4 Ekim 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

4 Birindteşrin 1939 CUmtiUKIYET Bugiinkü harbin içyüzü: 5 f Şehircilik mütehassısı Prost dün geldi Ingilterenin yeni karacı {Baştaraft 1 inct sahifede) «Berlin halkı anlamışbr ki, Aim*' • >» başından aynlmamalan icab edenleri de nın hükumet merkezi de İngiliz hava I J V çıkarmak lâzım gelmektedir. 20 yaşında vetlerinin uçuş sahası haricinde değildir.» olan gencleri hükumet derhal askere alacaktır. BUHRAN HAD SAFHADA... Lord Halifaks, Lehistanın bir aksülâmel husule getirebilecek harekâttan ictinab etmesi yolunda Beck nezdinde ciddî teşebbüslerde bulunuyor ALMAN TAHŞtDATI DEVAM EDERKEN LEH ORDUSU NİÇIN MUKABÎL TEDBİRLER ALMADI? Lord Halifaks'tan Varşovadaki îngiliz | 1 Ekselânsınızın fikirlerini bu sabah M. Beck'e izah ettim. maslahatgüzan Norlona Hariciye Nezareti. 21 temmuz 1939 2 M. Beck, Polonya hükumetinin (Telgraf) Almanyanın vaziyetinde bir salâh husu1 Danzig'de Almanlar tarafmdan le getirmek istediğine dair emareler bekihdas edilen vaziyet dolayısile Lehista lediğini ekselânsınıza temin etmemi rica nın dostane müzakerelere yanaşmamasm etti. Polonya hükumeti, bu meselede Îndan ve binnetice vaziyetin bir kat daha giltere hükumetile tamamile hemfikir okesbi vahamet etmesinden endişe eyle larak vaziyetin ıslahını umumun menfaamekteyim. tine uygun addetmektedir. Danzig'deki 2 Sizce ciddî bir mahzur yoksa Polonya Yüksek Komiseri her meseleyi M. Beck nezdinde aşağıda izah edilen kendi çerçevesi dahilinde müzakere etşekilde bir teşebbüste bulunmanızı rica mek üzere talimat almıştır. Bundan dolaederim. yıdır ki, Polonyalı gümrük muhafızının 3 îngiltere hükumeti, bazı yeni hâ katli bile mevziî bir hâdise telâkki edildiseler cereyan ettiğini teessüfle haber mektedir. almış, fakat bilhassa Almanyanm Dan3 En mühim mesele Almanyanın zig meselesinde bir salâh husule getirmek yeni temayülâtı hakkmda Milletler Ceistediği bir sırada Lehistanın şimdiye kamiyetinin Danzig Fevkalâde Komiseri dar gösterdiği itidalden ayrılmıyacağını tarafından verilen malumatın bir manevümid etmiştir. Daha müsaid bir hava yara olup olmadığının tespitidir. M. Beck ratılmasma yardım edecek siyaseti ihlâl bittabi şüphelenmektedir. Zira, Lehistan, etmemek elzem olduğu cihetle, LehistaAlmanyanın zihniyetine bittecrübe vâkif nın her zamandan ziyade şimdi tahrikâve Almanyanın her ne suretle olursa olmiz harekâttan içtinab etmesi ve matbuatı sın Lehistanı îngiltereden ayırmak ısleitidale davet etmesi icab eder. Bilhassa Almanya veya Danzig Âyanı tarafından diğine kani bulunmaktadır. Almanya badaha müsaid bir hattı hareket takib edildi zan tehdidle, bazan da uzlaşma taraftan ği takdirde, Lehistan böyle bir hareketi zâf görünmekle bu gayeye nail olmak istiyor. eseri telâkki etmek gibi tahrikâtta bulun Lehistan hükumeti, Almanyanın gerginlimamağa azamî dikkat etmelidir. Bütün ği izale etmek istediğine dair halen en ubunlann haricinde, Âyan Meclisi muay fak bir emare bile mevcud olmadığı kayen meseleleri müzakere etmek suretile naatindedir. Nitekim, Danzig'in askerivaziyette bir salâh husule getirmek arzu leştirilmesine ve Polonya hududundaki ederse, Lehistanın bilâteahhur ve dosta Alman tahşidatına devam edilmektedir. ne şekilde cevab vermesi lâzım geldiğini Mareşal RidzSmigly şimdilik mukabil tedbirler almamıştır. Bunun sebeblerinde zannediyorum. 4 Malumat kabilinden olmakjize den biri de Lehistanm askerî maksadlara re size şunu da bildirmek isterim ki, Âyan büyük meblâğlar tahsis edecek kadar Meclisi talebi üzerine Yüksek Komiser zengin olmayışıdır. tarafından verilecek herhangi bir karar4 Förster'in ağzmdan kaçırdığı dan gerek Yüksek Komiser, gerekse Dan sözler, Almanyaya atfedilen yeni temazig'deki konsolosumuz vasıtasile derhal edecek mahiyette cjeğildir. haberdar edilmekliğimizi temine muvaf MmnaireyTirMiHetler Cemiyeti Komiseri fak olabileceğimi ümid ediyorum. Bu Burkhardt'a Polonyalılann Danzig'deki takdirde icabmda Polonya hükumetine şimendifer hatlannın iki tarafına müselitidal tavsiye edecek vaziyette bulunabi lâh nöbetçiler dikmek tasavvurunda olleceğiz. duğunu söylemiş ve şikâyet etmiştir. M. 5 Matbuat neşriyatînın vazîyetî de Burkhardt, bu gibi şikâyetlerin, Danzig ğiştirecek mahiyet almasma mâni olmak Âyan Meclisi reisi Greisler tarafından için Polonya hükumeti nezdinde teşeb yapılmasmın daha doğru olduğunu bebüslerde bulunmanız aynca rica olunur. yan etmiş ve esasen Lehistanın böyle bir Gazetelerin neşriyatı, îngiliz ye Alman niyette bulunduğundan da haberi olhükumetlerile Danzig Âyan Meclisinin madığmı ilâve etmiştir. M. Beck, Doktor vaziyetinde bir salâh husule getirmek is Förster'in mevzuubahs iddiasının Danzitedikleri hakkındaki intıbaı ihlâl etmiye gin askerileştirilmesini ilerletmek üzere cek mahiyeti haiz bulunmalıdır. bir bahane olduğunu zannediyor. 6 Almanyanın hattı hareketi ne o5 M. Beck, ekselânsınızın umumî lursa olsun, Leh hükumeti Danzig'deki arzulanna tamamen iştirak etmekle beNazilerin şefi Förster tarafından Fevkaraber, Almanyanın siyasetinde herhangi lâde Komisere yapılan teklifleri kolaybir değişiklik husule geldiğini teyid edeIaştırmak için elinden geleni yapmalıdır.» cek bir delil mevcud olmadığına kanidir. **» 6 M. Beck, neticede, bana îngilVarşovadaki Îngiliz maslahalgüzart tere ile Fransanın da muzaheretile DanNorton'dan Lord Halifaks'a zig Âyan Meclisi nezdinde ihtar mahiVarşova, 25 temmuz 1939 yetini haiz bir teşebbüsün faydah olaca(Telgraf) ğını el'an ümid ettiğini söylemiştir. 21 temmuz tarihli telgrafınıza cevab(Yarın devam edecek) dır: Denizlerde Kopenhag 3 (a.a.) Danimarka, Almanya tarafından bitaraf gemiler hakkmda ne suretle hareket edileceği bil » Londra 3 (a.a.) Pressassociation, dirilinciye kadar İngiltereye et ve çiftlik îngiliz tayyarelerinin Berlin ve Potestam mahsulâtı göndermiyecektir. üzerinde yaptıkları uçuşlarda beyanna îsveç tayyaresinin bir Alman rö~ meler atmış olduklannı bildirmektedir. Garbda vaziyet Danimarkanın karart tngiliz tayyarelerinin Berline attıkları beyannameler Cephedeki tngîlizler nasıl çalışıyorlar? Şehircilik mütehassısı Prost, dün sabah kendisinl karşılıyanlarla birlikte Sirkeci ganndan çıkarken... Şehircilik mütehassısı Prost, dün sabahki Avrupa ekspresile Paristen şehrimize gelmiş, istasyonda îmar müdürü Hüsnü, Harita müdürü Galib ve Belediye İmar müdürlüğü memurlan tarafından karşılanmıştır. Prost, öğleden sonra îmar müdürlüğüne gelmiş, İmar Bürosunun faaliyeti hakkında izahat almıştır. Prost, akşam geç vakit de Vali ve Belediye reisi Lutfi Kırdan ziyaret etmiştir. Mütehassıs, şehrimizde üç ay kalacak ve bu müddet zarfinda birinci beş senelik İmar programının tafsilât plânlannı hazırlıyacak, Taksim meydanile meşgul olacak, Taksim kışlası arsasınm alacağı şekli tespit edecek, hazırlanmış olan Kadıköy Üsküdar nâzım plânını gözden geçirerek Boğaziçinin nâzım plânını yapacaktır. Mütehassıs Prost, bir arkadaşımıza şu beyanatta bulunmuştur: « Burada üc ay kadar kalacak, Anadolu tarafınm plânlarını yapmağa çalışacağım. Bunun nekadar zaman zarfinda ikmal edileceğini kestiremem. Nâzım plânı yapılan kısımların tafsilât plânlannı da hazırlıyacağım.» Londra 3 (a.a.) Fransadaki İngiiiz ordusuna mensub bir zat, kendi gözlerile görmüş olduğu şeyleri, İngiliz ordufunun vazifesini ifa etmek için hazırlık lannı ne suretle yapmakta olduğunu nakletmektedir. îngiliz askeri, Hitler ve Stalin'in yapabilecekleri sulh teklifleri hakkındaki iikrini, kendine hâs bir tarzda ifade et mektedir. Bu da Almanlara karşı kullarılacak olan harb malzemesini teraküm eltiren sayısız kamyonian doldurmak ve bosaltmaktır. Harb malzemelerinin adeta dağlan andıran yığınları, Fransada bütün rıh tımlarda görülmektedir. îngiliz askeri, bu malzemenin birkaç gün içinde yerinden kaldınldığmı, çok uzak yerlere, müstakbel muharebelerin sahneierine yakın mahallere nakledildiğini anlatmaktadır. îşler, gizli esrar perdesinin arkasında devamlı surette görülmektedir. Fransada zamanm icabatma tevfıkan vazedilmiş oîan bir takım işaretler nazarı dikkati celbttmektedir. Üniformaları üzerinde madenî plâkalan bulunan İngiliz askerleri, İngiltere den gelmiş olan mühimmat yanında nöbet beklemektedir. Askerî binaların dahil ve haricindeki bütün frans'zca yazılara ingilİ7celeri de ilâve edilmiştir. Sebebi de îngiliz askerlerinin Fransız askeri kadar yelunu bilmesini, şaşırmamasını temin etmektir. morkornne açtığt ateş Londra 3 (a.a.) Kopenhagdan bildirildığine göre bir İsveç tayyaresi, dün îsveç karasularında bir İsveç vapurunu takib etmekte olan bir Alman romorkörii üzerine ateş açmıştır. Romorkör, derhal cngine açılmıştır. Alman tahtelbahirlerine karşı yeni tedbirler Stokholm 3 (a.a.) İskandinavya gazeteleri, amansız bir harb yapmakta olan Alman tahtelbahirlerini ticaret gemilerini torpillemekten menetmek için icab eden tedbirlerin alınmasını istemekte berdevamdırlar. Batırılan ingiliz gemisi Londra 3 (a.a.) Dün Atlantik denizinde bir korsan gemisi tarafından batırılmış olan «Clement» ismindeki İngiliz gemisinin 29 eylulde Nevyork'tan aynlarak petrol ve muhtelif eşyayı havi 20 bin sandıktan ibaret yükile Brezilyaya gitmekte olduğu bildirilmektedir. îngiliz gazetelerinin bildirdiğine gore bu meçhul korsan gemisi harbin başlanğıcındanberi muavin kruvazör haline ifras edilen bir Alman vapurudur. Bütün îngiliz gemılerine müteyakkız bulunmaları tenbih edilmiştir. İngiliz Amlrallığı, Alman korsan gemilerinin taarruzlarını beklediği için esasen bun'ara karşı koymak üzere lâzım gelen tedbirleri almış bulunmakta idi. f Dün şehrimize gelen Çek mültecileri ı Vapurun mürettebatt Londra 3 (a.a.) «Clemenr» vapuru mürettebatından sağ kalanların salimen Caceio'ya vasıl oldukları resmen bildirilmektedir. Şarkta vaziyet Sovyetler garb hududuna harb malzemesi gönderiyor Bir müddettenberi ÇekoSlovakyadan mülteci grupları gelmektedır. dün de 20 ki^ilık bir grup ekspresle İstanbula muvasalat etmiştir. Buniar Fransadı teşekkül eden Çek lejyfnuna iltihak edeceklerdir. Mülteciler, Bohemya ve Moravyada Almanlara karşı büyük hoşnudsuzluk mevcud olduğunu ve bazı mmtakalarda isyknlar zuhur ettiğini beyan etmektedirler. Resım, dün gelen mülteci grupunu Sirkeci ganndan çıkarken göstermektedir. Moskova 3 (a.a.) «Havas» Sovyet ler Birliğinin garb hududuna yeni kıt'alarla mühim miktarda harb malzemesi gönderilmektedir. Cumartesi günü Moskovada Gazolin yüklü 210 kamyon görülmüştür. Kam jonlar, pazar günü Moskovadan garb istikametine hareket etmişlerdir. Asker ve harb malzemesi yüklü daha bazı kam yonlar da görülmüştür. İsveç limanlarında easuslarla mücadele Stokholm 3 (a.a.) Gazetelerin dirdiğine göre Alman tayyare ve tahtelbahirlerinin İsveç kara sulannda son zamanlarda taarruza geçmeleri üzerine isveç hükumeti, refakat sistemini kabule mecbur olacaktır. Bundan maada îsveç limanlarında casusluğa karşı mücadele etmek üzere tedbirler alınmıştır. ( İtfaiye mektebinde yeni sene dersleri J Harb raoorları Fransız tebliği Paris 3 (a.a.) 3 ilkteşrin sabah tebBerlin 3 (a.a.) Büyük Alman u liği: Geceleyin her iki tarafta büyük kemumî karargâhı, diğer bir takım Alman şif kollan faaliyeti olmuşhır. Lıtaatınm 2 ilkteşrinde Varşovanın müstahkem mevkiine girmiş olduklarını bil Paris 3 (a.a.) 3 teşrinievevl akşam dirmektedir. teMiği: Varşova ve Modlin'de yakalanan esirMozol (Moselle) ın doğusunda ve lerin ve zaptedilen malzemenin cetvelleri Saır'm doğusunda düşmanm ansızın yaphenüz yapılmış değildir. tığı hücumlar püskürtülmüştür. Garb cephesinde sadece tayyare ve Ayni bölgelerde iki taraf topçusunun topçularm hafif faaliyeti görülmüştür. faaliyeti kaydedilmiştir. Almanların faaliyeti Fransızlarm keşif hareketleri MÜTEFERRtK Dış Ticaret müdürü Ankaraya çağırıldı Bir müddettenberi şehrimizde bu lunan ve Almanya ile tıcarî münasebatımız üzerinde tetkikler yapan Ticaret Vekâlet: Dış Ticaret dairesi reisi Bür han Sanusla heyet azalan, merkezden aldıkları emir üzerine dün akşam An karava hareket etmişlerdir. KÜLTÜR İŞLERİ Engel imtihanları müddeti uzatıldı Lise ve oıiamekteblerde engel imtihanma kalan talebelerin imtıhanlan, şımdıye kadar 7 birinciteşrine kadar yapılmakta idi. Bazı talebelerin mağ • dur oldukları görüldüğünden Maarif Vekâîeti, bu seneye mahsus olmak üzere engel imtihanlannı bu aym 15 ine kadar temdid etmiştir. Paris 3 (a.a.) Bir aydanberi debilânçosu vam eden harbde, şunu kaydetmek lâ Paris 3 (a.a.) Eylul ayına aid ha zımdır ki, bütün Fransız harekâb Alman va muharebeleri bilânçosu resmen neşretopraklarmda ve yerine göre alb veya dılmîşlir: yedi kilometre derinliğe kadar olan bir Mezkur ay zarfinda 8 Fransız cve 24 İtfaiye mektebinde derslere başlandığım yazmıştık. Yukandaki resim, sahada cereyar; etmektedir. Umumî iler Alman tayyaresi düsmüştür. nefer namzedlerini bir ders esnasmda gösteriyor. leyiş ağırlaşmıs ve mahallî kısa harekâta ve bunları takib eden sükunet devrelerine Bulgar kilisesinde 3ün Beynelmilel Selânik Fuarındaki Türk paviyonu inkılâb etmiştir. yapılan merasim Askerî sahadaki bu sükunet siyasî cephedeki faaliyete tesadüf etmektedir ki bu da, mutad hareketiere uygundur. Alman kumandanlığı, kaydedilen araziyi tekrar ele geçirmek için yaptığı te şebbüslerin akim kalması üzerine, bu arazinin Fransızlar tarafından tarsinini işkâl etmek için topçu ateşi açmakla iktifa ediyor. Fransızlar ise, gelecek terakkilerin hedcfini teşkil eden mevziJere karşı keşif ha reketlerinde bu'unuyorlar ve Almanlann yeni mevzilerini tehdid ediyorlar. Dün Bulgar Kralı Majeste Boris'in tahta çiıcmasının 21 inci yıldönümü münasebetile Şışlideki Bulgar kilise süıde ruhanî bir â\on icra edilmiştir. Bir aylık hava muharebeleri Karadenizde dolaşan bir hedef gemisi Karadenizde, Anadolu Karaburnu a" cı^ndc dört direkli bir gemi görülmüş ve bunun sulann istıkametine göre serseri bir şekilde dolaşmasmdan içinde kımsenm olmadığı anlaşılmıştır. Bu döıt direkli geminin Karadeniz devletlerinden binne aid bir endaht hedef gemisi olduğu ve demirini tarayarak engine açıldıŞı zannolunuj'or. Gemi üzerme bir müfreze gönderilmesine kara vpnlmistir. Gene Karadenizde Kilara ile Adacık arasmda sahılden dört mil acıkta tor pil veya ziyalı şamandıraya benzer bir eisirn görülmüş, imhası nakarrür et mistir Balık ihracatı genişliyor Taze balığm, tuzlanmış olsa dahi ihracına müsaade olunması üzerine balık :hracatı genişlemiş ve taleble mütenafib olarak yükselmiştir. Palamutun çıfti elli kuruşa kadar satılıyor. Dün de Canakkaleden iki balıkçı gemisinin gırdıği haber verilmiştır. Bahkçılar, hükumetin verdiği karar üzerine piyasanm açılmasından çok meni nur.durlar. Maarifte bugün yapılacak mühim içtima Şehrirrnzdeki resmî ve hususî lise, ortamekîeb, muallim ve meslek mek tebleri müdürlerile ecnebi ve ekalliyet mekteb'eri yardirektörleri ve bütün Maarif memurlan, bugün saat 14 te Maarif müdürlüğünde toplanacaklar • dır. Bu toplantıda pasif korunma tali matnamesi mucibince bütün mekteb • Selânik sergisinde Türk paviyonu lerde ve Maarif müesseselerinde şimdiSelânik (Hususî^ Uzun zaman 1 hakkmda muf assal izahat almışlardır. ye kadar yapılan ve yapılması lâzım ş gelen teskilât ve alman tertibat işleri danberi hazırlanmakta olan on dördüncü Bilhassa halı, ç;ni ve Inhisar maddeleri gözden geçirilecek ve ne gibi vesaite beynelmilel Se'ânik fuarı büyük mera miz üzerinde tevakkuf eden büyük ziya ıhtiyac olduğu tespit edilecektir. simle açılmışbr. Fuarın küşadından bir retçi, halı ve çinilenmizin inceliğini ve şagün evvel Elen Kralı İkinci George, yan rablarımızı takdırh gözden geçirerek palarında Veliahdle refikası, Selânik umu viyon komiserine teşckkürlerini beyan eyDenize yuvarlanan araba SÜTÜCÜ Hasanın idaresindeki çift atlı mî valisi ve generaller olduğu halde Türk lemişlerdir. beygır erabası, dün Baltalimanından paviyonunu ziyare* etmiştir. Kral, itina Fuarın resmen açıhşmdan sonra Pro kum yüklerken hayvanlann ürkmesıle ile hazırlanmış olan Türk paviyonunun paganda Nazın Teodoros Nikolidis, redenize yuvarlanmıştır. her standı önünde durmus ve müteaddid fakatinde Selân'k umumî valisi Georgios Kurtarılması için yapılan bütün gay sualler iradile paviyon komiseri Zeki Girimis, banka müdürleri ve diğer resmî rete rağmen hayvanlar boğulmuş, ara Doğanoğlundan ihrac maddelerimiz, sıdaire şefleri olcîuğu halde paviyonumuzu bacı bir talih eseri kurtulmuştur. I n a î mamulâtımız ve kültür hareketlerimiz ziyaret etmişlerdir. Alman erkânıharbiyesinin endişesi artıyor! Ham madde meselesi Dün akşam saat 16 da Mmtaka İktı «ad nıüdürlüğünde bir toplantı yapıl TIIŞ ve bu toplantıda şehrimizdeki hemen bütün fabrikatorlar ve millî sanavi bMigi erkânı bulunmuştur. Geç vakte kadar devam eden içtimada millî sanayiın ham madde meselesJ uzerind? görüşülmüştür. Bu arada sa nayicilerin ayn ayrı mütaleaları dın lenmıştır. TetkikJere devam edilecek ve netice birkaç pün içinde tespit edılerek An karaya gönderilecektir. Londra 3 (a.a.) Fransız kıtaatmın Sarrebruck istikametinde tedricî ilerleyişi İngiliz matbuahnın yeniden nazarı dık katini celbetmektedir. Gazeteler, Alman kurmaymın endişe] erinin mütemadıyen arttığım kaydediyorlar. «Manchester Guardian», Almanların Yakalanan kumarbazlar bir mukabil taarruz hazırlıklarile meşgul Suievmani} ede İsmetiye caddesinde olduğu mütalea&ındadır. Hsnünün kahvesmde kumar oymyuTi «Yorkshire Post» şöyle diyor: «Düşman arazi kaybetmekte devam edi Ali, Mehmd Ali ve Şükrü adında üç kışi, yakalanarak Adliyeye verilmiş yor. Bilhassa dün Saarlantern'de bütün lerdir. tepeler Fransızlarm eline geçmiş bulunuyor.» Davet Diğer taraftan tngiliz tayyarelerinin Varşova ataşemiliterimiz Necati tiBerlin üzerinden uçuşlarına temas eden terın aiiesine mensub bir zatın matbaı bu gazete, mezkur hâdise üzerinde tevak amıza müracaatle arkadaşımız Nadir kuf ederek diyor ki; • Nadiyi görmesi rica olunur*