kafası t?.sa\*\ur rihi olan 12 marttanberi, Rus Almuı edebilir. Bence sulhun esaslı hedefi, mil elbirliğinde, bir inkişaf müşahede edilletleri biribirine katmaktan ve dahilî ve mektedir. Hitler, Finlandiya yolile, Rusiktısadî siyasetteki iktidarsızlığmı neti yayı, İngiliz Fransız ittifakına karşı celerini harblerle örtmek isteyen bey actıgı harbe sürüklemek istiyordu ve nelmilel zümrenin imhasıdır. Bununla bunda muvaffak oîmasına ramak kalberaber, yalnız anlaşmalarla bu hedefe nııştı. Moskova, uçurumu, ancak son davâsıl oKınmıyacağını anlayorum. Bu he kikada görmüş ve Finiandiya ile derhal dofe millctlerin kendi şuurlarile varıla sulh akdederek bu uçuruma yuvarlancaktır. maktan kurtulmuştur. O sırada, Rusya, Bütün bu histerik gürültülere, millet Finlandiyayı, askerî bakımdan tamamen leri rahatsız etmek teşebbüslerine, bü maçlub edebilirdi. Çünkü Finlandiya tün hurafelere ve feci propagandalara, son hadde gelmiş bulunuyordu. Sovyet beşinci kola, rahibe paraşütçülere ve ordusunun ateş kesmesi, Stalin'in, garb devletleri ittifskına karşı açılan harbde, saireye rağmen bu şuura inanıyorum. İngiltere ve Fransanın askerî mağlu Hitler'in müttefiki olmak istememesin ' biyeti bu memleketlerde milletlerin bu den ileri gelmiştir. şuurunu doğurabilirse, o zaman, dünMart ayındanberi, Moskova, Berîindrn yanm uzak istikbaline nispetle harb fe gitgide uzaklaşıyor. Kanaatim şudur ki, dakârlığı. bu gün gözüktüğü kadar boş Rus Alman elbirliği, bugün ölüm nokolnuyacaktır. tasına gelmiştir. i Fuhşa teşvik Madam Atina 28 ay hapse mahkum oldu Madam Atina ile kadın, erkek diğer bazı kimseler aleyhine açılan fuhşa teşvik ve yalan yere şahidlik davaları neticelenmiş, İstanbul Birinci AsUye Çe/a mahkemesi dün öğleden sonra karar.'iu bildirmiştir. Hâkim Cemil tarafmdan verilen karara göre, Madam Atina, 21 yaşından küçük bir kaç kın fuhşa teşvik ettiği sübut bularak, içtimaen 28 ay hapse ve 155 lira 20 kuruş para cezası ödemeğe mahkum olmuştur. Eleni ile Zizi Anastasya, fuhşa teşvikten; Katina, Marika, Milkelli, Dimitri de yalan yere şahidlikten beraet etmişlerdir. Gizli celsede devam eden muhakemenin kararı, açık celsede okunmuştur. Bütün dava edilenler. salond?. hazır bulunuyorlaıdı. Uzakşarkta Japonya, statükonun bozulmamasmı isteyor Londra, 17 (Hususî) Tokyo'dan bildirildiğine göre, Japon Hariciye Nezareti namına söz söylemeğe mezun bir zat. gazetecilere aşöğıdaki beyanatta bulunmuştur: « Japonya. Uzak Sarkta statükonun n.uhafaza ve idamesini arzu ediyor. Bu sebeble, diğer devletlerin Uzak Şark statükosu aleyhindeki teşebbüslerine müsaade edemez. Halbuki Fransız Hindi Çinisi, Çine mütpmsdiyen silâh ve mühimmat göndermektedir. Bu vaziyete nihayet veriîmcdiği takdirde. Japonya i^ab eden tedbirleri r.erhsl alacaktır.> Tren altınria kalarak ayağı kesildi Kü^ükçekrr.eccien İstanbula gelmek üzere kalkan 51 ni'maralı trene atlatnsk istcyen ÇemV'erlitaşta Vezir Hnnmda seyyar satıcı İsmail oğlu Osman, tııtunamıyarak yuvarlanmış. trenin altma gitmiçtir. Tekerltkler altınla S3ğ ayağı topuk mafsalınd^n kırılmıştır. Cerrahpaşa hastanesine kaldırılnuştır.