30 Ekim 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

30 Birincîteşrfn 1939 (Saftarafı l inct sahiftde) birlerini ziyaret için Etnografi Müzeâine gelişlerinde Büyük Millet Meclisi Reısi Abdülhalik Renda, Genel Kurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak, Orgeneral Fahreddin Altay, Ankara Velisi Tandoğanla Vali muavini Dilâver ve Emniyet müdürü Şinasi Turgar tarafından karşı lanmıştır. Millî Şef, bu ziyareti müteakıb doğruca tebrikâtı kabul buyuracaklan Millet Meclisini teşrif eylemişler ve burada da başta Millet Meclisi Reisi Abdülhalik Renda olduğu halde hükumet erkânı, Riyaset Divanı azalan tarafından istikbal edilmişler ve Meclis binası önünde biriken kalabalık bir halk kütlesile başta mızıka olduğu halde rasimei ihtiramı ifa eylemekte olan bir kıt'a asker tarafından selâmlanmışlardır. Millet Meclisindeki hususî daîrelerinde kısa bir istirahati müteakıb Millî Şef, B. M. Meclisi Riyaseticumhur salonunda İcra Vekilleri Heyetinin, B. M. Meclisi azalarının, kara, deniz ve hava mensublarının, Temyiz mahkemesi, Şurayı Devlet, Divanı Muhasebat reis ve azalannı Vekâletler ve Parti erkânının, bankalar ve diğer mahallî müesseseler mümessillerinin ve bunlan takiben de ecnebi devletler mümessilleri büyük, orta elçilerile bu elçilikler müsteşarlarını, kara, deniz, haVa ataşelerinin tebrikâtlannı kabul bu yurmuşlardır. Millet Meclisindeki merasimi müteakıb Cumhurreisimiz yanlannda Genel Kurmay Başkanı Mareşal Çakmak ol duğu halde merasim sahasını teşrif etmişler ve burada toplanmış bulunan halkm coşkun tezahüratı arasından geçerek geçid resmine iştirak eyliyecek olan izcilerle askerî kıtaatı teftiş buyurmuşlardır. Inönü, her kıt'anın önünden geçerken merhaba asker diyerek izcileri ve kı taatı selâmlamış ve Şefin bu iltifatına sağ ol diye mukabelede bulunulmuştur. Bu teftişten sonra Riyaseti Cumhur tribününü şereflendiren Millî Şef, radyo ile Türk milletine karşı bir hitabede bulunmuş ve bunun akabinde tayyarelerimizin geçişile geçid resmi başlamıştır. Hava kuvvetlerimizin bütün ipodromu dolduran halkın alkışlarmı toplayan uçuşlarını kız ve erkek izcilerle, Türkkuşunun Harbiye mektebinin, muhafız alayınm ve Ef! bayram yurdda heyecanla kutlulanıyor CUMHURİYET General Wawerin İran hükumetinin haricî siyaseti beyanatı {Baş tarafı 1 tnci sahifede) Türkiye, Ingiltere ve Fransa arasmdaki dostluk, banşı ve hürriyeti istiyen ve milletler arasmda hüsnüniyete ve yapılan taahhüdlere iyi inam olan üç büyük demokrasi arasmda temhir edilmiştir. Şüphesiz karşıhklı yardım plânlannın teferruatına girişmek mümkün değildir. Fakat îngiliz fılosunun Türk sahillerini herhangi bir mutaarnza karşı şiddetle müdafaaya muktedir olduğu ve Türk ordusuna lâzım olan bazı modern silâhlarla hava silâhlannı verebilecek vaziyette Millî Banka Umumî Müdür muavinî bulunduğu aşikârdır. Farzin bu bankanın umum müdürlüğüne 1914 harbindeki Türkiye ve Ingiltere tayin edilmiştir. Yakmşarkta biribirlerine karşı kuvvetli Bir tekzİb ordular çıkarmışlardır. Muharebe talıi Tahran, 29 (a.a.) Sâdâbad pakbazan bir tarafa bazan da öbür tarafa bm imza etmis olan devlet mümessillerigüldü. Fakat iki ordu biribirini takdir ve nin yakında bir toplantı yapacağına davasıfîarma hürmet etmeyi öğrendi. ir yabancı memieketlerde çıkan şayialar Şimdi ise biribirine karşı muharebe değil, lüzumunda yanyana harbederek taarruza karşı geçilmez bir sed teşkil ede ceklerdir. Reisicumhur Ismet Inönü tarafından kabul edilmek şerefine nail olarak, şahsi cazibesinin esiri, derin bilgisinin ve siyasî ve umumî sahalardaki nüfuzunun hayranı oldum. Kendileri mükemmel ingilizce konuşuyorlar. Türk ordusu kıtaahndan pek azını görmek fırsatmı buldum. Fakat hava meydanına indiğim zaman beni selâmlamakla mübahi eden Muhafız kıtaatı efradının beden güzelliği ve askerlık revişi bende çok şiddetli bir intıba hasıl etti. Türk kurmay subaylannın emsalsiz olduğunu gördüm. Mesleklerini hakkile biliyorlar. Mareşal Fevzi Çakmağm yüksek mezivetlerini daha Türkiyeye gitmeden de duymuştum. Mareşah şahsan tanımak ve evvelce işittiklerimi yakmdan takdir et mekle duyduğum memnuniyet büyükhir. Türkiyenin geçenlerde birkaç gün geçirdiğim mıntakasını evvelce görmemişK tim. Memleketin modernleştirilmesi sahasında elde edilen terakkileri, Ankaranın inşasmda takib edilen bilgiyi hakikî bir hayranlıkla takdir ettim. Sözlerimi bitirmeden önce, Türkiyede bize karsı gösterilen hüsnükabul ve misafirperverlikten pek ziyade mütehassis olduğumuzu söylemeyi lüzumlu addederim » General beyanatı verirken Mareşal Fevzi Çakmağm çok samımî bir telgrafı geldi. General, Türk îngiliz hissiyatındaki müheyyic iştiraki kayd için, gelen telgrafı gayriihtiyarî bir hareketle Anadolu ajansı muhabirine uzatb. îran siyasî mahfillerince tekzib edilmektedir. Bu şayialar esassızdır. (Bastarafı l tnct sahifede) hinşaha yeni kabine azasım takdim etmiştir: Doktor Daftari: Başvekil, Muzaffer Alâm: Hariciye, AIi Mansur: Endüstri, Ali Asgar Hikmet: Dahiliye, îsmail Merat: Maarif, Doktor Sacdi: Münakalât, Alâm: Posta, Telgraf ve Telefon. Şimdiye kadar Millî Banka müdürü olan General Emir Hosrevi: Maliye, General Ahmed Nahçevan: Harbiye, Vasigi: Ticaret, Muhammed Sürurî: Adliye, General Tadijtaç: Ziraat. Mukaddes emanet \Basmakaleden devaml değil, ayni zamanda Yann'tn da bayra" mtm yaşıyoruz. Sırtımızda ağır yükler var. Ve yolumuz çetin mânialarla dolu. Avrupanm geçirmekte olduğu fırtma, dünyayı hiç beklenmedik facialara sahne edebilir. Esasen buhran geçirmekte olan muhtelıf sosyal bünyeler türlü ihtilâtlara maruz kalabilirler. Bütün bu vaziyetler karşısında, bir taraftan millî emniyetimizi muhafazaya çalışırken bir taraftan da, hiç durmadan mesafe aşmaya mecburuz. Mensub bulunduğumuz medeniyet zümresinin yürüyüş temposu artmıştır. Yetişmek için değıl, geri kalmamak için bile koşmak lâzım. Yurdun imarı, nüfusumuzun topraklardan taşarcasma artması, tek bir Türk çocuğunun bile mektebsiz kalmaması, memlekette iktısadî faaliyet hacminin artması, köylünün filen efendi ohnası, fikir ve san'at hayatımızın bize lâyık bir şekilde inkişaf etmesi, önümüzdekilerle bir hizaya gelmek için basarmaya mecbur olduğumuz birer vazifedir. Bunlann güçlüğünü inkâr etmiyoruz. Fakat, hepsini muvaffakiyetle başaracağımıza imanımız var. Biz, Atatürk çocuklanyız. Ve O, bu yurdu bize emanet etti. Beyazıddaki resmi geçidden sonra Taksime gitmekte olan deniz lisesi talebeleri Köprü üstünde... rüyüşle, adeta bastıklan yeri titreterek; geçmişlerdir. Halk, önlerinden geçen her kıt'ayı, şiddetli surette alkışlamıştır. Motörlü harb vasıtalarımızın tenevvüü ve zenginliği bilhassa dikkati çekmiştir. Bütün ecnebi konsoloslar alay sancaklan geçerken, ayağa kalkarak, ordumuzun bu şeref timsalini hürmetle selâmlamışlardır. Son sistem motörlü toplanmızın, bindirilmiş kıt'aları taşıyan yeni kamyonlarımızın, tayyare defi bataryalarımızın, ışıldaklarımızm, askerî zırhlı otomobillerimizin, nakliye, istihkâm ve diğer fen kıt'alanmızm geçişi bir saatten fazla sürmüştür. Müteakıben, piyade, motosikletli ve atlı polis kıt'alanmız sürekli alkışlar arasmda, geçmişlerdir. Polis kıt'alannı, itfaiye müfrezeleri ve itfaiye vasıtalarile şehir banKız talebelerimiz geçid lesminde dosu takib etmiştir. Bundan sonra, tertib sırasile Üniversite ve yüksek tahsil gencliği, resmî ve hususî liseler, orta mektebler, izci kafileleri, meslekî teşekküller, yardım ve hayir cemiyetleri geçmişlerdir. NADIR NADl Dünkü fırtma Deniz mızıkası Vali ve kumandanm önünden geçerken... Bir deniz kıt'amız Köprü üstünden geçerken... nihayet süvari ve topçularımızın ve bunlara bağlı muavin kuvvetlerin ayni derecede sevgi ve takdir toplayan geçişleri takib eylemiştir. îpodromdaki askerî merasimden sonra Cumhur Reisimiz, halkm içten gelen sevgi ve saygı ifadesi olan sürekli alkışlar arasından geçerek Çankaya köşküne avdet buyurmuşlardır. Şehidlikte, aziz şehidlerimizin hatıralan anılıyor Mareşalın tebrikleri Ankara, 29 (a.a.) Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak, büyük Cumhuriyet bayramı münasebetile, her taraftan almakta olduğu tebrik telgraf ve yazılara ayrı ayrı cevab vermek mümkün olmadığından teşekkürlerinin ve karşıhklı tebriklerinin iblâğma Anadolu ajansmı tavsit buyurmuşlardır. Vali, dünkü resmi kabulde Rumen konsolosile görüşüyor deki izdiham, görülmedik bir dereceyi bul muştur. Divanyolu ile Beyazıd arasındaki cadde, saat dokuza doğru mütemadiyen dalgalanan bir insan seli halinde idi. Tramvay ve otobüsler işlemediği için; halk yaya olarak akın akm, geçid resminin yapılacağı Beyazıd meydanma doğru koşmuş, resmi geçide, iştirak edecck askerî kuvvetlerimizle motorlü vas'talar, Üniversitenin iç bahçesinde, kendilenne tahsis edilen yerleri almışlardır. Üniversitenin cümle kapısı önünde defne dalları, bayraklar ve Millî Şefimizin büyük bir portresile* süslenen geniş tribünler kurulmuş, Şehir Meclisi azasına, Vilâyet ve Belediye erkânına, büyük üniformah subaylara, matbuat erkânına ayrı ayn ^erler tahsis edilmiştir. Saat ona doğru koca meydanda adım atacak yer kalmamıştır. Mübalâğasız on binlerce kişi resmi geçid sahasının etrafını doldurmuştur. dosunun çaldığı tstiklâl marşı hürmetle dinlenilmiş, protokol sırasına göre içeriye girenler Vali ve Kumandanı tebrik etmişlerdir. Resmî memurların tebrikleri bittikten sonra İstanbulda mevcud otuzu mütecaviz konsolos ve konsolos vekillerinin kıdem sırasile tebrik merasimi başlamış, saat on buçukta bitmiştir. Müteakıben Vali ve Belediye Reısi Lutfi Kırdarla İstanbul Kumandanı General Halis gecid resminde bulunmak üzere Beyazıda gitmişlerdir. Bu suretle yola düzülen alay, Beyazıd meydanmı çepeçevre dolandıktan son şehidlerin hatırası taziz olunmuştur. Bu ra, Belediye önüne gelmiş ve burada An arada Şehidliğe çelenkler konulmuştur. Gece şehirde tenvirat kara caddesini takiben Sirkeci, Eminönü, Karaköy, Şişhane yokuşu, Tepebaşı yoBu seneki Cumhuriyet bayraınının gelile Taksim meydanına vâsıl olmuştur. ce tenviratında gerçekten muvaffak olunmuştu. Sultanahmed parkı karşısında, ATaksimde Mahşerî bir kalabahkla çevrelenmiş lemdar ocağımn yaptırdığı ısık tertibatı, bulunan, etrafındaki binalar damlanna geçen senekilerden daha gösterişli ve dakadar dolu olan Taksime, başta Yedek ha zariftir. İstanbul Belediyesı önündeki Subay okulu kıt'aları olduğu halde alay tak da, güzel bir şekilde tenvir edilmiştir. girerken saat 13 ü geçmisti. Evvelâ Ye Evkaf idaresi, Çemberlitaşta güzel bir dey Subay okulu ve sonra Kuleli ve Mal kapı yaptırmış, Beyazıddaki El^ktrikevi, tepe Askerî liseleri abidenin etrafını çev Fen Fakültesi, gösterişli suretle ısıklan relemişler, bundan sonra da kıt'alar ken dırılmışlardır. Saraçhanebaşmdaki Fatih parkınm içi de çok güzeldir. dilerine ayrılan yerleri almışlardır. Saat 14 te Vali ve Belediye Reisi Lutfi Kırdarla İstanbul Komutanı Halis Bıyıktay, Parti Genel Müfettişi Fıkret Sılay ve sair zevat meydana gelmışlerdır. Borazanın keskin bir (Ti) işaretile kıtaat ve halk esas vaziyeti almışlardır. Hoparlörle Cumhuriyet abidesine çelenk konulacağı bildirilmiştır. Başta Vilâyetin çelengi olduğu halde Komutanlık, Belediye, Parti, İstanbul Liman riyaseti, Universite, okullar ve sair resmî ve millî kurumlar namına abıdeye çelenkler konulmağa başlanmış, çalınan Istiklâl marşile bayrak çekilmiş ve selâmlanmıstır. Bu suretle merasime ni hayet verilmiş, bundan sonra da hazırlanan kürsüye gelen bazı hatibler inkılâb mevzulu nutuklar söylemislerdir. Köprünün her iki yakası, ve bilhassa Topkapı sarayı, İstanbulun gece güzelliğini, gözler önünde canlandıran hususî tenvir vasıtalarile gündüz gibı aydmlaîılmıştır. Karaköydeki Şirketihayrjye binasının hareket halinde bir vapuru temsil eden ışık tezyinatı da bilhassa dikkati çekmektedir. (Bastaraft 1 inci sahifede) Akşamüzeri fırtına şiddetini kaybet mekle beraber gene sert bir şekilde devam Paris 29 (a.a.) Bugünlerde cep etmiştir. Fırttnantn tahribatı heyi ziyaret edecek olan İngiliz parla Geçen fırtmanın verdiği ders daha pek mento heyeti, dün akşam havayolile buyeni olduğu için birçok yerlerde ihtiyatî raya gelmiştir. tedbirler alınmış olmakla beraber fırtma Yeni Slovak Başvekili Kumkapı ve Yenikapı sahillerinde bazı Berlin 29 (a.a.) Slovakya Cum kayıkları sahile vurmuş ve Boğazdaki hur Reisi Tiso, Tuka'nın Başvekilliğe bazı dalyanlan sökmüştür. Dün gece geç tayin edildiğini bildirmiştir. Durcanski vakte kadar civardan fazla malumat ade Hariciye ve Dahiliye Nezaretlerini lınmamıştır. deruhde etmiştir. Kabinenin diğer azası Fırbnanm tesirile Tepebaşmdaki Cumarasmda değişiklik yoktur. huriyet kazinosunun damı çökmüş, bazı zır bulunarak orada da merasim yapılmıs, ağaclar devrilmiştir. Cepheye gidecek Îngiliz meb'usları Yağmur Istanbuldaki tezahürat Cumhuriyetin 16 ncı yıldönümü, memleketimizin her tarafında olduğu gibi, şehrimizde de, canh, hareketli, ışıklı ve manalı bir surette tes'id «dilmektedir. Cumartesi günü saat 12 de başlayan bayram, dünden itibaren en hararetli bir devresine dahil olmuştur. Daha sabahın çok erken saatlerinde, baslayan kesif halk kaynaşmalan, şehrin başlıca cadde ve meydanlarım hemen hemen geçilmez bir hale getirmişti. Resmî ve hususî müessesler, mağaza ve dükkânlar, bir kısım evler, denİ7 ve kara nakil vasıtaları, baştan başa bayraklarla, defne dallarile süslenmiş, bir çok yerlerde büyük, küçük yüze yakın tak kurulmuş, başlıca geçidyerlerine, güzergâhlara halkımızın Cumhuriyet idaresine karşı sevgisini belirten vecizeler asılmıştır. Beyazıdda Vali ve Kumandan, geçid resmine iştirak edecek kıt'aları teftiş ettikten bir müddet sonra tribündeki yerlerini almışlardır. Saat tam 1 1,30 da geçid resmine başlanmıştır. Alayınm başında, ilk olarak Selimiye Tümkomutanı Tümgeneral Osman Tufan, selâm vaziyetinde, tribünün önünden geçmiştir. Kumandanları ve hepsınin ayrı ayrı mızıkaları başta olmak üzere, yedeksubay okulu talebesi ve sırasile Askerî Tıbbiye, Deniz Harb Okulu, Kuleli ve Maltepe askerî liseleri, bahriye silâhendaz kıt'aları, ve nihayet şerefli Cumhuriyet ordumuzun bütün smıflarını temsıl eden kahraman kıt'alarımız, binbirini takiben, gayet muntazam bir yü Cumhuriyet balosu Dün şehrimizde bir aralık yağmur da yağmışbr. Fırbnanm şiddetlenmesi üzerine Denizyollan idaresi saat 14,30 dan sonra Haydarpaşa Kadıköy ve Anadolu Adalar seferlerini tatil etmek mecburiyetinde kalmışbr. Halbuki, Anadolu yakası halkının kısmı küllisi bayram dolayısile şehre inmiş olduğundan müşkül bir vaziyete düşmüşlerdir. Bu vaziyeti gözönünde rutan Şirketi Hayriye, hemen fevkalâde tedbirler almış, bir taraftan Boğaz yolculannı seferlerini aksatmadan naklederken, diğer taraftan Haydarpaşa, Kadıköy ve Anadolu yakası halkını da Üsküdar üzerinden nakle başlamıştır. Şirket, saat 16 dan itibaren Üsküdara her beş dakikada bir vapur tahrik etmiş, bu suretle ilk anda birbiri arkasına 9 vapur kaldırarak Köprüde birikmiş ola büyük bir kalabalığı Anadolu yakasu taşıttırmıştır. Gece geç vakte kadar Ada lara vapur tahriki imkânı hasıl olamamu ur. Vilâyetteki resmi kabul Bayram münasebetile Vılâyette biı resmi kabul yapılmıştır. Saat dokuzdan sonra teşrifata dahil zevat Vılâyete gelmeğe baslamıslardır. Saat 9,30 da Vali, yanında Istanbul Kumandanı olduğu halSaat sekiz buçuktan itibaren, caddeler de kabul odasında yer almış, şehir ban Şehidiliği ziyaret Geçid resmine iştirak eden askerden bir kısmı ve îtfaiye bandosu Edinıeka pıdaki Şehidliğe gitmiş, Fatih Kayma kamı İhsanla İstanbul Kumandanhğı, Parti, Vilâyet, Belediye mümessilleri ha Cumhuriyet balosu, dün akşam TakLitvanya Başvekilile Moloto sim bahçesinde yeni kazinoda virilnıistir. arasında Vali ile Vilâyet ve Belediye memurlan, davetlileri karşılamış, balo geç vakte kaMoskova 29 (a.a.) Litvanya Ba dar büyük bir neş'e içinde devdm etmiş vekili Cernius, Molotof'a bir telgraf gö tir. dererek Litvanya kıtaatının Vilno'ya Karagümrükte dikleri şu anda Litvanya milletinin So Karagümrük sahasında Cumhuriyet yet milletine karşı beslemekte olduğu sa bayramı münasebetile dün Karagümrük mimî minnettarhğı bildirmiştir. kulübü tarafından tertib edilen eğlenceler Molotof, cevaben bir telgraf çekere çok güzel olmuş, saha baştanbaşa bay teşekkür etmiş ve Litvanya ile Sovyet Rusya arasındaki dostluğun bundan böyraklarla süslenmiştir. le mazhar olacağı inkisafın sulh davasına Karagümrük Fıkaraperver cemiyeti tarafından da 27 nci ilkmekteb salonunda ve iki milletin refahma hâdim olacağı kanaatinde bulunduğunu bildirmiştir. bir balo verilmiştir.