11 Aralık 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

11 Birincikânun 1936 CUMHURİYET Ingiltere Kralı 8 inci Edvard dün tahtından feragat etti [Baştarafı 1 inci sahifede] dişeye mahal yoktur. Nihayet şahıslarla kaim olmıyan bu münasebatın eski samimiyet Ve hararetile devam edeceğinden şüphe bile edilemez. Bu meselede tngiliz millet ve hükumeti çetin bir kanunu esasî buhranı geçirdi. Halk arasında pek sevilen Krala büyük muhabbet nişaneleri izhar olundu, ve İngiliz camiasıntn esasını teşkil eden an'anelere sıkı bağlılıklar gösterildi, ve İngiliz cemiyeti kuvvetinin salâbetini buhranı muvaffakiyetlî bir imtihanla geçirmiş ol makla bir daha ispat etmiş bulundu. Kuvvetli ingiliz cemiyeti dediğimiz zaman sabık Kral başta olarak hanedant, hükumeti, parlamentoyu ve halkı hep birden ifade etmiş oluyoruz. Camiayt teşkil eden gruplarm her biri ayrı ayrt büyük meziyetlerile tema • yüz ettiler. Macerayı teşrih ve ifade eden bu bir kaç sözden sonra son vaziyeti bildiren haberleri aşağıya dercediyoruz: Londra 10 (A.A.) Kral Sekizinci Edvard tahttan feragat etmiştir. Başbakan M. Baldvin, saat 16,40 ta Kral Sekizinci Edvardın tahttan feragat ettiğini ve tahta kardeşi Dük dö Yorkun geçeceğini bildirmiştir. Avustralyaya, Yenizelândaya ve Cenubî Afrika birliğine gönderilmiş ve Domin yonlar tahttan feragatin kanunileştirilmesine muvafakatlerini bildirmişlerdir. Başbakan M. Baldvin, İrlanda Başbakanı M. de Valeradan bir mektub almıştır. M. de Valera, yeni vaziyeti nazan dik kate alacak olan parlâmentonun toplantıya çağırıldığını bildirmektedir.» Lord Halifax, Lordlar kamarasmın yeni Krala cumartesi günü saat 15,45 te sadakat yemini edeceğini de bildirmiştir. Kralm beyennamesi S. M. Edvard milletine veda ederken kararının amillerini de izah etti (Baştaraft 1 inci sahifede) dır ki bu, ancak, benim içinde bulunduğum şeraitten ayrı şerait dahilinde iktiham olunabilir. Bu ağır vazifeyi müessir bir surette ve şahsan memnuniyeti mucib bir tarzda yapamıyacağımı tam olarak bildiğimi beyan eylemekle menafii umumiye bakımmdan üzerime düşen vazifede terahi göstermediğimi zannediyorum. Bu sebebden bu sabah aşağıdaki feragat vesikasını imzaladım: Biz, Büyük Britanya, İrlanda ve deniz aşırı Britanva dominyonları Kralı ve Hindistan İmparatoru Sekizinci Edvard, bu vesika ile, gerek kendimiz gerek evlâd ve ahfadımız için tahttan feragat hak kındaki değişmez karanmızı ve bu feragat keyfiyetinin derhal filî bir mahiyet Iması hakkındaki arzumuzu bildiririz. îşbu vesika, 10 kânunuevvel 1936 tarihinde, aşağıda isimleri yazıh şahidler huzurunda, tarafımızdan imza edilmiş 26 nisan 1923 te Earl of Strathmore and Kingsmoreun kızı Lady Elisabeth Margaret Bovves Lyon ile evlenmiştir. Bu İzdivacla Kral hanedanı, İskoçyanm en eski asil bir ailesile sıkı bir rabıta tesis eylemiş bulunuyordu. Dük dö York ve refikası, o zamandanberi, şarkî Afrika arazisinde, Avustralyada ve Yeni Zelân dada müteaddid temsil seyahatlerinde bulunmuş ve Dük dö York, ayrıca, Romanya ve Yugoslavya sarayında pederi Beşinci Georgesu temsil eylemiştir. Kral Sekizinci Edvardın tahta cülusunu müteakıb Dük dö York 1936 şubatmda A mirallığa, generalliğe ve hava mareşallığına terfi etmiştir. Dük dö York, tahta Birinci Albert unvanile çıkacaktır. Dükün büyük kızı, Prenses Elisabeth, bugünden itibaren Veliahddır. 21 nisan 1926 da doğmuş olan Prenses Elisabeth, veliahdlik hukukunu, ancak Kralın bir erkek çocuğu dünyaya gelirse kaybet mektedir. Krar İmparatorluğa ilân edildi Londra 10 (Hususî) S. M. Kral Edvardın tahttan feragat karan İmparatorluğun her tarafında resmen halka ilân edilmiştir. S. M. Kral Edvardın yerine kardeşi Dük d'York Altıncı Jorj adile tahta çı kacaktır. Yeni Kral tahta çıkıncıya ka Kralın üç gece evvel Londradan dönerken otomobilde ahnmış bir resmi dar birkaç gün için bir niyabet meclisi kuediyordum. Ayni ayın 20 si için randevu yük bir centilmenlik göstererek ne arzu rulacaktır. verdiler. Nihayet Majeste ile görüştüm. lannı tekrar ettiler, ne de bir tek fazla Tetevvüç merasimi Mülâkatımızm hususî olacağını söyle kelime söylediler. Londra 10 (Hususî) Yeni Kralın EdıVard, Kral ve Împarator Kral son müracaati de reddetti dim. Kendileri de bu şartımı kabul ettiKat'i karar tetevvüç merasimi 12 mayısta yapılacakBu devlet vesikasındaki imza, kardeşLondra 10 (Hususî) Başvekil M. ler. Bir Başvekil hükümdarına hakikati Dün S. M. Kralla son mülâkatımı tır. lerim, Dük dö York, Dük dö Gloucester Baldvin kabinenin dünkü toplantısında olduğu gıbi söylemek mecburiyetindedir. yaptım ve S. M. nin kat'î kararlarını kave Dük dö Kent Hazretleri tarafından S. M. Kral Edvardın karannı arkadaş Prenses Elizabet veliahd Ben de bunu yaptım. Bu mülâkatımız bineye bildirdim. larına bildirmiştir. Nazırlar S. M. Kral Londra 10 (Hususî) Yeni Kralın :asdik edilmiş bulunmaktadır. esnasında mütekabil hürmetimiz daha ziSize vaziyeti olduğu gibi anlattım. Bu Başka bir karar almak için bana yapı Edvarda müracaat ederek kararının geri kızı Prenses Elizabet bir erkek Veliahd M. Baldvinin Avam kamarasında yade arttı. S. M. Krala endişelerimi bil münasebetle nazarı dikkatinizi celbetmek doğuncıya kadar muvakkat Veliahd ilân Ian müracaatleri ilham eden hissiyatı alınmasını istemişler, fakat Kral bunun dirdim ve Amerikan gazetelerinin neşri istediğim bazı noktalar vardır. beyanatı ıdilecek ve düşes dö Kornvol unvanını derinden takdir eylemekteyim. Kat'î bir imkânı olmadığını teessüfle bildirmiştir. S. M. Kral Edvard çocuk değildirler. Londra 10 (Hususî) S. M. Seki yatile bunların başta Kanada olmak üzetaşıyacaktır. karar almadan pek çok düşündüm. Şimdi Bu suretle S. M. Kral Edvardla halef zinci Edvardın beyannamesi parlamen re dominyonlarda ve İngilterede husule Genc görünüyorlar, fakat büyük tecrü* * * karanmı almış bulunuyorum. Her yeni leri taht üzerindeki bütün hukuklannı getireceği aksülâmelleri izah ettim. Bun beleri vardır. Gerek İngilterede, gerek toda büyük bir sükut • içerisinde dinlenbir talik, Prens dö Galles ve Kral sıfat kaybetmiş bulunmaktadırlar. dan başka İngiliz Krallığının asırdide dominyonlarda büyük tecrübeler elde etHariciye Vekilimizin inhbaları S. M. Kral Edvardın tahtından feralarile hizmetlerinde bulunmağa çalıştı an'anevî hususiyetlerine temas ederek, mişlerdir. Meselenin bidayettenberi naHariciye Vekilimiz Tevfik Rüştü Ağım, refahı kalbimin daimî düşüncesini gatine dair hazırlanan kanun lâyihasının birçok Kralların tahtlarından çekildikle zırlarını ve halkını müşkül bir vaziyete ras dün hareketinden evvel kendisile göteşkil eden milletler için muhakkak suret parlamento tarafından kabul ve tasdikını rini, fakat şimdıki hâdisenin tarihte mis duçar etmemeğe çalıştılar ve büyük bir rüşen bir muharririmize Sekizinci Edvarmüteakıb Kral Edvard İngiltereden a y e zararlı bir mahiyet alacaktı. line tesadüf edilmediğini anlattım. S. asalet gösterdiler. Kardeşlerine karşı da dın îngiltere tahtından feragati havadisi • Takib etmeği kendime bir vazife te nlacaktır. M. nin büyük meziyetlerinden de bahse büyük bir sempati gösterdiler. Şahsan etrafında şunları söylemiştir: Kral M. Vindsor ismini alacak lâkki ettiğim yolun, tahtın ve împaratorderek büyük hükümdarlığınm yeni devir kendilerine karşı derin hürmetim vardır. « Başka memleketlerin dahilî iş S. M. Kral Edvard yalnız tahtından luğun istikran ve milletlerimin saadeti açtığma işaretle varkuvvetimle kararlaKralın kurşun kalemle yazdtğı Ierine karışmamak bizim millî terbiye değil, ayni zamanda bütün unvanlann için en iyi yolu teşkil eylediği sarsılmaz nnı değiştirmek için kendilerini ikna etmizdir. Fakat bu hâdise hakkında benim mektub ümidile sizlere veda ederim. Tahta cü dan da feragat etmiştir. Kral Edvard meğe çalışrım. Vaziyetin vahametini ve S. M. Kral Edvard bu sabah bana kı şahsî intıbaım şudur: lusumdan evvel ve sonra daima hakkım bundan sonra M. Windsor adını taşıya" tehlikelerini birer birer anlattım. Dostça sa bir mektub göndermiştir. KurşunkaSekizinci Edvardın bu istifası hem caktır. söylediklerimi nazarı itıbara almalarını lemle yazılmış ve okumama müsaade e kendisi ve hem de bütün İngiliz milleti da gösterilen derin muhabbetin kıymetini derin surette hissetmekteyim ve ayni deBütün aile; dün akşam, Kralın rica ettim. dilmiş olan bu mektubda şunları yazmak hesabına çok takdir edilecek bir vak'a rin muhabbetin ayni zamanda halefim yanında toplandılar îkinci mülâkat tadırlar: dır. Hâdise her iki taraf için de tam bir hakkında da gösterileceğinden şüphe eyLondra 10 (A.A.) Kral hanedaTeşrinisaninin 16 sında bu sefer de «Dük dö Yorkla Kral arasında İngiliz centilmenliğine yakışacak şekilde lememekteyim. Arzum, imzaladığım dev nından birçok zevat, Krala karşı besle • Bukıngham sarayında ikinci bir mülâ kardeş olarak fevkalâde iyi müna cereyan etmiştir.» et vesikasımn derhal mer'iyete girmesi mekte oldukları muhabbet hissini izhar kat yaptım. S. M.,Kjalla bu sefer 20 [sebat mevcuddur. Kral, yeni KraUlus refikimizin makalesi nin geciktirilmemesi ve meşru halefim, etmek üzere dün Fort Belvedere git dakika kadar görüştük. Muhtemel izdilın bütün tmparatorluğun emniye Ankara 10 (A.A.) Ulus gazetesi, kardeşim Dük dö York Hazretlerinin mişlerdir. Dük d'York, salı çarşamba vac meselesi h^kJS^u^a^d^üpdüklerimi atini kazanacağını ümid etmekte yann çıkacak sâyısında Falih Rıfkı A tahta cülusu için bütün tedbirlerin derhal gecesini şatoda geçirmiş ve ancak dün çıkça söyledim. Ve milletin buna muvadir.» akşam şatodan aynlmıştır. Dük d'York, taym «Edvard VIII» başlıklı aşağıdaki lınmasıdır.» fakat etmiyeceğini, evlenmek istediği kaSizler demokrasinin muhafızısınız başmakalesini neşretmektedir: kardeşile uzun görüşmeler yapmıştır. BuEski ve yeni kralların hayatı dını Kraliçe olarak tanımak istemiyeceS. M. Kral Edvard verdikleri kararla Londra 10 (A.A.) Bugün 42 ya nu müteakıb Valide Kraliçe Mary gel Birkaç gündenberi, Kral ve împarator ğini sarahatle anlattım. Kralın zevcesile herhangi bir vatandaşın kansı arasındaki İmparatorluğun manevî kuvvetini kurtar Sekizinci Edvardın Mrs. Simpsonla ev şında olan Kral Sekizinci Edvard, pede miştir. Beraberinde kızı ve kendisinin farklan tebarüz ettirerek, Kraliçeler için mıştır. Bu da S. M. Kralın meziyetleri lenme arzusunda bulunmaktan doğan a ri Beşinci Georgesun vefatı üzerine 25 müşaviri Kont Athlone bulunmakta idi. halkm muvafakatini almak lâzım geldi nin en başında bulunan samimiyetini gös na yasa buhranını, gazerimizde, Londra kânunusani 1936 tarihinde tahta çık Dük ve Düşes de Kent te akşam yemetermektedir. telgraflanndan takib ediyoruz. İlk gün mıştı. Sekizinci Edvardın hükümdarlık ğini Kralla birlikte yemek üzere öğleden ğini de hatırlattım. sonra şatoya gelmişlerdir. Bu neticeyi esirgemeğe çalıştık, fakat denberi Türkiye basını, bu meseleyi, bü devresi bu suretle on ay sürmüştür. Kral kararını bildiriyor Valide Kraliçe Marynin uzun zamanKral Edvardın tahta cülusundanberi, Bunun üzerine S. M. Kral Edvard muvaffak olamadık. Biz burada kendi yük imparatorluğun son derece hususî danberi gitmediği FortBelvedere şatosulerini muhakeme edecek değiliz. S. M. bir aile davası telâkki etmiştir ve bu hu kardeşi Dük dö York Albert veliahd olbana dedi ki: kânunuevvel na gelmesi, kendisinin bu elim dakikalar Kral Edvard kararlarını vermiş bulun susta dost devletin havadis kaynakla muştu. Mumaileyh 14 « Size uzun zamandanberi düşündüğüm birşeyi söyliyeceğim: Evlenece maktadırlar. Biz, bu kararın tatbikile rından gelmiyen her türlü tefsire makes 1895 te Sandringhamda York Cottage da oğlunun yanında bulunmak arzusunmalikânesinde doğmuş ve Prens Albert da bulunduğunu göstermektedir. mükellef bulunuyoruz. ğim ve bu kararımı tatbik edeceğim!» olmaktan çekinmiştir. Frederic Arthur Georges tesmiye o Ana Kraliçe yeni Kralın yanında Feragat kararının müzakeresi içîn lâBu dakika o kadar vahimdi ki, bu Londra sokaklarında Kral lehine nümayiş Türk milleti Sekizinci Edvarda karşı, Londra 10 (A.A.) Valide Krazım gelen kanun lâyihası hazırlanmıştır. Prens dö Galliğindenberi beslemekte ol unmuştur. Kendisi bahriye tahsili gör yapanlardan birısi: Levhada *Kral Seki hususta fazla birşey söylemiyeceğim. zinci Edvardı istıyoruz» yazıhdır S. M. Kral Edvard ayni gün zarfında Bu kanun lâyihası yarın saat 11 de A duğu yüksek sevgiyi, bu yaz kendisi, İn müş ve 1913 eylulünde bahriye mülâzi liçe, tahta geçecek olan Dük dö Yorku mi olarak Hindistana ilk seyahatini yap ziyaret etmiştir. miştir. Beyannamenin kıraatinden sonra kararını Kraliçe Mari ile kardeşlerine de vam Kamarasına tevdi edılecektir. giltere Kralı ve Büyük Britanya İmpa Madam Simpson hiçbir vesika Başvekil M. Baldvin kürsüye çıkarak bildirdiler. Sözlerime nihayet verirken şunu da ratoru olarak İstanbulda Atatürkle bu mıştır. imzalamamış Sıhhî sebeblerden dolayı harb bida Döminyonlarm fikri soruluyor S. M. Kral Edvardın tahtından feragabilhassa tebarüz ettirmek isterim ki, be luştuğu zaman bütün samimiyetile izhar Kan 10 (A.A.) Mİ Brownlow, Ayın 29 unda S. M. Kralla tekrar nim muvaffak olmadığım yerde kimse etmiştir. Refakatinde bulunan ve kendisi yetinde faal hizmetten çekilmişse de Juttile neticelenen vaziyet hakkında şu izagörüştüğüm zaman ihtilâf hâd bir safha muvaffak olamazdı. Bu elim dakikalar le kalb ve talih arkadaşlığı aden Mrs. land muharebesine iştirak etmiş ve 1917 bugünkü konuşmalar esnasında Madam hatı vermiştir: « Avam Kamarası şimdi okunan ya girmiş bulunuyordu. S. M. Kral kat'î da endişelerinizi unutmak için S. M. Simpson dahi, bu vesile ile, Kral ve İm sonlanna doğru Britanya hava kuvvetle Simpsonun herhangi bir vesika imzalamış endişeli beyannameyi tetkik edecektir. surette evlenmeğe karar vermişti. Bu hu Kraliçenin sevimli çehresini hatırlayınız. parator muhitile temas edenler üzerinde ri bahriye kısmına verilmiştir. 1918 teş olmadığını bildirmiş ve avukatlarının ziAvam Kamarasında bu derece vahim bir susta kanunda bir tadilât yapılması hak Unutmayınız ki sizler demokrasinin ve müstesna bir tesir bırakmıştır. Bu sebeb rinievvelinden itibaren pilot olarak hiz yaretinin tamamen hususî bir mesele ile alâkadar olduğunu ilâve eylemiştir. beyanname okunduğu vaki değildir ve kında fikrimi sordu. hürriyetin muhafızlarısınız. le, Sekizinci Edvardın tahtından feragat met etmiş ve harbi müteakıb Cambridge M. Baldvin Madam Simpsonun « Parlamento bunu hiçbir zaman tarihte hiçbir Başvekile bu kadar elim Yanıbaşınızda bir Kralınız bulundu etmiş olduğu havadisinin, Türkiye hal Üniversitesinde Trinity Collegede ta rih, iktısad ve siyasî ilimler tahsil eyle avukatile görüştü bir vazife terettüb etmemiştir. Bu beyan kabul etmiyecektir, fakat arzu ederseniz ğunu unutmayınız. Bu memleketi milleti kını ne derin bir teessüre uğrattığı kolaymiştir. 1920 haziranmda, pederi Kral Londra 10 (A.A.) M. Baldvin, namenin burada okunmasma mâni olmak bir de döminyonlarm fikrini soralım.» miz için daha iyi bir memleket haline ge ca anlasılabilir. Beşinci Georges kendisine Dük dö York bu sab&h Valide Kraliçeyi ziyaret etmiş için bütün bir hafta elimden geleni yap dedim. tirmeğe calışacağız.» Sekizinci Edvard dün İngilterenin unvanını tevcih eylemiştir. 1921 de Bri ve ondan sonra Başbakanlığa dönerek « O halde döminyonlarm Başvetım. Lordlar Kamarasında verilen Kralı ve büyük Britanyanın împaratora tanya bahriyesinde komodorluğa ve bu sabah Kandan dönen Madam Simpkillerine sorunuz.» dediler. Ebedî bir dostluh izahat idi. Bugün ayni Krallık ve İmparatorlu1922 de East York Shire alayı mira sonun avukaü M. Goddar ile görüşmüşKral cevab verdi «.Hayret Londra 10 (A.A.) Kralın tahttan ğun hanedan azası ayni derece yüksek S. M. Kral Edvardla Veliahdlik zalaylığına terfi etmiştir. Dük dö York, tür. etmedim» feragati, Avam kamarasile ayni zaman şeref mevkiinde bir vatandaşıdır. manlarındanberi aramızda sıkı bir dostBunu da yaptık, fakat kimse böyle bir da, Lordlar kamarasına da bildirmiştir. luk vardır. Kendılerile bu sıfatla görüşBeyannameyi Lordlar kamarasında tüm ve son defa kendilerindene ayrılırken tadilâta razı olmadığını bildirdi. Döminyonlarm cevabını arzettiğim Lord Halifax okumuş ve şunları ilâve mütekabilen birbirimize «Geceniz hayırlı olsun» dediğimiz zaman aramızda ebe zaman S. M. Kral Edvard: eylemiştir: « Hayret etmedim» dediler ve büdiyen devam edecek olan dostlukla ay« Kralm beyannamesi, Kanadaya, Bu ayın 16 sında Londrada Ingiltere rıldık. ile Türkiye arasında, deniz silâhlarının Mesele nasıl başladı? tahdidi hakkında müzakereler başlıya Bu mesele ile ilk defa bu senenin ağuscaktır. tosunda meşgul oldum. O zaman birçok Hariciye Vekilimiz Tevfik Rüştü Aİngilizler ve aslen İngiliz olan Amerikaras bu mesele hakkında dün kendisile lılar bu mesele hakkında Amerikan gezetelerinde çıkan haberleri mektublarla bagorüşen bir muharririmize şu beyanatta na bildirmişlerdi. Vaziyet çok endişeli bulunmuştur: idi. Bu hususta S. M. Kralla görüşecek « Ingiltere bundan evvel Amerika, bir adam bulmak lâzımdı ve o adam anRusya, Fransa, Almanya ve Polonya ile cak Başvekil olabilirdi. Kabinedeki arbu mesele etrafında bazı anlaşmalar yapkadaşlanmm aflerini rica ederek itiraf talıhe komanda etmek ve fnsanın kendi gemisinf istediğf hedefe yiîfütebTImıştı. Şimdi gene bu vadide İngiltere ile ederim ki ben Başvekil sıfatile değil, S. meklır. Sağlam sinirler muthiş hayat mücadelesinde muvaffakivetin en fvi Türkiye arasında müzakereler başlanmak feminatıdır. Binaenale>h sinirlerinizi M. Kralın dostu sıfatile kendilerile göüzeredir. Hükumetimiz bu müzakerelere rüştüm ve buna dair arkadaşlarıma birşey Bromural «Knoiı» söylemedim. iştirak edecek olan heyetimizi tayin et ile kuvvetlendiriniz, bıınun musekkin \e mukavvı (esfrf her ışte goruluc. Kralla ilk mülâkat miştir.» Hiç bir zararı yoktur ve alışıklık vermez. Teşrinievvelin 15 inde Fort Belveder Oğrendiğimize göre Londrada yapı 10 ve 20 komprfmeyf havl tup» sarayına telefon ederek S. M. Kralla lacak olan bu müzakerelerde memleke lerde eczanelerde rcçetc ile satılır. müstacel bir iş hakkında görüşmek isteditimizi, Londra büyük elçimiz Fethi, Lonğimi hususî kâtiblerine bildirdim. İlk dedra sefaretindeki ataşenavalımızla deniz Knoll A.G, kfmyevi maddeler fabrikaları, Ludwigshafen s/Rhin. Sarayın ö'nünde haber bekliyen halktan bir grup fa olarak S. M. Kraldan mülâkat rica yarbayı Süreyya temsil edeceklerdir. EDflAftD WANT vm Deniz Konferansına iştirak ediyoruz