4 Ocak 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

4 İkincikânun 1939 CUMHURİYET PRAG MEKTUBLARI: Yazan: AL1 KÂMİ AKYÜZ Bir müddettenberi döviz darlığmdan, imseyi teşhir etmeğe kendimizsık sık bahsedildiğini işitiyoruz. Bil Bundan evvelki yazımda aile disipli " yeni misafir olduğunu anlamaz mı? Arde hak görmediğimiz için, ahassa sanayiciler, ham madde tedariki dmı yazmak istemediğimiz bir için döviz tedarik edemediklerinden ninden bahsetmiştim. Çocuk terbiyesi ba tık siz onu yapma sözlerle istediğiniz kamütemadiyen şikâyet etmektedirler. kımından büyük rolü olan bu disiplin sa dar tatmine çalışın! O, bunlann hiçbirine «mutemed» hakkında, gazetenin biri, Haricî ticaretle alâkalı olanların şikâ de çocukların ebeveynine hürmet ve itaa" aldanmıyacak derecede cin fikirli ve al inanılmıyacak kadar garib bir haber veyetleri de sanayicilerden aşağı değildir; tini temin etmekle hedefine varmış ola danmadığını yüzünüze karşı belli etmiye" riyor: onlar da hemen daima döviz darlığıle maz. Onun hedefi ailede umumî bir a cek kadar da incedir, naziktir. Fakat Bılmem hangı müessesenin mutemedi Prag: 31 kânunuevvel karşılaşıp duruyorlar. henk vücude getirmektir. Kardeşler, k a r içlenir. Tarihin en sinsi fecialannı yazan olan bu zat, daıre hesabına satın aldığı Uç ay îçinde Çekoslovakyanın bütün Sanayiimizin en ziyade muhtac oldu deş çocukları gibi kandaşlık bağınm bir kıskanclık mikrobu o masum kalbe gir altmış çeki odunun içinden altı çekisini, hayatı değişti. O kadar değişti ki dört ay ğu ham maddelerden dokuzunun bir araya getirdiği aile efradı da aile disip miş, onu kemirmeğe başlamıştır. Hem bir tereyağından kıl çeker gibi ayırarak, gizkararname ile muayyen memleketler lininin zoru altında karşılıklı sevgi ve kere üremeğe başlıyan bu mikrobu öldürevvel Çekoslovakyadan çıkıp da bugün lice evine göndermiş. Fakat küçük bir inden alınması mecburiyeti vardır. İyi bir tekrar buraya dönmiiş olan bir kimse bu saygı duygularile mütehassis olacaklar mek de kolay değildir. Onun için elimiz" celeme ile işi meydana çıkarmışlar. Kennetice verdiğmi itiraf etmemiz lâzım memleketin siyasî, fikrî ve içtimaî bünyegelen bu şeküden, şöyle bir vaziyet dır. Tabiat esasen onların kalbine birbıri" deki telkin kuvvetinden istifade ederek disine de işten el çektirmişler. sini bir türlü tanıyamaz. doğduğunu da görüyoruz: Sanayici, ham ne karşı bir sempati koymuştur. Aristo körpe ruhlar üzerinde bu mikrobla mü Deveyi (hamud) ile yutan eski devir Haricî siyaset bakımındaıı bu memle madde tedariki için takas mevzuu ola nun vaktile dediği gibi onlar ayn, fakat cadeleyi kendimize iş edineceğiz. Edın rüşvetçileri yanında, bu mutemedin güketteki tebeddülü size evvelce yazmış :ak bir parti hazırlıyor veya bir ihra ayni hamurdan yapılmış uzuvlardır. Ge tnezsek ve meydanı boş bırakırsak bu kö" nahı, devede kulak gibi görünse de; otım. Cumhurreisi seçildikten, yeni hükucatçı le anlaşıp bazan yüzde j'üze ka çimsizlikleri esaslı değildir. Şimdi bozu" tü duygu onda yerleşir, itiyad halini alır nun mes'uliyet hacmine göre gene ağır met kurulduktan sonra şimdi iş, dahilî sive bütün hayatı bu duygunun kemirici te bir ış sayılır! dar yükselen bir prim tediyesini de gö şur, şimdi barışırlar. yasetin tanzimine geldi. Bu maksadla en :e alıyor. Mal ihrac ediliyor. Orada sasiri altında kalır. Vakıâ insanlık âleminde Mutemed şöyle düşünmüş olacaktır: Kardeşler arasında ahenk olsun isti tıldığma dair malumat gelince takas evvel devlete yeni bir şekil verilmesi dübüyük bir değişiklik olmaz. Milyonlarla Adam.. sen de! Altmış çeki odun muamelesi yapılıyor. Artık dövizin te yorsak küçük yaştan itibaren yapacağımız sayılan kıskanclar ordusuna bir ferd daşünüldü ve kısa bir zamanda buna dair darik edildığine muhakkak nazarile telkinlerle onları şu hedefe doğru yürüte ha yetiştirmekten ne çıkar? Fakat (pedcr içinden altı çeki odunun eksildiğini kim bir takım esaslar karar altına alındı. görüp haber verecek?.. bakmak lâzım olduğu kanaati hasıl o ceğiz: Küçükler büyükleri saymak, bü goji) nin bu ihmalinden ötede (sosyoloji) Çekoslovakya devleti, her biri ayn, bir İşte karakış gelip çattı. Sobanın ağzı lunca. sanayici, vakitten kazanmak için yükler küçükleri korumak, birbirine yarmuhtariyetle dahilen müstakil üç devlet derhal ham madde siparişine girisiyor. dım etmek, egoist olmamak, kardeşinin ve (moral) müteessir olur. Çünkü ne ya sulanıp duruyor. Köşebaşındaki odunparçasmdan mürekkeb bir cumhuriyet olSipariş de yola çıkıyor. Döviz için Mer damarına basmamak, hoşuna gitmiyecek zık ki (Hâbil) ile (Kabil) efsanesine cudan, hergün kilo, kilo aldığım odunla kez Bankasma müracaat eden sanayici, şeyler yapmamak fılân. Daha küçükken kadar beşerin tarihî derinliklerine kök sa ısınmağa çalışıyoruz amtna, bu da taşıma du. Çekler, Slovaklar, Rütenler ayn ayn •ğer dövizi alamazsa müteessir oluvor. onları buna alıştırabiliyor musunuz? lan bu kemirici duygu an"anevî bir vera" su ile değirmen çevirmek gibi birşey.. devlet teşkil etmekle beraber, hepsi de setle garize halini alan itiyadlar sırasma Aldırma canım.. Ayırt şunun kurularınBunda haklıdır da. Çünkü. bir taraftan merkezi Pragda olan Çekoslovakya hüSonra bu yüzden rahatsız olmazsınız. Tagirmiş, cihanın her tarafında azçok... dan beş altı çeki.. At bir arabaya.. Gönmalı aldığı yabancı memleket firmasıkumeti tarafından temsil olunacaklardır. na karşı malm bedelini ödeyememek biat bu işte sizin yardımcınızdır. hatta azdan ziyade çok, kendini göster der evine.. Safayı hatırla çıtır çıtır yak!.. Bu suretle, Pragdaki hükumet hem ÇekFarkında değıl misiniz? Aralarında mekte bulunmuştur. Hâmidin: .en doğan, diğer taraftan ham maddeyi Cumhur Reisî lerin dahilî hükumetleri, hem de üç devEvde yürütülen şu hesab, daireye de alamıyarak işinin durmasmı intac ede böyle bir ahenk olmıyan ailelerde bile, M. Haha letle birlikte Çekoslovakyanın hükumeti uymuş, yahud uydurulabilmiş olsaydı ojek vaziyetleri düşünmeğe mecburdur. çocuklar birbirile nekadar kavga etseler En tehlikeli maraz garazdır. olacaktır. Bu hükumette Slovakya ile olacaktır. Bütün istihsal şubelerine şamil Yabancı firma, böyle taahhüdünü yeri işe bir yabancı kanşınca hemen birleşivedunun çabuk tükenmesi, kışm sürekliliMısraile ifade ettiği duygu da bundan olmak üzere tesjs edilecek meslek cemi ne getirmiyen sanayiciye belki de bir rirler. Meselâ kendisi küçük kardeşinin ğine ve şiddetine hamledilecek, neticede Rutenya birer mümessil vasıtasile temsil başka birşey değildir. Irade kuvvetini de, altı çekilik odunun ortadan kayboluedileceklerdir. Ayni zamanda müşterek yetlerine iştirak bütün iş sahibi Çekler için daha mal satmıyacak, işlemiyen fabri canını çıkarır da ne haddine yabancı bir fe deıa felce uğratan bu müstevli mik« şunu, kış sofrasından yarı aç kalkan soolan hariciye ve millî müdafaa gibi işler mecburî bir vazife telâkki ediliyor. Bun kanın dahildeki mevkii tezelzüle uğn çocuk ona el uzatsın, bir fiske vursun! yacaktır. tşte küçük görünen bir vaziroba karşı umumî bir seferberlik ilân e badan başka kimse farkedemiyecekti!.. için de bu işleri idare eden devlet teşkilâ lar gayrisiyasî ve kanun nazarında utnu" Kardeşinin en büyük müdafii kendisi oyetin verebildiği büyük netice. dilseydi yeri vardır. Faraziyat bu ya! Gene tekrar ediyorum: Eğer, iddiada tınm başında gerek Slovaklann ve gerek mî hukuktan istifade eden meslekî şahsilur. Bu, bir misaldiT ve belki de misalleri Bence tahşid olunacak umumî irade kuv isabet varsa altı çeki odun uğruna bütün Ruten'lerin birer mümessili bulunacaktır. yetler halinde kabul olunacaklardır. çoğaltmak kabildir. Yalnız kıskanclık meselesinde tabiat vetleri mılliyet ve insaniyet silâhlarını bir istikbali baltalamak pek acı şey doğİktısadî ve içtimaî program, amelenin Bu suretle teşekkül eden ÇekoslovakHükumetin şu vaziyeti nazan dikka bu yardımını esirgiyor ve bilhassa büyük. kullanarak birinci safta (egoizm) ile çarrusu... ya Cumhuriyeti içindeki üç devlet, dahilî proletaryalaşmaktan kurtarılması esasına te alarak bunu önliyecek tedbirler al lerin küçükleri, kızlann birbirini kıskan pışacak, her ferd (kelimei şehadet) getirMeşhur bir mesel vardır: Beslemeden işlerinin tanzim ve idaresinde tamamen istinad edecek ve her amelenin bir ev sa mak teşebbüsüne giriştiği piyasada şa maları fıtratın bir kaidesi gibi görünüyor. me gibi dilile ikrar ve kalbile iman ederek: kadın, gül ağacından odun olmaz, derhibi, yani «malik» bir ferd haline getiril yi olmuş ve büyük bir sevinc uyandırmüstakil bulunuyorlar. Bunlardan Slo Bununla beraber onu fitillendiren gene en «Once sen sonra ben» deyinciye kadar ler. Mutemedin evine çekip götürdüğü mıstır. Bunu biz de memnuniyetle kayvakya ile Rutenya Alman devletinin bün mesi gayesini takib eyliyecektir. Bu suziyade biz oluruz. Aile içinde küçükler bu harb devam edecektir. Egoizmin al dedelim. söylenen bu odunlar, gül ağacından deretle smıf mücadelesinin ortadan kaldmlyesini kendileri için tam bir model olarak daima çok sevilirler. Dünyaya yeni gelen trüvizm'e mağlub olduğu gün harb kaza ğilse, herhalde dallan vurulduğu zaman F.G. ması gayesi gözönünde tutulmuş oluyor. yaramazla herkes çok meşgul olur. On nılmıştır. Bugünün çocuklannı böyle ka pek fena can acıtan kızılcık ağacından kabul ettiler. Çekler ise ayni model üze5 Fiat denilen iktısadî hâdiseyi Çek dan evvelkinin pabucu dama ahlmıştır. zanırsak yarının toylarını, öbür günün olsa gerek!... rinde durmakla beraber, onu bu muhitte Bursa Adliyesinde tuhaf Hatta bunu çocuğun yanında da söyle genclerini, daha öbür günün olgunlannı henüz hâkim olan liberal bir ruh ile bir devleti içtimaî bir hâdise olarak telâkki S.G. bir hâdise ediyor. Yani, eşya fiatlarının, geniş halk mekten çekinmeyiz. Halbuki o, hakikî kazanmış oluruz. Bugün kardeşini kısdereceye kadar tadil ettiler. Meselâ, öteBursa (Hususî) Adliye nezarethakiler tek fırkalı, azamî derecede Yahudi kütleleri arasında istihlâki kabil olduğu nesınde çok garib bir vak'a olmuştur. manasmı kavnyamadığı bu üç kelimenin kanmamağa alışan ev çocuğu yarın mekİnhisarların varidatı artıyor aleyhtan, tamamen korporatif bir sistem kadar genişletmeğe salih bir seviye içinde Demirtaş mahallesinde oturan Rasim, kendi çocukluk hayatı için bir idam kara" teb, öbür gün meslek arkadaşını da kıs Ankara 2 (a.a.) Müskirat, tütün, kabul etrikleri halde Çekler, memlekette cereyan etmesini devlet temin eyliyecek Fatma ve Vafsinin evlerine girerek n olduğunu sezmekte gecikmez ve çocuk kanmıyacak ve dünya rekabetine karşı tuz ve barut inhisarlarmın varidatı bu iki fırka tesisini ve bunlann müttehid bir tir. Umumiyetle, her iktısadî faaliyetin hırsızlık yaptıkları zabıtaca tespit olu ruhu bu haksızlığa karşı isyan eder. Her millî hislerine sadık kalan Türk çocuğu maddelerüı istihlâkile mütenasib ola cephe içinde çalışmaları esasını tercih et gayesi iktısadî bir kuvvet ve nüfuz elde nan Ödemişli Abdülkadir oğlu Abdul kesi bu kadar zahmete soktuğu halde ge fakat kendi ülkesinde ahlâk idealine doğ rak her sene biraz daha artmaktadır. tiler. Bununla beraber serbestçe fırka teş etmek için değil, belki de memlekete bir lahla meşhur sabıkalılardan Abdurrah ne el üstünde turulan edebsiz yumurcağa ru bir adım daha atmış olacaktır. Ailede Aldığımız malumata göre, Gümrük ve man oğlu Bayram haklarında ıkinci sor diş biler. Bunu herkes bilir. Bildigi için kil edilebilmesi fikrini de, Dahiliye Neza hizmet ifa eylemek esası üzerine istinad gu hâkimi İhsan Tümkan tarafından yeni misafirle eskinin arası açılmasın diye ahengin en büyük düşmanı olan kıskanc înhisarlar Vekâletinin bu maddelerden retinin hususî bir müsaadesini almak şar eyliyecektir. lığı körletebilirsek sosyetede ahenk, mil 1938 malî yılınm ilk altı ayında elde tahkikât yapılmış, her ikisi de tevkif onun aleyhinde, berikinin lehinde basma" ettiği safı varidat tahminen 22 buçuk * * * tile, büsbütün ortadan kaldırmadılar. olunmuşlardır. Sorgu hâkimi, Abdullalette ahenk teminine o zaman yol açılmış milyon lirayı bulmuştur. kalıp sözler söylenir ve çocuğa üstelik bir * * * Esasları bundan ibaret yepyeni bir A hı Tevkifaneden Adliyeye celbederek olur. sorguya çekmiş ve müdafaalanm dinle dedikodu çeşnisi verilir. Halbuki o, bu AL1 KÂMİ AKYÜZ Devlete verilecek olan içtimaî ve siya na Hukuk üzerine kurulmakta olan Çek miştir, Jandarma refakatinde sorgudan yapmacıklara kanmıyacak kadar kurnaz! KADİN'VE"MODA I devleti her nekadar bu cereyanı Fransa sî bünyeye gelince, bu hususta Millî Birdır. Biz ise o sözleri bilhassa kendileri çıkan Abdullah (polis bana iftira et lik fırkası namını taşıyan yeni hükumet ve demokrasi taraftarlarının mağlubiyet" miş!) diye bağırmıya ve üstünü başmı için söylediğimizi belli ederiz. SözlerimiAtlantik tayyare seferleri fırkası son günlerde programına aid bir leri üzerine almışsa da bu fikirler, Alman yırtmaya başlamış, Adliye nezaretha zin tesirini görmek için manalı manalı Londra 3 (a.a.) Atlantik aşırı ilk yanın tazyik ve tesiri altmda inkişaf etmiş nesinde bütün elbiselerini parçalıyarak yüzlerine bakarız. Hiç o şeytan yara " proje neşretti. Bu projeye göre : muntazam hava posta servisınin bu se1 Çek devleti, millî ve hıristiyan değildir. Bütün merkezî Avrupa içinde çırçıplak olmuştur. Muhafazasına me mazlar buna kanarlar mı? Kanmazlar, ne pek yakında açılması beklenmektemur jandarmalar derhal hâkime malu çünkü onlar küçüğe karşı sizin asıl içi bünyede bir cumhuriyet olacaktır. Kuv bu nevi fikirler, halk arasmda kendiliğindir. mat vermişler, İhsan Tümkan nezaretnizden gelen, ruhunuzdan kopan samimî vetli bir katolik ruhu taşıyan Çekler ara den kaynaşmaktadır. Meselâ, Romanya Yeni hava hattının başlıca vazifesi, haneye giderek çırçıplak bir halde disında devlet, cumhuriyete yalnız millî bir ve Macaristanda da bu nevi cereyanlar ğer mevkuflara saldıran ve kafasmı sevgilere, şımartıcı şaklabanlıklara kaç İmparatorlu hava hattile İngiltere ha vasıf vermekle iktifa etmiyor; ona hıris çokkuwetlenmiş olduğu için oralarda da pencerelere vurarak camları kıran Ab kere için için üzülerek şahid olmuşlardır. va hattını kombine etmektir. Servislçr tiyanlık vasfını da ilâve ediyor. Halbuki hükumetler, eereyanlan durdurmak için dullahı demire vurdurmuştur. Adliye Siz onun dikkat ettiğinin farkında bile Foynes İrlanda yolile Southampton Alman nasyonal sosyalizmi, din bahsinde fevkalâde emniyet tedbirleri almak yerine doktoru İzzet suçluyu muayene etmiş, olmıyarak binbir çeşid sözlerle küçüğü ile Nevj'ork ve Bortwood Terre Neudaha lâik ve hatta kilise ile mücadele ha bu hareketleri bizzat ele alıp onların müf neticede Belediyeye telefon edilerek o nazlandırmış, hatta hırsınızı alamadığmız ve arasında yapılacaktır. Yirmi ton kadar vük alabilecek şekilde takvıye edilindedir. Çekler arasmda nasyonal sosya" rit tezahürler yapmalarına mâni olmağa radan bir deli gömleği getirtilmiş ve için belki de onu sıkı sıkı bağrınıza basıp Abdullah müşahde altma alınmak için ağlatmışsınızdır. Her türlü ihtiyat hudud len İmparatorluk hattma aid veni dört lizm fikri çok ileri gitmiş ve bütün sosyal çalışıyorlar. İstanbul Akıl hastanesine gönderil larını aşıp taşan çılgm sevginizin bu gibi büyük tayvare şimdiden tecrübe uçuşdemokratlar bu tarafa geçmiş olduğu halBir taraftan nasyonal sosyalizmin, ö miştir. ları yapmaktadır. alâmetleri onun gözünden kaçar mı? O de Millî Birlik fırkası hıristiyanlığı da te taraftan da faşizmin gıdalandırdıkları zaman kendisinin nasıl yakadan atılıp ih Sıhhiye Vekâleti Amerikaihmal etmemiştir. Bu hal şunu gösterir: bu fikirler o kadar süratle ilerlemektedirtzmir köylerinde zelzele dan celik ciğer getirtti Çekler arasmdaki bu hareket, Almanya ler ki yakın zamanda bütün merkezî A v îzmir 3 (Hususî) Dikilinin Com mal edildiğini, nasıl ufaktefek suçları için Ankara 3 (a.a.) Sıhhiye Vekâletinnın cebrile ve yahud Çek hükumeti tara rupada devlet ve cemiyet münasebetleri datlı nahiye merkezinde zelzeleden ba azarlandığını, hele ucu küçüğe dokunan zı duvarlar hasara uğramış, iki eski çatı dikkatsizliklerinin nasıl cinayet telâkki e ce Amerikadan «çelik cığer» denilen fından ona yaranmak kasdile meydana nin büsbütün yeni olan bir takım şekiller dildiğini ve bütün bu hallere sebeb «ka collen respirattörü getirtilmiş ve An çökmüştür. çıkmış değildir. Daha ziyade bir kısım aîdığını göreceğiz. Vali Fazlı Güleç, zelzele mıntakasına ka bebek!» diye guya zemmedilen bu kara Nümune hastanesinde halkın is amele ile küçük burjuvanm nasyonal sos*** tifadesine konulmuştur. tetkikat yapmağa gitmiştir. yalizme doğru akması neticesinde doğmuştur. Çekoslovak devletinîn aîdığı yeni şekil iktısadî hareketler Döviz meselesi ÇOCUK VE TERBİYE: Kıskanclık PENCERESINDEN Altı çeki odun... Çekler, Slovaklar ve Rütenler dahilen müstakil birer küçük devlet halinde birleştiler K 4 2 Çek milletinîn ırkî ve millî vasıf" larmı müdafaaya bilhassa itina edilecektir. Bu maksadla aile isimlerini muhafaza eden, yani Çek olmıyan insanların Çeklere mahsus isimler taşımalannı meneyliyen bir kanun yapılacağı gibi memleket dahiline gayrknillî unsurlann muhacereti de menedilecektir. Bu arada Yahudilere karşı pek sıkı tedbirler alınacaktır. Meselâ Yahudiler talim ve terbiye hayatına giremiyecekler, gazete neşredemiyecekler, muhtelif malî ve iktısadî teşebbüslerde pek mahdud haklara sahib bulunacaklardır. Gene bu cümleden olmak üzere, 914 sene sinin 26 temmuzundan, yani Cihan Harbinin başlangıcından itibaren iktisab edilmiş olan «Çeklik» vasıflan yeniden tetkik edilecektir. iki harita arasmdaki fark • VARŞOVA 'SLEHİSTAN , ' «ÜSYA Maruf sinema yıldızı Frances Dee'nin yeni ve çok zarıf bir akşam tuvaleti: Altmış renkli lâmeden elbise ve kırrruzı tilkiden kürk. 3 Çek memleketinde çalışma hem bir hak, hem de bir vazifedir. Herkesin çalışma hakkı olduğu gibi devlet herkese iş bulmağa da mecburdur. Buna muka" bil, her Çek vatandaşı mutlaka bir sene millet hesabına işlemeğe mecburdur. Askerlik mükellefiyeti gibi Çeklerde bir de çalışma mükellefiyeti ihdas ediliyor. 1938 4 Devlet, bir takım meslekler araGeçen sene Avrupanm siyasî haritasında tarihin hiç bir zaman harbsında aşağıdan yukarıya doğru teşkil e" siz geçen bir sene zarfında • kaydetmediği büyük değişiklikler oldu. Bir dilmiş olan bir takım cemiyetlerin vücude memleketic tamamile ortadan silinmesi, bir diğerinin de kesile biçile ufacık getirdikleri teşkilâtın zirvesinden ibaret kalmasile neticelenen korkulu hâdiseleri gerçi hepimiz yaşadık. Fakat Teşekkür Sevgilı eşim, babamız, kardeşimiz, dayımız eski valilerden ve Eti Bank İdare meclisi azasından Yanyalı Bay İbrahim Aktanm aramızdan vakitsiz ebedî ayrılışile yüreklerimizde açtığı sonsuz elemimize bizzat cenazesine gelmek, çelenk, mektub ve telgraf göndermek suretile iştirak lutfunda bulunan akraba ve dostlarımıza ayrı ayrı teşekkür etmemize bu büyük acı mâni olduğundan gazetenizin tavassutunu rica ederiz. Eşi Fatma Aktan. kızlarr. Güzin, Bül'TURK1YE kat, Münevver Akçin, kayınvalidesı: Adile Erım, kardeşleri: Halide Akçin, Nafize Kuri, Abdullah Aktan, İkbal 1939 1938 de başlıyan Avrupanm haritasile 1939 da başlıyan Avrupa arasmdaki Bülkat, yeğenleri: Kevser Çalışlar, Kâfark her iki harita yanyana konduğu zaman daha müessir oluyor. Bakalım niye Kuri, Naci Bozan, Zahide Evren şimdi içinde yaşadığımız yeni sene bu haritalarda ne değişiklikler yap dilek, Nesime Akdoğan, damadlarj» Şehri Bülkat, Lutfi Akçin. trracak ?U