5 Ağustos 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

5 Ağııstos 1939 CUMHURİYET VARSPITE Zırhlı 13 ağır isabet almış ve alevler içinde kalmıştı Yazan: ABİDİN DAVER SKAGERRAK'DA Almanyadaki talebeleri Cumhurreisimiz ingiliz Mısır hUkumeti geri çağırdı Bugünkü şerait dahilinde Almanyada tahsile imkân görülmüyor Almanyada tahsilde bulunan Mısırlı talebe bugünku şerait içinde Almanyada tahsile devama imkân görmediklerinden dün büyük bir kafıle halmde Ru manya bandıralı Besarabia vapurile T memleketlerine a\ det etmek üzere li manımızdan geçmişlerdir. Öğrendiğimîze göre bu vaziyete sebeb Almanyada elektriklerin erkenden söndürülmesi, petrol verilmemesi, yabancı talebeye bazı müşkilât çıkarılması ve bu vaziyetin Mısır hükumetinin müdahalesini icab ettirecek bir raddeye çıkmış olmasıdır. Mısırlı talebe dün transit olarak gene Basarabia vapurile yollanna devam et mislerdir. Amiralini kabul etti Mareşal Fevzi Çakmak tarafından misafirimize bir öğle ziyafeti verildi Benim için nişan almak imkânsızdı. Ateş İdare cihazı sayesinde çanaklıktan nişan alınıyordu. Mermilerin düştükleıi yerleri görmek müthiş surette güçtü. Bütün salvolanmız kısa düşüyordu. İlk salvolar için mesafe 21,000 metre idi. Benım bulunduğum üst baş taretin altndaki A tareti, önümüzde ve pek yakmımızda olduğu için, her salvosundan sonra, topların çıkardığı cehennemî nefes, bizim tarete doluyordu. Bundan çok rahatsız oluyorduk. Gözlerime gaz, toz ve tuzlu su doluyor, iki gözümden iki çeşme gibi yaşlar akıyordu. Bazı düşman saivolarının da gayet kısa düştüğünü gördüm. ADLÎYEDE Yalnız mermilerin sukut noktaları çok Warspite'in bordasına isabet ederek geminin içinde pathyan ağır bir merminin açtığı yara birbirine yakındı. Bu mermiler suya düşAdliye Müsteşarının tükleri zaman şeytanî bir ses çıkarıyor yakın olduğunu düşündüm. P . ye orta rin bürosu parcalandı. Görünüşe göre tetkikleri lardı. Denize çarpıp seken mermilerin güvertedeki tertibatla muslukları aç:p buyara fena. Sukesiminin 30 santim kadar Adliye Müsteşan Selım Nafiz, Istanüstümüzden, kaç metre yüksekten geçti raya su basması için emir verdim; rakat üstünde, üç köşeli bir zırh levha koptu. bula gelmiş, dün adliye dairesine uğrağini kendi kendime sorduğumu hatırlı patlak hortumlardan akan sular sayesinTatlı su ve mazut sarnıçları deiindı. mıştır. Sabahleyın müddeiumumılik oyorum. Cenuba doğru 6eyrettiğimiz icin, de çok geçmeden duman kesildi. Bütün Müthiş bir su, mazut ve toz halitası için dasında bir içtıma akdedılmiş, müsteşar, Alman açıkdenız donanmasına rasgelip erler hatıra toplamağa çalışıyorlardı. de kaldık. Erler, deliği tıkamağa çalışı hakımlerle gdrüşmüştür. Bu arada adligelmiyeceğimizi de düşünüyorum. Bir iki Bunları zırh güverte altindaki sığınaklayorlar. Fakat gemi, yalpa ettikçe tonlar ye işleri ve bılhassa muhakemelerın çadefa mermiler etrafımızda kümelendi; ra göndermek ıçın üzerlerme yan? n horla su içeri giriyor, onları geriye fırlatı buk yürümesi etrafında konuşmalar yafakat isabet olmadı. Düşman gemilerinin tumlarile su sıklırmcğa mecbur o'dum. yordu. Deliği tıkamanın imkânı yoktu. pılmıştır. çok zikzak yaptıklarını sanıyorum; isti Diğer taraftan bir kaç gündür İstan Saat 5,20 de hattıharbin tarr.an ı °z oö'aıeyı doldurmağa karar verdim. Bukamet itibarile atışı tanzim çok eiiç. bulda bulunan adliye teftiş heyeti reisi risinde ve iskele tarafında idik. Ami'al nun için 600 yatak lâzımdı. Ancak geSaat 5 e doğru. Bızım muharebe kru kamarasının lumbuzlarından sular dolu ceyarısına doğru rahne kısmen kapatıl Sezai de dün tekrar adliyeye gelmiş, bir müddet meşgul olmuştur. vazörlerimizin, aykırı rotada yarım mil yordu. Kıçüstü parça parça olmustu. K;ç dı. uzağımızdan geçtiklerini gördüm. Demek kamarasında takriben bir kadem su var İskele tarafındaki yan makinenin maDeli değilmiş! Çatalcanın Öcünnü köyü civarında biki geri döndüler. Küvin Meri ile İnde dı ve buna karşı yapacak hiçbir şey yok nikası fena halde delinmisti. Buradan da fetigable'in yerlerinde olmadıklannın tu. Amiral kamarasının altında, borda bu makineye su hücum ediyordu. Kala ri kadın olmak üzere bir kaç kişiyi birfarkına vardım ama bunların batmış ol parcalanmıstı. Yüksek sür'atle seyrettığı fatçı çavuşile manikaya girdim ve deliği den, bir tarla ihtilâfından dolayı öldürmekten suçlu Hüseyin Kâhya ıdam cezamalarını bir an bile aklıma getirmedim. miz için kıç, iyice suya gömülüyor, gemi içinden tahta ve kauçukla tıkattım. sı yazılı maddeye göre İstanbul ağırceza Halbuki biraz evvel, kara bir su kütlesi baş kıç vurdukça su yaradan şıddetle r e Sancak tarafına geçtim. Üst batarya mahkemesinde muhakeme edılirken deyanından geçmiştik. Orada bir muhribin ri doluyordu. da bir mermi patladı. Alevler etrafı sar lılık iddiasında bulunmuştu. Müşahededenize dökülenleri topladığını görmüş Kıç torpito kovar.lan dairesi, orasmın dı. Yan^ını olduğu yerde boğmak icın si bıten Hüseyin Kâhyanın raporu, dün tük. Sonradan burasının Küvın Merı'nın su ettiğini bildirdi. Oradakilerle muha lâzım gelen tertıbatı aldırdım. Burada ağırcezaya tatıl dolayısıle vekıl ikinci battığı yer olduğunu öğrendım. Amnal bere ederek bunun ehemmiyeîsiz birşey bazı kapıları kapattım. Yukarıdan şikâ cezada okunmuştur. Adlî tıp, suçlunun Biti'nin sancak gemisi Lion'un X tareti olduğunu anladım. Bu hâdısenın, denizin yet sesleri geliyordu. Baştarafa gıttım. suçu işlerken de, sonradan da deli olmadediğımiz kıç taretinin bize doğru dikil ıcinde bulunan bir kapağın biraz su ka Burada da bir yangın vardı. Bir mermi dığına, cezaya ehliyeti tam bulunduğuna mis olduğunu gördıim. Ayni geminin is çırtnasından ıleri geldığıni muharebeden parçası evvelâ bir tane sonra dört lane rapor vermıştir. Muhakeme, müdafaa şahidlerine kalmıştır. kele tarafındaki büyiik kara lekeler gö sonra gördüm. 152 lik mermiyi tutuşturmuştu. Beıeket zümden kaçmadı: Bunlar, düşman merÇingeneler arasında Kumandanın dairesine bir mermi isa versin Malaya'da olduğu gibi ateş milerinin isabet noktaları idi. Geçende İstanbul adhye daıresinde bet ettiğini bildirdiler, oraya koş'um. bütün bataryayı sarmamıştı. Orta kapıyı Çingeneler arasında bir hâdise olmuş, Çok yakınımıza bir düşman salvosu Benim kamaramın yerinde yeller esiyor kapattık ve yangını olduğu yerde !ıa>li bir muhakemeden sonra Ayşe adlı genc düştü; bizi kbpükler içinde bfraktı. Ba du. Güvertede 4 melrelik bir yara açıl çabuk söndürdük. Geçerken gördüm: kadın, komşusu Ali ile karısı Güllüyü şımı eğdiğimi ve G. ye de bir dakika bun mıştı. Kamaramın enkazı yanıyordu. Bu Bütün işaret ipleri kopmuştu. bıçakla yaralamıştı. Muhakemeye dün Kumanda köprüsüne doğru tırman ağırcezaya vekâlet eden ikinci cezada dan bahsettığımı hatırlıyorum. Sonra 180 enkaz arasında karımın resmini sapsağDost ingiliz Amirali yukarıda Mareşal Fevzl Çakmakla, ortada Millî derece birden döndük. Geri döndükten lam, fakat çerçevesiz olarak bulup aidım. dım. Burada da geminin fevkanî knım başlanmıştır. Müdafaa Vekil; General Naci Tınazla bir arada. Aşağıda, Amiral sonra, birdenbire sancak kıç omuzluğu Ayşe öldürmeğe teşebbüsten muhake5 inci yangın postasının yanına gel larında şiddetli bir yangın vardı. Bütün Cıınnigham Ankara hava meydanında i^tikbal olunuyor istikacnetinde bütün Alman açıkdeniz fi dim. Burada da ağır bir yara alıruştik. yangın boruları delinmisti. Yukan su me edihyor. Kocası diğer Ali de, kendi(Basta.Ta.Ji 1 ıncı sahıtede) losu göründü. Direkler, bacalar ve niha Erler, patlayan su borularını tıkamağa çıkarmanın imkânı yoktu. Dümencilerin sine bıçak vererek, kansmı öldürmeğe larından tahsıs edılen hususî bir tayyare yetsiz bir hattıharb görüyorum. Bu hat çalışıyorlardı. Ustümüzdeki güverlede a bulunduğu alt zırh kulenın mazgalların teşvıkten davaya dahıldır. Ali. teşviki inkâr etmiş, Ayşe. kendi ile saat 10,30 da Ankaraya gelmiştir. tın üstünde toplardan çıkan turuncu alev çılan deliklerden sular, çağlıvan gıbı asa dan dışan bakan dümenciler ağızlarını sine tecavüz etmek istiyen ve ogün adliMuhterem mısafırımız İngiliz, Türk ler mütemadiyen yanıp sönüyordu. Ateş ğı akıyordu. Bu yakın düşen düşman açmıs, güçlükle nefe^ alıyor ve «yanoını yede söven komşusu Alne bıçak sapla bayraklarile donatılmış olan Devlet Haeden sekiz gemi saydım. Ustümüze gelen mermilerinin havaya kaldırdığı su sütun söndürünüz!» diye bağırıyorlardı. Ni dığını ıkrar ederek «karısı, araya gır mermilerin çıkardığı sesler, insanın başı ları geminin üstüne çullandığı için, bu hayet bazı tertibatla bir istim borusuna mekle kazaen yaralandı» demiştir. Şa vayolları meydanında Mıllî Müdafaa müsteşan Korgeneral Nazmi Solok, Anna uğultu veriyordu. İki veya üç şiddetli çağlıyanlar hasıl oluyordu. Zırh bölme bir boru takarak yukarıya su getirdik ve hidler çağırılacaktır. kara mevki kumandanı Tümgeneral Kesarsıntı duydutnsa da, bunlara ozaman, nın zırh kapısı, yerinden fırlayıp düsmüs yangını söndürdük. Saat takriben 18 olmal Gökçe, Deniz müsteşarı Alfazla ehemmiyet vermedim. İsabet vaki tü. Burada hersey psrça parça olmus ve muştu. Simdi de sevir zabitinin deniz kaAsım Gündüz Istanbula bay Hüsnü Gökdenızer, Hava müsmarasında yangınçıkmıştı. Buraya yığılmış olduğunu aklımıza bile getirmıyordum. mermi dahmelerıle baltalanmulfı. hareket etti Zeki Doğan, MerBizim salvolarıtnızdan ikisinin düşman X taretinin sabit zırhına isabet eden olan lâstik cankurtaran yelekleri de tu Ankara, 4 (Telefonla) Genel Kur teşarı Albay hattınm basındaki rehber gemisine isabet bir mermi, iceri gırmeden patlamıs, yan tuştu. Bunların duman ve kokusu boğucu may Asbaşkanı General Asım Gündüz bu kez kumandanı Albay Demir Ali, Dırektörü Şınası Tugay, ettisini gördüm. gın postasının erlerinden bir kısmını ya idi. Her yer, hersey çatırdayarak yanı akşamki ekspresle İstanbula hareket etti. Emnıyet yordu. Burası yanmış bir fabrikaya dönDevlet Havayolları Umum Müdürü FerBu sırada kumandandan telefonla şu ralamıs, bir kısmını öldürmüştü. SilâhenOğrendiğime göre Mareşal Fevzi Çakmüstü. ruh ile Havayolları Umum Müdürlük eremri aldım: «Kıça gidip vaziyeti yak'.ndan daz gedıklılerın marıgası dahılınde tekmak Trakya manevralarını takib etmek üAşağıya inerken zırhta açılmış bir de zere ağustosun 12 sinde Ankaradan hare kânı ve matbuat mümessilleri tarafından görünüz.» Anlaşılan cıddî yaralar alnıış nede açılmış yaradan içeri sular doluyorkarsılanmıştır. tık. Vazifemi bir an evvel yapmak için du. Ana güverteyi su basmıstı. Bu kısım likten başımı çıkanp dışarıya denize bak ket edecektir. Başta mızıka oldğu halde bir askerî taretin damına çıkarak oradan gitmeğe da, orta makineye hava veren büyük ma tım. Herşey bana, kiz.il, korkunc, yaslı kıt'a da rasimei selâmı ifa eylemiştir. karar verdim. Taretin üstünde kıyamet nikada açılmıs olan bir delikten sular a göründü. Her tarafta şiddetli bir topçu kopuyordu. Müthiş bir gürültü vardı. sağı hücum ediyordu. Teknedeki rahne ateşi ve su sütunları vardı. Rahnelerın gidemiyordu. Askere top başında yemek Amiral Sir A. B. Cunningham tayyareDüşman mermileri çok yakından ve üst yi kapayamıyacağırm anlayınca orta ırsa ne dereceye kadar kapandığını görmek yedirildikten sonra, gemiye çekidüzen den indiği zaman karşılamağa gelmiş olan üste geçiyorlardı. Tam filikalarm yanın kıne dairesine su dolmasının önüne geç üzere iskele tarafına geçtim. Sular hâlâ verildi. Hastanede çıkan bir yangın güç zevat kendilerine takdim edilmiş ve mızıdan geçerken bir mermi, kıç bacamıza meğe karar verdim. Manikadaki deliği orta makine dairesine hücum ediyordu; lükle söndürüldü. Ecza dolablarındaki ka İngiliz Türk millî marşlarını çalvurdu ve parçaları etrafa yayıldı. Ya kauçuk ve tahta levhalarla tıkattım. Ma fakat herkes neş'eli idi; kimsenin olup kimyevî maddeler, muharebe başlarken mıştır. Muhterem misafırmiz resmiselâmı kamı kaldırdım ve bir geyik gibi koşarak kine dairesine su girmiyordu ama hava biten şeyler hakkında en küçük fikri yok yerlerinde unutulmuştu. Bunlar, kesıf bir ifa eden kıt'ayı teftiş ettikten sonra otomokaçtım. Kıçta, ara güvertede 6 ncı yan da giremiyordu. Aşağıdaki hararet, son tu. Bu sırada muharebe etmiyen i.kele sarı duman çıkararak yanıyor, maske ve bille kendilerine hususî daireler ayrılmış gın postasını gördüm. Burada işler yo dereceyi bulmuştu. Silâhendazlara tek tarafında, silâhendazlar oturmuş, iskam hatta yangın başlıklan takan efrad bile olan Ankara Palasa gitmişlerdir. ateşe sokulamıyordu. Nihayet, bir menlunda idi. Telefonla vaziyetin iyi oldu nedeki rahneyi yataklarile kapama'arını bil oynuyorlard:. Sir Cunningham'a donanma erkânı harAmiral Cunnigham Ankarada ğunu kumandana bıldırdım. Hakikatie emrettim, fakat su şiddetle girerek yaKıçtaki dümen makinesi dairesindcki fez açılarak dumanlar çıkarılmış ve buradan içeri sokulan bir ateşçi çavuşu su biye reisi Komodor A. İ. Willis, İngiltetayyareden inerken ise, kıç irgad dairesine iki isabet alm'stık takları geri atıyordu. erlerin oradan çıkamadıklarını ve bu küre sefareti deniz ataşesi Albay Erik Masıkarak yangını söndürmüştü. Cumhur Reisimizin huzurunda ama benim haberim yoktu. Baştarafa geBir mermi daha oatîadı ve bütün e'ek çük kutuda suların yükseldiğini haber alGeminin üst kısımları harabe halın xia D. Donnen, ataşemiliter Yarbay AReisicumhur İsmet İnönü saat 15 te lirken bir 305 !ik mermi, çıraklara mah trikleri söndürdü; fakat hemen mumları dım. Kapıyı açmak mümkün değildi. Susus olan mangada zırhı deldi; müthiş bir yaktık. Ampuller kır'lmıs olduğu için gü yun çok ağır yükseldiğini anlayınca ora de idi. Gece, ışıklar söndürülerek seyre lexandr Ross, Yarbay P. M. Difk ile ya Çankaya köşkünde Amiral Sir A. B. Cua sarı duman, iğrenc bir koku ve göz gözü vertede yürümek güctü. Ayni zamanda dakilere sabretmelerini telefonla söyle dildi. 1 haziran sabahı, Alman denizaltı verleri yüzbaşı E. F. M. Feymour ve ningham'ı kabul buyurmuşlardır. ' Misafirlerin avdeti gemileri Warspite'e hücum ederek tor mihmandarları Albay Necati Özdeniz, ön görmez bir toz içinde kahp bunaldık. kopmus ve iğrilmiş saclar da birer tuzak dim. Sükunet avdet etti. pıl attılar, fakat gemi sür'atini 21 mıle Yüzbaşı Rahmi Yalım refakat eylemekteMuhterem misafirimiz akşam üzeri saat Korkunc bir tarraka ile herşey yıkıldı gibi insanın ayağına sarılıvordu. Yangın İki atesci, ölülerden aldıklan saat, paçıkarmış ve zikzak seyretmeğe başlamıstı. dirler. 18,30 da Yeşilköy tayyare meydanına sandım. Hemen 2 nci yangın pos'asını posta erlerine kalın deri eldivenler ver ra, cüzdan, mektub gibi şeyleri ille bana dönmüş ve orada gene askerî merasimle çağırdım, tutuşan enkaza su bashrdım. mek lâzım geldığini bittecrübe anlarmş vermek ıstıyorlar. Gürültü müthıştı; ko Torpiller hedefe isabet etmedi. Zırhh, Misafirimizin zîyaretleri karsılanmıştır. Ankaradaki temaslarındaa Hortumdan su gelir gelmez alevler sön tım. Çünkü, saclar öyle parcalanmısîı ki nuşup anlaşmak ımkânsızdı. En fenası başka denizaltı gemilerine de rasladık Amiral Sir A. B. Cunningham öğleden tan ve onlara ateş ettikten sonra, limana fevkalâde mütehassis ve memnun olduğudü. Ne yandığını b'lmiyorum, bu bana baska türlü bunları tutmak kabil değüdi. dışarıda, yani denizde olup bitenkrden evvel Çanakyada Riyaseti Cumhur köşgirdi. Karada halk alkışlıyor ve askerler nu söyleyen Amiral Sir Cunningham Yeidrojen veya buna benzer birşey gibi gelMakinistlerin atelyesinde 305 lik pat haberimiz yoktu.» küne giderek defteri mahsusu imzalamış, selâm duruyordu. şılköyden otomobılle do^ruca Dolmabahdi. lamamış bir mermi bulduk. Ikı atescı, bu müteakıben Genel Kurmay Başkanı Maceye gitmiş ve oradan Warspite zırhlısına Warspite 259 tane 38 lik mermi at Muharebenin Alman 3 üncü zırhlı reşal Fevzi Çakmakı, Millî Müdafaa Ve dönrr"""=tür. Yangın postası erlerinden birkaç tane meımınin barutunu çıkarmağa çalış:yor mış, 13 agır isabet almıştı. Gemide 14 si o mide bulandırıcı pis kokudan hasta lardı. Bu tehlıkeli oyunu menettım. Biraz fırkasile İngiliz 5 inci zırhlı fırkası ara maktul, 32 yaralı vardı. Mürettebatı kili Naci Tınazı, Hariciye Vekili Şükrü Deniz kulübündeki ziyafet landılarsa da boğucu gaz yoktu. Mermi aklımı basıma getirmek için bir 'igara sında cereyan eden kısmında \Var5pite, 1,048 kişi olduğuna göre, zayiat nispeti Saracoğluyu ziyaret etmiş ve bu ziyaretler Harb filosu kumandanı Anvral Mehnin açtığı delik gayet düz ve takriben 30 yaktım. Geminin kâtibi, bir cankurtaran Barham ve Malaya müteaddid isabet yüzde 4,38 dir. Yaraların bir kısmı zuh iade edilmiştir. Saat 13,30 da Genel Kurmed Ali dün saat 13 te Moda Deniz Kusantimetre kutrunda idi. Büyük zır'n par yeleği takmıs dolasıyor ve anavatan fi lerle hasara uğramışlardı. Warspıte'ın ta ve sukesimi altında idi. Bazı böVne may Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak talübünde misafirlerimiz şerefine bir öğle ziçaları önlerine gelen herşeyi kırarak et losunun ne vakit yetiseceğini küfrederek yaraları ağırdı. lere su dolmuş, bölme perdeleri takviye rafından muhterem misafirimiz şerefine yafeti vermi=tir. Misafir filo zabitan ve Saat 18 de kumandan amirala «manevrafa yayılmıstı. Bırçok somunlu \ida her soruyordu. Onun bu telâsma beraberce edilerek geminin batmasına meydan ve Ankara Palasta bir öğle ziyafeti verilmiş mürettebatı dün muhtelif gruplar halinde güldük. Bu esnada 305 lik bir mermi, rama hâkım deiılim» diye isaret verdi. Sayere sacılmıstı. Cepaneliklere su bamarilmemişti. Warspite İngiliz donanmaM ve ziyafette Millî Müdafaa Vekili Naci ^ehrimizi gezmi^'er ve müzelerle cami'eri va mah<;us olan muslukların bulunduğu karnı acıkmıs olacak ki mutfağa gırdi ve at 18,50 de makine dairesi hizasında iki nın Jutland muharebesinde en çok haTınaz, Hariciye Vekili Şükrü Saracoğlu, ziyaret etmi'lerdir. bö'me tamamıle harab olmustu. Tavan güvertenin ortasında patladı. Yanıba büyük rahne açılmış, su ediyordu. Gemi sara uğrıyan gemilerinden biridir. ve Amirahn refakatinde bulunan zevat iie Amiral Sir Cunninsham gece saat 22 bu ana kadar 13 isabet almış bulumıyordakı pasanarola boruları ve elektrik tel sımda duran bir atesci bağırdı: ABİDİN DAVER Genel Kurmay ve Millî Müdafaa erkânı de Warspıte zırhlısında bir suvare vermiş Hay allah belâsını versin, benm du. Saat 7 de donanmadan aynlarak lerı parcalanmıstı. Güvertede açılmıs o(*) Bu makalenin ılk kısmı dünkü sa Hariciye Vekâleti Umumî Kâtibi mua tır. Suvare çok parlak olmus ve davetli* Rosyth limanına müteveccih bir rota talan deliklerden dumanlar çıkıyordu. Ha yemeğimi zıftlendi. ler geç vakte kadar gemide kalmışlardır. vini Cevad Açıkalın hazır bulunmuştur. Bir isabet daha. Bu defa makinistle kibine başladu ArUk 16 milden fazla yımızda çıkmıştır. va defi topçusunun cepaneliği buraya I İ