15 Temmuz 1938 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

15 Temmuz CUMHURtYET Dün Ankarada Valinin muhakemesine başlandı IBaştaraft 1 inct sahlfede} I edemiyeceğine ve şimdiye kadar mü Belediyeye bıldırilmıştır. Belediye tabıatile Namık, Mehmed Alı, Suphı, Avnı Ya masıl davalar hakkında aynı şekılde bu bedeli kabul ederek hmi ferağda teslım ğızın Asrî mezarlık meselesı dolayısile muamele yapılagelmekte olduğu ta ı edıleceğıni ve ancak ferağı muteakıb arazınin ılışıksiz, şagılsız, tam olarak Belediyemuhakemelerıne Temyiz dördüncü ce mül halıni almış, müstakar bir içtıhad ye teslımınde bir mânı olup olmadığını za dairesınde bugun saat 9,30 da baş cumlesmden bulunmasma nazaran bu Müli Emlâkten sormuştur. Ilkonce tama landı. Muhakemeyı dınlemek üzere ge noktaya v.Dkunan mudafaanın reddıle mı Hazıneye aid olduğu zannedılen bu muselles arazınin lenler elli, altmış kışi kadardı. duruşmava devam edılmesı mütaleasm sa namında bir kaidesine doğru Ismail Pazatın veresesınm bıdajette Mübaşir, muhakeme altma almanları dayım» dedi. 96 hısseye ayrılmış 6 donumluk senedlı ara. yukarıda bildırdığım isim sırasıle çağırAvukat Kenan Ömer tekrar söz aldı. zısınden baska 20 senedenben bir takım dı. Hepsi yerlerini aldılar. Heyeti hâkikımseler tarafından işgal edılen 30 do Makamı iddianm bu içtihadma iş numluk nızalı arazı bulunduğundan mezme, Temyiz dördüncü ceza reisi Mecdi tırak etmesınm kabıl olmadığını, şim kur yerm tam ve sagıLsız teslımı kabıl olave aza Osman Talât, Naıl Tarhan, Hâdiye kadar şu veya bu yolda muamele mıyacağı Mıüî Emlâk mudurluğunden bılmıd ve Cevdetten muteşekkildi. yapılmasının mikyas olarak ele almamı dırilmıştır Butunluğu bu suretle ıhlâl edilIddia makamında Başmüddeıumumî yacağını, burada avnı zamanda mak mış olan ve kabılı teslım mıktarı 170 donume kadar inerek kıfayetsızlığı anlaşılan ve muavini Arif Çankaya bulunuyordu sad kanunu aramakla da mukellsf bu ıçinden Taksım suyu mecrası ve telgraf te. Evvelâ iddianame okundu. Devlet Şu lunduğunu kaydederek «ne boyle bir sısatı geçen ve başkaca bırçok toprak tesrası Mulkıye daıresinin Valı Muhiddin karar vermeğe. ne mahkemeniz davaya vıyesıne ve masrafa muhtac olan bu muve arkadaşlarmm Asrî mezarlık işi do bakmağa, ne de makamı iddıa takibat nazaalı yerın mezarlık ıçın satın alınma layısile men'i muhakemelerine ve Şu icrasma salâhivettar değıldır, memnu smda bir fayda ve maddı ım<ân da kal mamıştır. ra heyeti umumiyesince ekseriyetle lü dur, efendım» dedi. zumu muhakemelerıne karar verildiği Bundan sonra Bandırmalı Anastas admBundan sonra mahkeme heveti kısa da biri de Beledıjeye bir arzuhal vererek zıkredılmekte ıdi. Bunun üzerine Valibir müzakere ıle karannı teblie etti ve Beledıyenın Zıncırlıkuyu cıvarında bir menin vekılı Kenan Omer söz alarak demudafaanın reddıle muhakemeve de zarlık tesıs etmek ıstedığını ve Hazmeden di ki: vam olunmağa karar verıldi Ve Muhid satın almak teşebbusunde bulunduğu ye . « Vazifemi yalnız müekkilimin şe din Üstündag, esas hakkmdaki miiclafa rın muhtelıf bir takım sebebler ve ilışık ref ve hukukunu muhafazadan ibaret asını serdetmeğe davet olundu. Muhid lıklerle Belediye için filhal kabili istıfade olmadığını gazetelerde okuduğundan ba bilmedigim ve o vazıfe dahılinde kanu dm INtündağ sunları söyledi: hısle gene bu arazıye mucavır kendısıne nun muhafazai ısmetıne de çalışmağı < Her şeyden evvel surasını hemen aid bulunan yekpare ve derhal teslımi kadahil gördüğum için heyetinize iptidabıl 454 donum genişlığınde duz bir arazıyı size açıkça arzedeyim kı bızi huzuru donum kıymeti resmi tahmınlerle 85 lıraja en halli icab eden bir meseleyi arzet nuza suclu sıfatıle getıren ve efkârı u tesbıt ediimış olan Hazmeye aid araziden mek ıztırarmdayım Memurin muhakemumiyede bu suretle teshırımıze sebob daha ucuz bir fiatla satmağa amade ol mat kanununun beşinci ve altıncı madhâdısenın esası olan İstanbulda Zıncırlı duğunu bıldırmış ve teklıfını yapmıştır. delerinde bazı memurlar hakkında ve kuyuda venıden kumlan mezarlık yeri Bunun uzerme keyfıyetı alâkadar olan Mezarlıklar mudurluğu, Hıfzıssıhha mutehasmercilermce verilecek men'i muhakeme nin sattnalma işıle bu luzumu muhake sıslığı, fen heyetlerı tetkik etmiş ve her şu. kararlarınm ister itiraz edilsin, ister eme kararında tasvır edılen şeklı a be kendı bakımından bu arazıyı mezarlık dılmesin Şurayi Devlet Mülkiye dairerasında mutabakat sövle dursun, en u yapılmağa elverışlı bulmuslardır. sinde ikinci bir tetkikten geçirilmesi fak bir alâka ve münasebet dahi voktur Işte otedenberı tarafımdan hususî bir hizarurî ise de bu kanunun 8 inci madde Hâdisenin aslı o Vadar başka karara mayeye mazlıar olduğu ıddıa edilen bir arsinde valilerin lüzum ve men'i muha esas tutulan muclb sebebler de o kadar ay sa sahibme Belediye zararına menfaat tekemelerine karar ittıhazı Şurayi Devlet rıdır. mını maksadıle bendenizi vazifeyi suiistimal gıbi bir suçun faili mevkune getiren Mülkiye daıresine aid olduğu gösteril Hâdisenin tarihcesi hadise bu arazinin izah ettığim şartlar ve dikten sonra bu karar aleyhine vuku Maruzatımı Ispat için hâdlseleri blrbir sebeblerle satın alınmıs olmasıdır. bulacak itırazın tetkıki Şurayi Devletin lerıle mukayese ve kanunlarla, vesıkalarla Valiye atfedilen suçlar heyeti umumiyesine aid olduğu göste tcyide başlamadan evvel ışın içyuzunu Işin tarıhçesı burada bitlyor. Vali Mu kavramak ve hakıki mahıyetıne daha ko. rilmek suretıle valiler hakkında istis hıddin Ustundağ bundan sonra kendısine lay ve edebilmek naî bir hüküm dercedilmiş ve kanundn re onu salım şekılde nufuz takib ettiğiuze atfedilen hususları kanunlar ve vesikalardoğuran sebeblerle tebu müstesna vaziyeti ihlâl edecek hlç kâmul seyrinin bir hulâsasını yapmak fay la tahlile geçti ve sozune şoyle devam etti. « Bıze izafe edilen yolsuzluklar şunlar. bir delâlet bulunmamıştır. Böyle iken dalı olacaktır. îstanbulda ayrı bir Beledıye reisi ol Istanbulun, nufusu 200,000 raddesinde dır: 1 Lüzumu muhakeme kararnamesine madığı ve Belediye riyasetine taalluk olan koca Beyoğlu semtınde musluman Tunklerin cenazelermı gomecek yer kal gore aynen bir mezarlık ıttıhaz edilm&k eden vezaifin valilere mevdu bulundumamıştı. Maçka mezarlığı işba' haline uzere arazi satın almaktan ibaret olan Işın ğu ve bu sebeble de tahkikat evrakı Şu gelmiş, etrafı da meskenler ve evlerle çev menafii umumiyeye taallukuna gore satın rayi Devlet Mülkiye dairesine sevkolu rilmiş olduğundan cenaze gomulmesi ya alma muamelesinın o tarihlerde mer'ı olan narak oraca ittıfakla men'i muhakeme sak edllmlşti. Ferikoydeki mezarlık da yol. 21/1329 tarıhlı Belediye ıstımlâk kanunu karan verildiği ve bu karar aleyhme suz, perlşan, kifayetsiz ve rağbetsız bir muvakkatı hukumlerine uydurulması ve. 2 Kanunun ıkıncı maddesmde beyan haldeydl. tarafında mercii aidince hiçbir itiraz vuku bul Silivnkapı,Cenazelerıni Istanbul gıbi uzak olunduğu uzere almacak arazınin harita Topkapı, Edırnekapı madığı halde heyeti umumiyenin, Mül mesafelere taşımak mecburıyetınde kalan sını yaptırmak, resmı tekdırı kıymet he kiye dairesi karannı resen ikinci dere Beyoğlu halkı hakklle şikâyete başlamıştı yetlerı tarafından rayice uygun kıjmet cede tetkıke kendıni salâhiyettar gö Hatta bunun teslrl altında kalan bazı ze takdir ettirmek ve Belediye encumen ve rerek ufak bir ekseriyetle lüzumu mu vat hususî bir cemiyet kurmak ve iane meclısince de tatbik edildıkten sonra metoplıyarak Beyoğlu semtinde bir mezarlık nafiı umumıye kararı almak gıbi muamelehakeme karannı ittıhaza değil, o, men'i tesLs etmek teşebbusune geçecek kadar ışi lere tevessul edılmesi ıcab ettiği halde muhakeme karannı tetkike bile salâhi ileriye goturduler. Yeni belediye kanunu da yapümıyarak, yeti yoktur. Heyeti umumiyenin böyle mezarlık isını Evkaf ıdaresınden almış, 3 Arazı sahlbıle pazarlıklâ' nltltabık hilâfı salâhıyet verdiğı bir karann da Belediyeye bir vazıfe olarak vermişti. Nl kalınan bedelle encumene ve 1932 senesi hayet, keyfiyet Istanbul Umumî meclisinin ceza usulü muhakemeleri kanunu mu müzakere mevzuu oldu Ve bir an evvel ih pazarlıklarına munhasır olmak uzere teşkil edilmiş, bu iş için mes'ulıyetsızliğı ve cibince tahkikat hâkımi tarafından tlyacı karşüıyacak surette bir mezarlık te salâhıyetsızlığı tabn bulunmuş olan bir heMulkıye dairesi karannı feshile vere slsi hususunda temenni kararları verildi. yete kabul ve tasdık ettırılmesi. ceği lüzumu muhakeme karanndan Bu sıralarda Zincirlikuyuda tamamı Ma 4 Ve bu satınalma ışlerı cereyan eder. farkı olamaz. Binaenaleyh Mülkiye da liyeye aid olduğu bildirilen ve her tarafı ken istımlâk işlnde vergı kıymetlerinin yolla çevrilmis bulunan 266 donum mu iresinin verdiğı men'i muhakeme ka rabbaı genişliğindekı toprak parçasının esas ittihazına dair hukumlerı ıhtiva et mek uzere Belediyenın teşebbusile tanzim rarıle aleyhte itiraz vuku bulmamakla Musluman Turklere mahsus mezarlık ya. ve takdim edılerek Buyuk Mıllet Meclısınkesbi kat'ıyet etmış ve heyeti umumı pılmak uzere Belediyeye parasız terkl için den satılma ışının tekemmul eylediği 31 yenin kararı keenlemyekun bulunmuş Maliye Vekâletine resmen muracaatte bu mayıs 934 tarıh ve 2497 sayılı kanunun çıklunuyorduk. Cereyan eden muhabere ne olduğundan gene memurini muhake tıcesmde Hazıne bu arazınin mezarlık için ması beklenmıyerek her ıkı kanunun hu kumlerine yoluna gıdıldimat kanununun 13 üncu maddesi mu Belediyeye parasız terkıne muvafakat et ği takdırde gore de ıstimlâk bir bedelle Benısbeten çok az cıbince Muddeiumumî takibat icrasın meği mevzuata uygun bulmadı 932 Bele ledıyeye geçmesı mumkun olan arsaya is. dan ve mahkemeniz de binnetice bu da diye butçesinde yeniden mezarlık tesisine timlâk şeklınde verilmesı lâzım olan bedelgelecek kadar ve tahsısat mev vaya bakmaktan memnudur. Evvele kâfı olmadığından parataraftan 933 yılı den, rayice nısbet kabul etmiyecek suretcud bir mirde bu cıhetm hallini dılerim> dedi. butçesine bunu karşılıyacak kadar tahsi te yuıksek bir bedel tesvıye edılmesı ote Bunun üzerıne heyeti hâkime dosyaları tetkik etmek ve neticesini bildtr mek üzere müzakereye çekildi. Kı^k dakikalık bir müzakereden sonra celse tekrar açıldı. Muddeiumumî dedi ki: « Memurin muhakemat kanunu nun 8 ınci maddesi valiler hakkında verilen lüzum veya men'i muhakeme kararlarına alâkadarlar tarafından yapı lacak itirazlarm tetkik merciini ve bu muhakeme karaı kat'ileştikten sonra muhakemelerinin icra kalmacağı mercii göstermekten ibaret olduğu, mezkur kanunun 5 ve 6 ncı maddelerinde men'i muhakeme kararlarına itiraz vuku bulsun, bulmasın mutlaka mafevk merci lerce tetkıke tâbi bulunduğu hakkında vazevledığı sarahati tebdıli tazammun sat koyduk, diğer cihetten de bu arazınin munasıb ve mutedil bir bedel mukabılınde Belediyeye satümasmı MaJiye Vekâletinden rıca ettik. Ilk adımda Mıllî Emlâk Fen heyeti tara. fmdan bu arazinin beher metre murabbaına yuz kuruş yani bir donumune 919 lıra değer paha bıçüler Maliye Vekâleti arazinin tahsisindeki maksadları nazarı dıkkate alarak civardaki alım ve satım ve mevkı şerefine gore bir kıymet takdirmı cevaben emretmişti Bunun uzerine Arazi Tadili Kıymet komisyonu tarafından buramn beher donumune 80 lira kıymet takdir etmiş, fakat bu defa da Maliye Vekâletinden gelen cevabi emirde bu bedel az gorulerek beş lira zammile beher donümu 85 lira bedel uzerinden Belediyeye temliki Icra Vekilleri Yuksek Heyetinin kararı iktızasından ol duğu ve satış bedeli olan 22,000 kusur lı. ranın hemen Malsandığma yatırılması luzumu Mıllî Emlâk mudurluğunden yazalan 12 6 ^937 tarıh ve 2691 numaralı tezkere ıle denberi Belediye reısı tarafından hususî bir himayeye mazhar olduğu ıddıa olunan ve esasen sakıt hanedan azasından tasfıye için Malıyeye mtıkal eden bu araziyı Beledıyece mubayaadan iki ay evvelden başlıyarak bir hafta evvelıne kadar olan muddet zarfmda Maliye Takdlri Kıymet ko . mlsyonunca takdir edılen 30 lıra gıbi bir bedel mukabılınde uhdesıne geçırdığı an laşılan arsa sahıbıne bir menfaat teminine mustenid olduğu tarzında vuku bulan ıhbarın sıhhatine bir delil teşkil etmesı tabıi olduğundan, yoktur Ve bu keyfiyet ayrı ayrı ıki kanun hu^mıle mueyyeddır. 9 kanunuevvel 1926 tarıhmde Buyuk Mıllet Meclısince ıttihaz olunan 287 numaralı karar aynen soyledır. «Menafu umumiyeye muteallık olup kanunu mahsosta mezkur arazı ve emlâkin ıstımlâk tarıkıne gıtme'ssızın pazarlık suretıle ve muzayeaelere ıştırak suretıle de mubayaatının caız olduğu heyeti umumiyenin 12 ncı ıçtımaının bırıncı celsesınde takarrur etmıstır » Bu kanun karsısmda mutlaka istimlâk kanununun hukumlerine ıttıba ve ıkmci maddesının muamelelerıne tevessuı zaruretı hususundakı karar kendı kendıne sakıt olur Muhiddin Ustundağ, o tarıhlerde hu'smu carı olan munakasa ve ıhale nizamname sınden de bahısle bu arazınin ıkı tarafm rızasüe ve pazarlıkla satın almmış olma . smdakı kanunıyet ve meşruiyetm kendi kendıni ıbram ve ıspat ettığıni zıkrettı. Ve dedi kı Hakkımdakı lüzumu muhakeme kararı muteakıb fıkralarında «arazi sahıbıle pazarlığa mutabık kalınan bedelle encumene ve 932 senesi pazarlıklarına munhasır ol mak uzere teşkıl edılen bu ış için mes ulıyetsızliği ve salâhıyetsizlıği tabıı bulun mus olan bir heyete kabul ve tasdık ettırılmesi» denılmektedır Heyetmızce kabul ve tasdık değıl de ettırilmış gıbi cebır ve ıbram ifade eden bir ıfade kullanılıyor ' Ancak kım pazar lık etmış' Kım ve nasıl tasdık et tırmış meskut . Eğer bu uç hukum bana matufsa vakayie uygun degıl dır. Aşağıda bir sırası gelmce daha taf sılâtııe arzedeceğım veçhıle hemen bu kabilden butun mesaıli carıyede olduğu gibi bu mezarlık arsasının satınalınması işının butun seyrınce şahsan temasım Mezarlıklar mudırıyetinm bir luzum muzekkeresine (istimlâk ve pazarlık komısyonuna) gibi bir tek havaleden ibaret kalmıştır Bu satınalma muamele dosyasının tam bir orneğını tahkıkatı evveliyeyı ıfa eden zat da almış olduğundan tahkikat evrakı arasına koymuş olsa gerektlr. Maruzatımın doğruluğu bunun tetkikıle anlaşılır Ha kıkat şudur kı, ıstımlâk ve pazarlık komisyonu harekete gene gelince ısi ele almış, meseleyi incelemış ve kendi mes'ulıyeti altında bir netıceye vararak pazarlığı yap . mış ve bıtırmış ve yaptığı ısın doğruluğunu ve Belediye için faydasmı ıddıa eden imzalı bir mazbata ile kanunen satın almak salâhıyetını haız olan encumene sevketmiştır Encumen haız olduğu salâhıyete bınaen bedeli tasvıb etmiş, .\atınalma karannı vermiş ve benım salâhıyetlerımı haız olarak karar muavım tarafından tasdik edilmistır Pazarlık komLsyonunun 932 senesi pazarlıklarına munhasır olmak uzere teşkıl edılmış olan heyetın bu iş için mesuliyetsizliği ve salâhiyetsizliği tabıi bulun. muş olduğu yolundakı mutalea ve noktai nazar da tamamen gayrıvarıddır Beiediyenin daimî teşkılâtında istimlâk ve sa tınalma ışlerinln hazırlanış ve tanzlmile pazarlıkların icrası İçin bir merci olmadığından bu işleri takib etmek uzere boyle bir komisyonun teşkıli luzumlu ve zarurî gorulmus ve pazarlıkla satun keyfıyeti kanunen encumence yapılmakta olduğundan hem mesulıyetıni deruhde edebilecekleri lsleri hazırlıyacak heyet hakkında fiklrlerinı almak, hem de heyet azasma verilecek yevmıyelere bir esas elde etmek uzere da. Imı encumenın ıstişari bir surette reyıni almakta fayda gormuştur Bu dusunceye bınaen 932 senesınde bir karar aldım Bu toomısyon ucretli olarak 937 senesi nıhayetlerme kadar vazifesıni ifa etmiş, 932 senesinde karar ve»en daimi encumen muteakıb senelerde de komisyonun mazbataları uzerme mutemadıyen ve mustemırren karar vermiş ve bu pazarlık komısyonuna verılen ucretler de umumî meclısçe hesabı kat'ılerle kabul edileres vazıfeleri tasvib edılmiştir Binaenaleyh lu zumu muhakeme kararına bir nevı esbabı mucıbe ıttıhaz edılen bu nokta da gayrıvarıddır. Karann dorduncu fıkrası şimdiye kadar dusunulmemış, duyulmamış ve gorulmemiş bır hukmu ıhtıfa etmektedır. Şoyle ki. « Bu satınalma ıslerı cereyan ederken istimlâk ısmde vergi kıjmetlerının esas ıttıhazına dair hukumlerı ıhtiva etmek uzere Istanbul Belediyesının teşebbusile tan. zım ve takdir edılerek Buyuk Mıllet Meclısmden satılma ıçın tekemmul eylediği 31 mart 934 tarıh ve 2494 sayılı kanunun çıkması beilenmıyerek her ikı kanunun hukumlerine gore de istimlâk yoluna gidıldiği takdırde nisbeten çok az bır bedelle Belediyeye geçmesı mumkun olan mezariık arsasmm ıstımlâk şeklinde verılmesi lâ zım gelen ve rayicle nlsbet kabul etmiyecek surette yuksek bir bedel tesvıye edılmesi. > Bu ışte ıstımlâk zarureti hakkındakı nok. taı razarlar ve hukumler ıspat edllmls olmakla beraber acık ve cevabsız bırakma mak lâzım olan bu hukme ınsafla bakınca kendı gorduğunuz luzum ve zarurete bi naen estslarını hazırlayıp hukumete takdım ettığımız bır kanun lâyıhasmın Bu yuk Mıllet Meclısmce hangı muzaiere safhasında olduğunu ve encumenlerinde takıb ettiği seyri bılmek, encumenlerce ve heye. tı umumıyece ne gıbi tadılâta tabı tutulacağmı keşıf ve hangı tanhte kat'ı muza keresı yapılacağını ve ne şekılde kabul edıleceğmı tayın etmeğe nasıl ve necen dolayı mukellef ve mecbur olduğumuzu tayın etmekten bendenız cıdden âcızım » Muiııddın Ustundağ sozlerıne devamla dedi kı « Yenı çıkan kanunlar çok defa bır evvelkinin ya tadılinı veya merhaleı te^âmulunu teşkıl ettığmden mılli hızmetlerı bu zavıyeı ruyetten mutalea ve kabul etmek muhakkak bır felcı mtac edeceğı gıbi dığer cihetten hergun âcıl bır hal çaresı arıya . rak onumuze yığılan mesalıhı âmmenın ruyetını adeta falcılığa ve kahınlığe bağlamak gıbi bırsey olur kı Cumhurıjet re jımı bu bedbahtları çoktan mahkum etmıs olduğundan bızım ıçın boyle bır ıhtımaü derpış etmek mum'iun olmamıştır Bu cıhet boyle olmakla beıaber kararda dendığı gıbi «istimlâk ışmde vergı kıy metlerıni esas ittıhaz eden 2494 numaralı kanunun çıkmasını beklemiş olsaydık» luzumu muhakeme kararının dedığı gıbi gene bu ışte yeni veya eski istimlâk kanunlarının hukumlerını tatbik edemıyecektık. Çunku her ıkısı de Belediye ıstımlâk kanu. nudur. Ve hukumlerı belediye hududları içinde carı ve muteberdır Halbuki bu mezarlık arsası belediye hududları haricındedır Bundan başka 2497 numaralı yeni ıstımlâk kanununun bu ışte ımkânı tatbıkıni bır an için farz ve kabul etmekle netıcenin ne olacağını tetkik edelim. Bu kanunun uçuncu maddesi «ıstımlâk olunacak yer 1833 A sayılı kanun hukumlerine gore tahrır gormuş arazi ise «ıradlı ve iradsız arsalar dahıl» vergıye matrah ıttihaz edılen kıvmetı değer paha sayılır» demektedır 1883 sayılı kanuna gore yapılan tahrır ise bızim satın aldığımız arazınin bitışığinde ve sırasındakılerın donumune en aşağı 100 lira kıymet takdir etmiştir Şu halde donumune Beledıyece tesvıye edilen 73 lırayı çok fahlş bularak vazifeyi suııstımalden dolayı bızi muhakeme altma almış olanların dediğı yoldan gıtmış ol saydık aynı arazinin donumune 100 lıra odemek mecburıyeti kanuniyesınde kala caktık Bu takdırde donum başına 27 şer lıra fazlasüe 454 donum arsa için Belediye aleyhıne ve hımaye ettığim ıddıa olunan adam lehıne a,çıktan 12,258 lıra para odenmiş olacaktı Kararnamede zikrolunan ucuzluk bunun neresmde1 Bu suretle sabit oluyor kı bu işte ıstımlâk şekli pazarlık yolunda daha ucuz değıl daha pahalıdır. Ve boyle bır vazıyet meydana geldığı zaman kım mes'ul sayılırdı' Bugunku zıhniyete gore »ene ben1 Aynı mufettış efendi karşıma dıkılecek «buranın donumu bıraz evvel 73 lıraya verılıyordu, daha musaıd kanun carı ıken vaktınde almadmız da bu a. damı himaye için bıle blle yeni kanunu bekledinız ve zâhırde kanun hukmune uyar gıbi gorunerek daha fazla para verlyor, Beledlyeyl ızrar ediyorsunuz. Haydi mahkemeye » demekte hiçbir zorluk çek mlyecektl Ve o zaman vaziyetim cıddi surette zor Olacaktı Hulâsa yeni kanunu beklemek; İstimlâk yoluna gitmek gıbi duşunceler hangi bakımdan ele alınırsa ovlece yanlıs, çuruk çıkıyor Ve boylece yersiz ve sakat istıdlâller Esref Kâmılin otedenberi tarafımdan hususî bır himayeye mazhar ol. duğu yolundaki iddialara delil tutuluyor Dıkkat buyurulursa uzerınde ehemmıyetle durulan bu hususi hımaye iddiaları mahi yeti malum olan umumî bır ifade halındedır Anonimdir ve hiçbir madde tayin edılmemiştır Otedenberi nasıl, ne yolda hi maye ediyormuşum'3 Meşkuktur. Bir taraftan da iddıa ve ihbarlar kendi davalarının delıli gıbi sayılmaktadır Boyle bir ıddıa kazai bır karara esas olur mu'> Muhiddin Ustundağ lüzumu muhakeme kararnamesının muteakıb fıkralarını da el« alarak tahııi etti. « Burada, dedi, asıl mesele mezarlık arsasının donumu 73 lıraya satın almmış olmasın, rayice gore fahiş veya değer pa. ha ile olduğunun tayin ve tesbitıdır. Gene Zmcırlıkuyuda mezarlık arsası cıvarında evvelce Maliyeden satın almak istedığımız arsanın metresıne Mıllî Emlâk fen heye tmce 1 lira tayın edılmış, bu hesabla donumune 919 lıra kıymet konmuş, Maliye Vekâleti arazi tadili kıymet komısyonunun koyduğu 80 lıra kıymeti az bularak 85 lıraya çıkarmıştır Bu fıat bızım ıçın resmi ve muhım bir olçudur 73 lira buna nazaran 14 daha ucuzdur. Gene aynı yerde bızım mezarlık arsasını satın aldığımızdan bır ay sonra mezarlığa her cihetten çok yakm olan arazi, Emlâk Bankasınca bedelı 8 taksitte odenmek uzere Dervişzade Ibrahım karısı Bayan Lemana beher donumu 156 lıradan satılmıştır. Taksıtle satıldığı ve ilk taksit peşm veril . dıği nazan dtekate almırsa 7 senelik faizile bırlikte gene bizimkinden çok pahalı olur Bayan Leman Emlâk Bankasmdan sa. tın aldığı bu araziyi ıfraz etmiş: bır kısmını Cemal namında bırıne donumunu 276 lıradan, bır kısmını da Bayan Safıye namında bırıne donumunu 301 lıra 76 kuruştan satmıştır. Davaya mevzu teşkıl eaen mezarlığa bıtısık olup da ılhakı lâzım gelen bır arsanın beher metresıne evvelâ 25 ku rus takdir edılmış vakı olan itiraz uzerine beher metresıne 10 kurus yanı donumune 92 lıra kıymet takdir edılmış ve bu da tarafımızdan kabul edılmışken Maliye Vekâleti bu bedeli az bularak reddetmış, 3 senedenberi muamelesı ıntac edılememıştır Nıhayet vergıye esas olarak japılan son arazı tahrırınde mezarlık sırasındaki arsaların donumune en asağı yuzer lıra kıymet konmuştur Butun bunların tetkıkınden anlaşılıyor kı burada donumu 73 lıraya arsa yoktur. Ve Beledıyenın verdıği fıatın fahış değıl, bılakıs vcuz olduğu bu emsalınden bedaheten sabıt olur > Muhıddın Ustundağ bu mezarlık mubayaasına muteallık muamele dosyasının tetkıkmden de anlaşılacağı veçhıle kendısinin yenı arsanın alınmasına dair olan luzum. muzekkeresının arkasına «pazarlık komıs. yonuna» dıye havaleden başka hiçbir temas ve ırtıbatı olmadığını, komisyonun. kıymeti takdir ve pazarlığı yaptığını, encumenın satınalma kararı verdığmi ve muavınımn tasdık ettığim ve kendısinin hiçbir fıll mesbuı'i olmadığı cıhetle faıl sıfatı verılemıyeceğını, şu halde oLsa, olsa resmî muameleler harıcınde ve sureti hususıyede arkadaşlarının kanaatlerıne mudahale ve vıcdanlarına muessır olacak bırşeyler yapmış olduğunu kabul etmek lâzım geleceğını kaydederek < Işte, demistır, bu arkadaşların bır kısmı benımle bırlıkte suçlu olarak huzu runuzda bulunuyor. Kendılerınden soru nuz. hiçbir muracaat ve hatta ımada bu 9 lunmuş muyum Mezarlıklar mudurunden. de, muavınımden de sorunuz Kendılerıne herhangı bır mudahale ve tesır yaptım mı? Bunları mes'ulıyetten kaçmak ve ortada mevcud herhangı bır kabahati başkalarına yukletmek maksadıle soylemıyorum. Kabahat varsa paylaşmağa hazırım » Vali gözyaşlarını tutamıyor Davanın esası hakkındaki marozatını burada bıtıren Muhiddin Ustundağ bariz surette gorulmekte olan bır teessur ve heyecan içindeydı Hatta fazla muteessir olarak gozyaşlarmı da zaptedemedi. Sozlerım şu cumlelerle bıtırdı « 30 senedır devlet kapısmda hizmet ediyorum Son 13 senelik hayatı memuriye. tım Istanbul gibi en dağdağalı bır yerde «10 senedenberi vahlik vazifesi de uhdeme mevdu olarak> gecmistir Ondan evvel 2 sene kadar Cumhurıyet ıdaresının yenı teessus ettiği sıralarda devletin Emnıyeti Umumıye mudırıyetı hızmetını ifa ettim Bunun ehemmiyet ve muskulâtını takdır buyurursunuz Butun bu imkânları ancak herturlu harekâtımı husnuıstımalle temine muvaffak oldum Hayatımın butun mesnedı «husnuLstımal» dır Bu suııstımal kararıle beni hayatımın mesnedlerınden mah rum etmek istıyorlar. Bu teşhir derın ve ağır bırşeydir. Huzurunuzdan bunun tesellısıni alarak çıkacağımı kuvvetle umid ediyorum > Bundan sonra, dorduncu ceza dairesi reisi, teessüi' ve heyecanının geçmesı i^5W'6M sa bir lntızardan sonra Istanbul Valısı Muhiddin Ustundağa şu sualı sorduii Lıko oğlu Eşref ıstıda ile muracaat etmış, siz de Emlâkı Mıllıyeye o musevveş arsayı satın almıyacağınızı aynı gun bır tezkere ile bıldırmıssıniz Bir de encumen karar verdiğı sırada Liko oğlu Eşref arsaya tamamile malik değılmış 300 kusur do. numunu karardan 27 gun evvel satın al mıs Ust tarafını karardan sonra muhtelif tarihlerde hatta bır kısmını da bir sene sonra satın almış Encumen karar verırken Lıko oğlu Esrefın buna sahıb olup olmadığının aranmaması kusur olarak gosterıliyor Muhıddın Ustundağ dosyanın mevcud olduğunu ve tasarruf meselesmin Belediyeye hinı ferağda Emlâk subesi tarafından tetk edildiğını soyledı. Reıs Muhasebe muduru riyaset maka. mına yazdığı tezkerede dıyor kı «Liko oğlu Eşrefe parasmı vereceğız Fakat arsanın tamamına sahıb değıldır, ne yapacağız?> Riyaset makamı da dıyor ki «Bır ay zarfında ferağını taahhud edıyor, beş bın lirasını tevkıf edin; ust tarafını verın » Muhiddin Ustundağ Hatırımda kal dığma gore tevkıf edılen mıktar bes bm değıl 18, 19 bın lira gıbi muhım bır meb lâğdır. Esasen senei maliye sonuna gelmistik Bu arazıyı almasaydık onumuzdeki sene butçesine de tahsisat koymadıgımız icın ış ıki sene gecikecektı Zıra sarfedemediği. mız tahsisat iptal olunacaktı Muhiddin Ustundağ bu cevabi sırasında cari muameleyi tamamen hatırlamamakla beraber kendısınden gectığmı de zannet mediğini soyledi Bundan sonra Vali riyaset makamının muselles arsa ıle sımdıkı arsanın nerede olduğu hakkmdaki sualine de cevab verdi Riyaset makamı dedi ki Bu arsalar Lıko oğlu Eşrefe gecmeden \Lutfen sahifeyi çevinntzA 5 Bu meseleden dolayı suçun failı sıfatıle Belediye Reusı Muhiddin Ustunda ğın . Den ibarettır. Kararnamede ısrarla dermeyan olunduğu vechıle menafu umumiyeye taalluk eden her satınalma muamelesinın gerek mev zuubahis mezarlık arsasmm satın almdığı tarihlerde mer'î olan eski ve gerek bugun cari bulunan yem ıstımlâk kanununa uy. durmakta hıcbır mecburıyetı kanıuıiye Milli roman: 1 8 Bu erkeklerden biri Ferhadch. Iki eli de ccbinde, hasır koltuğa yatar gıbi uzanmış, yanındakilerın neş'esıne daima hafif bir gülüşle iştırak ediyordu. Onun bu halıni beğenen Nazmiye Hanım, kahkahaları sonuna gelmıyen kızına dönerek: Yavaş! dedi, bak senin gibi gülen var mı hiç? Bu ihtan, kızının yanmda, onun kadar yüksck sesle gülen müstakbel damadına da yapmış oluyordu. Hatta asıl hedefı kızmdan ziyade belkı de o idi. Ferhad bunu anladı: Kabahat Hâlede değil, Mecdid«... dedi, ölüyü bıle güldurecek şeyler söylüyor. Hâlenin babası Ibrahim Bey de, kızı3 bakışlarile, annesinin fıkrinde olduğu Hep o kadına bakmağa devam edeiçin etrafına bakıyordu. Birdenbire dansj rek: salonunun önündekı masalardan birinde, Doğru otursa güzel kadın! dedi, tek başına oturan bir kadma gözü tekrar fakat neden öyle fazla k'pırdıyor, kaşını ılışti ve Ferhadın kolunu durttü: Kım bu kadm yahu? Demindenbe gözünü oynatıyor?.. Bak .. Elinı sık sık ağzma gotürüyor. ri yalnız oturuyor. Ferhad dayanamadı ve rahatım feda Bu alâkanın bır intikam olabileceğini tahmın eden Hâle, gene de o kadma ederek doğruldu, arkasına baktı. Mecdi: bakıâaktan kendıni alamamıştı. O tarafa Kım acaba? deyip duruyordu. arkası dönük oturan Ferhad, rahatım Hâle onun bu merakma sinirlenmeğe Yazan: SERVER BED1 bozmamak için başını yarım çevirdı, bir başladığını gizlemek istiyen manasız bir nu hissettirmeğe çahşıyordu. Mecdi üç omuzunu kaldırarak: gülüşle: tenkidin ittıfakını hissedince şaka tonıle Pek merak ediyorsan git otele sor! Tanımıyorum, dedi. bir müdafaaya lüzum gördü: Hâle gözlerinı kadından ayırmıyor: dedi. • Kimden çekmiyorsunuz, şu üç bu Sahi kim bu? Yeni gelmiş! dıyorSonra, sözün daha kuvvetlisini bulmuş çuk masayı dolduran Balat aristokrasi du. gibi ılâve etti: smden mi? Ne hacet! Git, kendisine sor! Ferhaddan maada, hepsi, dikkatle îbrahım Bey bir §ey söylemiş olmak Ferhad cevab verdı: baktılar: Kadın, beyaz etek üstüne pembe İyı amma onlar Balatta gürültü ipekli organdiden şık bir bluz giymişti. için: yapıyorlar, burada değıl. Sen de Edırne Göğsünün sol tarafında bir demet yapma Kimsesi yok zavallınm! dedi. kapıda gürültü et! •nü^e vardı. Nazmiye Hanım, kocasına döndü: Böylece Mecdinin Edirnekapıda doğ Acıdınsa yanına git, yalnız bırakNazmiye Hanım, gene sitemli bir sesle muş bir kahveci çocuğu olduğunu hatır Mecdiye sordu: ma! dedi. latmak istemişti. Bu nevi kinayeleri sev Yeni gelenlcre de hep siz dikkat eİbrahim Bey güldü: mediği halde, epey zamandanberi Mec dersiniz. Buranın dırektörü müsünüz? Bizden geçti artık! Ferhad Bey diye karşı kullanmaktan kendini alamı Hâle, Mecdinin intikamına ehemmiyet oğlumuzu vekıl fayın ediyorum. yordu. Hâle, Ferhadın bu sözüne de gül vermemiş görünm«mek için onu müdafaa Birdenbire ciddileşerek Mecdiye ve dü ve nişanlısı Mecdinin canını sıkmış etti: Ferhada birden sordu: olmağa ehemmiyet vermedi. Bravo! dedi, fena mı? Onun sa Gene bir kadının böyle bir otelde Mecdi, bu gülüşün intikamını almak yesinde geleni gideni öğreniyoruz. yalnız oturması doğru mudur? Ferhad cevab vermedi; Mecdi hararetle: Neden doğru olmasın? dedi. Uzaktaki kadm, bu masanın kendisine dıkkatını hıssetmekten sıkılmış gıbi hemen ayağa kalktı ve yanibaşındakı kapıdan içeriye gırdi. Ferhad koltuğuna uzanarak eski vazıyetını almı^tı: İyi vallahi... dedi, başkalan sizi bu kadar meşgul edebilıyor. Sonra başını denız tarafına çevirerek mırıldandı: Farkmda mısınız? Hava serinlemeğe başladı. Ben odama çıkayım da kalm ceketımı gıyeyim. Yerınden kalktı, binaya girdı ve vestıyerin önünde o kadınla karşılaştı. îkisı de bırbırıne bakarak durdular. Ferhad elıle bır işaret yaparak sağ tarafa doğru yürüdü ve kulübün yan sokağına açılan kapıdan çıktı. Kad'n da arkasından gelmişti. Tenha yolda, yanyana, birkaç adım yürüdüler. Ferhad etrafına korku ile bakıyordu. Kulüb bahçesinin arka taraftaki parmaklığı önüne gelmeden evvel durdu, kadına iğildi, alçak sesle dedi ki: Oturduğun yerde fazla kımıldıyorsun. Bir de elini sık sık ağzma götürü yorsun. Galıba yeni yapılan dişlerine alışmadm. Hatırında olsun: Kıbarlar lüzumsuz hareket yapmazlar; hatta kaşlannı, gözlerini bıle fazla oynatmazlar. Hele elını ağzına, burnuna götürmek çok ayıbdır. Meleğin sinirlenmesinden ve sesini yükseltmesınden çekınerek hemen ilâve etti: Ust tarafı iyı. Sana bu pembe organdı bulüz çok yaraşıyor. Benı dinle, bır kelıme söylemeden ayrıl, bizi yanyana gormesınler. Şimdı yemeğe gidılecek. Bıze yakın bır masa seçerek otur. Bızım tarafa çok bakma. Aradabır yantmdaki gene çocuğa tath bir göz atarsın. Çok değıl: Butün yemek esnasında iki, bıle medın üç defa... Anladm mı? Göreyım seni... Ben sana sonra herşeyi anlatırım. Şımdı sus, hiç sorma. Yemekten sonra kulübden çık, bir arabaya atla, aşağıda, ıskeleye yakm, telefon santralı var Arabacıya sor, bihr. Git, onun önünde araba ile beni bekle, gelinm. Çamlara gider, bol bol komışuruz. Haydi... Şimdi bır kelime söylemeden ayrıl!.» Vazife başına... Ben sokağın nihayetine kadar yürüyeceğim, sen geri dön ve kulübün ön kapısmdan içeriye gır. Peki, tontonucn! tArkast var]