23 Şubat 1938 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r İÇ SAHÎFELERDE 3 üncüde: Büyük davalar Winston ChurchiU 4 üncüde: Hikâye: Bir yanlışlık • Şerij Hulusi 5 incide : Edirnede san'at tetkikleri Celâl Esad Arseven Ondördüncü yıl sayı: 4948 umhuriyet İSTANBUL CAGALOGLU Parcamhfl 93 Cnhat 1QQQ Telgral ve mefrtub adresl: Cumüurlyet Istanbui Posta fcutnsu: tstanbul No 248 yaFŞdillua Lü gUuul İ3UÖ Teıefon: Basmuüarrtr ve evi: 2236a Tatuiı beveti: 24298 tdare ?e matbaa Kısmı 24299 • 24290 INKILAB KIT Tercüme eserleri EMİL Z BİR AŞK Çevireç FERİD NAMI Fiatı 50 fcuruş İNKILÂB KİTAflfeVİ Gene sulh buhrani: Siyasetler değil, meîodlar çarpışıyon Hulâsa, hep metodlar güreşmesi: Yüksekten atan top tancı devletler metodu, alçaktan güreşen Ingiliz metodu. Bununla şimdilik zaman kazandıyor. Işçipartîleri alenî takbihlerdebulundu İki Hariciye Nazırlığmı da bizzat M. Chamberlain'm üzerine alacağı anlaşılıyor. îngiltere, Fransaya teminat verdikten sonra Italva ile müzakerelere başlıyor M. Eden Krala veda etti ve halk tarafmdan hararetle alkışlandı den'in istifasile neticelenen vaziyet halckmda yeniden hararetli müzakereler olmu§tur. inpjlterede heyecan hâlâ yatışmadı. hükumet şiddetle tenkid ediliyor Nazırlar yarın akşam şehrimizde olacaklar Başvekille Rumen Müsteşarı dün hareket ettiler. Balkan Konseyi ilk içtimamı Ankarada cuma günü yapacak Balkanlı misafirler geliyorlar 1 A lman devlet ve hükumet reisi Adolf Hitler nutkunu söyledi, İngiüz Hariciye Nazın Eden istifa etti. Yekdiğerine bağlı farzedilen iki hâdise dünyayı yenıden heyecana düşürmüştür. İki hâdise yekdiğerine bağlı mıdır? Zâhirde değil, hakikatte evet. Avrupada metod muharebeleri cereyan ediyor da onun için. Alman metodu dünyaya bir daha meydan okurken İngilterenin Chamberlain metodu da Italya ile bir daha anlaşmak yolunu ihtiyar etti. Genc Hariciye Nazın Eden bugün Başvekil Chamberlain tarafmdan temsil edilen ve kökünü îngiliz soğukkanlıhğının en derin noktalanna kadar daldıran siyasetin metodunu havsalasma sığdıramadı. Fransa ve Belçika gibi tehlikenin yanıbaşmda bulunan memleketler bir taAvam Kamarasında hükumeti rafa dursun, ta Amerikalara varıncıya tenkid eden M. ChurchiU kadar istisnasız bütün memleketleri sarsan soğuk ve sert bir fırtına birkaç günde Londra 22 (Hususî) Avam Ka kürei arzı birkaç kere dolaştı. Metod marasının bugünkü celsesinde M. E farkları bile dünyayı bu kadar ürkütmeğe yetiyorsa şimdıki nesil için harbin ne korkunc felâket olduğu düşünülmeğe muhtac bir keyfiyettir. Metod manevrasile harbden korkmaz görünen milletler vardır: Almanya, Italya ve filen harb içinde bulunan Japonya gibi. Hayatları silip süpüren, mamureleri yakıp yıkan harbden korkulmaz olur mu? Kenrlisine göre en emia vaziyette harbediyor görünen Japonya bile onun ne büyük musibet olduğunu bizc söyliyecek haldedır. Almanya ile Italyanın harbden korkmadıklan yalnız birer lâf ve birer efsanedir. Millet olarak bu devletler dahi en mütevazı ferdlerinden en yüksek devlel adamlanna kadar harbin heyulâsı karşısmda şüphesiz pek çok korkmaktadırlar. Neticesi bilinmiyen bu çarpışma önünde tüyleri ürpermiyecek insan olamaz. O halde nasıl oluyor da ve niçin harbden korkmaz görünüyorlar? Çok basit bir sebeble: Siyaset metodu olarak. Bir müddettenberi bazı memleketlerde yüksekten atıp tutma millî davaların halline yarıyan bir sistem farzedılmiştir de onun için. Fakat, çok dikkat ister, eğer ölçüsü kaçırılırsa, bu sistem milletleri harbin ateşleri içine kaydırabılir. İngilteredeki dahilî buhran da bir metod farkından ileri geldi. îngiliz Başvekili Mister Chamberlain toptancı devletlerin kaptanlarınca takib olunan usule zıd bir usulle bilâkis harbden korkmak ve harbden kaçınmak yolunu takib eden bir devlet adamıdır. O da yüksekten atıp tutabilir bir adamdır. Hatta Baldvvin hükumetinde Maliye Nazın iken böyle yaptığı zamanlar olmuştur. Başvekil olduğundanberi harbi bertaraf etmek istiyen gayet sulhçu, daima alçaktan güreşir, asla hatır ve gönül haygısı taşımaz, adeta vurdumduymaz bir siyaset takib etmeğe başladı. Chamberlain bu mudur? Hayır, Chamberlain bu değildir. Kuvvetlı tenis oyuncusu ve meşhur balık avcısı Chamberlain, hakikaten icab ettiği zaman, harbin daniskasını hiçbir kılı kıpırdamadan yapacak adamdır. O halen sadece harbden kaçman bir metod takib ediyor. Mümkünse harbin önünü almak istiyor ve herhalde onu geciktirmeğe çalışıyor. Ve îngiltere ile beraber sulhun da menfaatlerini bunda buluyor. Adolf Hitler'in Avusturya Başvekilile mülâkatından sonra Ingiltereye göre Italya ile anlaşmak imkânı daha ziyade kolaylaşmış olmak lâzımdı. Işte M. Chamberlain en sağlam kozlarmı ileri sürerek bu imkânı zorlamak istemiştir. Olursa olur, olmazsa kaybedilecek şey büyük değildir. Siyasette müttefik olduğu halde metod olarak M. Eden işte bu isde Başvekiline ayak uyduramamıştır. M. Eden'in hiç olmazsa zavahiri kurtaracak bazı şartların ileri sürülmesini istedıği anlaşılıyor. Chamberlain'a göre öyle yapılsa metod bozulurdu. O istifini bozmıyan bir balıkçı soğukkanlılığile metoduna sadık kalmış ve Italya ile adeta uluorta bir anlaşma müzakerelerıne giriyor görünmeği tercih eylemıştir. \ Balkan Konseyinin Ankara toplantısına iştirak etmek üzere yarın şehrimize gele cek olan Yunan Başvekili General Metaksas, Yugoslav Başvekili M. Stoyadinoviç ve Romanya Hariciye Nezareti siyasî müsteşarı M. Komnen Petresco'nun istikbal programı hazırlanmıştır Buna nazaran dost Başvekilleri karşılamasa gidecek mihmandarlarla sefir ve konsolosları götürmek üzere bu akşam saat 23 de hususî bir katar tahrik edilecek ve bu katarla gidenler Yunan hududunda Pitycn'da misafirleri bekliyeceklerdir. Atatürk, bugün Ankaraya gidiyor Büyük Şef, Balkan Nazırlarını kabul buyuracak Cumhur Reisimiz Atatürk, bugün şehrimizden Ankaraya hareket buyuracaklardır. Ulu Önder, yarm memleketimize gelecek olan Balkan konseyi murahhaslarını Ankarada kabul buyuracaklardır. Amele partisinin kararı Amele fırkası meb'uslarından M. Arthur Greenvvood partisi namına bir ademi itimad takriri vermiştir. Yann müzakere edilecek olan bu takrirde deniyor ki: « Avam Kamarası, eski Hariciye Nazırının istifaya mecbur kaldığı hâdiseleri teessüfle karşılar, ve haricî siyasetin sevk ve idaresinde Majeste Kralın şimdi Hitlerin Çekoslovakyayı Macaristan, silâhlanma hakkını resmen ta zyikinden korkuluyor ilâo mı ediyor ? Paris 22 Havas ajansı bildiriyor: Hitler'in nutkunu dündenberi ciddî bir tetkike tâbi tutmuş olan siyasî mehafılin ilk intibaları bu tetkik netice sinde değişmiş değildir. Hitler, îngiltereye karşı şiddetli bir lisan kullanmışsa da Fransaya karşı tahsisen hücumlarda bulunmamıştır. Bununla beraber demokrasileri takbih etmiş ve Avusturya ile Çekoslovakya hakkında cok endise verici nivetler beslediğini göstermiştir. Çekoslovakya, Fransaya karşı yardım paktile bağlıdır. Ve bu pakt Fransa için bütün kuvveti ni muhafaza etmektedir. Bundan başka İspanya için milletlerin kendi mukadderatlarmı bizzat kendilerinin, tayin etmesi hakkını tanıyor. Halbuki Almanya hududlarında yaşıyan on milyon Alman için bu hakkı istemekten çekinmiyor. Bu trenle, Hariciye Vekâleti protokol heyeti ile Rumen elçisi M. Telemaque, Yugoslav elçisi M. Acemoviç ve Yunan elçisi Raphael gideceklerdir. Misafir Başvekilleri hâmil tren saat on ikide hududa gelecek ve misafirlerin va Amele fırkası meb'uslarından M. Arthur Greenwood gonları Istanbuldan giden trene bağla narak 12,5 da hareketle yarın saat yir ki müşavirlerine asla itimadı olmadığını mide Sirkeciye muvasalat edecektir. Mibeyan eder.» safirlerimiz istasyonda Vali ve Belediye [Arkasî Sa. 7 sütun 4 te\ reisi, mevki kumandanı, Emniyet Müdürü ve diğer zevat, konsoloslar ve sefaretler erkânı tarafmdan karşılanacaklardır. Bir ihtiram kıt'ası selâm resmini ifa edecek, mızıka millî marşlan çalacaktır. M. Metaksas, Stoyadinoviç ve Komnen ile refa Halkevlerinin Büyük Şefe şükran telgrafı ve Atatürkün cevablan Ankara yıldönümü 22 Halkevlerinin dolayısile bütün Hal[Arkası Sa. 6 sütun 2 de] ^ J katlerindeki heyetler otomobillerle Köp rüdeki Haydarpaşa iskelesine gidecekler, oradan vapurla Haydarpaşa iskelesine çikacaklardır. \Arkasx Sa. 6 sülun l del Fransa ve îngiltere Orta Avrupada bir arazi tebeddülüne kat'iyyen muhalefet edeceklerini Peşteden verilen bu haberi gene Macar mahfilAlmanyaya bildirmeği kararlaştırdılar leri tekzib ediyorlar Barselon dün tekrar bombardıman edildi «Milletler Cemiyeti tanı^ uğradı. TeruePin madıkça Habeş ilhakmı Bir Fransız gemisi de taarruza zaptı iki tarafa müthiş zayiata mal oldu biz de tanımıyacağız» Paris 22 (Hususî) Hariciye Nazın M. Delbos haricî siyaset hakkında beyanatta bulunarak demiştir ki: « îngiltere ile teşriki mesaiyi samimiyetle arzu ediyoruz, fakat Milletler Cemiyeti tarafmdan tasdik edilmedikçe Habeşistanın İtalyaya ilhakmın tanın masma muhalif bulunuyoruz. Ispanva meselesine gelince, gönüllüler geri çekilmedikçe muharib hakkı verilmesine muvafakat etmiyeceğiz. Fransa kollektif emniyet sisteminden ayrılmıyacak ve akdettiği ittifaklarla deruhde ettiği beynelmilel taahhüdlere baslı kalacaktır.» Budapeşte 22 İyi malumat almakta olan mehafil, memleketin millî müda faasımn yakm bir zamanda takviye edileceğini beyan etmektedir. Bazı kimseler, Macaristanm silâhlanmak hak larının resmen ilân edilmesini iltizam etmekte, diğer bir takımları da böyle bir ilânın hali hazırda mevsimsiz olduBükreş 22 Demir Muhafızlar re1 mıştır. Bu tamim üzerine Demirmuha ğu mütaleasmda bulunmaktadır. isi yüzbaşı Cadreanu taraftarlarına gön fız teşekkülü dağılmış bulunuyor. Par \Arkasx Sa. 7 sütun 2 <fe] [Arkası Sa 3 sütun 3 de] derdiği bir tamimin suretini gazetelere tinin merkezi kapanmıştır. vermiştir. Köylü partisi plebisite iştirak Sansür bu tamimin neşrine müsaade etmiyor etmiştir. Çünkü yüzbaşı Cadreanu hiç Bükreş 22 Köylü partisi yeni ana beklenmediği bu sırada siyasî hayattan çekilmek fikrinde olduğunu bildirmekte vasa için perşembe günü yapılacak pleve taraftarlarının kendine yapmış olduk bisite iştirak etmemelerini kendi taraftarlarına bildirmiştir. ları sadakat yeminini çözmektedir. [Arkast Sa. 7 sütun 1 de\ Hâdise büyük bir heyecan uyandır Rumen Demirmuhafız teşkilâtı dağıldı Yeni anayasanın esasları neşrediidi Köylü partisi, kanunu esasî için yapılacak plebisite iştirak etmemiye karar verdi M. Delbos mühim beyanatta bulundu IIIITItrilllllllllltllll IIIIII1MI IIIMIMMIITIITIIIIMİIIIIIIM IIIIIIIII •••lllll IIIIIIII111IIIIIIIIIIMIIIIII111 Itl •IIIllIIIIIIIIMIIIIIIIIMIIIIIIItP Avusturya şehirlerinde kanlı nümayişler Hükumet Nazi toplantılarını ve Nazi bayrağı çekilmesini menetti. Macar hükumeti de Nasyonal Sosyalist partisini kapattı Barselon bombardımanlarında yaralananlar naklediliyor Londra 22 (Hususî) îhtilâlcilere Bombardımanın neticesi hakkında henüz mensub tayyareler, bugün Baselon'u tam malumat alınamamıştır. [Arkası Sa. 3 sütun 1 de] yarım saat bombardıman etmişlerdir. I I I M I lirllllllllll I 1 I M I •• III • • • [ • ! IIIIl IIIIMII IIMtl IIMII IIIIIIIIIMIIIIIIIIIMIMIMIIIIIIIMIIIIIIIII llllllllllll IIIIIIIIII IIIII IIIII Yeni kâğıd paralar 1 martta 100 lirahklar tedavüle çıkıyor Ankara 22 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 1715 numaralı kanu nun 1 7 nci maddesinde yazılı salâhiyete müsteniden, 30 kânunuevvel 1341 tarih ve 701 numaralı kanun mucibince ba sılmış olup halen tedavülde bulunan kâğıd paraları tebdile karar vermiş ve ilk olarak beş lirahklar 15 teşrinievvel 1937 tarihinden itibaren tedavüle çıkarılmağa baslamıstı. Haber aldığımıza göre î mart 938 tarihinden itibaren yeni «100» liralık ku pürler de tedavüle çıkarılmağa başlanacak ve 5 lirahklar için yapıldığı gibi çıkarılacak miktarlar mukabilinde müte davil banknotlardan ayni miktar teda vülden çekilecektir. [Arkası Sa. 1 sütun 3 tej ya Akdenizi, İspanyayı ve belki Şimalî Afrikayı vadttmiştir. Bu iki şıktan birincisi hakikat, ikincisi belki felâketli bile olabilecek bir hayaldir. Ve M. Chamberlain mukayesenin ve farkın bugünlerde Romada dahi hıssedileceğını farzetmiştir. O halde eğer mümkünse İtalya ile anlaşılabilecek zaman şimdidir. Bu imkânı bütün bir soğukkanlılıkla son hadlerinde tecrübe et mek lâzımdır. M. Eden bu kadarını havsalasına sığdıramamışsa buna Chamberlain ne yapsın? Adam metodunu feda edecek değildi ya. Hatta bu metodu ile Chamberlain, Eden'in istifasından belki Avrupadaki manzara şudur: Alman memnun bile olmuştur. Çünkü îtalyanlar ya merkezî Avrupaya inmek için İtalya Eden'den memnun değillerdi. Belki o yokken daha iyi anlaşırlar diye. Eğer anlaşmağa hakikaten niyetleri varsa. Nitekim M. Hitler'le konuşup gelen ve Almanya ile anlaşmak taraftarı olan Lord Halifax'ın Hariciyeye getirilmesinde de bunu görüyoruz. Hulâsa hep metod güreşmesi: Yüksekten atan toptancı devletler metodu, alçaktan güreşen Ingiliz metodu. Bununla şimdilik zaman kazanılıyor. Chamberlain'ı çok sıkıştırırsanız belki size perdeyi açarak başka bir manzara e;österir: Orada geceyi gündüze katarak îngiliz teslıhatını tamamlamağa çalışan Ingiliz fabrikalarınm mütemadi bir uğultu içinde işledıklerini görürsünüz! Kanlı nümayişler olan Avusturyada Graz şehri Viyana 22 Graz'da polisin bütün gayretine rağmen nasyonal sosyalistlerle sosyalist oldukları zannedilen yüz kadar nümayişçi arasında bir çarpışma olmuştur. Dördü nasyonal sosyalistlerden olmak üzere 12 kişi yaralanmıştır. Nasyonal sosyalist tezahürlerine 10 bin kişi iştirak etmiştir. dün akşam ve gece birçok tezahürler ter tib etmişlerdir. Bu tezahürlere kesif bir halk kütlesi de iştiT.ak etmiştir. Nümayişçiler, birçşk kojlara ayrıla rak ve nasyonal sosyalist "maj^şkrı söyliyerek şehrin içinde d<fl|^piâr.ve fener alayları y a p m ı ş l a r d & H E ^ ^ Polis hiçbir yerde Viyanadaki nümayişler mamış ve hiçbir hâdise ^ ğ ş ^ ) Viyana 22 Nasyonal sosyalistler lArkası Sasl sütun 1 'tLe\ YUNUS NADt