16 Ağustos 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

16 Ağnstos 1939 CÜMETDRİYET HAVA HUCUMLARINDA PASIF MUDAFAA Tayyareciliğin kaydettiği terakkiler, bir harb vukuunda hiç kimsenin tehlikeden masun kalmıyacağını, sivil halkın da harb muhataralarını ordu ile paylaşmak mevkiinde olduğunu göstermektedir L K infilâk bombaları Yangın bambaları Gaz bombaları fstrnbulda dün >apılan tecrübelerden: Beyoğlunda teskil olunan ekiplerden biri işbaşma gitmeğe müheyya vaziyette Harb halındeki memleketlerde sivil ahalının pasif müdafaası meselesi, hava ordulannın ıhdasına kadar, tamamıle ikinci plânda bırakılıyordu. Fılhakıka, cephelerdekı askerî harekât haricinde, \e 1871 Paris muhasarası gibı haller müstesna, sivil ahalı, düşman tarafından hemen hiçbir tehlikeye manrz değildi.' Fakat, hava orduları, cephe gerismin bu imtiyazlı mevkiıni bırdenbire sarstı. 1914 te, şehirler üzerinde dolşmaya başİıyan bombardıman tayyarelerı, mü^eakıb yıllar ıçınde, nıüstakbelde sivil ahaliyi bekliyen hava tehlikesini gitgide daha bariz bir şekilde göstermekle berabcr, bır taraftan tayyarelerin uçuş sahalarının darlığı ve tayyareye yüklencn bomba adedinin azhğı, diğer taraftan, tayyare bombalarının münhasıran infılâklı oluşu ve ne yangın bombasınm, ne de boğucu gaz bombasının henüz tatbikat sahasında yer almamış olması, hava tehlıkesmi nıspeten mahdud bir halde bırakıyordu. O zamandanberi, tayyareciliğin kaydettiği terakkiler, fennî araştırmaların verdığı netıceler, hulâsa bütıin bu ölüm vesaitınin eriştıği tekemmülât, bir harb vukuunda hiç kimsenin tehlikeden masun kalmıyacağını ve muharib bir memleket halkın:n, harb muhataralarını tamamen paylaşmak mevkiinde kalacağını aşikâr olarak anlatmıştır. gıbi üç cepheden, dıkkat ve ehemmıyetle mütalea edeceğiz. Evvelâ, tayyare bombasının arzettıği üç nevi tehlikeyi gözden geçırelım: infilâk bombaları, yangın bombaları ve boğucu gaz bombaları diye üçe ayıracağ'mız hava tehlıkesinden, infilâklı bombalara karşı tek masuniyet çaresi sığınaktır. Yangın bombalarına gelince, bunların maddî hasarat bakımından ehemmıyeti, infilâklı bombaların nüfus bakımından arzettiği tehlike nispetinde büyüktür. Hali hazırda, malum olan üç nevi yangın bombası, fosfor veya son derece çabuk tutusur mayilerle doldurulmuş bombalar, ternıit bombaları ve elektron bombalarıdır. Fosforla veya çabuk iştial eden mayilerle doldurulmuş yangın bombaları, gayet seri olarak öyle büyük bir hararet tevlid ederler ki, suyun tutuşan noktalar üzerindeki tesiri pek geçici kalır. Sıkılan su tebahhur eder etmez, ayni nokta tekrar ateş alır. Maamafıh, bunlardan yalnız fosforla dolu bombaların tutuşturduğu ateşi, beher litre suya 50 gram nispetinde sülfat dö kuivr ilâve etmek suretile söndürmek mümkündür. Çabuk tutuşan mayilerle dolu bombalara gelince bunlann ateşini de, karbonlu köpük fışkırtan ve bugün artık harcı âlem olan yangın söndürme makinelerile söndürmek kabildir. rın gazi de çavdar ekmeği kokusu neşrederler. Bundan maada, daha bîrçok alâmetler vardır ki, zehirli gazin sizi ıhata eden hava içine yayıldığını, muhakkak surette bildirir» Kâh gozler 'j&mmmmmmmm de, kâh buruada ve boğazda gıcıklamna ve yanma şeklinde anî bir tezahürü takıb eden aksırık, öksürük, fazla tükürme ihtiyacı, burun akması gibi haller, bazan da gaseyan, zehirli gazin mevcudiyetinı inkâr kabul etmez bir şekilde gösteren emarelerdir. Boğucu gazle muhat olduğunuzu anlatan emarelerden birisi de geniz; gıcıklanmasile müterafık göğüs sıkışması ve gitgide artan nefes darlığıdır. Bu alâmetlerden herhangi biri belirir belirmez, ilk yapılacak iş, hiç şüphesiz, eğer \arsa maskemzi, dakika kaybetmeden takmaktır. Gaz hücumuna uğrayan kimsenin aklından asla çıkarmaması lâzım gelen bır nokta vardır ki, yüzüne takacak maskesi olsun olmasın, telâşa ve korkuya kapılmamak, her türlü beyhude çırpınmadan tevakki etmektir. Yapılacak en mühim iş, kabil olduğu kadar siir'atle, fakat kat'iyyen koşmadan, zehirli gazin yayıldığı mmtakadan dışan çıkmaktır. Bu da, rüzgârın estıği ıstikametın aksine yıirümekle, yani gaz bulutile beraber ayni istıkamete değil, aksi cihete doğru gitmekle kabildir. Maske bulunmadığı zaman, göze kenarlı otomobıl gözlüğü takmak, burnu ve ağzı, âdi soda veya bikarbonat dö sud Tiahlulünde islatılmış bir mer.dille tıkamak gibi muvakkat tedbirler almak mümkünse de, tesiri çok şüphelı olan bu tedbııleri tavsiye etmemek müreccahtir. Gaz bulutundan dışan çıktıktan sonra, eğer gaz teneffüs edılmısse, herhangi bir hareket, tehlikeyi arttırabılir. Onun için, derhal yere uzanıp hiç kımıldamadan yatnıak, gelecek imdad memurlarını beklemek, en muvafık tarzı harekettir. Uzerinize iperit ve mümasılı gibi, mahıyeti meçhul bir mayi fışkırd'ğı takdirde, bunun tahaffuz tedbiri on dakıka 7arfında ittihaz edılmek lâzımdır ve buna intizaren, mayiin ıslattığı yerleri, bir sünger kâğıdıle veya bir parça pamukla, ka^'ıyyen sürtüp oğusturmadan, kurutmak ıcab eder. Bundan sonra, ayni noktayı kireç kaymağile hafif hafif uğuşturmalı, o bulunmadığı takdirde bol petrol, alkol, oksijenli su yahud benzın^e ıslatmahdır. Mayi gazler gözlere de isabet etmiş Eminönü meydanında teşhir olunan ve halka izahat verilenbir Meselâ, iperit gazi bulaşnvş herhangi bir gıda maddesinden bir ıki lokma yemtk, tiz bır ölümü davet et.neye kâfidır. Hava hücumu geçtikten sonra, zehirli gazin temasma maruz kalmıs evlerde dezenfeksiyon yapmak, bu işje muvazzaf heyetlere terettüb ettiği için, gerek hava hücumunda evinde kalan, gareK sığınağa bar nıp hücum geçtikten sonra eve avdet eden sivil ahalinin ilk işı, eğev bına dahilınde zehirli gazin mevcudiyetinı gösteren bir emareye tesadüf ederse, derhal alâkîdar memurları bundan habordar etmektir. Maamafıh, resmî memur'ar gelinciye kadar, nisbî bir tesir olsun yspması itibarıle ihmal edılmemesi münasib olan bazı temizleme usullerini, bızzat yapmak da mi'mkündür. Meselâ filit tulumbasile, bir îitıe suda 150 gram karb'">nat dö sud mahlulünü hali, kilim, örtü gibi eşyaya ve kapı, pencere aralıkları g'jı yerlere sıkmak faydadan hali değüdr. Yalnız, iperit gazi için 10 litre suda 1 litre ıtır savu mahlulü püskürtmek icab eder. tayyare bombası olabilir. Bu takdırde, bir litre suya 22 gram bikarbonat dö sud, yahud 14 gram mutfak tuzu ilâve ederek, gözleri bununU bol bol yıkamalıdır. Bu tedavi usulleri gayet basit olduğu için, âcil vaziyet beklenmeden, müsaid zamanda rahat rahat hazırlanabilir. Bir litre suda 14 gram tuz eritip bir şişe içinde sıkı sıkı kapalı olarak muhafaza etmekten kolay ne vardır? | Eğer iperit gaz 4 esvablara veya ayakkabı, şapka gıbi giyim eşyasına bulaşmış bulunursa, bir lâhza vakit kaybet meden bunları derhal çıkarmak ve im dad heyeti tarafından yapılacak dezenfeksiyondan sonra giy mek, unutulmaması lâzım gelen ehemmiSıhhî imdad kollarından iki * yetli bir noktadır. tam techizatlarile Yangın bombalarınm tesinni îzale etmek değilse bıle azaltmak bakımından tatbikı şayanı tavsiye olan diğer bir tedbir de, kumaş ve tahta gibi çabuk tutuşabılen eşyanın, yanmaz hale getirilmesidir. Bunu temin için muhtehf mahluller kullanılır. Gerçi bunlardan hiçbirisi, ne kumaşı, ne de tahtayı ateşten büsbütün masun kılan şeyler değilse de, ateşe maruz kaldıkları takdirde .gayet aheste ve katiyyen alev çıkarmadan yanmalarını temin ederler. Hatta, bu usul, yalnız hava hücumlarında, yangın bombalarınm tesirini önlemek bakımmdaa değil, alelâde yangın tehlıkeleri vukuunda da faydalı bir tedbir olduğu için, her zaman tatbikı tavsiye edilebilir. Ateşten masun kılan maîıluller arasında en şayanı tavsiye olanı, gerek kumasın rengini bozmaması, gerek kullanılışına halel getirmemesi itibarile boraks ve asid borik mahlulüdür. Netice... Pasif korunmanın, hava hücumlanndaki faydası ve lüzumu hakkında fazla söz söylemek zaiddir. Avrupa büyük devletlerinın hepsinin çok pahalıya mal olan yeni malzeme ve vesaıtle, yeni baştan kurulan geniş teşkilâtla bu işe el koymaları, pasif müdafaanın ehemmıyeti hakKinda kâfi bir fıkir verir. Fazla olarak, son zamanlarda, muhtelif sahalarda yapılan askerî harekâtın verdiği tecrübeler, sivil ahali için pasif korunmanın Iüzumunu tebarüz ettirmiştir* Meselâ Çinde ve İspanyada, yangın bombalarını sık sık kullanan taraflar, hasum tarafı büyük hasarata maruz bırakmışlardır. Madrid'de, bir tayyare hücurr.unda, itfaiye efradı tam yüz dört muhtelif noktaya imdad gcjtürmek mecburiyehnde kalmışlar ve birkaç gün zarfında, yangın bombalarınm tutuşturduğu ateşleri söndürmek için yedi yüz defa müdahalede bulunmuşlardır. Barselon'da, infilâklı bombalar, 16 ınart 1938 den 18 mart 1938 gününe kadar, yani ıki gün zarfında, ahaliyi, fasılasız olarak dehşet içinde bırakmıştır. Kırk sekiz saat zarfında 50 ton bomba atılmış, bu bombalar üç yüz elli infilâk yapmış, kırk sekiz binayı temelinden yıkmış, yüz tanesını de mühım hasarlara uğratmıştır. Madrid'de atılan 350 kiloluk bir bomba, beş katlı bir binanın damından gırıp zemin kafma kadar inmiştir. Zehirli gaz ne İspanyada, ne de Çinde kullanı'mıştır. Buna mukabıl, Habeşiiianda, Italyan tayyarelerınin kullandığı gaz bombalarınm, 500 metrelık bir daire dahiiinde müessir oldukları görülmüştiir. Bütün bu misaller, muhakkak bir tehlike* teskil eden hava hücumuna karşı, imV<lnın müsaadesi nispetinde ve azamî şek'lde hazırlanmak Iüzumunu göstermez mi? Pasif müdaffada maske Tahaffuz çarelerî Bu vziyet karşısmda, hava ordusunun Yangın bombalarından termit ve elekyapacağı tahribatı, imkân mspetinde ön tron bambalarına gelince, bunlann üzelıyecek tedbirler düşünmek ve tatbik et ıinde, ne suyun, ne de söndürücü kimyemek zarureti kendini gösteriyordu. •î maddelerin zerre kadar tesiri olmadığı v Bütün dünyada ittihaz edılen ve dün maalesef sabittir. Hele su, bu bombaları denberı mefruz bir seferberlık hali yaşıyan söndürmek şöyle dursun, ateşi büsbütün İstanbulda tatbik edılecek olan pasif mü arttırır, tutuşmuş mayii etrafa fışkırtır, dafaa tertibatı, bu zaruretin neticesinde hatta bazan infilâklara sebebiyet verir. tetkikler, tecrübeler ve araştırmalarla, lü Bu iki bombanın çıkardığı yangını sönzumu ve faydası tespit edılen tedbirlerdir. dürmek, ancak kum dökmekle kabil olaPasif korunmanın tatbik şeklıni, tehiıke biliyor. Son zamanlarda, Fransada, haişareti verildikten sonra bu tehlikeden sa va tehlikesine karşı pasif müdafaa tertikınmak için nasıl hareket edileceğini, ga batı alındığı sırada, her eve çuvallarla dazetelerle ilân edilen talimatname, herkese ğıtılan kum bu ihtiyacı karsılamıştır. öğretmiş bulunuyor. Bu talimatname hüFakat, sivil ahaliyi en fazla korkutan kümlerine ilâve edılecek birşey yoktur. tehlike, zehirli gaz olduğu şüphesizdir. Ancak, pasif müdafaa, mutlak bir emni Zehirli gazlerin tesiri, nefesi kesmek, gözyete girmek demek olmayıp, sadece teh yaşı döktürmek yahud aksırtmak; derin likeyi imkân nispetinde azaltmaya matuf yanıklar, yaralar açmak veya zehırlemek bır tedbir teskil ettiğine göre, tehlike ken gibi türlü türlüdür. Ağlatan ve aksırtan dmi gösterdıkten sonra nasıl hareket edi gazler en zararsızları olup, bunlardan sonleceğini bilmek, yani sığındıktan sonra ra sırasile boğucu gazler, yara açan gazhakikaten selâmete ermek için mütemmim ler ve nihayet asid syanidrık, oksid dö malumat edınmek, hava tehlikesi bahsı karbon gibi zehirleyıci gazler gelir. rın çok mühim bir cephesidir. Üç tehlike Havadan gelecek her bombardımanın, nüfus ve bına bakımından ıki nevi za\ıatı vardır. Bu itıbarla, sıvıl ahali mecmalarını, yaralıyı tedavi, yıkılanı tamir gibi ıki mühım vazıfe karşısında bırakan hava tehlikesi burada, sebebıyet vereceği hasarın tenevvüü, tayyarelerin kullanacak'an bombaların en\aı ve bunlardan korunmak veya tesırlennı izale ve tedavi etmek Zehirli gazler Zehırh gazlerden korunmanın ilk şartı, elbette ki, o gazm sizi ihata eden hava dahilindeki mevcudiyetinı hıssetmenizdir. Bu mevcudiyeti bildiren ilk alâmet kokudur. Havaya bir hardal kokusu yavıldığını hisseder etmez, bilınız ki, iperit cınsınden, yara acan bir gaz ortasındi tulunuyorsunuz, Bunun gibı, Levisit gazi ıtır çiçeği kokusu; klor gazi, klorit potasjom; fosgen gazi, çürümüş ot; kloropik Zehirli gaz tehlikesine yalnız sokakta gezenlerin değil, bina dahiiinde bulunanlaiın da maruz bulunduğuna göre, kapalı yerlerde, anî gaz baskınına karş. vakit ve zamanile tahaffuz tedbirleri ahnması çok faydalı olur. Evlerde, kapı ve pencere kenarları, kırık camlar, çatlak verler, lüzumsuz bacalar, münasıb şeki'de tıkanmalı, icabında hali, keçe, yastık, döşek Gaz maskesini daima kuru, az sıcak, gibi vasıtalardan istifade edilmelidir. güneşten ve rutubetten muhafazah bir "\ iyecek ve içecek idharı da ayni de yerde saklamak, her zaman el altında lecede mühimdir. Fazla mıktorda olma bulunması için meselâ bir elbise dolabınmak şartile içilecek suyun v? yiyeceğin, da muhafaza etmek lâzımdır. Maskenin ötesini berisini kurcalamanm hava nüfuz etmıyecek kab'ıar dahiiinde b<r kenarda muhafazası şayan; tavsiyedir. tehlıkeli olduğunu, gözlük kısımlarma el ilk tedavilerde kullanılmak üzere, kurut sürmemek, camlarını temizlemek icab erna kâğıdı, pamuk, sımsıkı kapalı bir ku diyorsa bunu mutlaka kuru bir bezle yaptu içinde kireç kaymağı, eter, bir litre su mak icab ettiğini unutmamalıdır. Hava hücumuna karşı pasif korunmada eritilmiş 22 gram bikarbonat dö sud da, bu münferid müdafaa tedbirlerinden mahlulü, tentürdıyod, gazli bez, sargı lüzumlu eşyayı da, küçük bir ecza maada, bir de her yurddaşa terettüb eden, müşterek korunmaya el bırlığıle çaçaiıtası halinde daıma yedekte bulundurlışmak vazifesi vardır ki, pa«if korunmanıayı ihmal etmemeiidir. nın çok esaslı noktalarından birini teskil Gerek evlerde, gerek sığınak'arda bu eder. lunanlar, hava hücumu bıttıkfen sonıa, sıMeselâ yangın bombalarına karşı alıı^nak evinin, gaz tehlikesi goçtlğ! habe nacak tedbirler arasında, evlerin en üst nne ıntizar etmek mecburıyetındedırler. katında ve tavan aralaıında mevcud tuBu haber verilmedikçe dışan çıkmak ve tuşabilir neviden her türlü esyanın tahliîtava ile temas etmek daıma tehiıkelidir. yp?i birinci plânda gelır. Eğer bu tahlıye Sîğ.naktan eve avdet ettıkte;ı sonra da, tedbirine, döşeme tahtası üzerine 2 santehlike zaıl olmuş sayılmaz. dazle bula timetre kalınlığında bir kum tabakası dö<ık olması muhtemel esyaya kat'iyyen el semek tedbiri de ilâve edilpcek olursa, sürmemek şarttır. Muhafazilı kablara •.ngın bombasının alübino termik tekonulup, evvelce bir kenara saklanmış o siri hayli azaltılmış olur. Bu da, bombauuı yiyecek ve içecekten baska herhangi nın doğrudan doğruya döşeme tahtasile ı'iâa maddesıne dokunmak. d<ıha mühlık değil, kumla temasa gelmesı sayesindeolabilir. Pasif müdafaada maske, en başta gelen korunma vasıtasıdır. Hava hucumunda telâşsız hareket, maskeyi takmakta da gözönünde bulundurulması icab eden bir noktadır. Maske, sür'atle takıiacak, fakat telâf gösterilmiyecektir. Butün mesele, gaz maskesinin her tarafınm, başa ve yüze tamamen intıbak etmesındedir. Zıra, maskenin bir kenarında en ufak bir boşluk kalması, maskeyi sadece lüzumsuz değil, ayni zamanda tehLkeli bir hale koyar.