20 Ağustos 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 6

CUMHUBfTET 20 Ağustos 1937 Manevralar Atatürk ve misafirler tarafından dikkatle takib edildi • v Portekiz, Çekoslovakya ile münasebatını kesti Hâdiseye sebeb: bir silâh ahşverişinde Çek hükumetinin hareketidir (Bastarafı 1 inci sahifede) îki hükumet rasında birçok notalar teati edildikten sonra ve tebliğin iddia sına göre Çekoslovak hükumeti bu notalarda haksızca bir yol rutmuş olmasına binaen Portekiz, Çekoslovakyanın hatb hareketinin hakikî manasını anlamış, yani bu hattı hareketin üçüncü bir devletin tazyiki üzerine ittihaz edilmiş olduğu nun farkına varmış, bunun üzerine dip • lomasi münasebetlerini kesmeğe ve dün Prag'daki Portekiz elçisile elçilik memurlanna Portekiz menafiinin himaye sini İtalyan sefirine bırakarak Çekoslo vak payıtahtmı terketmeleri için talimat ıta etmeğe karar vermiştir. dusunda kullanılmakta olan başka bir tiç silâh için siparişte bulunması bildirilmiştir. Maamafih Portekiz hükumeti, talel etmiş olduğu ük tip silâh üzerinde ısraı etmiş, yeni teklifi, talebinin reddi mahiyetinde addederek Pragdaki sefirini ger çağırmıştır. Çekoslovakya ile Portekij hükumeti arasında siyasî veya diplomatil birguna ihtilâf mevcud olmadığını bili • yoruz. Bu sebebden dolayı, ticarî müza> kerelerin diplomasi münasebetlerini biı taraflı olarak resmen katetmeğe sevket • mesi beynelmilel münasebetler tarihinde yegâne bir hâdisedir. (Ba$tarafı 1 inci sahifede) Misafir dost devletler erkânıharb he yetlerile ecnebi ataşemiliterlerden mü rekkeb güzide davetliler şerefine Tekir dağı baştanbaşa donanmış bulunuyordu. §ehrin en büyük caddesi üzerinde üç büyük tak yapılmıştı. Bunlann üzerinde (Hoş geldiniz) ibareleri okunuyorda. Belediye reisi gemiyc sabahleyin gelerek misafirlere beyanı hoşâmedi etti. Muhterem misafirlerimiz sabah saal yedide İzmir vapurundan ayrılarak rıh tımı dolduran binlerce halkm alkışlan arasında iskeleye çıktılar. Burada kendı lerini Vali ve Mevki Kumandanı istik bal etti. Misafirlerimiz, buradan otomo billerle Vilâyete giderek iadei ziyarette buluadular. Beledıyede mahallî sivil o toritenin en yüksek mümessili sıfati'e Trakya Umumî Müfettişi General Kâzım Diriği ziyaret ettiler. Belediye da iresinde bir iki dakıka istirahatten sonra Mareşal Fevzi Çakmak ve erkânıharbiyesi de beraber olduğu halde otomobil lerle ve halkın coşkun alkışlan arasında Tekirdağmdan hareket edildi. Çekoslovak hükumetinin resmî tebliği Prag 19 (A. A.) Çekoslovak matbuat bürosu, bu sabah aşağıdaki tebliği neşretmiştir: Portekiz hükumeti, son zamanlarda bir Çekoslovak silâh fabrikasile silâh satın almak pazarlıklannda bulunmuştur. Mezkur hükumet, bu münasebetle Çekoslovak hükumetinin muvafakatini istihsal etmek üzere Hariciye Nezaretine müracaat etmiştir. Bu fabrikanın evvelce Çe koslovak ordusuna karşı girişmiş bulun duğu taahhüdleri yerine getinneğe uğ raşmakta olduğu görüldüğünden ve isteni len tipte silâhlartn tayin edilen mühlet zarfında teslim edilemiyeceği anlaşıldığın dan Portekiz hükumetine Çekoslovak or Berlinde heyecan Berlin 19 (A.A.) Havas Ajans muhabirinden: Çekoslovakya ile Portekiz arasmdak diplomasi münasebatının inkıtaı, Almar siyasî mehafilinde büyük bir heyecar tevlid etmiştir. Bu mehafil, dost diye tavsif ettikleri Portekiz hükumetinin nokta riuzannı Almanyanm pek iyi anlamakta olduğunu ve Portekizin millî müdafaa • sını teminden başka bir gaye peşindc koşmamakta bulunduğunu beyan etmek • tedirler. Öğleye dogru çıkan gazeteler, bu haberi dört kolon üzerine büyük puntolar « Ia neşretmişler ve büyük manşetler yap • mışlardır. Uzakşark haberleri ikinci plâna atılmışür. Çayla tepesinde Ataşemiliterler bir makinelit üfek ateşini takib ediyorlar meydana dizilmiş olan makaslı balaıya dürbinlerinden birinin başına giderek etrafı tetkik etmeğe başladı. Filhakika, bir tank taburunun himayesi altmda Kırmız! piyade kıt'aları hücuma kalkmışlardı. Piyade efradı meydanda yayılmış, vaziyette süratle ilerliyen tankların arasından ileri mevzilere doğru koşuyorlardı. Arka ta rafta topçu faaliyeti de başlamıştı. Misafir General ve subaylar harekâtı kendilerine verilmiş olan haritalar üze ıinden takib ediyor ve mihmandarlann dan sık sık izahat alıyorlardı. Bu sırada Büyük Şef de harekâü adım adım takib ederek Mareşala, Orgeneral Fahreddine ve dığer kumandanlara vaziyet üzerinde sık sık sualler tevcih ediyordu. tayyareler de göründü. Mütemadi ve korkunc bir uğultu arasında gökyüzü çelik kartallarla kaplansnıştı. iki taraflı hava muharebesi uzun ve çetin oldu. Büyük Şef ve ordunun aziz misafirleri bu harbi büyük bir dikkatle takib ettiler. Birbirlerine saldıran ve mütemadiyen bomba atan, mitralyöz ateşi açan tayyarelerin gürültüleri top ve mitralyöz ses lerine kanşıyordu. Muharebe 15 daki kadan fazla devam etti. Ve nihayet Kırmızı tarafın galebe çaldığı ve piyadele rinin saat 11,20 de en ınühim noktalar dan biri olan Mavinin ileri mevzilerinden Bağlar sırtını işgal ettiği anlaşıldı. nevraları hatırası ve Atatürkün hediyesi olan madalyalar dağıtıldı. Kırmızı kordelalara bağlı olan bu madalyalarda Atatürkün imzaları ve manevra güaünün tarihi yazılı idi. Bu güzel surpriz, bilhassa Atatürkün hediyesi olmak bakımından herkesi nihayetsiz derecede sevindirdi. Tekirdağmdan manevra sahasına kadar olan yol bir buçuk saat kadar sürdü ve Muradh, Çukuryurd üzerinden Çaylatepesine gidildi. Manevraların hakem heyetini teşkil eden general ve erkânı harblerle, Kırmızı taraf kumandanlanndan mürekkeb bir heyet burada hazır bulunuyordu. Burada, General Asım, başta General Salih ve Ekrem olduğu halde hakem ve kumanda heyetlerini nı:safirlerimizle tanıştırdı. Bu sırada ma nevraya davetli bulunan Heyeti Vekile azalanndan Nafıa, Inhisarlar, Ziraat ve Maarif Vekillerile sefirlerimizden Lon dra sefiri Fethi, Varşova Sefiri Ferid, Moskova sefiri Zekâi, Atina sefiri Ruşen Eşref, Tahran sefiri Enis manevra sahasına geldıler. Seyyar hastaneyi ziyaret Oğleden sonra Bozapa koruluğun dan hareket edılerek yol üzerinde bulunan tam teşkilâtlı ve 200 yataklı seyyar hastane ziyaret edildi. Her türlü vasıtalara malık olan ve gazden zehirlenenlere mahsus motörlü duşlardan başlıyarak, seyyar ameliyathanesıne varıncıya kadar her teferruatı ihtiva eden bu hastane misafirlerin umumî takdirini muab oldu. Bozapada Burada doktor General Mazlum, misa Kasımeğreğinde Hava muharebesini seyreden muhterem Misafirler Atatürke takdim Muharebenin en kızıştığı bir sırada misafirlerimiz de Mareşal Fevzi Çak firleri çadır çadır gezdirerek kendilerine ediliyor proçramı tatbikan ve otomobillerle Ka makla birlikte ve otomobillerle Bozapa icab eden izahatı verdi. Mavi taraf ta tepesine hareket ettiler. Yollardan geçerVekil ve sefirlerimizin sahaya gelişinBuradan hareket edılerek ve Kırmızı ken ağaçlar, otlar ve dereler içine giz den bir iki dakıka sonra ortahğa bir halenmiş, efrad, motörlü kıtaat, hafif top taraf piyadeleri arasından geçilerek saat ber yayıldı: lar ve mitralyözler göze çarpıyordu. A 2,5 ta Mavi tarafa geçildi. Dost memle Atatürk geliyor. çikta kalmış olan kıtaat da başlsnm tWr Jtetlerin güzide mümessıllenni burada, Filhakıka, tam saat onu yinni geçe, larla örterek bir nevi sun'î fundalık vü Mavi taraf kumandanı olan Generai İsBüyük Şef, refakatinde Başvekil Ismet hak Avni^ ile maiyeti karşıladı. Takdim cutLsgetirmişlerdL înönü ile Hariciye, Mıllî Müdafaa ve merasîrrîînden sonra Mavi taraf kuman Dahiliye Vekilleri ve bazı meb'ustar oîBozapada misafirleri Kolordu Ku danı heyetlere, kendi plân ve tasavvurladuğu halde sahayı teşrif buyurdu. Muhmandanı General Abdurrahman Nafiz rını ve bugün Mavi tarafın yaptığı işleri terem misafirlerimizle kumanda heyel karşıladı. Burada öğrenildiğine göre, izah etti. lerini teşkil eden subaylar ve diğer bü Mavi mevzilerine giren Kırmızının sağ Bu sırada, Atatürk de refakatinde tün hazır bulunanlar Atatürkü hürmetle cenahı Bağlar sırtmın sağından ilerlemeBaşvekil, Vekiller, sefirler ve meb'uslar selâmladılar. Dost devletler erkânıharbığe devam etmek istemişse de buna mü olduğu halde teşrif etti. Büyük Şef Mavi ye heyetleri ve ataşemiliterler kendisine saade olunmamıştır. Çünkü bu vaziyette taraf kumandanından hareket, karar ve birer birer takdim edildi. Büyük Şef, mibu kuvvetlerin diğer kuvvetlerle irtibatmı tasavvurları üzerinde uzunuzadıya izahat safirlere ayn ayrı iltifatta bulundu ve kaybetmesi tehlıkesi vardı. Bun<un için aldı; cephe vaziyetini harita üzerinde takdim merasimi bittikten sonra Mareşal kaide olarak asıl muharebe hattının keşfi tetkik etti. Siperlere girerek orada gizlenFevzi Çakmağa: yapılacak, ondan sonra taarruza devam miş olan askerlerin vazifelerile yakından olunacaktır. Misafirlere vaziyeti anlatıyor mualâkadar oldu. sunuz? dedi. General Abdurrahman Nafiz vaziyeti Burada bulunulduğu sırada harekât Evet, harekât kendilerine izah edianlatarak şunlan söyledi: tedricen devam ediyordu. Mıtralyözlerin liyor. « Gerek 61 inci fırka, gerekse bi sesleri, sık sık havalarda dolaşan avcı Pekâlâ devam ediniz. rinci tümen düşmanın ileri sürülmüş olan tayyarelerinin gürülttileri, zaman zaman Mareşal Fevzi Çakmak Bundan sonra 61 inci tümen kuman mevzilerini işgal edeceklerdir. Şimdıden hücuma kalkan veya ileride bir mevzie öğle yemeğinde danı harb vaziyetini izah, kurmay yarbay bu taarruz daha ileri götürülmiyecektir. atlıyan askerlerin hareketleri etrafa ha Ihsan da bu izahatı fransızcaya tercüme sımeğreği tepesine hareket edildi. Oğleden sonra kara ve hava keşiflerile kikî bir harb manzarası veriyordu. etti. Burada bulunan kumanda heyeti de vaziyet tenvir edilecek, ondan sonra taSaraya hareket muhterem misafirlerimize takdim edildi. arruz için yeni bir tertib düşünülecektir. Komotanın izahatı Birinci tümen kumandanı tuğbay Zeki Bu gece kolordu topçusuna mevziini deMuhterem misafirlerimiz Mavi cep Izahata göre bugünkü harekât şu suharekât ve vazifelerini anlatarak ezcümle ğiştirteceğim.» henin vaziyeti üzerinde de tenvir edildikretle telhis edılebilir: dedi ki: ten ve harekâtın buradan görülen kısmı İstirahat ve yemek 61 inci tümenle birinci tümenin müçda görüldükten sonra misafir kumandan « 61 inci fırka ile müştereken Mavi terek bir kolordu halindeki taarruzlan Türk ve ecnebi erkânıharbler bu k;s ve subaylar Saraya hareket ettiler. Biraz taraf üzerine bir taarruz yapmak emrini Mavi tarafın ileri sürülmüş mevzilenni aldım. İki alayım cephede, bir alayım da ma kadar olan harekâtı haritaları üzerin sonra Atatürk de refakatinde Başvekil iîgal ve mevzi derinliklerinde tam bir kede işaret ettıkleri zaman öğle olmuştu. ve Vekiller bulunduğu halde ayni yere ıhriyattadır.» şif yapmak maksadım taşımaktadır. Ve Erkânıharbiye İkinci Reisimiz Korgene müteveccihen hareket buyurdu. Hava muharebesi Kırmızı taraf bu maksadında kısmen ral Asım seslendi: Atatürk Sarayda bir müddet istira Geniş sahraya hâkim olan sırttan tamuvaffak olmuştur. Şimdi bir saat istirahat. Şurada hatten sonra Vekillerle beraber Çerkez arruz harekâtı takib edilmeğe başlandı. Tümen komutanı Atatürke ve misakorulukta yemek yiyeceğiz. köyüne döndü. Geceyi hususî trenlennde Bu sırada meydandaki tank ve piyade firlere vaziyetini ve vazifesini şöyle ifaMihmandarlar, misafirlere paket ya geçirecektir. hücumuna iki taraflı bir hava faaliyeti inde etti: z.*mam etti. Göz açıp kapayıncıya kadar pılmış olan manevra yemeklerini ve su Misafirlerimiz de Tekirdağa vapura « Kor'dan iltihak eden bir topçu geçen kısa bir zamanda gökyüzü tayya matralanm tevzi ettiler. Sabahtanberi avdet ettiler. Gece vapurda kalacaklar taburu ve bir tank taburile takviye ediî relerle doldu. Biraz sonra bu tayyarelerin dağ tepe yürümekten yorulan herkes bir dır. dim. Şimdi birinci hattımı teşkil eden üç Mavi tarafa aid olduğu anlaşıldı. Mavi ağacın gölgesine sığmarak yemeğini neşe Mareşal Fevzi Çakmak ve maiyeti erpiyade alayı ve bu taarruzu desteklemek ler kendi ileri mevzilerine taarruz eden ve iştiha içinde yemeğe başladı. Manevmaksadile hazırlık mevkiinde bulunan Kırmızı taraf kuvvetlenne anî bir hava ra yemeği, sandviç, tavuk, söğüş, peynir, kânı Çorluda bulunuyorlar. Ataşemiliterlerle mülâkat tank taburile Mavi taraf üzerine hareket hücumu yapmışlardı. Maksadları taar yumurta, yemişten mürekkebdi. ediyorum.» Çorlu 19 (Manevralan takib eden arruzu durmaktı. Mavilerin ağır batarya Misafirlere Atatürkün hediyeleri kadaşlarımızdan) Bugün manevra Atatürkün ve misafirlerin Ian da faaliyete geçmiş bulunuyordu. Bu Yemekten sonra bir müddet serin kosahasına gelen ecnebi ataşemilirelerle havaziyette Kırmızı taarruzunun akim kal rulukta istirahat edildi. Bu sırada manevtetkikleri rekât hakkında görüştüm. Bu izahat verildikten sonra Atatürk ması ihtimali vardı. Pek az sonra Kırmızı ralara davetli bulunanlara Trakya ma Sovyet ataşenavalı şöyle cevab verdi: « Bugün gördüğümüz askerî harekâttan pek çok memnun olduğumu söylıyebilirim. Organizasyon tenkide imkân bulunamıyacak derecede mütekâmildır. Hava hücumu kudretli oldu. Kumanda heyeti kat'î ve musib kararlar veriyordu. Bu vesile ile halkın ve Türk ordusunun an'anevî misafirperverliğini de gördük.» İngiliz ataşemiliteri kolonel Alexen dre Ross dedi ki: «Bu harekât, Ingilterede de olsa ancak bu derecede bir mükemmeliyette o labilirdi. Konuştuğum diğer ataşemilıterleri aynen bu fikirde buldum. Kuman danlar tarafından verilen izahat çok vâzıhtı. Manevraların şimdiye kadar cereMisafirlerimiz Tekirdağ iskelesinde yan eden safhalan mükemmeldi. Bun ? Dün Erenköyünde Kazazker mahallesinde Bostan caddesinde 104 numarah kaymakam Galibin ve 7 numarah Nazminin köşklerınin bahçelerindeki otlar tutuşmuş, söndürülmüştür. * * * Floryada tren güzergâhmda 125 metro murabbaı fundalık yanmıştır. * * * Galatada Mumhane caddesinde Felemenk tütün deposu dahilindeki salona fazla mıktarda istif edilen tütün denklerisalonun tabanta^htaj.arıru^^^gırdatr3afa"'!rja$amış, amele yarîgm Var diye sokağa fırlamış, itfaiye tütün deposuna IdrP'geri db'r*t muştur. Bir günde yedi yangın Kırmızı tarafın taarruzu dün de devam ve inkişaf etti (Baştaraft 1 inci sahifede) ru yanaştı. Kmnızı taraf, yarın sabaha (yani bu sabaha) kadar Mavi tarafın asıl mevzileri üzerinde yerden ve havadan esaslı keşif yaptıktan sonra yann (bugün) Mavi tarafın asıl mevzilerine yarma suretile taarruz edecek ve bu yarma hareketine bütün zırhlı ve motörlü vasıtalar iştuak^yliyecektir. w^v Mavi taraf Kırmızunn taarruzu karşısıqda öğleye, doğru ileri mevziiade bulu • nan kıt'alannı asıl mevzii üzerine çekmiş.tir. Şimdi Mavi taraf, merkezi sıkleti sağ cenahında olmak üzere asıl mevziinde tahkimatla meşguldür. Kırmızının ileri mevzilere taarruzu Çaylatepede ve A« yadüzündedir. Sabahtan itibaren Kırmızı ve Mavi taraflar keşif tayyareleri, kendi av tayyarelerinin himayelerinde istikşafta bulundular. Bu sırada Kırmızı tayyareler Mavinin hatlarma bomba attılar. Keşfi himaye eden Kırmızı ve Mavi taraflar avcı tayyareleri arasında Saray üzerinde bir hava muharebesi cereyan etti. Oğleden sonra misafir heyetler müdafada bulunan tümenin topçu atış plânını tetkik ettiler. Yann (bugün) Kırmızının, bütün kuvvetlerinin, iştirakile Saray mıntaka sında Mavi taraf mevzilerine bir yarma taarruzu yapması ihtimali vardır. Büyük ve kat'î harekât yann (bugün) sabahleyin saat 8 buçukta başhyacak, netice de yann oğleden sonra alınacaktır. •* * Kartalda Meşhedî Ayazmada muhacir Şevkete aid harmanda yangın çıkmış, Kadıköy itfaiye grupu giderek 4 araba ekin yandıktan sonra ateş söndürülmüştür. * * * Unkapanmda Arpacılar caddesinde 1 numarah Memişe aid iki kath evden yangın çıkmış, söndürlümüştür. * * * Mercanda Havancı sokak 37 nu maralı Recebe aid sandalye fabrikası arkasmda bulunan odadan yangın çık mış, oda yıkılmak suretile ateş söndü rülmüştür. *** Dün gece 23,18 de Tan refikimizin matris almağa mahsus dairesinde ka zanın harareti yüzünden bağdadî duvar ateş almış, vaktinde yetişen itfaiye nın baltalarile bu tahta duvarı yıkmasile tehlike bertaraf edılmıştir. Refikimize geçmiş olsun deriz. Bestekâr Salâhaddin gecesi Alaturka musıkinin genc ve güzide üstadlarından bestekâr Tamburî Salâ haddinin 24 üncü san'at yıh bu akşam Taksim Belediye bahçesinin alaturka kısmında tes'id edilecektir. San'atındaki kıymeti kadar haluk şahsiyetile de kendisini sevdirmiş olan Salâhaddinin birçok arkadaşları jübileye iştirak edeceklerdir. Kendisini tebrik ederiz. Eroinci Seyfi yakalandı Bundan bir müddet evvel Seyfi adında bir eroinci Emniyet kaçakçıhk bü rosu memurlan tarafından suç üstü yakalanmış ve îhtısas mahkemesine verilmiş, eroin içtiği de tesbit edilince suçlu tedavi edilmek üzere Bakırköy Emrazı Akliye hastanesine sevkedümişti. Bir hafta evvel hastaneden jandarma refakatinde Adliyeye getirilmekte olan Seyfi her nasılsa kaçmağa muvaffak olmuş ve izini kaybetmişti. Fırar hâdisesi Emniyet ikinci şube müdürlüğüne haber verilmiş ve dün öğle üzeri eroinci Seyfi Sultanhamamm da Çakmakçılar yokuşundan inerken yakalanmıştır. îpekli kumaşların kontrolu İpekh kumaşların kontrolu hakkm daki talimatnamenin hükümleri dün den itibaren mer'ıyet mevkiine girmiştır. Bunun üzerine îstanbul Ticaret Odası da stokların tesbiti hususunda faaliyete başlamıştır. Talimatnamenin ipekli kumaşlann en, boy ve kalitelerine aid hükümleri bugünden itibaren üç ay sonra tatbik edıleceği için ancak o zamandan itiba ren kumaşlara kurşun mühür verile cektir. Ancak o vakte kadar eldeki ipeklilerin ihracı veya satılması lâzım gel diğinden Oda bu hususun kontrolunu yapacaktır. Dün piyasada yaptığımız temaslara nazaran eldeki ipekli stok gayet az dır. Bu stokun üç aydan çok evvel tü keneceği ümid edilmektedir. dan sonrasının da öyle olacağına şüphe etmiyorum.» Amerıka ataşemiliterinin cevabı da şudur: « Gördüklerim hertürlü tahminin çok fevkindedir. Herşeyiniz kuvvetli. Artık garblılardan öğreneceğiniz birşey kalmamı§tır.% Sarayburnunda bir cesed bulundu Dün akşam üzeri Sarayburnunda sahilde bir erkek cesedinin dalgalar ara sında çalkalandığı Emniyet müdürlüğüne haber verilmiştir. Vak'a mahalline giden memurlar, denizden cesedi çıkarmışlardır. Adamcağızın boğulmak su retile öldüğü anlaşılmıştır. Tahkikata devam edilmektedir. Kaçakçıhk yapan bir muhtar Soma (Hususî) Buranın Çadır köyünün eski muhtan Osman jandarmalarımız tarafından evinde kaçak tütün kıymakta iken cürmü meşhud halinde yaklanmış, musadere edilen 70 kilo kı yılmamış, 22 kilo kıyılmış tütün, bir havan ve kolu, bir bileme taşile bir likte Adliyeye teslim edilmiştir.