21 Nisan 1938 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

21 Nisan 1938 CUMHURÎYET Halk fevkalâde heyecan Kırşehir ve havalisinde yüzlerce ölü ve sevgi gösterdi ve yaralı var. 50,000 kişi açıkta kaldı Bir gene, Beyrut Arabları Atatürk ve Türkler için her an ölmeğe hazır gönüllülerdir, diye bağırdı Zeizelenin korkunc tafsilâtı Hariciye Vekilimiz Beyruttan geçerken PENCERESİNDEN Bir konferans ardağan kıyafetli bir adamdı. Saçlan kirli, yakası kirli, eileri kirliydi. Etrafına halkalanan yirmi otuz kişilik bir kümeye yüksek sesle birşeyler söylüyordu. Sağında, solunda; daha ilerisinde kimi şık, kimi pejmürdebirkaç hatib daha bağırıyordu. Bunun da onlar gibi siyaset gevezeliği yaptığmı zannettiğimden ve zaten ingilizce bilmediğimden kirli adamın neler söylediğine ilgi göstermedim, yürüyüp geçmeğe kalkıştım. Fakat bana o gün Hayd parkın her köşesini gezdirmek zahmetini kabul eden gene bir yurddaşım kolumdan tuttu: Tarihten bahsediyor, dedi, isterseniz dinliyelim. Ve kelime kelime şu sözleri tercüme etti: Yeryüzünde dram, Yunan âleminde başladı. Şarab mabudu Diyoni sos'u kutlamak için muayyen zamanlarda yapılan ayinlerde dram çeşnisi taşıyan bir küçük sahne bulunduruluyordu. Bu ayin hep bir ağızdan söylenilen, ilâhın başardığı veya başaramadığı işleri hatırlatan bir terennümden ibaretti. Teganni sırasında Korifös denilen bir adam ortaya çıkardı, yalnızca bir terane tuttururdu, onu dinliyenler de bir ağızdan cevab verirlerdi. O terane ve bu cevab işte ilk dram olup acıklı düşünceleri ihtiva eden bir sahnecik halinde idare olunu yordu. Milâddan 525 yıl önce doğan Eshi los adlı edib bu merasime bir aktör daha ilâve etti. Korifös'e şimdi cemaat değil bu aktör cevab veriyordu. Demek ki iki aktörlü bir sahne icad edilmişti. Otuz kırk yıl sonra Sofoklis aktörlerin sayısım üçe çıkardı. Öripidis mevzuun dinî ayin şeklinde kalmasını yakışıksız bularak hâdiselerin acıklı tarafını sahneye getirdi, yazılı dram usulünü kat'î surette tesis etti. Hayd park konferansçısı, sözü buraya getirdikten sonra bir nebze sustu. Mini mini bir cemaat teskil eden biz dinleyicilerini gözden geçirdi. Rakamlarla isim leri yazmak için elimde kalem ve defter bulunduğundan dolayı olacak, beni bilhassa süzdü. Sonra öksürdü, bir elini sol böğrüne dayadı: Eshilos'tan, Sofoklis'ten, Oripidistenberi iki bin dört yüz yıl geçti. Lâtin ler, Cermenler, AgloSaksonlar, Slavlar, Türkler, Macarlar ve her millet birçok trajediler yazdı, birçok trajediler seyrettı. Lâkin... Gene durdu, gene cemaati gözden geçirdi ve birden saçlan dikile dikile, ağzı köpüre köpüre bağırmağa koyuldu: Lâkin trajedi tarihinin doğup da tekemmül ettiği şu yirmi beş asır içinde hiçbir muharrir, bjr damla mürekkeb sarfetmeden ve bir tabaka kâğıd kirletmeden son günlerde hazırlanan ve oynanan Avusturya faciası kadar kuvvetli bir dram vücude getirmedi. Gene bu yirmi beş asır arasında Japonyanın aylardanberi Uzaksarkta sahneye vazetmekte olduğu müthiş dramın eşi seyrolunmadı, bugünün Eshilos'ları, Sofoklis'leri, Öri pidis'leri... Gene arkadaşımın koluna girdim, fı « sıldadım: Tarih bitti, zırva başladı. Haydi yürüyelim!.. İki gündenberi devam eden zelzeleler esnasında hasara uğnyan tarafı 1 tnci sahijede) Dün muhteîif vilâyet ve kaza merkezlerinde du} ulmuş olan zeizelenin verdirdıği insan zayiatı ve maddî zararlar hakkında alınan haberler, bir kısım mıntakalarda zeizelenin hiç bir ziyanı mucib olmama sına mukabil bir kısım vilâyetlerimiz nahiye ve köylerinde büyük tahribatı ve birçok vatandaşlarımızın ölümünü intac etmis bulunduğunu bildirmektedir. şehirlerimizden: Çankırı uğradı. Dün saat biri birkaç dakika geçe memleketin muhtelif yerlerinde azçok hissedilen bir yer teprenmesi oldu. Top rak çöküntüsü, en çok orta Anadoluda hissedildi. Bunun merkezi Kırşehir, YozHariciye Vekili, Beyrut nhtımında Liibnan Hariciye gad, Akdağmadeni ve havalisidir. MemNazırile yiiksek komiserin mümessili arasında leketin birçok yerleri, bu sarsıntıyı hissetBeyrut (Hususî) Türkiye Harici dö Martel'in umumî kâtibi M. Miriye ile ti. ye Vekili doktor Tevfik Rüştü Arasın Lübnan Riyaseticumhur teşrifatçısı M. En çok zarara uğnyan Kırşehir vilâ Beyrut yolundan geçeceği ve buradan Nikola Bistoros ve diğer bazı yüksek zeyetimizdir. Kırşehir vilâyetimizde Köş kendisine tahsis edilecek hususî vagonla vat vapura gelecek Tevfik Rüştü Arasa kır nahiyesine bağlı birçok köylerde ev vatanına avdet edeceği haberi tarif ka hoş geldiniz dedıler. Nihayet tam saat sekizde Fransız hüler yıkıldı. Diğer taraftan Yozgadda ve bul etmez bir çabuklukla etrafa yayıldı. Vekilin Beyruta gelişinden dört gün kumeti tarafından tahsis edilen motöre Yerköyde nahiye ve istasyon binaları oHariciye Vekili, konso turulmaz bir hale geldi. Sekili köyünde evvel alınan bu haber üzerine evlerde, Türkiye ricali; diğer 59 evden 49 u kâmilen hasara uğramış umumî yerlerde, resmî makamlarda «Rüş loslar, Fransız ve Lübnan tır. Bir ölü ve bir de yaralı vardır. Ço tü Aras geliyor» cümlesı bütün muhave bir motöre de Türk kolonisi binerek rıhğalmamasını temenni ettiğimiz bu zarar relerin esasını teşkıl ediyotdu. Herkes, o tıma çıktılar. Orada askerî bando millî lar hakkında peyderpey alınacak malu nun gelişinden, Türkiyenin, Atatürkün marşları çalarken bir kıt'a asker de selâm varlığından birer parça iezinlemek isti resmini ifa etti. Bu sırada halk bir tarafmat ajansla neşredılecektir. yordu. Şimdiye kadar Türkiye aleyhine tan bu ziyareti alkışlarken «Yaşasın TürMaddî zararın ehemmiueti voklur. Bu yapılan propagandalara rağmen Türk kiye, yaşasın Atatürk!» diye bağmyor ve mernleket ve bu millel, maddî hasaratı için sevgi hislerinin gittikçe büyüdüğü ıs ekseriyet sevinc gözyaşı döküyordu. eskisinden daha iui olarak derhal tamir tikbal hazırlıklarından bariz bir şekilde Hariciye Vekili, önünde şanlı bayra edebilecek kabiliyel ve vaziııetiedir. anlaşıldı. Bu mevsimde Beyrut ve civa ğımızın nazlı nazlı sallandığı konsolosluk Tabiatin aksilıklerine daima göğüs ger rında gül ve karanfil gibi çiçeklerin bol otomobiline binince halk heyecanını dameğe alıskın olan milletimiz, memleketi luğundan geçilmezken Tevfik Rüştü A ha fazla zaptedemedi ve kordonu yararak mız, tabııdır ki, bunu derhal tamir ede rasa verilecek büket ve çelenkler için kır otomobile hücum etti. Halkın bir kısmı cek, vatandaşlarımızın gönlünü alacak mızı ve beyaz çiçekler buhranı görüldü. otomobili kaldırıp omuzlarında taşımak Beyrut Arabları da çiçekten büyük bir için davranırken bazıları Türk bayrağmı tır. ay yıldız hazırlamışlardı. Bunun ortasın öpüyor, bazıları da ağlaşarak, bağnşa Bir şefkat ocağı olan Kızılav cemiyerak Tevfik Rüştü Arası okşamak istiyorti derhal zelzeîeden zarar görenlerin ve da Atatürkün resimleri vardı. lardı. Manzara tasavvur edilemiyecek Hazırlanan program mucibince Türkimatemzedelerın imdadına kostu. Geniş mikyasta malzeme gönderdi. Hükumeti ye Hariciye Vekili cumartesi sabahı saat derecede heyecanlıydı. Nihayet halk daniz de derhal 30 bin liralık bir inşaat yar sekizde vapurdan karaya çıkacaktı. Ala ğıtıldı ve otomobıl güçlükle konsolosha dımı yapılmasım gözeten bir kanun lâyi ca karanlıkta rıhtımda kesif bir halk küt neye varabildi. Bu müddet zarfında Tevlesi toplanmıştı. Saat yedi buçukta ise rıh fik Rüştü Aras otomobilde ayakta durahasını Meclise sundu. „ >/ * tım ile Türk konsolosanesi arası müba rak halkm tezahüratına ellerile selâm Maddî zararm asla ehemmîuetl yok vermek suretile mukabele ediyordu. Konlâğasız bütün Beyrut halkile kaplı idi. tur. Fakat asıl bugün memj eketimizin Evvelâ Beyrut Başkonsolosumuz Fa soloshane binası hıncahınc doluydu. O bir kalb gibi etrafında ye'se düstüğü haik Zihni Akdur, Antakya konsolosu Ce rada El Şeyh Ali El Sadi yazmış olduğu ber, 200 vatandaşımızm enkaz altında lâl Karasapan, İsk?nderun konsolosu Fet arabca şiiri heyecanla okudu. Bu sırada ölmesidir. Bu, bir türlü lelâfi edemiı/ece hi, Şam konsolosu Necati Menemencioğlu, bir Arab gene ileri atılarak: «Beyrut Ağimiz bir acıdır. Beyrut Viskonsülü Kâmi Güven, Yunan rablan Atatürk ve Türkler için her an Tabiatin şuursuz hareketleri karşısın konsolosu ile Türk kolonisinden mürekkeb ölmeğe hazır gönüllülerdir» diye bağırdı. da yapılacak başka bir şey yoktur. Yal bir heyet Beyrut limanı kayıkcıları tara Bu fevkalâde tezahürlerden çok mü nız bunların elemlerine, matemlerine işti fjıdan Türk bayraklarile süslenmiş mo tehassis olan Tevfik Rüştü Aras kendini rak etmekten başka bir şey elimizden gel törlü kayığa binerek vapura gitti. Orada tutamadı ve «yaşasın Beyrutlular» diye mez. Kazazedeler hükumetıniz tarafından Türk kolonisi tarafından hazırlanan bü bağırarak hazır bulunanlara def'atle temaddeten ve manen temin ve tatmin e ketler Tevfik Rüştü Arasa verildi. Tür şekkür etti. kiye Hariciye Vek:li vapurun salonunda Türkiye Hariciye Vekili Tevfik Rüşdileceklerdir.» bu ilk karşılayıcılarla olurup gencliğinin tü Aras öğle yemeğini Kont dö Martel'in Meclis cuma günü toplanacaktır. ve tahsilinin bir kısmını Beyrutta yaptığın evinde yedikten sonra saat on yedide Elçilerin taziyeleri dan ve çok sevdiği bu şehri özledığinden Beyruttan avrıldı. Ankara 20 Kırşehir zelzelesi mü bah&ederken Suriye yüksek komiseri Kont Mehmed Halil Basaran hiş ve çok korkunc bir tarraka ile vadiye yuvarlandı. Gene o civarda Hasandede köyünde yeniden nüfusça zayiat oldu. Karakaya köyü durmadan sallanmaktadır. Yatağım, yorganmı almış olan yüzlerce felâketzede, korku içinde paniğe uğrıyarak kırlara çıkmışlar ve geceyi dağ tepelerinde geçirmişlerdir. Kırşehirde altmış beş hanelik Hacımirza köyünde §u anda yıkılmıyan, çökmiyen hiç bir çatı ve duvar kalmamıştır. Akpınar köyü tamamen göçmüştür. Yozgad civarında Sekili de bu gece saat bırden sonra 35 ev y.kılmıştır. Geri kalan 15 evin de duvar ve çatıları kısmen çökmüştür. Kızılay müfettişi Mazlüm, bir kaç saat sonra buradan Koşkire gidecek ve bu nahiyede açıkta kalanlara Kızılayın yardımı olan üç bin lirayı dağıtacaktır. Koşkir, Kırşehirde zeizelenin harab ettiği en bahtsız nahiyedir. Bu nahiye, hâlâ sarsılmaktadır. Nahiye merkezinde hiç kimse kalmamıştır. Buraya giden yollar, tamamen kapanmıştır. Patika ve dağ yollarında birçok yarıklar ve çöküntüler olmuştur. Felâkete sahne olan yerler Bu felâkete sahne olan mıntakalar Kırşehir ve Yozgad vilâyetlerinde bulunmaktadır. Kırşehir'de Koşker nahiye sindeki köylerde birçok binalar yıkılmış ve 200 kişi ölmüstür. Yozgad vilâyeti içinde Sekili köyündekı 59 evden 49 u yıkılmış ve geri kalanları da kısmen hasara uğramıştır. Buradaki köylüler yer depremi esnasında tarlalarda bulumnakta olduklarından, bir evde çöküntü al tında kalan 3 yaşındaki bir yavru müs tesna olmak üzere, nüfusça zayiat olma mıştır. Kızılayın yardımları Kızılay derhal her iki mıntakadaki felâketzede kardeşlerimize yardıma koşmuş bulunmaktadır. Kızılay bu maksadla Yozgad Valisinin emrine muavenete MEKKİ SAİD muhtaç bulunanlara ilk ve âcil yardım olmak üzere 1000 lira gönderdiği gibi aEvvelki gece olan zelzeleler çıkta kalanların barınmalannı temin makAnkara 20 Geceyansından sonra sadile de 60 çadır sevkettniftir. * " saat biri 15 geçe şehrimizde dünküne naKırşehir mıntakasına da derhal bir zaran daha hafif bir zelzele hissedilmiş müfettiş gönderdiği ve emrine 2000 lira tir. tahsis eylediği gibi 300 de çadır sevkey İstanbul rasadhanesinin bu zelzele et lemiştir. Diğer taraftan îç İşleri Bakan rafında verdiği malumatd göre, rasadha lığı da derhal bu mıntakalara müfettişler ne, ilki saat biri 10 dakika ve 18 saniye göndermış bulunmaktadır. Rasadhane müdürünün geçe hissedılen şiddetli ve ikincisi ikiyi izahatt 39 dakika 16 sanıye geçe hissedılen nisRasadhane miıdürümüz Fatın, dün Orbeten hafıf iki zelzele kaydedilmiştir. ta Anadoludaki bu zelzeleler hakkında On hafif zelzele bize şu izahatı vermiştir: Bunlardan birincisi dün saat 13 de vu« Zeizelenin asıl merkezinin nerede kua gelen ve şehrimizde de hissedılen olduğu henüz tesbit edilememiştir. Fa zelzeleye nazaran yarı şiddettedir. kat, bu oldukça büyük bir zelzele ve saGene İstanbul rasadhanesinin bıldir yılı bir yeraltı çbküntüsüdür. diğine göre bu sabah hissedılen bu iki zeiBu gece de sabaha doğru biri şiddetli, zelenin merkez üssünün îstanbulun 480 diğeri bir saat sonra olmak üzere iki zel kilometre şarkına tesadüf ettiği tahmin zele ve bundan sonra da daha on kadar olunmaktadır. hafif zelzele kaydedilmiştir. Bu zelzeleler, Rasadhane bundan başka sabah se ayni merkezden gelen hafif sarsıntılardır. kize kadar ayni merkezden geldiği tahmin edilen on hafif zelzele daha kaydet Sarsıntılar, volkanik mahiyette değil, tektoniktir, yani arzm dahilî çöküntülerin miştir. den ileri gelmektedir.» Zelzelelerin tesirleri Bu son yer depremelerinin muhtelif vilâyet ve kazalardaki tesirleri etrafında şu dakikaya kadar aldığımız telgraflara nazaran Kayseri'de saat biri 25 geçe, Sıvas'ta saat biri 36 geçe birer hafif yer depremi olmuştur. Aksaray'da ilki saat biri 15 geçe, ikincisi saat 3 ü 15 geçe olmak üzere iki yer depremi olmuştur. Çankın'da saat biri 15 geçe ve dünküne nazaran daha şid detlı bir hareketıarz hissedılmiştir. Kırşehir'de de biri 20 geçe birçok evlerin yıkılmasını mucib olan bir hareketiarz olmuştur. nasebetile İtalya büyük elçisi M. Galli, bugün Hariciye Vekili doktor Arasa çok samimî bir mektub göndererek Türk milletinin uğradığı felâketten dolayı italya hükumetinin ve bizzat şahsmm duyduğu Büyük Millet Meclisinde teessürat ve samimî hissiyatı bildırmis ve Ankara 20 (Telefonla) Büyük Hariciye Vekili de cevaben hükumetimiMillet Meclisi bugün toplanmış, dün ve zin bu husustaki tehassüsat ve teşekkürabu sabah memleketin muhtelif mıntaka tını ifade etmiştir. larında vukua gelen zelzele etrafında Dahiliye Vekili ve Parti Genel Sekreteri Ankara 20 Yeni Sovyet büyük elŞükrü Kayanm verdiği izahatı dinlemıştir. çisi M. Rençiyef bugün Hariciye Ve kilimizi ziyaretinde Sovyet Birliği hüku Dahiliye Vekilinin beyanatı Dahiliye Vekilimizin zelzele hasaratı metinin Kırşehir felâketinden dolayı ta ziyetlerini bildirmiş ve Hariciye Vekili hakkındakı izahatı şudur: « Sayın arkadaşlar, dün memleke tarafından kendisine bilmukabele teşek timiz ansızın bir acıya düştü ve bir yasa kür ve tahassüs ifade olunmuştur. Bir umumî ihracatçılar Tuna seyrüsefer konfebirliği kurulması işi ransı toplanıyor Belgrad 20 (Hususî) Tuna seyrüseferile alâkadar devlet murahhaslan bu hafta Peştede bir konferans akdedeceklerdir. Konferans Avusturya ile Almanvanın birleşmesi neticesinde Tuna seyrüsefer işinin yeni vaziyete uygun bir şekilde tanzime çalışacaktır. Kon feransa Alman Profesörlerinden Otto Kohn riyaset edecektir. Filistin hâdiseleri ve bir Arab gazetesinin neşriyatı Kudüs 20 Filistin karışıklıklarının üçüncü yıldönümü münasebetile bütün gazeteler Filistin vaziyetile meşgul olmaktadır. Arabların naşiri efkârı olan «Addfaa» gazetesi diyor ki: «Şimdiye kadar vaziyete bir çare bulunamamıştır. Yeni geleceği bildirilen ve bizce vücudüne hiç de lüzum olmı yan yeni komisyondan maada ortada yapılmış hiçbir iş yoktur. Kâbus bir dakika kalkmamıştı». Filistinin devamlı bir sükunet devresi tattığı Osmanlı idare E'ndenberi kanşıklıklar bir an olsun eksilmemiştir. Maamafıh hüsnü niyet gösterildiği takdirde bir tarzı hal bulmak imkânsız değildir.> Yahudi «Haaretz» gazetesi ise, Bri tanya hükumetinin artık azimkâr bir harekette bulunacağını ümid eylemek tedir. Ihracatımızın teşkilâtlandırılması ve ihracatçılarımızın grup grup birlikler yapması, ötedenberi bu sütunlarda temenni ve müdafaa edegeldiğimiz mevzulardır. Bu yolda yürüyen ihracatçı zümrelerinin bulunduğunu görüyor ve seviniyoruz. Bazı maddeleri ihrac eden ihracatçıları mız, şimdi böyle birlikler etrafında top Ianmış bulunuyorlar. Fakat diğer ihra catçılanmızda bövle bir hareketi ümid ettirecek bir meyil yoktur. Eğer beklenirse, günün birinde bütün ihracatçı züm relerin bu yolda birlesecekleri muhakkaktır. Fakat artık bu i«in beklemeğe tahammülü kalmami'tır. Zaman gelmiş, ve hatta geçmistir. Elde bu hususta kanunî müeyyideler de mevcuddur. Devletin bunlardan istifadesi zararlı değil, bilâkis çok faydalı olacaktır. Bunun yanında hatıra gelen ve mu hakkak ki büyük faydaları dokunacak olan bir cihet de bulunuyor: Ihracat bir liklerinin bir merkeze bağlanması takdirinde bir taraftan birliklerin devletle münasebatı kolaylıkla tanzim edilmiş, diğer taraftan da umumî ihracat işlerimiz üze rinde toplu kararlar verecek bir santral teşekkül etmiş olacak, ve nihayet Türkofi sin bir yardımcı kolu kurulacaktır. Bir federasyon mahivetini gösterecek olan bu merkezi bütün ihracatçılar birliklerinin teşkil ermesi ve bu birliklerin mümessillerinden mürekkeb bir meclisi idaresi bulunması tabiidir. Üzerinde işlenebilecek olan bu mev zuun tahakkuku halinde memleket iktıŞanghay Japon tayyarecileri tarafından şiddetle bombardıman edilen sadiyatının kazancı, elbette ki kat kat Şengşov şehrinin bombardımandan sonraki manzarası. Bu bombardıman ne fazla olacaktır. ticesinde bin kişi ölmüstür. F.G. M. TURHAN TAN Bir Alman gazetesi ve Arşidük Otto Am Mittag şiddetli bir makale neşretti Berlin 20 «Ammittag» gazetesi, «Sonuncu Otto» başlığı altında yazdıgi bir makalede Otto de Habsburg'a karşı çıkanlan tevkif müzekkeresini mevzuu bahsederek diyor ki: «Tarih Habsburg hanedanı hakkında herhalde son sözünü söyliyecektir. Fakat bu sonuncu mümessil için söyliyeceği pek az şey vardır. Sonuncu Avusturya İmparatoru ve Macaristan Kralı Şarl'ın büyık oğlu Otto aranıyor. Fakat milletinin sevgisile değil polis tarafından. Geçen martın en buhranlı günlerinde ecnebi devlctleri Avusturya işlerine karıstırmak iste mekle itham edilmektedir. İmparatorîıık hanedanı bu hattı harekete siyaset adını veriyor. Biz buna sadece vatana ihanet diyoruz. Siyaset artık hanedan tarafın dan değil: milletler tarafından ve mille tin içinden çıkan devlet adamları tarafmdan yaDilabilir.» Fransada bir tayyare faciası Paris 20 Liyon tayyare karargâhında bir bombardıman tayyaresi bu sabah yere düşerek parçalanmıştır. İçinde bulnnan beş kişi ölmüstür. Yugoslavyada Yahudiler aleyhine kanun hazırlanmıyor Belgrad 20 Avala ajansı bildiri yor: Yugoslavyada Yahudiler aleyhinde hususî bir kanun ihzar edilmekte oldu ğuna dair olan haberler dolayısile salâhiyettar mehafil nezdinde yapmış ol duğumuz tahkikat neticesinde öğrendi*imize göre, bu babdaki haberlerin kâffesi asılsızdır. Böyle bir tedbiri muhik sösterecek hiçbir hususî sebeb mevcud değildir. ÖLÜM Mütekaid Temyiz reisi Şevkinin zevcesi, Bakırköy Belediye Başdoktoru Nasırın annesi Bayan Fatma Suphiye vefat etmiştir. Cenazesi Sultanselimdeki camii şerif karşısmda 24 numaralı ha nesinden kaldırılarak öğle namazı Fa tih camiinde eda edildikten sonra Edirnekapıdaki aile kabristanına defnolu nacaktır. Merhume salihattan ve hayırseverdi. Kendisine Allahtan rahmet dilerken kederdide ailesine sabırlar te menni ederiz Marsilya kiremidi isteoiyor Satılık Marsilya kiremidi olanlann roiktar ve fiatlarım îstsnbul 246 posta kutusu adresine yazmalan. Kullanıitnış mal da kabu' o'tıunur.